Беларусь

Википедия дан
(≪ Беларусия ?≫? барагынан багытталды)

Беларусь Республикасы
белар.  Рэспубл?ка Беларусь

Герб
Туу Герб
Гимн : Мы, беларусы≫ ?
≪Биз белорустарбыз
Негизделген Беларусь эл республикасы (1918)
Эгеменд??л?к к?н? 25-август 1991-жыл

СССРден [1] )

Расмий тили беларусча , орусча
Борбор шаары Минск
Ири шаарлар Минск , Гомель , Могилёв , Витебск , Гродно , Брест
Башкаруу формасы Президенттик республика
Президент
Премьер-министр
Александр Лукашенко
Роман Головченко
Мам. дини Динден тышкары
Аянты
? Жалпы
? Суу бетинин %.
84 ч? - д?йн?д?
207 600 км²
2,23 %
Калкы
? Бааланган ( 2019 )
? Жыштыгы

9 475 174 [2] адам ( 93 )
47,89 ад./км²
АД?И  ( 2019 ) 0,817 [3]  ( жогорку ) ( 50 )
Этнохороним белорус, белорустар
Акча бирдиги Белоруссиялык рубль ( BYR, код 974 )
Домени .by жана .бел
ISO коду BY
ЭОК коду BLR
Телефон коду +375
Убакыт аралыгы UTC +3 [4]

Беларусь ( белар.  Беларусь, [b??la?rus?] Файл тууралуу маалымат угуу ), расмий аталышы ? Беларусь Республикасы [5] ( белар.  Рэспубл?ка Беларусь, [r?spubl?ika b??la?rus?] Файл тууралуу маалымат угуу , аббревиатурасв ? БР ) ? Чыгыш Европадагы мамлекет. Т?нд?к-батышынан Литва жана Латвия , чыгышынан Орусия , т?шт?г?н?н Украина , батышынан Польша менен чектешет.

Аянты 207,6 ми? км 2 .

Калкы 9,2 млн .

Мамлекеттик тили беларусь жана орус тилдери.

Борбору ― Минск шаары. Админстративдик жактан 6 облуска б?л?н?т.

Акча бирдиги беларусь рубли.

Беларусь БУУнун, ЮНЕСКО-нун, Европа Ке?ешинин, КМШнын, ЕККУнун, Эл аралык эмгекти б?л?шг?р??, Б?тк?л д?йн?л?к саламаттыкты сактоо уюмдарынын, Эларалык валюта фондунун м?ч?с?.

Мамлекеттик т?з?л?ш? [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Беларусь унитардык мамлекет. Конституциясы 15.3.1994-ж. кабыл алынган. Администрациялык-аймактык б?л?н?ш? (2004):

Облустары Аянты ми? км2 Калкы, млн Адм. борбору
Брест 32,3 1,5 Брест
Витебск 40,1 1,3 Витебск
Гомель 40,4 1,5 Гомель
Гродно 25,0 1,1 Гродно
Минск 38,3 1,5 Минск
Могилёв 29,0 1,2 Могилёв
Минск 2,5 1,7 Минск

Башкаруу формасы президенттик республика. Мамлекет башчысы президент (5 жылга шайланат). Аткаруу бийлигин премьер-министр жетектеген ?км?т ишке ашырат. Мыйзам чыгаруу бийлигинин жогорку органы эки палаталуу Улуттук Жыйналыш (Республика Совети жана ?к?лд?р палатасы). Саясий партиялары: Агрардык партия, либералдык-демократиялык партиясы, Беларусь элдик фронт партиясы, Беларусь коммунистер партиясы ж. б.

Табияты [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Беларусь.

Жеринин бетин орто бийиктиктеги (150-200 м) жана ойду?дуу (100-150 м) т?зд?кт?р ээлейт. Байыркы муз каптоо доорунун издери байкалат. Т?нд?к-батышын Балтика жалчасынын бир б?л?г? болгон морена жалчаларынын системасы (Свенцян, Браслав жана Освей) ээлейт.

