Раccей
(
выр.
Россия
) е
Раccей Федераций?
, к?ске
РФ
(
выр.
Российская Федерация
) ?
Тух?c Европ?ри
тата
Cурc?р Азири
патшал?х. Раccей ?
т?нчери чи пыс?к патшал?х
, ун?н территорий? т?нчере йыш?нн? чик?сенче 17098246 км²
[1]
.
Раccей Федераций? вунп?р
сехет т?р?х?нчен
т?рать, в?л вунт?ват? c?ршывпа чик?ленет.
Пур?нан хал?х йыш?пе т?нчере
т?хх?рм?ш выр?н йыш?нать. Чи пыс?к тата т?п хули ?
Мускав
. Патшал?хри т?п культура хули выр?н?нче
Санкт-Петербург
шутланать, хал?х йыш?пе в?л икк?м?ш выр?н йыш?нать. Ытти пыс?к
[2]
хуласем:
C?н? C?п?р
,
Екатеринбург
,
Хусан
,
Чулхула
,
Челепи
,
Красноярск
,
Самар
,
?пх?
,
Тан-cинчи-Ростов
,
Омск
,
Краснодар
,
Воронеж
,
Пер?м
,
Волгоград
.
C?ршыв?н м?нпур c?р?сенчи
патшал?х ч?лхи
?
выр?с ч?лхи
, х?шп?р регионсенче
х?йсен патшал?х тата официалл? ч?лхесем
. Укcа виcи ?
раccей рубл?
.
РФ ? т?рл? этнос тата культура нумайл?хл?
Нумай нацилл? патшал?х
[3]
. 2010 cулта пур?нан хал?х cырса тухнипе, cав шутрах Крым тата Севастополь (2014 cул хыcc?н), c?ршывра 190 ытла национальн?c пуррине пал?ртн?, в?сен хушшинче выр?ссем ? 80 %, выр?с ч?лхипе 99,4 % ытла
раccейсем
калаcаcc?
[4]
. Пур?нан хал?х?н чылайрах?ш? (75 % ях?н)
православи
т?н й?лине тытса пурнать
[5]
, cакна пула Раccей
т?нчери чи нумай йышл? православилл? c?ршыв
шутланать.
Раccей ?
федерацилл?
президент-парламент республики
. 1999 cулхи раштав?н 31-м?ш?нченпе (2008?2012 cулсенче
Дмитрий Медведев
президент пулн?)
РФ президенч?н
выр?нне
Владимир Путин
йыш?нать. 2020 cулхи к?рлач?н 16-м?ш?нченпе
правительство председател?
?
Михаил Мишустин
.
Раccей 18 патшал?хсемпе чик?ленет (вунултт?ш?пе ? c?рпе, те икк?ш?пе ? тин?спе). Раccей йышне ун?н конституципе 89 субъектсем к?реcc?, в?сенчен ? 48 облаc, 24 республика, 9 край, 3 федералл? п?лтер?пе хула, 4 автономилл? округ тата 1 автономилл? облаc. П?т?мпе c?ршывра 157 пин пур?нан выр?нсем
[6]
.
Раccей ? ядерл? патшал?х
[7]
[8]
. Космос патшал?хсенчен п?рри
[9]
[10]
. Раccей
ПНО Х?рушс?рл?х Канашне
ялах хутш?накан, вето правипе к?рет. Cав?нпа, Раccей нумай т?нчери организацисенче пур:
ПНО
,
G20
,
ЕАЭП
,
ППП
,
КХКО
,
ТСО
,
OSCE
,
SCO
,
APEC
,
БРИКС
,
ТОК
тата ыттисем.
1991 в?c?нче
ССРП аркан?в?
хыcc?н т?нчери п?рлеш? Раccее ССРП-н т?пк?ч пекех йыш?нн?.
2021 cулхи
ШПП
-н кал?п?ш?
(номиналл?)
? 1,8 трлн доллар, Раccей унта 11-м?ш выр?нта вырнаcн? (анчах
ИПП
-пе 6-м?ш выр?нта).
