Свет

Свет ? планетата Зем?а и сиот живи бити?а на неа, вклучува??и ?а човечката цивилизаци?а . Во поширока смисла, под поимот се подразбира целата матери?ална стварност, вселена, зем?ата со сите што суштествуваат на неа. ^[1] Во теолошка смисла, светот го сочинува сето она што е матери?ално (?световно“), наспроти светото небесното или духовното. Многу религии имаат свои уче?а за ?кра?от на светот“ или кра?от на истори?ата, збирно наречени есхатологи?а .

Истори?ата на светот ги опфа?а познача?ните геополитички збиднува?а во текот на околу пет ил?адалети?а, од првите цивилизации до денешницата. Во таа смисла се применуваат поимите ?светска религи?а“, ?светски ?азик“, ? светска влада “ и ? светска во?на “, подразбира??и ме?ународен или ме?уконтинентален опфат без нужна вклученост на секо? дел од светот.

Светското население е збир од сите народи на светот во дадено време; под светска економи?а се подразбира збирот на стопанствата на сите општества или зем?и, особено во контекст на глобализаци?ата . Поимите ? светско првенство “, ?бруто светски производ“ и ?светски знами?а“ збирно ги подразбираат сите суверени држави во целина.

Филозофи?а [ уреди | уреди извор ]

Во филозофи?ата , поимот ?свет“ има неколку значе?а. Во некои случаи, ?а подразбира сета стварноста или целата физичка вселена . Во други може да има поконкретна онтолошка смисла. Утврдува?ето на соодветен концепт за светот отсекогаш бил ме?у задачите на европската филозофи?а , иако како изречна задача се ?авува дури на почетокот на XX век ^[2] и останува предмет на филозофска раправа до денес.

Парменид [ уреди | уреди извор ]

Во своите дела, Парменид вели дека секод?евното поимува?е на стварноста на физичкиот свет е погрешно, и дека неговата стварност е ?едно битие“ кое е неменлива, несоздадена и неуништлива целина.

Платон [ уреди | уреди извор ]

Во познатата алегори?а за пештерата , Платон ги разликува облиците како идеи од сликите и претставите како два посебни света: светот на сетилата и светот на разбира?ето.

Хегел [ уреди | уреди извор ]

Хегеловата филозофи?а на истори?ата вели дека ?светската истори?а е суд на светот“ ( Weltgeschichte ist Weltgericht ), односно гледиштето дека истори?ата е таа што му суди на човекот, неговите постапки и неговите ставови. Науката е производ на човековата желба да го преобрази светот во однос на себе, а не?зина конечна цел е примената на техничкиот напредок.

Шопенхауер [ уреди | уреди извор ]

Светот како вол?а и претстава е на?важното дело на Артур Шопенхауер . Според него, човековата вол?а е прозорец кон светот ко? стои зад претставата или Кантовата ?ствар сама по себе“. Со тоа, Шопенхауер смета дека стварта сама по себе може да се осознаеме (за разлика од Кант ко? сметал дека ова е невозможно), биде??и односот поме?у претставата и кра?ната стварност може да се сфати како односот поме?у човековата вол?а и неговото тело.

Витгеншта?н [ уреди | уреди извор ]

Според Лудвиг Витгеншта?н , ?Светот е сето она што е“. Оваа мисла напишана во неговото вли?ателно дело Логичко-филозофски трактат од 1921 г. ^[3] послужила како основа за школата наречена логички позитивизам ; ова уче?е поа?а од тврде?ето дека постои само еден свет, ко? се состои од севкупноста на сите факти, без об?ир на тоа како истите ?е се толкуваат од било ко? поединец.

Ха?дегер [ уреди | уреди извор ]

Мартин Ха?дегер пак, вели дека ?светот што нe опкружува е различен за сео? од нас, и покра? тоа што делуваме во еден ист свет“. ^[4] За Ха?дегер, светот е она во кое сме ?фрлени“ и со ко? треба да се соочиме како ?бити?а во светот“. Неговиот концепт на светоразоткрива?е е разработен во познатото дело Битие и време од 1927 г.

Фро?д [ уреди | уреди извор ]

Како одговор на тоа, Зигмунд Фро?д вели дека лу?ето не живеат во заеднички свет, туку во заеднички мисловен процес. Сметал дека сите постапки на еден човек се поттикнати исклучиво од сладострастие. Оттука се развиле разни теории за реактивната свест.

Други мислители [ уреди | уреди извор ]

Некои подоцнежни мислители, поттикнати од мислата на Де?вид Луис , целат дека метафизичките концепти како возможност, веро?атност и неопходност на?добро се анализираат споредува??и го дадениот свет со низа можни светови ? гледиштето наречено модален реализам .

Религи?а и митологи?а [ уреди | уреди извор ]

Игдрасил ? реконструкци?а на светското дрво од нордиската митологи?а во кое се спо?уваат небесата , светот и подзем?ето .

Митските космологии честопати го претставуваат светот сосредоточен во светската оска ( axis mundi ) и ограничен од светскиот океан, светската зми?а или слични замисли. Според некои религии, световноста (или плотност) ^[5]^[6] е она што се однесувва на светот наспроти она што е нематери?ално и вон него.

Во будизмот [ уреди | уреди извор ]

Во будизмот , поимот ?свет“ подразбира општество , наспроти манастир . Се однесува на матери?алниот свет со своите световни придобивки како богатство, углед, занима?ата и во?ува?ето. Духовниот свет ?а овозможува посакуваната просветленост по пат на промени во човечката психологи?а.

