Hedy LAMARR
, naski?is kiel
Hedwig Eva Maria Kiesler
(
Vieno
,
la 9-an de novembro
1914
?
Altamonte Springs
(
Kalifornio
),
la 19-an de januaro
2000
) kaj estis
a?stra
-
usona
aktorino
kaj
inventistino
.
Hedy Lamarr estis filino de la a?stra bankdirektoro Emil Kiesler kaj de la hungara pianistino Gertrud Lichtwitz.
?i sekvis la aktoredukadon de
Max Reinhardt
en
Berlino
, kaj havis jam en la a?o de dek sep jaroj la unuan filmrolon, en la
germana
filmo
Geld auf der Straße
(Mono sur la strato) (
1930
). En
1933
?i aperis kiel la unua virino nuda en filmo, en la
?e?oslovaka
filmo 'Extase' (
Ekstazo
). Dum dek minutoj ?i videblis nuda, unue banante sin en lageto, kaj poste kurante tra la arbaro. La filmo estis malpermesata en multaj landoj a? almena? cenzurita ?ar en ?i estis amorsceno, cetere ?ajnigita, en kiu videblis preska? nur ?ia viza?o en stato de ekstazo. E? la papo
Pio la 11-a
enmiksi?is en la afero.
En
1933
?i edzini?is al la Viena armilkomercisto Fritz Mandl kiu, kvankam li estis juda, havis intensajn kontaktojn kun
Adolf Hitler
kaj
Benito Mussolini
. Mandl estis tre ?aluza, e? ne unu momenton perdis sian edzinon el la vido, kaj malpermesis al ?i filman karieron. ?i malamis sian edzon kaj la
nazio
-rondojn en kiuj li interrilatis, kaj fu?is en
1937
for de li al
Londono
, kie ?i alprenis la artistnomon Hedy Lamarr. Post tio ?i da?rigis sian filmkarieron en
Usono
. Lamarr ofte ludis rolojn kiel eleganta kaj mistera malhela belulino, sed ne estis tre feli?a en la elekto de ?iaj filmoj. Tiel ?i malakceptis la ?efrolon en la filmo
Casablanca
. ?ia plej granda komerca sukceso estis la rolo kiel Delilah en
Samson and Delilah
de
Cecil B. DeMille
(
1949
). En
1958
?i ludis en sia lasta filmo (
The Female Animal
) (La virina besto).
Krom ?ia filmkariero ?i anka? estis ?e la lulilo de la moderna komunikadotekniko. Fritz Mandl, la unua edzo de Lamarr, ne nur estis armilkomercisto, sed anka? konstruis aviadilojn kaj faris esplorojn pri stirsistemoj. Lamarr interesi?is kaj poste elpensis la principon de la
frekvenco-saltado
; metodo per kiu oni povas fari radiokomunikadon ne ?enatan de eksteraj perturboj. En kunlaboro kun la
komponisto
George Antheil
?i kapablis ellabori uzeblan metodon por la tre alte fluganta observo-aviadilo kaj la stirado de torpedoj. Ili nomis la inventon
Secret Communications System
("sekreta komunikado-sistemo") kaj la
10-an de junio
1941
ili petis
patenton
. La
11-an de a?gusto
1942
?i estis donita (numero 2292387). ?ar la usona armeo ne tre serioze taksis la inventon de aktorino kaj komponisto kaj krom tio la
elektroniko
en tiu tempo ne estis tiom progresa, da?ris ?is
1962
anta? ol ilia invento estis aplikita.
Lamarr fari?is en
1953
usona civitano, sed konsideris Usonon kiel prizonon, nelo?atan insulon. ?i sesfoje edzini?is kaj havis filon kaj filinon, kaj adoptitan filon. Lamarr mortis je 85-jara?o en
Altamonte Springs
(apud
Orlando
,
Florido
). ?i estis kremaciita, kaj la? ?ia lasta deziro la
cindro
estis dis?etita en la
Viena Arbaro
apud
Vieno
.
Honore al ?i, en la
germanlingvaj landoj
A?strujo
,
Germanujo
kaj
Svislando
la
9-a de novembro
estas la
Tago de la inventistoj
.
La
asteroido
32730 Lamarr
estis nomita pro ?ia memoro.
[1]
- 1930: Geld auf der Straße
- 1931: Die Koffer des Herrn O.F.
- 1931: Die Blumenfrau von Lindenau
- 1932: Man braucht kein Geld
- 1933: Ekstase / Symphonie der Liebe
- 1938: Algiers
- 1939: I Take This Woman
- 1939: Lady of the Tropics
- 1940: Boom Town
- 1940: Comrade X
- 1941: Come Live with Me (Venu, vivu kun mi)
- 1941: H.M. Pulham, Esq.
- 1941: Ziegfeld Girl
- 1942: Crossroads
- 1942: Tortilla Flat
- 1942: White Cargo
- 1943: The Heavenly Body
- 1944: Experiment Perilous
- 1944: The Conspirators
- 1945: Her Highness and the Bellboy
- 1946: The Strange Woman
- 1947: Dishonored Lady
- 1948: Let's Live a Little
- 1949: Samson and Delilah
- 1950: A Lady Without Passport
- 1950: Copper Canyon
- 1951: My Favorite Spy
- 1954: L'Amante di Paride (anka?: The Face, That Launched a Thousand Ships)
- 1954: L'Eterna Femmina
- 1957: The Story of Mankind
- 1958: The Female Animal