Устано?ва культу?ры ≪Музэ?й-сядз??ба Пружа?нск? пала?цык≫
?
музэй
у
Пружанах
Берасьцейскай вобласьц?
Беларус?
. Разьмешчаны ? будынку мескага сядз?бнага дому XIX стагодзьдзя па адрасе:
вул. Савецкая
, 50. Сядз?ба ? помн?к сядз?бна-паркавай арх?тэктуры
нэарэнэсансу
, адз?ная адно?леная такога тыпу ? Беларус?
[1]
.
На пачатку XIX стагодзьдзя сядз?ба, якая пасьля
апошняга падзелу Рэчы Паспал?тай
перайшла ва ?ласнасьць
Румянцавых
, уя?ляла сабою давол? вял?к? гаспадарчы комплекс. У склад сядз?бы ?ваходз?л? панская хата ? 5 дваровых пабудова? (найхутчэй дра?ляныя). З па?ночнага ? заходняга боку прымыка? зялёны мас??
[2]
.
Пасьля пераходу ва ?ласнасьць
Швыко?ск?х
сядз?ба займела абсалютна адрозны ад пляна? пачатку стагодзьдзя выгляд. Бы? пабудаваны новы двухпавярховы жылы дом з сасновага брусу. Ён бы? павернуты тарцом да дарог?, што вяла ? места. Колькасьць ?ншых сядз?бных пабудова? дасягнула 10
[2]
. Агульная плошча маёнтку складала 4 тысячы дзесяц?на?
[3]
.
На малюнку
Напалеона Орды
Атрыма?шы пасьля сьмерц? бацьк? ? 1843 маёнтак ва ?ласнасьць,
маршалак
Валенц? Швыко?ск?
заня?ся далейшай рэканструкцыяй комплексу. Ён збудава? у сва?м маёнтку два заводы:
бровар
?
цагельню
, якая, ?маверна, вырабляла цэглу ? для перабудовы палацыку. Пры ?м сядз?ба займела той выгляд, як? яна мае ? цяперашн? час
[2]
. А?тарам праекту л?чыцца арх?тэктар ?тальянскага паходжаньня
Франц?шак Лянчы
, хоць на?проставых доказа? ягонага а?тарства няма. Аднак пры стварэньн? сядз?бы выкарыстаныя менав?та тыя асно?ныя прыёмы ? прынцыпы, як?я распрацава? Лянчы для пабудова? такога кшталту
[4]
.
За Валентам Швыко?ск?м пры палацыку была пабудаваная
аранжарэя
з чырвонай цэглы. Яна мела
гонтавы
дах, 2 ганк?, 9 дзьвярэй ? 9 вокна?. Да?жыня будынку складала 8
сажня?
1
аршын
(17 м). Усярэдз?не падзелены на 6 пакоя? з дашчанай падлогай. У памяшканьнях стаял? тры печы ? ком?н
[2]
. У аранжарэ? ? цяпл?цах расло 100 найменьня? кветак ? 60 дрэва?, у асно?ным экзатычных ?
камэл??
,
валькамэры?
,
адал??
,
мацыёлы
,
пальмы
,
агавы
,
м?рты
,
воскавыя
,
апэльс?навыя
?
л?монныя
дрэвы
[4]
. Этнограф
Федаро?ск?
п?са?:
Будынак аранжарэ? захава?ся
У аранжарэ? бы? так званы ≪трэпга?з≫, дзе захо?вал?ся ём?стасьц? з
рашчынам?
ды
х?м?катам?
.
Разам з маёнткам была ?парадкаваная таксама тэрыторыя
парку
, як? бы? пераплянаваны ? пэйзажны. Ягоная плошча склала 8 га. Уздо?ж алея? разьмяшчал?ся лавы для адпачынку, канал на па?ночным ускрайку сядз?бы пераходз?? у сажалку з выспай, злучаны зь берагам мастком. У 1908?1912 парк бы? пашыраны за ?ншы бок каналу, у ?м был? насаджаныя ?ншаземныя расьл?ны. У 1939 року гэтая частка парка зьн?шчаная, на ейным месцы цяпер разьмяшчаецца стадыён
[4]
.
У 1863 року маёнтак бы? канф?скаваны за падтрымку Швыко?ск?м
па?станца?
