Книжевна критика
? проучува?е, оценка и толкува?е на литературата. Модерната книжевна критика честопати добива информации од книжевната теори?а, што е филозофска дискуси?а за не?зините методи и цели. Иако двете активности се тесно поврзани, книжевните критичари не се и не биле секогаш теоретичари.
Контроверзно праша?е е дали книжевната критика треба да се смета за одделно поле на истражува?е од книжевната теори?а, или од книжевната рецензи?а. На пример,
Водич во литературната мисла и критика
на ?онс Хопкинс не прави разлика ме?у книжевната теори?а и литературната критика и скоро секогаш ги користи термините заедно за да опише ист концепт. Некои критичари сметаат дека книжевната критика е практична примена на книжевната теори?а, биде??и критиката секогаш директно се занимава со посебните книжевни дела, додека теори?ата може да биде поопшта и апстрактна.
Книжевната критика честопати се об?авува во есеи или во форма на книга. Академските книжевни критичари предаваат на катедрите за книжевност и об?авуваат во академски журнали, а попопуларните критичари ги об?авуваат своите критики во периодични списани?а со поголем тираж, како ?Та?мс литерари саплемент“, ??у?орк та?мс бук рив?у“, ??у?орк рив?у оф букс“, ?Лондон рив?у оф букс“, ?Не?шн“ и ??у?оркер“.
Истори?а на книжевната критика
[
уреди
|
уреди извор
]
Класична и средновековна критика
[
уреди
|
уреди извор
]
Книжевната критика веро?атно постои колку што постои книжевноста. Во 4 век п.н.е. Аристотел ?а напиша ?Поетика“, типологи?а и опис на книжевните форми со многу специфична критика на современите уметнички дела. ?Поетика“ за првпат ги разви термините на миметизам и катарза кои сe уште се многу важни во книжевните студии. Платон ?а нападна поези?ата како имитативна, секундарна и погрешна. Во исто време Барата Муни, во неговото дело
Нати?а шастра
напиша книжевна критика за древната индиска литература и санскрит драма.
Подоцнежната класична и средновековна критика честопати се сосредоточуваше на религиозни текстови, а неколку долги религиозни традиции на херменевтика и егзегеза (толкува?е) има длабоко вли?ание врз проучува?ето на световните текстови. Ова посебно важеше за книжевните традиции на трите аврамски религии: евре?ска книжевност, христи?анска книжевност и исламска книжевност.
Книжевната критика исто така се користеше во други форми во средновековната арапска литература и арапска поези?а од 9 век, посебно од Ал-?азиз во неговото дело
ал-Ба?ан ва-л-табуин и ал-Хава?ан
и од Абдула ибн ал-Мутаз во неговото дело
Китаб ал-Бади.
Книжевната критика во ренесансата ги разви класичните идеи на единство на формата и содржината во книжевниот неокласицизам, со што прогласи дека книжевноста зафа?а централно место во културата, па на поетот и на авторот им го довери зачувува?ето на долгата книжевна традици?а. Ра?а?ето на ренесансната критика беше во 1848 година, со навра?а?е на класичните текстови, посебно латинскиот превод на ?Поетиката“ на Аристотел од ?ор?о Вила. Делото на Аристотел, посебно ?Поетиката“ беше на?важно вли?ание врз книжевната критика до доцниот 18 век. Лодовико Кастелветро беше еден од на?вли?ателните ренесансни критичари кои напишале коментари за ?Поетиката“ на Аристотел во 1570 година.
Британското романтичарско движе?е во раниот 19 век воведе нови естетски идеи во книжевните студии, вклучува??и ?а иде?ата дека предметот на книжевноста не мора секогаш да биде прекрасен, благороден или совршен, но дека самата книжевност може да подигне обична тема до степен на возвишеност. Германскиот Романтизам, што уследи кратко по разво?от на германскиот Класицизам ?а нагласи естетиката на фрагментаци?ата што може на читател на англиска литература да му се чини изненадувачки модерна и духовитоста ?а вреднуваше пове?е отколку сериозниот англофонски романтизам. Доцниот 19 век им донесе слава на автори, кои беа попознати по критичките текстови отколку по нивните сопствени книжевни дела, како Мет?у Арнолд.