Орто?ку б?л?г?нд? батыштан чыгышка Беларусь жалчасы (Беларуссиянын э? бийик жери, 345 м Дзержинский тоосу) созулуп жатат. Жалчадан т?шт?к-чыгышка карай м??г?н?н таасиринен пайда болгон т?зд?кт?р тилкеси (Борб. Березина ж. б.), т?шт?г?нд? Беларусь Полесъеси жайгашкан. Беларусь аймагы байыркы Чыгыш-Европа платформасынын батыш б?л?г?нд? жатат. Негизги кенбайлыктары калий жана таш тузу (Старобинск, Петриковск ж. б.), нефть (Речицкое, Вишанское, Осташковское ж. б.), чымк?? табигый курулуш материалдары (мергель, бор, айнек куму, шагыл ж. б.) казылып алынат. Темир, фосфорит, к?р??к?м?р, сапропел жана минералдык суулар да бар. Климаты мел??н континенттик. Январдын орточо температурасы т?шт?к-батышында -4,5°Сден, т?нд?к-чыгышында -8, 4°Сге чейин, июлдуку т?нд?г?нд? 17,2°Сден, т?шт?г?нд? 19,2°Сге чейин. Жылдык жаан-чачыны 650 ммден (т?н-чыгышында) 750 ммге чейин (борб. б?л?г?нд?). Башкы дарыялары: Днепр (куймалары Березина, Припять, Сож менен), Батыш Двина, Неман (куймасы Вилия м-н), Буг; к?лд?р? (Нарочь, Освей, Лукомль, Дривяты ж. б.) к?п. Беларусияда 150д?н ашык суусактагычтары бар. Ирилери: Вилия, Заславск ж. б. Чымдак-к?л топурак басымдуу. Табигый ландшафтынын У2 б?л?г? а. ч. жерлери ээлейт. Жеринин 35% токой. Беларусия токоюнда сейрек кездеш??ч? агыш к?к карагай, сары рододендрон, к?лм? жээктеринде суу жа?гагы ?с?т. Беларусия аймагында жалпы аянты 864,2 ми? га болгон 57 кайтарылуучу жаратылыш аймагы, анын ичинен Березина биосфералык корук, Полесия радиационно-экологиялык корук, Браславия к?л? жана Беловежа чер токоюнун (Б?тк?л д?йн?л?к мурастын тизмесине киргизилген) бир б?л?г? бар. Беларусиянын аймагынын У4 б?л?г? 1986-жылкы Чернобыль авариясынан кийинки радиоактивд?? зонада жатат.

Калкы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Калкынын 81,2% беларустар, 11,4% орустар, ошондой эле поляк, украин, еврейлер ж. б. улут ?к?лд?р? да жашайт. Орточо жыштыгы 1 км2 жерге 47 киши. Христиан динин (80% православиелер, 15% католиктер) тутат. Калкынын жашынын орточо узактыгы эркектериники 62,7; аялдарыныкы 74,7 жаш. Шаар калкы 71,5%. Ири шаарлары: Гомель, Витебск, Могилёв, Гродно, Брест, Бобруйск, Борисов.