Во христи?анството [ уреди | уреди извор ]

Во христи?анството , поимот на?често се однесува на ?овоземското“ или грешниот свет на човечкото општество, за разлика од ?оно? свет“ или ?претсто?ниот свет“. Во него плотот (телесното) и ?аволот посто?ано делуваат врз човекот, предизвикува??и го на искушение од кое треба да бегаат христи?аните. Монасите велат дека се стремат да бидат ? во светот, но да не се од него“; тоа поимот ?световност“ и световните де?ани?а се сопоставуваат со поимот ?монаштво“ и ?духовништво“.

Многу примери за уптореба на концептот ?свет“ во уче?ата на Христос се сре?аваат во Евангелието според ?ован , како на пр. 7:7, 8:23, 12:25, 14:17, 15:18-19, 17:6-25, 18:36.

Во православието [ уреди | уреди извор ]

Во православното монаштво или испосништво (аскеза), овоземскиот свет се владее според човековите страсти и нагони. Тие страсти просто се нарекуваат ?свет“. Секо?а од нив мора да се надмине со цел човекот да стекне спасение (теоза). Спасението доа?а од личниот однос на поединецот со Бога. Ова поимува?е е застапено во делата на неколку испосници како како што се Доброто?убие на Евгари? Понтиски и небесната Лествица на ?ован Лествичник . На?висок степен на превосходство над светот е исихазмот , ко? пак ?а достигнува сво?ата на?висока точка во Видението на Бога.

Во католицизмот [ уреди | уреди извор ]

Во католицизмот постои концептот Contemptus mundi (?Одделност од светот“) каде светот, во сво?ата суетност, впрочем не е ништо пове?е од залуден обид за скрива?е од Бога кога човекот ?а задушува сво?ата желба да го чини доброто и светото. ^[7]

На Вториот ватикански собор (1962-65) е направен обид за воведува?е на позитивен теолошки поглед на светот по пат на пастирски оптимизам во начелата Gaudium et spes (?Радост и надеж“), Lumen gentium (?Светлост на народите“), Unitatis redintegratio (?Возобнова на единството“) и Dignitatis humanae (?Човечкото достоинство“).

Според католичката политика, изразот Orbis Catholicus (католичкиот свет) се темели на поимот Urbi et orbi (?Градот (Рим) и светот“), а се однесува на христи?анскиот свет под папско врховенство. Може да се сфати како аналог на евре?скиот свет или исламскиот свет .

Во исламот [ уреди | уреди извор ]

Поимот ду?алук во исламот го ознчаува овоземското или сегашноста. ^[8] наспроти поимот ахирет , што го ознчува оно? свет.

Во хиндуизмот [ уреди | уреди извор ]

Во хиндуизмот владее поимот дарма (поредок на светот) и во таа смисла е различен од ?анимизмот и будизмот, како и од аврамските религии. До денес претставува на?старата религи?а на светот ко?а сe уште се практикува. ^[9]

Поврзано [ уреди | уреди извор ]

Наводи [ уреди | уреди извор ]

↑ ?свет (м)“ ? Дигитален речник на македонскиот ?азик
↑ Heidegger, Martin (1982). Basic Problems of Phenomenology . Bloomington: Indiana University Press. стр. 165. ISBN 0-253-17686-7 . .
↑ Biletzki, Anat; Matar, Anat (3 март 2014). Zalta, Edward N. (уред.). ?Ludwig Wittgenstein“ . Stanford Encyclopedia of Philosophy (есен 2016. изд.) . Посетено на 3 декември 2017 .
↑ Heidegger (1982), p. 164.
↑ Hemer, C. J. “Worldly.” Edited by Geoffrey W. Bromiley. The International Standard Bible Encyclopedia, Revised. Wm. B. Eerdmans, 1979?1988.
↑ Oxford English Dictionary Online . Oxford University Press. 2019 – преку OED Online.
↑ Contemptus mundi
↑ Attas, Islam and Secularism
↑ Kurien, Prema (2006). ?Multiculturalism and American Religion: The Case of Hindu Indian Americans“. Social Forces . Johns Hopkins University Press. 85 (2): 723?741. doi : 10.1353/sof.2007.0015 .

Надворешни врски [ уреди | уреди извор ]

Свет на Ризницата ^?
Информации, карти и статистика за светот (англиски)
Светот во Глобална шема на зем?оделски концепти
Светот како тема на ?Квора“

[1] ?свет (м)“ ? Дигитален речник на македонскиот ?азик

[2] Heidegger, Martin (1982). Basic Problems of Phenomenology . Bloomington: Indiana University Press. стр. 165. ISBN 0-253-17686-7 . .

[3] Biletzki, Anat; Matar, Anat (3 март 2014). Zalta, Edward N. (уред.). ?Ludwig Wittgenstein“ . Stanford Encyclopedia of Philosophy (есен 2016. изд.) . Посетено на 3 декември 2017 .

[4] Heidegger (1982), p. 164.

[5] Hemer, C. J. “Worldly.” Edited by Geoffrey W. Bromiley. The International Standard Bible Encyclopedia, Revised. Wm. B. Eerdmans, 1979?1988.

[6] Oxford English Dictionary Online . Oxford University Press. 2019 – преку OED Online.

[7] Contemptus mundi

[8] Attas, Islam and Secularism

[9] Kurien, Prema (2006). ?Multiculturalism and American Religion: The Case of Hindu Indian Americans“. Social Forces . Johns Hopkins University Press. 85 (2): 723?741. doi : 10.1353/sof.2007.0015 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]