Раccей вунт?ватт? ир?кл?х (
ПНО
-c?ршывсен нумайрах?ш? йыш?нн?) патшал?х?семпе чик?ленет.
cав?н пекех Раccей?н тин?с чиккисем пур.
Миллион ытла cын cак хуласенче пур?нать:
Мускав
,
Санкт-Петербург
,
C?н? C?п?р
,
Екатеринбург
,
Хусан
,
Чулхула
,
Челепи
,
Красноярск
,
Самар
,
?пх?
,
Тан-cинчи-Ростов
,
Омск
,
Краснодар
,
Воронеж
,
Пер?м
,
Волгоград
.
Раccейре 143,8 млн. cын, ытларах?ш?, 4/5 пай?
Европа
ен?нче пур?нать:
выр?ссем
(79,8 %),
тутарсем
(3,8 %),
украинсем
(3 %),
ч?вашсем
(1,2 %),
пушк?ртсем
(0,9 %),
чеченсем
(0,9 %),
эрменсем
(0,8 %)
[12]
. Хула cыннисем 73%.
- Т?пл?нрех
Раccей хал?х?сен ч?лхисем
статьяна вул?р
.
Раccей Федераций? ? нумай нацилл? c?ршыв. Т?пчевc?сем калан? т?р?х, Раccейри хал?хсем 176
ч?лхепе
калаcаcc?. В?сен кашнин х?йсен историй?, ш?пи, аталану cул-й?р?, пуласл?х?.
Генеалоги енчен (пулса кайни, хур?нташл?х енчен) илсесс?н Раccей хал?х?сен ч?лхисем т?рл? ч?лхе cемйине к?реcc?:
инди-европа
,
алтай
,
ибери-кавказ
,
урал
,
палеоази
. Кашни ч?лхе cемйи каллех уйр?м ушк?нсене пайланать.
Раccей кунcул?н тапх?р?сем
[13]
:
- Кей? Руc?
(
862
cул ?
XIII
) ? х?велтух?c
славянсен
п?ррем?ш патшал?х?
[14]
.
- Выр?с кнеcл?х?сем
(
XII
?м?р варринчен ? пуcлам?ш
XVI
?м?р).
- Выр?с патшал?х?
?
XV
?м?р в?c?нчен ?
Юпа, 22
1721
cул (
К?рлач, 16
1547
cулччен ?
Асл? Мускав кнеcл?х?
, унтан ?
Раccей патшал?х?
).
- Раccей империй?
? Юпа, 22 1721 cултан ? К?рлач, 9 1917 cулччен.
- Раccей Республики
?
В?х?тл? ерт?л?х?н
хуш?в?пе Ав?н, 1 1917 cулта йыш?нн?.
- Раccей патшал?х?
?
?пх?
патшал?х канаш? акч?пе
Ав?н, 23
1918
cулта йыш?нн?.
Граждан в?рcи
т?пх?р?нче
К?рлач, 5
1920
cулччен пулн?. П?рлеш?нн? патшал?х? шур? юх?м?н ерт?л?х? территоринче.
- Т?п хули ? ?пх?,
Омск
(де-факто).
- Раccей Совет Федерацилл? Социалис?мл? Республики
[16]
? Юпа, 25 1917 cулта II-м?ш П?т?м Раccей Советсен съезч? хуш?в?пе йыш?нн?.
1922
-
1991
cулсенче ? ССРПре п?рл?ш?лл? республики пек.
- Т?п хули ? Петроград,
Пуш, 12
1918 cултан ? Мускав.
- Совет Социалис?м Республикисен П?рлеш?в?
(Раштав, 30 1922 cултан ? Раштав, 26 1991 cулччен).
- Раccей Федераций?
?
Раштав, 25
1991
cултан
[17]
.
Раccей Федераций? 89
[18]
субъектсенче пайлан?. РФра 6 субъект т?с? пур. Ку 24
республика
, 9
ен
, 48
облаc
, 4
автономи т?р?х?
