Gikan sa Wikipedia, ang gawasnong ensiklopedya
Ang
pandemya COVID-19
, nailhan usab isip
pandemikong koronabayrus
usa ka nagapadayonong pandemya sa tibuok kalibotan gikan sa usa ka
sakit nga koronabayrus 19
tungod sa
SARS-CoV-2
. Ang unang katap niini nakit-an sa
Wuhan
, Tsina niadtong Disyembre 2019
[1]
. Gisulayan sa mga pamuo sa panglawas nga mapugong ang maong sakit apan dili kini mapugngan sa pagkaylap. Gipahibalo sa
Kalibutanong Kapunongan sa Kahimsug
ang pagkatap isip
Katalagmanong Panglawas sa Publikong May Pagtahod sa Tibuok Kalibutan
niadtong ika-30 Enero 2020 ug usa ka pandemik nagsugod niadtong ika-11 sa Marso 2020.
Ang bayrus kasagarang mobalhin gikan sa usa ka tawo ngadto sa laing tawo nga adunay ginagmay nga pagtulo sa dihang ubo
[2]
[3]
o pagbahing.
[4]
Kasagaran kini mikaylap kon ang mga tawo suod sa usa'g-usa, mao nga gidasig ang
social distance
. Ang koronabayrus mahimo usab nga mokaylap kon ang mga katawhan makahikap sa usa ka nawong nga adunay bayrus, ug dayon ilang hikapon ang ilahang nawong.
[3]
Ang kasagarang mga simtomas naglakip ang hilanat, ubo, ug problema sa pagginhawa. Ang sakit mahimong mograbe kauban ang
pneumonia
ug
acute respiratory distress syndrome
. Sukad sa Enero 2021, daghang mga bakuna alang sa COVID-19 ang nahimo, apan pipila ra ang naaprobahan nga luwas nga gamiton. Ang unang bakuna nga aprobahan gimugna sa
Pfizer
ug
BioNTech
, gisundan sa Oxford /
AstraZeneca
nga bakuna. Ang United Kingdom mao ang unang
kasadpang
nasud naghatag usa ka bakuna-COVID. Wala'y
antiviral
nga tambal alang sa COVID-19 ang anaa.
[5]
Ang mga magtatambal kasagarang mohatag sa mga pasyente og panambal nga matinabangon hinuon. Mahimong malikayan sa mga katawhan ang pagkaylap sa bayrus pinaagi sa kanunay nga paghugas sa ilang mga kamot, pagtabon sa ilang baba (kon nag-ubo), pagmintinar sa distansya gikan sa ubang mga tawo, pagpalayo sa mga tawo, pagsul-ob og medikal o panapton nga pantabon sa nawong, ug pag-inusara alang sa mga tawo nga nagtuo nga sila nataptan, nailhan usab nga pagkuwarentinas.
Ang mga paningkamot aron mapugngan ang pagkalat sa virus naglakip sa mga pagpugong sa pagbiyahe, quarantines, curfews, mga postponement sa panghitabo ug pagkansela, ug mga pagsira sa pasilidad. Naglakip kini sa usa ka kuwarentay sa
Hubei
, nasudnon nga mga kuwarentina sa
Italya
, sa ubang lugar sa
Uropa
ug sa
Indya
, mga lakang sa curfew sa ubang lugar sa
Tsina
ug
Habagatang Korea
, lainlain nga mga pagsara sa border o mga pagsugot sa mga pasahero, screening sa mga
tugpahanan
ug mga
istasyon sa tren
, ug mga advisory sa pagbiyahe bahin sa mga rehiyon nga adunay transmission sa komunidad.
Ang mga eskuylahan ug unibersidad nakasira
bisan sa usa ka nasod o lokal nga basehan sa kapin sa 124 nga mga nasud, nga nakaapekto sa kapin sa 1.2 bilyon nga estudyante.
- ↑
El coronavirus se propago desde el mercado de Wuhan y tenemos pruebas, dicen los cientificos
Infoterio Noticias | Ciencia y Tecnologia
- ↑
"Q & A on COVID-19"
.
European Centre for Disease Prevention and Control
(in English)
. Retrieved
23 Marso
2020
.
- ↑
3.0
3.1
Cite error: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs named
WHO2020QA
- ↑
"Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)?Transmission"
.
Centers for Disease Control and Prevention
(in English sa America). 17 Marso 2020
. Retrieved
23 Marso
2020
.
- ↑
"FAQ: Coronavirus disease (COVID-19)"
.
World Health Organization
. 12 Oktubre 2020
. Retrieved
29 Oktubre
2020
.