Без оглед на тоа колку биле важни сите овие претходни естетски движе?а, актуелните идеи за книжевната критика скоро целосно потекнуваат од новите насоки во почетокот на 20 век. На почетокот на векот критичката школа позната како Руски формализам, а малку подоцна и Нова критика во Британи?а и Америка станаа доминантни во книжевните студии и дискусии. И двете школи го нагласуваа темелното чита?е на текстовите, што го издигнуваа над општите дискусии и шпекулации за намерата на авторот (без да се каже нешто за психологи?ата или биографи?ата на авторот, што станаа скоро табу теми) или реакци?ата на читателот. Оваа сосредоточеност на формата и прецизното внимание на ?самите зборови“ опстана и по пропа?а?ето на овие критички доктрини.
Во 1957 година
Нортроп Фра?
го об?ави вли?ателното дело
Анатоми?а на критиката
. Во своите дела Фра? забележува дека некои критичари тежнеат да ?а прегрнат идеологи?ата и да ги проценуваат книжевните дела врз основа на нивното придржува?е до таа идеологи?а. Ова е мошне вли?ателен став ме?у модерните конзервативни мислители. И. Ма?кл ?оунс во
Дегенативна модерност
расправа дека Стенли Фиш, под вли?ание на своите пре?уби ?а отфрлил античката литература во ко?а се осудува пре?убата, додека во
Политички некоректен водич во англиската и американската книжевност
, Елизабет Кантор расправа дека на денешните предмети по книжевност на коле?, политичката коректност сосема го истисна квалитетот како основа при одлучува?ето што да се учи.
Во британската и во американската книжевност Новата критика беше помалку или пове?е доминантна до доцните 1960-ти години. Во тоа време англо-американските универзитетски катедри за книжевност станаа сведоци на порастот на поексплицитна филозофска книжевна теори?а, под вли?ание на структурализмот, потоа пост-структурализмот и други видови континентална филозофи?а. Тоа продолжи до средината на 1980-тите години, кога достигна врв интересот за ?теори?а“. На многу подоцнежни критичари иако несомнено с? уште се под вли?ание на теоретската работа, им беше згодно едноставно да ?а толкуваат книжевноста наместо експлицитно да пишуваат за методологи?ата и филозофските претпоставки.
Истори?ата на книгата е поврзана со другите форми на книжевна критика, таа е поле на интер-дисциплинарно проучува?е и користи методи од библиографи?ата, културната истори?а, истори?ата на книжевноста и теори?ата на медиуми. Претежно поврзана со создава?ето, тиражот и приемот на текстовите и нивните матери?ални форми, истори?ата на книгата бара да се поврзат формите на текстуалноста со нивните матери?ални аспекти.
Во рамки на проблематиката со ко?а се занимава книжевната истори?а, што се испреплетува со истори?ата на книгата, се: разво?от на авторството како професи?а, формира?ето читателска публика, ограниченост на цензура, заштита на авторски права и економика на книжевна форма.
Актуелна состо?ба во книжевната критика
[
уреди
|
уреди извор
]
Денешниот интерес во книжевната теори?а и континенталната филозофи?а на универзитетските катедри за книжевност постои заедно со поконзервативна книжевна критика што веро?атно ?е беше одобрено од Новата критика. Горките несогласува?а околу целите и методите на книжевната критика, што ги карактеризираше и двете страни на критичарите за време на ?подемот“ на теори?ата, опадна (иако сe уште се случуваат) и многу критичари сметаат дека сега имаат поголем избор на методи и пристапи.
Некои критичари претежно работат со теоретски текстови, додека други читаат традиционална литература; с? уште е голем интересот за книжевниот канон, но многу критичари се заинтересирани за малцинството и за женската литература, додека некои критичари, под вли?ание на културните студии, читаат популарни текстови како стрипови или палп/жанр фикци?а. Екокритичарите гледаат врска ме?у книжевноста и природната наука. Многу книжевни критичари исто така работат на филмската критика или на медиумските студии. Некои пишуваат интелектуална истори?а; а други резултатите и методите од соци?алната истори?а ги приближуваат до белетристиката