Тарыхы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Беларусиянын аймагында алгачкы адамдар жогорку палеолитте жашаган. Неолит доорунда адамдар эгин айдап, мал багууну ?йр?нг?н. Б. з. ч. 7-к-да Беларусиянын аймагында жашаган уруулар темирден курал жасай башташкан. Б. з. 2-5-кылымда бул жерге Днепр боюнан славян уруулары келе баштап, Беларус аймагын мекендеп калышкан. Днепр менен Двина дарыясынын баш жагында кривич, Полесье менен Орто?ку Беларусиянын бир б?л?г?нд? дрегович, Сож алабында радимич уруулары турган. Бул уруулар б. з. 5-к-нан тартып жер айдап, дыйканчылык кылган, мал асыраган, балык, а? уулаган. Алар 9-к-га чейин т?нд?к-батышта жашаган балтикалык урууларды ассимиляциялап алышат. 6-8-к. Беларусияны мекендеген чыгыш славяндарда уруу союздарынын ордуна княздыктар т?з?л?п, кол ?н?рч?л?к ?н?г?т, соода-сатык ке?ейип, шаарлар пайда болот. 9-11-к-да. Беларус жери Киев Русунун курамына кирет. Бул мезгилде Полоцк, Витебск, Минск сыяктуу ири шаарлар пайда болот. Польша, Швеция ж. б. чет жерлер менен да соода ж?рг?з?л?т. Байыркы орус мамлекетинин феод. бытыроо процессинде (11-12-к.) Полоцк, Туров, Смоленск княздыктары б?л?н?п чыгат, кийин алар да ?зара майда княздыктарга ажырап кетет. 13-14-к. Б. жери Литва улуу княздыгынын курамына кирип калат. Бытырандылыктан жана Байыркы орус мамлекетинен оолактап калгандыктан Рустун батыш б?л?г?нд?г? калкта ?з?нч? тил, маданият, ?рп-адат пайда болот. Беларус эли калыптана баштайт. Кийинчерээк Байыркы орус мамлекетинин батыш тарабындагы жерлер ≪Белая Русь≫ деп аталып калат. 13-15-к. Беларус эли, Литва, Поляк, орус элдери менен бирге немис рыцарларына каршы к?р?шк?н. Немис рыцарларынын Тевтон орденин талкалоодо Грюнвальд салгылашуусу (1410) чеч??ч? мааниге ээ болгон. Немис ордендеринин бийлигинин бошо?дошу Белрусияга Батыш Европа менен соода кылууга м?мк?нч?л?к берген. Беларус шаарларынын экономика маанисинин ?с?ш? жана шаардыктардын ?з укуктары ?ч?н дайыма ж?рг?зг?н к?р?ш?н?н улам 14-кылымдын аягында Улуу князь 40тан ашык шаарга ≪магдебург укугу≫ деп аталган ?з?н ?з? башкаруу укугун бер??г? мажбур болот. 15-16-к. шаарларда кол-?н?рч?л?к уюмдары т?з?л?т. 16-кылымда беларустардын эл болуп калыптануусу аяктайт. 1569-ж. Люблин униясынын шарты боюнча Литва улуу княздыгы менен Польша биригип, Речь Посполита мамлекети т?з?л?п, Беларусия анын курамына кирген. 1590-1663-ж. аралыгында беларустар поляктарга каршы к?р?