, 1
автономи облаc?
тата 3
федералл? п?лтер?шпе хула
.
РФре 8 федераци т?р?х?сем пур. Кашни т?р?хра президент элчи пур.
Раccей Федерацинче 12
[21]
экономика район?
пур.
Калининград облаc?
ку уйр?м экономика район, п?р субъект ун?н тыт?м?нче
[22]
.
- Kniivila, Kalle. La strato de Tanja: Vivo en Rusio 1917-2017, Novjorko, eld. Mondial, 2017, 159 pa?oj.
- География России: Энциклопедический словарь.
М.
, 1998.
- Геологическое строение СССР и закономерности размещения полезных ископаемых. В 10-ти тт. Л, 1984?1989.
- Красная книга Российской Федерации: Животные. М, АСТ, 2001.
ISBN 5-17-005792-X
.
- Новая Российская Энциклопедия, Природа России, т. 1, с. 11?157. М., Энциклопедия, 2003.
ISBN 5-94802-003-7
- Волкова О. А., Борсук О. А., Бадюков Д. Д.
География России. М., Энциклопедия. 2005.
ISBN 5-94802-011-8
).
- ^
Федеральная служба государственной регистрации, кадастра и картографии (Росреестр). Земельный фонд Российской Федерации на 1 января 2011 года
(?cлемен каc?)
(стр. 223)
- ^
Миллион ытларах cын
- ^
Этнокультурное многообразие России
. www.national-mentalities.ru.
- ^
Раccей хал?х? ПРЭ-нче
- ^
ВЦИОМ: Православными себя считают 75 % россиян
. //
РБК
, 30.03.2010
- ^
Российская Федерация. Статистическая информация
. Федеральная служба информации России.
- ^
Стратегическое ядерное вооружение России
.
- ^
Podvig P. Russian Strategic Nuclear Forces, ed. by Frank N. von Hippel, MIT Press, 2004
- ^
Кошкин П. Г.
Экспертный и журналистский дискурс вокруг второй космической гонки между Россией, США и другими странами.
- ^
Россия останется космической державой, заявил эксперт
(2019-12-04).
- ^
1
тата
2
ПНО
шух?ш?пе ку
Грузи
пай?.
- ^
2010 cулхи П?т?м Раccей хал?х cыр?в? cинчен
2022 ?улхи Ака уй?х?н 12-м?ш?нче
архивлан?
.
//
Российская газета
? Федералл? выпуск № 5660 (284). 22.12.2011
- ^
Раccей кунcул?. XX ?мер. 11 класс: В?рен? к?неки п?т?м-п?л? шкул?семш?н (выр. Учебник для общеобразовательных учебных заведений), ред. А. В. Рассказова
- ^
Kyivan Rus’
.
- ^
БРЭ Санкт-Петербург
(?cлемен каc?)
- ^
Патшал?х ытти яч?сем:
Раccей Совет Республики (
Юпа, 25
1917 cултан), Раccей Социалис?мл? Федерацилл? Совет Республики (
c?ртме, 19
1918 cултан), Раccей Совет Федерацилл? Социалис?мл? Республики (Раштав, 5 1936 cулта)
- ^
№ 2094-I РСФСР саккун? Раштав, 25 1991 cултан ≪Раccей Совет Федерацилл? Социалис?мл? Республики патшал?х? яч?н c?н?тни cинчен≫ (выр.
≪Об изменении наименования государства Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика≫
)
- ^
РФ конституций?
- ^
йыш?нман РФ тыт?м?нче Запорожье, Херсон облаc?семпе, Донецк Хал?х, Луганск Хал?х, Крым Республикисемпе, Севастополь хулипе
- ^
1
,
2
,
3
,
4
,
5
тата
6
ПНО
шух?ш?пе ку
Украина
пай?
- ^
Федеральный центр информатизации Счётной палаты Российской Федерации
2011 ?улхи Юпа уй?х?н 21-м?ш?нче
архивлан?
.
- ^
Федераци саккун?