Касм?чны апарат

Касм?чны апарат (КА ) ? агульная назва тэхн?чных прылад, як?я выкарысто?ваюцца для выканання разнастайных задач у касм?чнай прасторы , а таксама правядзення даследчых ? ?ншага роду работ на паверхн? розных нябесных тэл. Сродкам? даста?к? касм?чных апарата? на арб?ту служаць ракеты-носьб?ты або самалёты .

Касм?чны апарат, адной з асно?ных задач якога з'я?ляецца транспарц?ро?ка людзей або абсталявання ? верхняй частцы зямной атмасферы ? так званым, бл?зк?м космасе, называюць касм?чным караблём (КК) або касм?чным лятальным апаратам (КЛА) ^[1]^[2]..

Гал?ны выкарыстання касм?чных апарата? абумо?л?ваюць ?х падзел па наступных групах:

субарб?тальныя;
калязямныя арб?тальныя, як?я рухаюцца па геацэнтрычнай арб?це штучных спадарожн?ка? Зямл? ;
м?жпланетныя (экспедыцыйныя);
напланетныя.

Прынята адрозн?ваць а?таматычныя спадарожн?к? (ШСЗ) Зямл? ? п?латуемыя касм?чныя апараты. Да п?латаваных касм?чных апарата?, у прыватнасц? адносяць усе в?ды п?латуемых касм?чных караблё? (КК) ? арб?тальных касм?чных станцый (АС). (Нягледзячы на ??тое, што сучасныя арб?тальныя станцы? здзяйсняюць свой палёт у вобласц? бл?зкага космасу, ? фармальна могуць называцца ≪Касм?чным? лятальным? апаратам?≫, ?х называюць ≪касм?чным? апаратам?≫.)

Назва ≪Касм?чны лятальны апарат≫ часам таксама выкарысто?ваецца для абазначэння акты?ных (гэта значыць тых, як?я мане?руюць) ШСВ, з мэтай падкрэсл?вання ?х адрознення? ад пас??ных спадарожн?ка?. У большасц? ж выпадка? значэнн? тэрм?на? ≪Касм?чны лятальны апарат≫ ? ≪Касм?чны апарат≫ с?нан?м?чныя ? ?заемазаменныя.

У акты?на даследуюцца ? апошн? час праектах стварэння арб?тальных-г?пергукавых лятальных апарата? як частак ав?яцыйна-касм?чных с?стэм (АКС) часта выкарысто?ваюць яшчэ назвы паветрана-касм?чны апарат (ПКА), пазначаючы касмаплан ? касмалёты АКС, прызначаныя для выканання к?раванага палёту, як у беспаветранай касм?чнай прасторы, так ? ? шчыльнай атмасферы Зямл? .

У той час як кра?н, як?я маюць ШСВ ? некальк? дзясятка?, найбольш складаныя тэхналог?? а?таматычных вяртаюцца ? м?жпланетных КА асво?л? ?сяго некальк? кра?н ? СССР / Рас?я , ЗША , К?тай , Япон?я , ?ндыя , Е?ропа /ESA. П?латуемыя КК маюць тольк? першыя тры з ?х (акрамя таго, Япон?я ? Е?ропа маюць КА, наведвальныя людзьм? на арб?це, у выглядзе модуля? ? грузав?ко? МКС ). Таксама тольк? першыя тры з ?х маюць тэхналог?? перахопу ШСВ на арб?це (хоць Япон?я ? Е?ропа бл?зк?я да яе з прычыны правядзення стыковак).

У 2005 годзе адбылося 55 запуска? касм?чных апарата? (сам?х апарата? было больш, так як за адз?н запуск можа выводз?цца некальк? апарата?).

Клас?ф?кацыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Па рэжыму працы адрозн?ваюць наступныя тыпы касм?чных апарата? ^[3]:

штучныя спадарожн?к? Зямл? ? агульная назва ?с?х апарата? як?я знаходзяцца на геацэнтрычнай арб?це , то ёсць як?я круцяцца вакол Зямл?
а?таматычныя м?жпланетныя станцы? (касм?чныя зонды) ? апараты, як?я ажыцця?ляюць пералёт пам?ж Зямлёй ? ?ншым? касм?чным? целам? Сонечнай с?стэмы; пры гэтым яны могуць, як выходз?ць на арб?ту вакол вывучаемай цела, так ? даследаваць ?х з пралётных траекторый, некаторыя апараты пасля гэтага нак?ро?ваюцца за межы Сонечнай с?стэмы
касм?чныя карабл?, а?таматычныя або п?латуемыя ? выкарысто?ваюцца для даста?к? груза? ? чалавека на арб?ту Зямл?; ?снуюць планы палёта? на арб?ты ?ншых планет
арб?тальныя станцы? ? апараты прызначаныя для до?гачасовага знаходжання ? працы людзей на арб?це Зямл?
спушчальныя апараты ? выкарысто?ваюцца для даста?к? людзей ? матэрыяла? з арб?ты вакол планеты або м?жпланетнай траекторы? на паверхню планеты
планетаходы ? а?таматычныя лабараторныя комплексы або транспартныя сродк?, для перамяшчэння па паверхн? планеты ? ?ншага нябеснага цела