. Пры гэтым бы? складзены перал?к сэквэстраванай маёмасьц?, як? дае ?я?леньне пра маштаб перабудовы. Ус?х пабудова? нал?чвалася 15, зь ?х 4 цагляныя. Два будынк? прызначал?ся пад жыльлё, 13 мел? гаспадарчае прызначэньне. Жылая гаспадарская хата мела да?жыню 16 сажня? 13/4 аршына (каля 35 м), шырыню 9 сажня? 11/4 аршына (больш за 19 м). Парадны
ганак
з каменна-цаглянай падлогай, чыгунныя парэнчы. На вежы, што выс?лася над уваходам, на дра?ляным крузе цыфэрблят гадз?ньн?ка, аддзелены чорнаю алейнаю фарбай (?маверна, бутафорск?)
[5]
.
Большая частка расьл?на? з аранжарэ? была перавезеная ? царск? палац у
Белавескай пушчы
, кн?г? ? ?ншая маёмасьць распрададзеныя з а?кцыёну, цагельня разабраная. У будынку месьц?лася павятовая адм?н?страцыя. Але ?жо ? 1867 маёнтак бы? вернуты ?ладальн?ку.
Замак у часе
нямецкай акупацы?
(1915?1917)
У 1895 року састарэлы Валенцы прада? сядз?бу графу ?ладз?меру
Кляйнм?хелю
. Ягоная дачка
Вера
(у шлюбе
Джамбакурыян-Арбэл?ян?
(
ka
)
, 1877?1948), унучка м?н?стра шляхо? знос?на?
П. А. Кляйнм?хеля
, якой даста?ся палац, стала ? сядз?бе не пражывала. Большую частку часу будынак здава?ся ? арэнду розным асобам ? ?становам. У 1903 року бы? збудаваны новы бровар. Пасьля
кастрычн?цкага перавароту
гаспадыня эм?гравала ?
Парыж
[4]
.
За
польск?м часам
у сядз?бе разьмяшчалася павятовае староства, у
вайну
? штаб
генэрала
Гудэрыяна
, ?нтэрнат нямецк?х аф?цэра?
[6]
. Па прыходзе
Савета?
тут сьпярша бы? створаны ?нтэрнат агратэхн?чнай вучэльн?, пасьля досьледная аграб?ястанцыя (з пачатку 1960-х),
дз?цячы садок
(да 1986),
стаматаляг?чная
лякарня
. З 1989 ? на рэста?рацы?.
Парк уз?мку
24 л?пеня 1993 року на аснове збора? пружанскага краязна?чага аб’яднаньня ≪Спадчына≫ бы? адкрыты раённы краязна?чы музэй у будынку б?бл?ятэк? па
вул?цы Савецкай
. Пазьней, пры падрыхто?цы места да
Дажынак
-2003, гэты будынак бы? зьнесены
[7]
.
У 1998 року музэй перамясьц??ся ? ?ншае памяшканьне ? былую сядз?бу Швыко?ск?х у меск?м парку. Аснова канцэпцы? музэю, як? з тае пары атрыма? назву
музэй-сядз?ба ≪Пружанск? палацык≫
, была распрацаваная навуковай групай супрацо?н?ка?
Берасьцейскага абласнога краязна?чага музэю
[8]
. 19 чэрвеня 1999 року адбылося ягонае ?рачыстае адкрыцьцё
[9]
.
Мядовая прэм?я
-2009 у Палацыку
Шторок музэй наведваюць каля 8000 турыста?, у тым л?ку з замежжа. Колькасьць экспазыцы? ? фондах музэю ? больш за 6 тысяча? адз?нак. Практычна ?се экспанаты перададзеныя ? музэй бясплатна
[10]
.
Акрамя навуковай працы, супрацо?н?к? музэю ладзяць лекцы?, экскурс?? па горадзе ? раёне, арган?зо?ваюць мастацк?я, краязна?чыя ? адукацыйныя выставы.
У музэ? праводзяцца музычна-л?таратурныя вечарыны, навуковыя канфэрэнцы?.
На тэрыторы? комплексу был? зьнятыя першыя кадры ф?льму ≪
Берасьцейская крэпасьць
≫. Супрацо?н?к? музэю складал? частку масо?к? для шматсэрыйнага тэлеф?льму ≪
Талаш
≫, у як?м дырэктар палацыку ?гра? ролю царскага аф?цэра. Плянуюцца здымк? сэрыялу ≪Паляваньне на
га?ляйтэра
≫
[11]
.
Салён
- Салён
- Кветкавая заля
- Паля?н?чы каб?нэт.
Тут знаходз?цца канапка, якая захавалася ад часо? Валенц?я Швыко?скага
- Трафэйны пакой
- Музэй этнаграф??
- Res Sacrae ?
выстава твора? сакральнага прызначэньня Пружана? ? вакол?ца?
