- Iste articlo ye sobre a
institucion aragonesa
. Ta atros emplegos de
Corz
se veiga
Corz (desambigacion)
.
As
Corz d'Aragon
son una d'as institucions de gubierno d'
Aragon
dende a
Edat Meya
. As Corz atorgan a
Medalla d'as Corz d'Aragon
a la fin de recompensar a personas o entidaz que por actividaz que desenvoliquen u esfensen as valors y a identidat d'Aragon.
As Corz d'Aragon en a Edat Meya y Moderna
[
editar
|
modificar o codigo
]
En a Edat Meya o
Reino d'Aragon
desembolico una serie d'institucions estatals, como a
Deputacion Cheneral d'Aragon
, o
Chusticia d'Aragon
, y tamien as Corz, l'organismo representativo d'os
estamientos
aragoneses. En Aragon i heba cuatro brazos, y no pas tres como se ocurriba en a resta d'Europa: nobleza, caballers y infanzons, clero y ciudaz.
Os principals obchectivos d'iste organo representativo yeran: acordar os diners que s'heban de pagar a la monarquia, lechislar con nuevos
fueros
u leis que s'incorporaban a os
Fueros d'Aragon
, resolver as queixas u
greuges
planteyaus por os aragoneses.
Ye de mal determinar cuan se celebroron as primeras Corz d'Aragon: en primeras yera una
curia
de consellers d'o rei, y en os sieglos
XII
y
XIII
se fuoron incorporando representants d'o clero y d'as ciudaz. Dica la fin d'o
sieglo XIII
no se puede charrar d'organos representativos y estables, tampoco en Aragon. A zaguera reunion d'as Corz d'Aragon se facio en 1702, en
Zaragoza
; en
1707
os
Decretos de Nueva Planta
las suprimioron chunto con a resta d'institucions aragonesas, y os aragoneses s'integroron en as
Corz de Castiella
.
Existiban dos tipos de Corz d'Aragon:
privativas
y
chenerals
. A las primeras nomas acudiban os aragoneses pa charrar d'os suyos afers, mientres que a las chenerals d'a
Corona d'Aragon
veniban tambien os catalans y valencianos, y se feban a soben en
Monzon
.
As Corz yeran presididas por o rei y por o Chusticia d'Aragon. A ellas podeban acudir-ie bellas personas por dreito personal -os bispes, os nobles, os caballers-, y un atras que o rei heba convocau con cartas. S'engueraban con un discurso d'o rei y a respuesta d'o representant d'os aragoneses, por un regular l'arcebispe de Zaragoza. Cada brazo se reuniba en una cambra, y preneba as decisions suyas: por un regular caleba a unanimidat d'os cuatro brazos pa os alcuerdos.
Os debates, queixas y decisions d'as Corz d'Aragon s'escribiban en un
Libro d'Actas
redactau en
aragones
dica la
castellanizacion
, y en
castellano
dimpues; se'n feba tres eixemplars: uno pa l'Archivo d'o Reino d'Aragon, un atro pa o
Chusticia d'Aragon
, y otro pa l'
Archivo d'a Corona d'Aragon
. Muitos Libros d'Actas s'han conservau, y en abril de
2007
ha encomenzau a suya publicacion.
En mayo de
1808
,
Jose de Palafox y Melci
, Capitan Cheneral d'Aragon, decide de convocar pa chunio as Corz d'o reino, pa mirar d'arroclar a os aragoneses contra
Napoleon Bonaparte
y de dar lechitimidat a os suyos actos. Se celebroron en Zaragoza o
9 de chunio
de
1808
, y acceptoron as demandas de Palafox.
O feito de resucitar a institucion representativa d'os aragoneses, suprimida en
1707
, fue considerau un acto "revolucionario", pero no tenio guaire trascendencia, porque dica la fin d'o
sieglo XX
no tornaran a chuntar-sen.
Corz d'Aragon.
En l'actualidat, as Corz d'Aragon exercen a funcion lechislativa d'a
Comunidat autonoma
d'Aragon, seguntes l'articlo 33 d'o
Estatuto d'Autonomia
.
[1]
Tamien apreban os presupuestos, empentan y controlan l'accion de Gubierno d'a
Deputacion Cheneral d'Aragon
y exercen a resta de competencias que lis atorgan a
Constitucion
, o
Estatuto
y as atras normas churidicas. Amas, designan a os senadors que han de representar a la Comunidat autonoma en o
Senau
; exercen a iniciativa lechislativa ta que as Corz Chenerals apreben una Lei; pueden exercitar la iniciativa d'alinie d'a Constitucion Espanyola; homologan os convenios y alcuerdos de cooperacion en os que participe a Comunidat Autonoma d'Aragon; interposan recursos d'inconstitucionalidat; eslichen a lo
Chusticia d'Aragon
, a l'auditor cheneral d'Aragon y eslichen u proposan o nombramiento de cargos en atros organismos: consellers en o Consello de Radio Television Espanyola en Aragon, vocals en a Chunta Electoral d'Aragon u consellers en as Caixas de Estalvio d'a Comunidat.
L'actual presidenta d'as Corz d'Aragon en a XI Lechislatura ye
Marta Fernandez Martin
de
Vox
.
Reparto de Diputaus en as Corz d'Aragon en autonomia (
1983
-
2023
)
[
editar
|
modificar o codigo
]
| Circumscripcions Provincials
|
PSOE
|
PP
|
Cs
|
Ps
|
CHA
|
VOX
|
PAR
|
IUA
|
Total
votos
|
| Votos
|
%
|
Diputaus
|
Votos
|
%
|
Diputaus
|
Votos
|
%
|
Diputaus
|
Votos
|
%
|
Diputaus
|
Votos
|
%
|
Diputaus
|
Votos
|
%
|
Diputaus
|
Votos
|
%
|
Diputaus
|
Votos
|
%
|
Diputaus
|
 Uesca
|
38 185
|
33,68
|
7
|
23 794
|
21,03
|
4
|
15 769
|
13,91
|
3
|
9261
|
8,21
|
1
|
5073
|
4,49
|
1
|
6037
|
5,35
|
1
|
8912
|
7,90
|
1
|
2679
|
2,37
|
0
|
113 795
|
 Zaragoza
|
143 694
|
30,06
|
11
|
97 394
|
20,37
|
8
|
85 025
|
17,79
|
7
|
40 014
|
8,37
|
3
|
33 091
|
6,92
|
2
|
30 855
|
6,45
|
2
|
17 248
|
3,61
|
1
|
17 101
|
3,58
|
1
|
480 756
|
 Teruel
|
22 228
|
31,33
|
6
|
17 026
|
24,00
|
4
|
9789
|
13,80
|
2
|
4193
|
5,91
|
1
|
3296
|
4,65
|
0
|
3371
|
4,75
|
0
|
7337
|
10,34
|
1
|
2235
|
3,15
|
0
|
71 811
|
| Total
|
203 933
|
30,81
|
24
|
138 158
|
20,87
|
16
|
110 517
|
16,70
|
12
|
53 468
|
8,08
|
5
|
41 460
|
6,26
|
3
|
40 263
|
6,08
|
3
|
33 497
|
5,06
|
3
|
22 015
|
3,33
|
1
|
666 362
|