Tayvan
v? ya r?smi adı il?
Cin Respublikası
(
cin.
中華民國, 中?民?
?
Zh?nghua Minguo
,
Cjunxua Minqo
,
ing.
Republic of China
) ?
??rqi Asiyada
qism?n tanınan
dovl?t
. Qeyri-r?smi, yerl??diyi Tayvan adasının adına uy?un olaraq
Tayvan
adlanır
Cin Respublikası cox olk? t?r?find?n tanınmayan, Tayvan adasında yerl???n v? ?ks?riyy?tl? bu adanın adı il? xatırlanan uzaq ??rq olk?sidir. 1912-ci ild? bugunku Cin Xalq Respublikası torpaqlarında qurulan olk? Birl??mi? Mill?tl?r C?miyy?tinin uzvu idi. Tayvan da daxil olmaq uzr? ?traf adalarla birlikd?
?kinci Dunya Muharib?sind?n
sonra s?rh?dl?rini mu?yy?n etmi?dir. 1949-cu ild? Cin V?t?nda? muharib?sind? Cin Milli Partiyasının hakimiyy?ti itirm?sind?n sonra olk? Cin Kommunist Partiyası r?hb?rliyinin ?lin? kecir. Bunula da Cin Xalq Respublikası qurulur. Cin Milli Partiyasının lideri Chiang Kai Shek Tayvan adasına qacmalı olur. Cin Respublikasının f?aliyy?tinin buradan davam etdiyini dunyaya elan edir. 1949-cu ild? ba? ver?n bu yenid?nqurulu?u dunya tanıyır. 1971-ci ild? Cin Respublikası BMT-d?n cıxarılır v? oraya Cin Xalq Respublikası daxil edilir. Hal hazırda Cin Respublikası 23 olk? t?r?find?n tanınmaqdadır. Cin ifad?si Cin Xalq Respublikası adına istifad? edil?rk?n, Cin Respublikasına is? umumiyy?tl? Tayvan deyilir. Tayvan beyn?lxalq qurulu?lara Cin Taypeyi (Chinese Taipei) adı il? uzv olmu?dur. ?halinin 90%-d?n coxu xan cinlisi olan Tayvan Cin xalq Respublikası il? sıx ticar?t ?laq?l?ri yaradıb, amma kommunist rejimin? qar?ı silahlı muqavim?t pozisiyasındadır.
Dovrunun muasir fikirl?rini on? cıxaran Milliy?tcil?r partiyasının s?dri 1911-ci ild? Cini ?l? kecirir v? 2000 illik imperatorlu?u devirir. ?lk ba?cının qanunları bir mudd?t sonra legentliyini itirdi. Yerin? General Yuan Shi Kai kecmi? v? bir mudd?t sonra diktatorluq meyll?riyl? olk?ni yenid?n c?tin bir v?ziyy?t? salmı?dır. 1916-cı ild? Yuanın olm?si il? ?leyhdarlar artmı?dır.4 may 1919-cu ild? t?l?b?l?rin xarici malları boykot etdiyi bir qiyam ba? verir.
Rusiyadakı inqilabın
muv?ff?qiyy?tind?n ilham alan t?l?b?l?r 1921-ci ild? usyan qaldırdılar v? CKP-nı qururlar. Uzvl?ri arasında Zhou ?n Lai v?
Mao Tsedun
kimi daha sonradan boyuk ?h?miyy?t qazanacaq olan adlar da var idi. ?vv?ll?r Yatsansanın Koumitangı arasında ?laq?l?r yax?ı olsa da, 1925-ci ild? Yatsansanın olumu il? ?laq?l?r qırılmı?dı. Yatsansanın yerin? kec?n Z?ng Suru? ?ek Q?rb? yaxınla?ması il? CKP-nı qıcıqlanırdı. Buna gor? d? iki partiya rasında qar?ıdurma yarandı. Kommunistl?rin qiyamından qorxan Z?ng Suru? ?ek 1927-ci ild? kommunistl?rin bir qismini oldurmu?dur. Bu g?rginlik s?b?bind?n munaqi?? daha sa alovlanmı?dır. 1931-ci ild? kommunistl?r Jiangxi ?yal?tinin Ruijin ??h?rind? bir cin-Sovet hokum?ti qurdular. Can Kai ?ekin davamlı hucumlarına h?d?f olan ?yal?td? b?rab?r olmayan ??rtl?rd? realla?an qar?ıdurmalarda 1934-cu ild? kommunistl?r c?tin v?ziyy?t? du?mu?l?r. Bu uduzma v?ziyy?ti Maonun Cin? uy?un olmayan Sovet usulları buraxıb ozl?rin? xas usullar yaratmaları lazım oldu?u fikriyl? on plana cıxmasını t?min etmi?dir. Mao ?ks?riyy?tin k?ndli oldu?u Cind? ??h?rl?rd?n imtina edib h?r?k?ti col seqment? da?ımı?dır. Col partizan taktikalarını t?tbiq? ba?layan
Mao
1934-ci, 90,000?100,000 ?sg?rl? uzun sur?c?k bir h?r?kat ba?latmı?, bir t?r?fd?n milliyy?tcil?rl?, bir t?r?fd?n d? yerli b?yl?rl? doyu??r?k 1936-cı ild? yalnız bir nec? min ?sg?rl? Yenan'a catmı?dır.