[12]
. Адз?н з найстарэйшых экспаната? музэю ? ун?кальны абраз XVI стагодзьдзя ≪
Таемная вячэра
≫.
У фондах музэю захо?ваюцца таксама экспазыцы?, прысьвечаныя
Крашэ?ск?м
;
М?хасю Забэйду-Сум?цкаму
; творчасьц? л?таратара
М?колы Купрэева
; калекцыя майстра
М?колы Тарасюка
; друкаваныя выданьн? XIX ? пачатку XX стагодзьдзя?, датычных
Пружаншчыны
; жывап?с ды граф?ка; банкноты кра?на? сьвету;
ф?люмэн?чная
калекцыя
[10]
.
Падчас здымка? ф?льму ≪
Талаш
≫
Ансамбль сядз?бы ?лучае мураваны дом ? 2
фл?гел?
. Сядз?бны дом складаецца зь дзьвюх група? двухпавярховых аб’ёма?, аб’яднаных аднапавярховым корпусам.
Заходняя частка з
эркерам
накрытая двусх?льным дахам з прылеглай
вежай
? аднапавярховай прыбудовай з па?круглай
вэрандай
. Усходн? аб’ём Г-падобны ? пляне, утварае на гало?ным фасадзе неглыбок?
рызал?т
, завершаны шчытом. Дваровы фасад зь вял?кай
тэрасай
на 2
калёнах
.
Плян?ро?ка анф?ладная
.
Ваконныя праёмы маюць па?цыркульныя аркавыя завяршэньн?. На першым паверсе памяшканьн? аздобленыя праф?ляваным? ляпным?
гзымсам?
, стол? ? пляскатыя з
падугам?
. Паверх? злучаныя пакручастым? дра?ляным?
лесьв?цам?
.
Будынак аранжарэ? захава?ся, але бы? перабудаваны. Старажылы згадваюць, што да вайны ён ме? вял?кую колькасьць высок?х вокна? з па?круглым завяршэньнем. Уваход з па?ночнага боку ме? выгляд па?круглай зашклёнай вэранды
[4]
.
Па ?сходн? бок ад уваходу ? палацык усталяваны
каменны ?дал
, перавезены зь вёск?
Буцьк?
.
З боку места да сядз?бы вядзе шырокая
алея
, вакол разьмешчаны парк пэйзажнага тыпу.
У ?нвэнтарным ап?саньн? 1864?1866 рока? згадваецца сад, як? знаходз??ся з па?ночнага боку будынку. Вакол саду разьмяшча?ся парк. Сад ? двор был? агароджаныя дра?лянай
агароджай
, на ?езьдзе ? сядз?бу стаяла
брама
з двума малым? весьн?чкам?, пафарбаваная чорнай алейнай фарбай. Пры
Веры Арбел?ян?
вароты замененыя на каменныя. У канцы 1940-х рока? брама была зруйнаваная
[13]
.
У цяперашн? час парк займае тэрыторыю больш за 8 га. Пераважаюць ясень, вольха, граб, дуб. З по?дня на по?нач парк перасякае алея. Сьлядо? саду не захавалася.
- ^
Заснаваны краязна?чы музэй
- ^
Музэй пераеха? у адрэста?раваны будынак ≪палацыку≫
- Арх?тэктурныя помн?к? Пружаншчыны // Памяць: Г?ст.-дакум. хрон?ка Пружанскага р-на / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.
?. П. Шамяк?н
(гал. рэд.) ? ?нш.; Маст. А. М. Х?лькев?ч. ?
Мн.
:
БелЭн
, 1992.
ISBN 5-85700-094-7
. ? С. 37.
- Пярвышын У. М.
Пружанск? палацык ? Пружанский палацик: Г?ст.-арх?т. нарыс. ? Мн.:
Полымя
, 1992. ? 79 с. ? (Помн?к? беларускага дойл?дства). ? 5300 ас. ?
ISBN 5-345-00488-9
- Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область / АН БССР, Ин-т искусствоведения, этнографии и фольклора, Белорус. Сов. Энцикл.; Редкол.: С. В. Марцелев (гл. ред.) и др.. ?
Мн.
:
БелСЭ
, 1990. ? 424 с. ? 25 000 ас. ?
ISBN 5-85700-017-3
|
|---|
| | краязна?чыя
| | |
|---|
| | этнаграф?чныя
| |
|---|
| | мастацк?я
| |
|---|
| | вайсковыя
| |
|---|
| | л?таратурныя
| |
|---|
| | г?старычныя ? археаляг?чныя
| |
|---|
| | прыроды
| |
|---|
| | ?ншыя
| |
|---|
|