ш? баштаган. Алар 1648-ж. Беларусия Хмельницкий жетекчилик кылган украиндердин боштондук согушун активд?? колдойт. Россия-Польша согушунда (1654-67) беларус эли орус аскерлерине жардам к?рс?т?т. Согуш, ачарчылык жана эпидемия Беларусиянын экономикасын абдан б?л?нт?т, калкынын те? жарымы дээрлик азаят. Т?нд?к согушу (1700-21) ?лк?н?н экономикасын ого бетер жакырлантат. Речь Посполитаны 1772-, 1773-, 1795-ж-дагы б?л?шт?р??л?рд? Беларус Россия империясынын курамына кирет. 19-к-дын 2-жарымында беларус эли улут болуп т?з?лг?н. Биринчи д?йн?л?к согуш мезгилинде Беларусия аймагы б?лг?нг? учураган. 1917-ж. январдагы т??к?р?шт?н со?, уюшулган Беларус радасы ?залдынча мамлекет т?з?? ?ч?н к?р?ш ж?рг?зг?н. Алар 1918-ж. 19-20-январда поляк региондорунун корпусу менен биригип, Минск шаарын басып алып, Беларус Эл Респ. т?з?лг?н. 1919-ж. бул ?км?т кызыл аскерлер тарабынан талкаланган ж-а 1919-ж. Беларус Сов. Соц. Респ. (БССР) т?з?лг?нд?г? жарыяланган. 1921-ж. Сов. Россия м-н Польшанын ортосунда т?з?лг?н Рига тынчтык келишиминин шарты боюнча Батыш Беларуссия Польшанын карамагында калган. 1922-ж. 30-декабрда БССР СССРдин курамына кирген. 1939-ж. БССР Батыш Беларусия менен кошулуп, аймагы ке?ейген. Батыш Беларусиядагы поляктар Польшага к?ч?р?лг?н. Беларус эли Улуу Ата Мекендик согуштун (194145) мезгилинде э? оор сыноону башынан ?тк?рд?. Согуштун алгачкы к?нд?р?н?н тартып Беларусия салгылашуунун зор майданына айланды. 1944-ж. 24-июнда Лабейка кыштагын бошотууда кыргыз жоокери Ж. Асаналиев баатырларча курман болгон. Аймак баскынчылардан 1944-ж. июлда толук бошотулган. Бул согушта беларус эли 2 225 ми? кишисинен ажыраган, 300 ми?ге жакын кишиси Германияга айдалган, 692 кыштак эли менен жок кылынган, 209 шаар жана райондук борбор, 9200 кыштак, 1,5 млн имарат талкаланган. 1945-жылдан БУУнун Башкы Ассамблеясына м?ч?. 1950-жылга чейин бардык республикалардын жардамы аркасында толук калыбына келтирилген. 1986-ж. Чернобыль АЭСиндеги болгон авария Беларусиянын бай т?шт?к райондоруна чо? зыян келтирген. 1990-ж. июлда республиканын Жогорку Совети БССРдин Суверенд??л?г? ж?н?нд? декларация, 1991-ж. 8-декабрда Беловежа макулдашуусунун чечимине ылайык, СССР таркатылган со? июлда К?зкарандыэместик ж?н?нд? декларация кабыл алган. 1994-ж. суверенд?? ?лк?н?н алгачкы президенти болуп А. Г. Лукашенко шайланган. 2006-жылкы шайлоодо ал дагы бир ирет же?ишке жетишти. 2020-жылы 9 августа болгон шайлоодо Светлана Тихановская 80% менен женип алган.