Па ная?насц? функцы? вяртання:

Тыя, як?я вяртаюцца ? прадугледжваюць вяртання людзей ? матэрыяла? на Зямлю, ажыцця?ляючы мяккую альбо жорсткую пасадку
Тыя, як?я не вяртаюцца ? пры выпрацо?цы рэсурсу звычайна сыходзяць з арб?ты ? згараюць у атмасферы

Па выконваемых функцый вылучаюць наступныя класы:

метэаралаг?чныя
нав?гацыйныя
спадарожн?к? сувяз?, тэлевяшчання, тэлекамун?кацыйныя спадарожн?к?
навукова-даследчыя
- геаф?з?чныя
- геадэз?чныя
- астранам?чныя
- дыстанцыйнага зандз?равання Зямл?
выведвальныя ? ваенныя спадарожн?к?
?ншыя

Мног?я касм?чныя апараты выконваюць адразу некальк? функцый.

Таксама па масавых характарыстыках:

фемта?да 100 г
п?ка?да 1 кг
нана?1-10 кг
м?кра?10-100 кг
м?н??100-500 кг
малыя ? 500?1000 кг
вял?к?я ? больш за 1000 кг

П?латуемы касм?чны апарат, касм?чны карабель Саюз, з членам? эк?пажа МКС на борце
А?таматычная абсерваторыя ≪ Хабл ≫ на арб?це вакол Зямл?
А?таматычны касм?чны апарат ≪ Кас?н?-Гюйгенс ≫, як? даследуе планету Сатурн , кольцы ? яго спадарожн?к?
(малюнак мастака)
Шатл ≪Дыскаверы≫, як? сфатаграфавал? з М?жнароднай касм?чнай станцы?..

Асабл?васц? палёту [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У агульным выпадку, у палёце касм?чнага апарата вылучаюцца ?частак вывядзення, участак арб?тальнага палёту ? ?частак пасадк?. На ?частку вывядзення касм?чны апарат пав?нен набыць неабходную касм?чную хуткасць у зададзеным к?рунку. Арб?тальны ?частак характарызуецца ?нерцыйных рухам апарата ? адпаведнасц? з законам? нябеснай механ?к? . Пасадкавы ?частак закл?каны пагас?ць хуткасць апарата, як? вяртаецца, да дапушчальнай пасадачнай хуткасц?.

Касм?чны карабель [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Касм?чны карабель ? п?латуемы касм?чны апарат , прызначаны для даста?к? аднаго або некальк?х чалавек у касм?чную прастору, выканання пэ?ных задач ? бяспечнага вяртання эк?пажа на Зямлю .

У сваёй працы ≪Касм?чны карабель≫ (1924) Канстанц?н Эдуардав?ч Цыялко?ск? , кажучы аб апараце, прызначаным для палёту чалавека ? космас, у асно?ным, зва? яго ?накш: нябесны карабель . ^[4]

Адной з асно?ных праблем, як?я стаяць пры канструяванн? гэтага класу касм?чных апарата?, з'я?ляецца стварэнне бяспечнай, надзейнай у выкарыстанн? ? дакладнай с?стэмы вяртання эк?пажа на зямную паверхню.

Касм?чныя карабл? ? фантастыцы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Засваенне касм?чнай прасторы з'я?ляецца адным з гало?ных сюжэта? навуковай фантастык? . У прыватнасц?, навуковая фантастыка ап?свае магчымыя тыпы ? класы касм?чных караблё? ? фактычна вылучае г?потэзы аб характары ?х эксплуатацы?. Касм?чныя карабл? для перамяшчэння ?нутры зорнай с?стэмы, у прыватнасц? пам?ж планетам?, называюцца ? некаторых а?тара? планеталётам?. Як прав?ла, яны выкарысто?ваюць рэакты?ную цягу, падобна сучасным касм?чным апаратам. Аднак, у адрозненне ад ?х, навукова-фантастычныя планеталёты (як ? перспекты?ныя) ствараюць рэакты?ную цягу, выкарысто?ваючы тэхналаг?чна больш прагрэс??ныя рухав?к? (у прыватнасц?: ?мпульсныя, ?онныя, ядзерныя, тэрмаядзерныя). Часам так?я карабл? называюцца проста ракетам? .