Bu dovrl?rd? Yapon imperatoru Cini i??al etm?k ist?di. Bu s?b?l? 1936-cı ild? Cin? yuru? etdi. Qısa mudd?t ?rzind? Mancuryan vilay?tini ?l? kecırıb orada Mancuko yarımmust?qil dovl?tini qurdu. Bundan narazı qalan cinli Mao Zedung xalqı ba?ına toplayaraq Cin komunnist partiyasını qurdu. Cin Komunnist Partiyası
Yaponiya
il? doyu?? ba?ladı.1941-ci ild?
AB?
v?
Boyuk Britaniya
CKP-a kom?y? g?ldi.1945-ci ild?
Yaponiyaya
atom bombasının atılması il? Yaponiya geri c?kildi. Bel?likl?, doyu? sona catdı. Mill?tcil?r v? kommunistl?r arasındakı g?rginlik yenid?n alovlandı. Cin-Yapon doyu?u burada CKP-nın karına g?lir. Doyu? ?razisind?ki kohn? silah-sursat yararlı idi. Bu silahlarla CKP nizami ordu yaradır. SSR? CKP-nın mutt?fiqi oldu?undan Mancuryan v? dig?r varlı vilay?tl?r onun ?lin? du?ur.1948-ci ild? Mao Zedung siyas?t d?yi?dirir v? olk?d? idar?ciliyi ?l? kecirir.1949-cu ild? CKP Pekini ?l? kecirir. Milliy?tci partiyasının r?hb?ri Z?ng Suru? ?ek ?s? AB?-nin diasporasının bir hiss?sini v? Milliy?tcil?ri bir yer? yı?ıb Tayvan adasına kocur. Burada Cin Xalq Respublikasından asılı olmayan bir dovl?t qurur.
Tayvan Yaponiyanın must?ml?k?si oldu?u zamanlarda t?hsil Yaponiyadakı kimi kecilirdi. Daha sonra Tayvan Cinin must?ml?k?si oldu. Bundan sonra d?rhal sistem Cin sistemi il? ?v?zl?ndi. Hal hazırda Tayvanda Cin v? Amerikan sisteml?rin? ?saslanan t?hsil movcuddur.
Pedaqoji sistem t?hsili 3 yer? bolur:6 il ibtidai, 3 il orta v? 4 il ali t?hsil t?dris olunur. Sistem muv?ffqiyy?tli olmu?dur. Bel? ki, onlar dunya uz?rind?ki ?n yuks?k imtahan n?tic?l?rind?n birin? sahibdirl?r. Bel? t?drisd? ?agirdl?r? texniki f?nl?ri a?ılayır v? yaradıcılı?ı dem?k olar ki, t?bli? etmir.
Tayvan t?l?b?l?ri test n?tic?l?rini yax?ıla?dırmaq ucun Biologiya, riyaziyyat v? dig?r texniki f?nl?r? maraq gost?rir. Buna gor? d? kurslar ?ks?r populyar f?nnl?r ucun t??kil olunur. D?rsl?rd? muhazir?l?r, icmallar, sessiyalar v? ??xsi oyr?dici proqramlarda deklamasiyalar t??kil edilir. 2003 d? Tayvan ?halisinin 96,1%-i savad meyyarlarına uy?un olmu?dur.
- ↑
Democracy-Dictatorship Index.
- ↑
Department of Household Registration.
1942.
| |
|---|
| Lu??tl?r v? ensiklopediyalar
| |
|---|
|