Экономикасы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Ички д?? продукциясынын к?л?м? 70,5 млрд доллар, аны киши башына б?л?шт?рг?нд? 6800 доллардан (АКШ) туура келет. Ички д?? продукциясындагы ?н?ржайдын ?л?ш? 26,8%, а. ч-ныкы 8,9% . 2004-ж. 31,2 млрд кВт Q электр энергиясы ?нд?р?лг?н. Негизги ?н?ржай тармактары: трактор кураштыруу, автомобиль, станок, а. ч. машиналарын, прибор куруу, радиоэлектроника, же?ил, электр-тех., хим., нефть-хим. (калий, фосфор, азот жерсемирткичтери, синтетикалык ж-а жасалма була), нефть ажыратуу. Отун-энергетикалык запасы ченел??. 2003-ж. 1,8 млн о нефть казып алынган. Машина куруу комплекси чо? ж?к ташуучу автомобилдерди, трактор жана а. ч. машиналарын курууга адистешкен. Токой, жыгаччылык жана целлюлоза-кагаз ?н?ржайы жергиликт?? ресурсу менен иштейт. Жыгач иштет??, фанера, шире?ке, картон, эмерек, целлюлоза-кагаз ?н?ржайлары жакшы ?н?кк?н. Же?ил ?н?ржайы торкийим тиг??, бут кийим, тери жана булгаары; тамак-аш ?н?ржайы эт, с?т, май, макарон, нан, кондитер ж. б. продукцияларды чыгарат. Эт жана с?т багытындагы мал чарбачылыгы бар. Чочко асыралып, ?й кушу багылат. Айыл чарбасына жарактуу жер 9,11 млн га, айдоо аянты 6,1 млн га, анын ичинен 43% дан эгиндери (сулу, буудай, арпа, карабуудай, карак?р?ч), канткызылча, кендир, жашылча-жемиш айдалат. Темиржолунун уз. 5,5 ми? к*, автомобиль жолунуку 81,2 ми? км (а. и. 70,2 ми? кжп асфальтталган). Беларусиянын аймагы аркылуу мамлекет аралык мааниге ээ Париж Брюссель Минск Москва; Санкт-Петербург Витебск Гомель Киев Одесса; Таллин Рига Вильнюс Минск Гомель Киев магистралдары ?т?т. Куур транспорту да ?н?кк?н. Днепр-Буг каналында, Припять, Днепр, Сож, Березина дарыясында кеме ж?р?т. Сыртка трактор, автомобиль, химиялык продукцияларын жана азык-т?л?к чыгарат. Сырттан ?н?ржай жана азык-т?л?к сырьёлорун алат. Негизги соода шериктештери: Россия, Украина, Германия, Литва, КМШ ?лк?л?р?. Маданияты. Беларусияда 11-12-к-да билим бер??н? чирк?? мектептери ж?рг?зг?н. 12-к-да Евфросиния Полоцкая ?з монастырында окутуп, окуучуларга китеп к?ч?рт?? менен алектенген. 0шондой эле Беларусиянын аймагында к?пт?г?н протестант мектептери, басмаканалар ачылып, беларус тилинде алгачкы окуу китептер пайда болгон. 16-17-кда ариан мектептери т?з?л?п, анда католик динине каршы к?р?ш ж?рг?з?шк?н. 18-к-дын аягында Б. Россияга кошулуп, орус эли м-н беларустардын карым-катнашы к?ч?п, 20дан ашык орус мектептери (анын ичинде 2 негизги, 6 элдик кичи орто окуу жайлары) шаардыктар ?ч?н ачылган. Бирок, билим бер?? ?т? т?м?нк? де?гээлде ж?рг?з?лг?н. Беларустар ?з эне тилинде билим ала алышкан эмес. К?пт?г?н мектептерде окуу поляк тилинде ж?рг?з?л?п, карапайым калктын балдары ?ч?н эшик жабык болгон. 19-к-дын 2-жарымында гана монастырлардагы диний мектептер жабыла башгаган. 1840-ж. а. ч. окуу жайы уюшулуп, кийинчерээк академия болгон. 1919-ж. кечки мектептер ачылып, сабатсыздыкты жоюу жалпы ж?рг?з?лг?н. 1921-ж. ун-т (Минск), маданият институту (1922), ИА (1929), саз ил.-из. ин-ту, о. эле тажрыйба станциялары уюшулган. 16-к-да китеп басып чыгарууну Скорина негиздеген. Ал Библия, Псалтырь ж. б. китептерди беларус тилине которуп, Прагадан чыгарган (1517-20). 1932-жылдан 7 жылдык Минскидеги Архитектура-курулуш институтунун имараты.билим алуу (батыш облустарында 1940-жылдан) киргизилген. Беларусиянын билим бер?? системасы мектепке чейинки мекемелер (балабакча ж. б.), башталгыч жана жалпы билим бер??, орто жана ЖОЖдон турат. Беларусияда радио уктуруу 1925-жылдан уктурулса, телек?