?o?ar DUDAJEV
(
?e?ene
Джох?ар Мусаевич Дудаев
,
ruse
Джохар Мусаевич Дудаев
) (naski?is la 15-an de februaro 1944 ? murdita la 21-an de aprilo 1996) estis
generalo
-
majoro
de sovetia aerarmeo, politikisto kaj
?e?ena
batalanto. Prezidento de la neagnoskita respubliko
I?kerio
en la jaroj 1991-1996.
Li naski?is en montara vila?o lime de ?e?enio kaj
Ingu?io
kiel la sepa infano de na?o de gefratoj. Oktaga bebo jam spertis sorton de sia nacio. En
bruta
vagonaro veturis ekzile al
Kaza?io
, kie kun sia familio pasigis 13 jarojn.
En 1957 revenis ?e?enion kaj setlis en
Grozno
. Post fino de mezlernejo en 1959 komencis labori kiel konstrua elektristo. En 1962 eniris Superan Militistan
Aviad
-Lernejon en
Tambov
kiun finis en 1966 kun diplomo de
piloto
-
in?eniero
. Estis la plej bona lernanto. La diplomon enmanigis al li fama sovetia
flug-aso
-
Ivan Ko?edub
. Oni tamen en 1971 rifuzis al li da?rigi studadon en aviada akademio. ?e?eno en
Sovetunio
ne rajtis i?i supera komandanto. Li tiam iris al
Moskvo
kaj postulis paroli kun ministro de defendo. Post semajna atendado estis akceptita de generalo Jazov, kiu post rigardo al dokumentoj tuj konsentis. En 1974 ?o?ar Dudajev finis fakultaton de komandado ?e Aviada Akademio nome de
Gagarin
. Ekde 1966 soldatservis en malproksimfluga aviado en
Siberio
,
Estonio
kaj
Ukrainio
. Post 12 jaroj de truda kariero en 1980 atingis postenon de la komandanto de peza aviado (forcelatinga). En 1989 i?is generalo-majoro de aviado. Estis sola ?e?eno en armeo de Sovetunio, kiu tiom alte avancis en militista kariero ricevante gradon de generalo. Tio eblis post forigo de sekreta dekreto malpermesanta al ?e?enoj ricevi gradon superan ol
kolonelo
. En la jaroj 1987-1990 li komandis en
Tartu
divizion
de bombaviadiloj Tu-22 kapablaj transporti
nukleajn armilojn
. Lia tasko estis - dum eventuala milito kun Okcidento - ?eti nukleajn bombojn al e?ropaj ?efurboj. Li de Estonio gvidis amasajn flugatakojn al celoj en
Afganio
.
La 25-26-an de novembro 1990 dum la 1-a Universala Kongreso de ?e?ena Nacio ?o?ar Dudajev estis elektita ?ia prezidanto. La 6-an de septembro 1991 pro malordo ka?zita de moskva
pu?o
li renversigis simpatiantan kun
Moskvo
registaron kaj transprenis regopovon en la respubliko. La 27-an de oktobro 1991 estis elektita prezidento en balotado taksata de observantoj kiel "ne tute libera" kaj deklaris ke ?e?enio estos "la dua
Kuvajto
. La 1-an de novembro 1991 proklamis sendependecon de la respubliko. Post nesukcesa enmiksi?o de rusaj
specialaj ta?mentoj
proklamis
?ihadon
kontra?
Rusio
. Unu el la unuaj decidoj de Dudajev estis rajtigo al civitanoj kunporti armilojn kaj liberigo de ?iuj arestitoj. Li sukcesis la 12-an de marto 1992 proklami en la ?e?ena parlamento konstitucion de sendependa ?e?enio. Li regis per forta mano kontra?starante al parlamenta opozicio (la 17-an de aprilo 1993 malfondis parlamenton) kaj al ne subordigitaj lokaj gvidantoj. Li tamen ne povis ekregi kaoson ?irka?prenanta ?e?enion kaj starigi realan kontrolon en la lando.
Realigante konsekvence sendependigan politikon li rifuzis subskribi la 31-an de marto 1992 pakton pri estigo de
Komunumo de Sendependaj ?tatoj
. Dum sia regado sensukcese strebis por internacia rekono de la sendependa respubliko. Oficialan apogon ricevis nur de
Kartvelio
(la 13-an de marto 1992).
Rusio
kelkfoje organizis sensukcesajn militirojn kontra? Dudajev kaj ne sukcesajn
atencojn
kontra? li, i.a.:
- novembro 1991 - veno de rusa speciala ta?mento
- marto 1992 - ?e?ena radio kaj televido provizore regata de rusi?intaj fortoj
- majo 1993 - la unua atenco
- majo 1994 - la dua atenco
- septembro 1994 - atako de rusa armeo al la ?efa ?e?ena aviadilejo
- oktobro 1994 - sturmo de prorusa grupo de ?e?ena opozicio
- novembro 1994 - atako de grupo de rusaj dungitoj kaj ?e?enaj opoziciuloj
La 11-an de decembro 1994 komenci?is malsekreta
rusa milita invado
. La terenon de la respubliko eniris kirasitajn ta?mentojn sub la komando de generalo Pavel Gra?ov, kio paradokse kreskigis al Dudajev popularecon kaj socian apogon. La ?efurbo falis fine de februaro 1995. Dudajev kaj lia soldataro ekregis provincon, kie li komandis partizanan batalon. Dudajev pereis la 21-an de aprilo 1996 trafita de raketa pafa?o dum interparolo pere de satelita telefono, pro kio celis lin rusa spiona aviadilo.
Lian nomon oni donis al
trafikcirklo
en
Varsovio
kaj al kelkaj stratoj kaj placoj en urboj de
Ukrainio
,
Litovio
kaj
Latvio
: en
Lvivo
,
Vilno
,
Ka?no
kaj
Rigo
. Pluraj memorlokoj trovi?as en
Turkio
, aliaj en
Bosnio kaj Hercegovino
kaj
Estonio
.