Для перасо?вання? на м?жзорныя ? м?жгалактычныя адлегласц? служаць зоркалёты. Сучасная тэхналог?я не дазваляе ствараць апараты для м?жзоркавых перасо?вання?, як?я валодаюць прымальнай хуткасцю. У навуковай фантастыцы ф?гуруюць як дасветловыя (як?я рухаюцца на дасветловых хуткасцях), так ? звышсветловыя карабл? (як?я рухаюцца з звышсветловай хуткасцю). Дасветловыя зоркалёты могуць выкарысто?ваць у якасц? маршавых рухав?ко? фатонную ?стано?ку. У звышсветловых зоркалётах найбольш часта выкарысто?ваюцца г?пер- (для перамяшчэння ? падпрастору) або варп-рухав?к? (скры?ляюць прастору навакол карабля). Найбольш яскравы прыклад зоркалёта? з г?перрухав?кам? ? зоркалёты ? ф?льме ≪ Зорная брама ≫ ? серыяле ≪Зорная брама SG-1≫ (напрыклад, зямныя карабл? Класа ≪BC-304≫ ≪Дэдал≫). Прыклад зоркалёта? на варп-рухав?ках ? зоркалёты ? серыялах ? ф?льмах Зорны Шлях (напрыклад, усе Энтерпрайз ? класы караблё?, да як?х яны належаць).

Касм?чныя карабл? ? праекты [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Касм?чныя карабл? 1-га пакалення:

- Усход ( 6 палёта? , праект завершаны)
- Узыход ( 2 палёты , праект завершаны)
- Меркурый ( 6 палёта? , праект завершаны)
- Джэм?н? ( 10 палёта? , праект завершаны)
- Шугуан (праект спынены)

Касм?чныя карабл? 2-га пакалення:

- Саюз ( 97 палёта? , 2 катастрофы, 2 авары? без ахвяр (у тым л?ку 1 субарб?тальны палёт), здзяйсняе палёты )
- Саюз 7К-Л1 , касм?чная праграма Зонд (праект спынены на стады? бесп?лотных лётных выпрабавання?)
- Л3 (праект спынены на стады? бесп?лотных лётных выпрабавання?)
- Апалон ( 12 палёта? , праект завершаны)
- ТКС (Транспартны карабель забеспячэння) ? (праект спынены на стады? бесп?лотных лётных выпрабавання? з наведванням? карабля людзм? на арб?це пасля стыко?к?)
- Шэньчжоу ( 3 палёты , здзяйсняе палёты )
- Фуджы (праект спынены)
- OV (В?мана) (праект у стады? распрацо?к?)

Шматразовыя транспартныя касм?чныя карабл?

- X-20 Dyna Soar (праект спынены)
- Сп?раль (праект спынены)
- Спэйс шатл ( 132 палёты , 2 катастрофы (у тым л?ку 1 на старце), здзяйсняе палёты )
- NASP (X-30) (праект прыпынены)
- Св?танак (праект спынены)
- Шугавея (праект спынены на стады? бесп?лотных лётных выпрабавання?)
- Гермес (праект спынены)
- Зенгер-2 (праект спынены)
- HOTOL (праект спынены)
- HOPE (праект спынены)
- ASSTS (праект спынены)
- МАКС (праект спынены)
- Кл?пер (праект спынены)

Часткова-шматразовыя касм?чныя карабл?:

- Арыён (праект у стады? распрацо?к?)
- ППТС з ПТКНП (≪Русь≫) (праект у стады? распрацо?к?)
- ACTS (праект у стады? распрацо?к?)
- Dragon SpaceX (праект у стады? распрацо?к?)

Гл. таксама [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Зноск?

↑ Космический корабль ? артыкул з БСЭ
↑ Космический летательный аппарат ? артыкул з БСЭ
↑ Классификация космических аппаратов Арх?вавана 14 л?пеня 2014.
↑ Працы па касмана?тыцы. Даследаванне сусветных прастор рэакты?ным? прыборам? . К. Э. Цыялко?ск?; Пад рэд. ? М. К. Ц?ханравава ? М.: Машынабудаванне, 1967. ? 376 з.

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

[SpaceShip-1] Космический корабль ? артыкул з БСЭ

[SpaceShip2-2] Космический летательный аппарат ? артыкул з БСЭ

[3] Классификация космических аппаратов Арх?вавана 14 л?пеня 2014.

[4] Працы па касмана?тыцы. Даследаванне сусветных прастор рэакты?ным? прыборам? . К. Э. Цыялко?ск?; Пад рэд. ? М. К. Ц?ханравава ? М.: Машынабудаванне, 1967. ? 376 з.

[1]

[2]

[3]

[4]