рс?т?? 1956-жылдан к?рс?т?л?т. Гомелде, Брест, Витебск, Гродно шаарында телестудиялар иштейт. Беларус адабияты элдин бай оозеки чыгармаларынан, ал орус, украин, беларустарга жалпы мурас болуп саналган Киев Русу доорунун адабиятынан башталат. Беларусиянын белгил?? жазуучулары: М. Танк, Ф. Пестрак, В. Тавлай, М. Машара, Я. Купала, Я. Колас, К. Чорный, М. Чарот, П. Панченко, А. Кулешов, П. Глебко, К. Киркенко ж. б. Беларусияда азыркыга чейин София собору (1044-66, Полоцк), Спас-Ефросиния (Полоцк) чирк??с?, Киев Русу мезгилиндеги архитектура эстеликтери сакталган. Феодализм доорунда крепостной жана дворецтик-замоктук архитектура ?н?кк?н. Каменец мунарасы (Белая Вежа, 1276) ж-а Новогрудок, Лидадагы чептер, замоктор ж. б. 19-к-дын 1-жарымында Беларусиянын архитектурасы орус классицизминин таасиринде ?н?кк?н. 1934-ж. Архитекторлор союзу т?з?лг?н. Беларусиянын музыка фольклорунда обондуу лирикалык ырлар басымдуу. Беларусиянын бийлери, к??л?р?н?н м?н?зд?? ?зг?ч?л?г? шайырлыгы, темпинин тездиги менен айырмаланат. Белгил?? бийлери: ≪Лявониха≫, ≪Бульба≫, ≪Янка≫, ≪Метелица≫. Салттуу муз. аспаптары: цимбал, алгачкы скрипка, жалейка, сурнай ж. б. ≪Селолук идиллия≫ деген операсы Минскиде 1852-ж. коюлган (музыкасы С. Монюшко, текстин В. Дунин-Марцинкевич жазган). Консерватория, опера жана балет театры, филармония (симф. оркестри менен) уюшулган. Беларусиянын академия хор капелласы, мамлекеттик эл хору, мамлекеттик бий ансамбли т?з?лг?н. Беларусиянын атактуу композиторлору: Н. Чуркин, Н. Соколовский, В. Оловников, Д. Каменский, П. Подковыров, Д. Абелсович, И. Лученок. Вокал ?н?р чеберлери: Л. Александровская, И. Болотин, М. Денисов, Р. Млодек, Т. Нижникова, Н. Ворвулев, 3. Бабий ж. б. Театр ?н?р? негизинен байыркы каада-салттан жана элдик оюндардан башталат. 16-к-дан элдик театрдын ке?ири таралган т?р? ≪батлейка≫ (куурчак театры) болгон. 19-к-дын орто ченинде драматург В. И. ДунинМарцинкович 1-театрын т?зг?н. Беларусиянын улуттук театрын т?з??д? Я. Купала менен Я. Коластын драматургиясы зор роль ойногон. 2-драма театры 1926-ж. Витебскиде ачылган. 1946-жылдан ≪Беларусьфильм≫ киностудиясы иштейт. 1926-ж. ≪Токой окуясы≫ (реж. Ю. Тарич) деген 1-к?рк?м фильм тартылган. С?р?т музейи XVIII-XX к-дагы (орус с?р?тч?л?р?н?н бай коллекциясы), жыгачтан жасалган айкелдер, бир нече с?р?т галереясы бар. Минск шаарына жакын Раубичи спорт комплекси уюшулган. Беларустар улут, Беларусь Республикасынын негизги калкы. Россия, Литва, Эстония, Украина, Казакстан, Польша, АКШ, Канада, Аргентина, Австралия, Улуу Британия, Франция ж. б. да жашашат. Жалпы саны 10 млн киши, анын ичинде 7904,6 ми?и Беларуссияда (2000). Беларусь тилинде с?йл?ш?т, орус, поляк, литва тилдери да ке?ири таралган. Дини православие, ошондой эле 25% католиктер. Беларус орус жана украиндер менен бирге чыгыш славяндар катары эсептелет. Беларустардын этностук негизин чыгыш славян уруулары дрегович, кривич, радимич, древлян, северян, волыняндар т?зг?н. 9-к-да алар башка тектеш уруулар менен бирге Киев Русунун курамына кирген да, байыркы орус эли болуп калыптанган. Феодалдык бытырандылыктан тартып 18-к-га чейин Беларуссиянын жери Улуу Литва княздыгына (13-14-к.), Речь Посполитага (16-к.) караган. 16-к-да беларусь эли негизинен калыптанып б?тк?н. Польша б?л?шт?р?лг?нд?н кийин (18-к.) Россиянын курамына кошулуп, 19кылымдын аягында Беларус улут катары т?з?лг?н. Беларусия негизинен дыйканчылык, мал чарбачылык, балчылык менен кесиптенишкен. Эркектери тизесине жеткен к?йн?к, чыптама (камизелька), кенен шым, башына ≪брыль≫ (чий калпак), ≪магерка≫ (кийиз калпак), кышында ≪аблавуха≫ (тери, тон) кийип, т?ст?? ж?н жиптен ?р?л?п, учтары чачыланган кур байланат. Эркектердин кемсели ак т?ст?, жакасы ж-а этеги саймаланып, к?рк?мд?л?п кооздолот. Аялдары ≪андарак≫ аталган юбка ж-а чыптама (гарсет) кийип, сыртынан саймаланган алжапкыч тагынып, т?рд?? курларды байланган. Тамак-ашы негизинен ун, эт, с?т, жашылча-жемиш азыктарынан даярдалып, а. и. картошкадан 200д?н ашык тамактын т?р?, суусундук катары жемиштин ширеси, квас, чай, какао, кофе ке?ири колдонулат. Беларустардын ?к?лд?р? Кыргызстанда да жашашат. 195080-ж. Кыргызстанга 13 ми?ге жакын Беларустар келип отурукташкан. Кыргызстанда жашаган Беларустардын басымдуу к?пч?л?г? ?з эне тилин орус тили деп эсептешкен. 1999-ж. Ч?й облусу жана Бишкекте жашаган 2701 беларустун 582и гана беларус тилин ?з эне тили катары т?ш?н?шк?н. СССР кулагандан кийин (1991-ж.) ар кандай себептер менен Кыргызстандагы Беларустардын 78,6% и Беларуссияга кетишкен. 1992-ж. Минскиде ?тк?р?лг?н Беларустардын 1-съездинен кийин (Кыргызстандан да делегаттар катышкан) Кыргызстандагы Беларустардын ≪Свитанок≫ (1993) коомдук бирикмеси т?з?лг?н. Ал Беларустардын маданиятын сактоо жана жайылтуу, Кыргызстандагы Беларусь Республикасысынын элчилигинин кызматкерлери, согуш жана эмгек ардагерлери, Чернобыль авариясын жоюуга катышкандар, беларус этносунун чыгармачыл ?к?лд?р? менен жолугушуу, беларус жаштарына эне тилин, улуттук ?рп-адатын, салтын, улуттук тамак-аштарын, фольклорун ?йр?т??, аларды колдоо, билим бер?? иштерин ж?рг?з?т. Жергиликт?? беларус диаспорасынын ?к?лд?р? кышында Святки (Каляды), жазында Масленица жана Пасха, жайкысын Троица (Семих, Семуха), Иванов к?н? (Купалье), т?ш?м майрамдарын майрамдашып, Дзяды (маркумдарды эскер??) к?н?н ?тк?р?ш?т. Учурда Кыргызстанда 3200д?н ашык беларус улутунун ?к?лд?р? ар кайсы тармактарда эмгектениш??д?. Улуттар аралык мамилелерди чы?доого кошкон салымы ?ч?н Кырызстандагы Беларустардын ≪Свитанок≫ коомдук бирикмесинин Президенти А. С. Шут ≪Да?к≫ медалы менен сыйланган (1999).

Булактар [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

  1. Закон Республики Беларусь от 25 августа 1991 г. № 1017-XII ≪О придании статуса конституционного закона Декларации Верховного Совета Республики Беларусь о государственном суверенитете Республики Беларусь≫
  2. Численность населения на 1 января 2019 г. и среднегодовая численность населения за 2018 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа Archived 2017-07-30 at the Wayback Machine . Национальный статистический комитет Республики Беларусь (Белстат)
  3. Human Development Indices and Indicators 2019   (англисче) . Программа развития ООН. ? Доклад о человеческом развитии на сайте Программы развития ООН.
  4. Белорусы больше не будут переводить стрелки . Naviny.by. Текшерилген к?н? 16 -сентябрь (аяк оона) 2011. Т?п булактан архивделген к?н? 17 -ноябрь (жетинин айы) 2011 .
  5. Конституция Республики Беларусь . Текшерилген к?н? 16 -август (баш оона) 2020. Т?п булактан архивделген к?н? 4 -декабрь (бештин айы) 2020 .
  • ≪Кыргызстан≫. Улуттук энциклопедия: 2-том. Башкы редактору Асанов ?. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2007. 808 бет, илл. ISBN 978 9967-14-055 -4