Salle Artikel oder Abschnitt brucht e Iberarbeitig un sott dorum durgluegt werre. Des cha de sprochliche Stil, s Format vum Artikel, oder de Inhalt betraffe. Nachers isch in dr Regel uf dr Diskussionssite agee. Hilf bitte mit, die kritisierte Passasche z verbessere un nimm druffabe die Markierig use.

Kanton Bern Canton de Berne
Basisdate
Staat:	Schwiz
Abchurzig:	BE
Amtssproche:	Deutsch (86 %), Franzosisch (11 %)
Hauptort:	Bern
Flachi :	5'959 km² (Rang 2)
Iwohner:	991'562 (2012) (Rang 2)
Bevolkerigsdichti :	166 Iw./km² (Rang 16)
Bitritt zuem Bund :	1353
Kantonshyme:	Berner Marsch (inoffiziell)
Websyte:	www. BE .ch
Lag
Charte
Gmeinde

Dr Kanton Barn isch e Kanton im Weschte vor Schwyz . Barn isch flachemassig (nach Graubunda ) u bevoukerigsmassig (nach Zuri ) aube dr zwoitgroschti Kanton vor Schwyz.

Barndutsch : Barn; dutsch : Bern; franzosisch : Berne; italianisch : Berna; ratoromanisch : Berna .

Geografii [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Dr Kanton Barn het di groschti Nord-Sud-Usdehnig vo aune Kanton. Ar geit vom Jura uber ds Mittuland bis i d Aupe . Im Norde granzt ar a Kanton Jura , im Weschte a d Kanton Noieburg , Waadt u Friburg , im Oschte a d Kanton Soledurn , Aargou , Luzarn , Obwaude , Nidwauden u Uri u im Suden a Kanton Wauuis .

Dr Barner Jura ghort zum Fautejura, d Houptstadt isch Moutier .

Sudlech dervo befindet sech zwuschem Bieuersee , em Murtesee u der Stadt Barn im Aaretau ds Barner Seeland, wo dur d Juragwasserkorrekzioon vo Sumpfland zum Gmuesgarte vor Schwyz isch worde.

Im Nordoschte vor Stadt Barn ligt d Region Oberaargou (wo nid zum Kanton Aargou ghort). D Houptstadt vom Oberaargou isch Langete . Dr Oberaargou isch im Suude sehr hugelig u geit natlos is Ammitau uber. Im Norde isches eher flecher, respektive weniger hugelig, wou de d Landschaft i soledurnisch Jura ubergeit. Besidlet isch de Oberaargou houptsachlech im Norde ir Region Langete/Buchsi/Wange a dr Aare. Dur das wird dr Oberaargou ir Regu aus Randregion agluegt. De Dialakt vom Oberaargouer wird mangisch vo de raschtleche Barner aus Soledurnisch u vo de Soledurner aus Barndutsch woorgno. Di wichtigschte Gwasser vom Oberaargou sy d Langete, wo am Langetetau u ar Schtadt Langete de Name git, u d Aare. Im Granzgebiet zue Soledurn het de Oberaargou zuesatzlech no de Aschisee. D Granze vom Oberaargou heisech mit de Kantonsverwautigsreform verschobe. Das het zur Foug, dass ehemalegi Oberaargouer Gmeinde hut zum Ammithau ghore und umgchert (z. B. Walterswil, Huttwil, Wyssachen, Eriswil). Beruehmt isch de Oberaargou ir Vergangeheit fur syni Ruebene gsii u hut isch de Oberaargou houptsachlech aus innerbarneschi Schtuureoase bekannt.

Oschtlech vor Stadt Barn ligt ds Ammitau, wo dr sudlech Deil drvo scho zu de Voraupe ghort u vo wo dr Name vom beruemte Ammitaler Chas chunt. Im Oschte wirds vom Napf abgschlosse. Di groschti Stadt vom Ammithau isch Burtlef . Houptort (und Sitz vom Regierigsstatthauteramt) im Verwautigskreis Ammitau isch nach der noie Reform aber Langnou. D Verwautigskreise Ammitau und Oberaargou buude zame d Verwautigsregion Ammitau-Oberaargou. Im Dialakt vom Ammitau, wo im Unger- u Ober-Ammitau verschiden isch, sy viu urauti Worter erhaute blibe, wie ≪Charra≫ fur Outo oder ≪Banne≫ fur e Hoiwaage. De Dialakt vom Ammithau basst sech auerdings immer wie meh ar Region Barn a so das schtarbe die ursprungleche Worter vom Ammithau immer wie meh us. De Dialakt vom Ammithau giut usserhaub vom Ammithau ou aus eher grob.

Im Sude vom Kanton ligt ds Barner Oberland . Daderzue ghoren im Oschte ds Haslital , der Brienzersee , der Thunersee u ds Jungfrougebiet , im Weschte d Regione Saanenland , Simmedaal , Frutigland ( Adelboden ) u Lotschberg .

Bevolkerig [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Sprache [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Dutsch: 802'740

Franzosisch: 74'338 (im Jura u der zwoisprachige Stadt Biu/Bienne

Italianisch: 26'359

Ratoromanisch: 875

Angeri: 53'880

Religion [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Reformiert: 691'812

Katholisch: 172'906

Christkatholisch: 1'263

Judisch: 803

Angeri: 50'059

Konfessionslos: 41'350

Es git im Kanton Barn vrglychswys viu Mitglider vo proteschtantische Freichilene, bsungers im Ammitau u im Barner Oberland.

Verfassig [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Di gautendi Kantonsverfassig datiert vom 1993.

Legislative [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Der 160-chopfig Gross Raat isch d Legislative vom Kanton. Ar wird vom Vouk fur nen Amtsduur vo aube vier Jahr gwaut. Uber Volksabstimmige ? obligatorisches Referendum by Verfassungsanderige, fakultativs Referendum by Gesetzesanderige (wenn vo mindeschtens 10'000 Stimmberachtigte verlangt), Vouksinitiative (vo mindeschtens 15'000 Stimmberachtigte ungerstutzt) ? het ou ds Vouk bir Gsatzgabig opis z saage. Ds Vouk cha mitere Vouksabstimmig der Gross Raat ou vorem Andi vor ordentlechen Amtsduur absetze, we das vo mindeschtens 30'000 Stimmberachtigte verlangt wurd.

Wahlergebnis un Sitzverteilung vo dr Wahl vom 28. Marz 2010

Der Barner Gross Raat trifft sech nid wochentlech, wi s by mange andere Kantonsparlamenten ueblech isch, sonder i viertujahrliche Sessione.

Exekutive [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

D Exekutive isch der sibechopfig Regierigsraat ( 2 SP , 1 Grune Partei der Schweiz , 2 SVP , 1 FDP ,1 BDP ) (Stand 2018), wo vom Vouk ou uf vier Jahr gwaut wird. Mindeschtens 30'000 Stimmberachtigti choi scho vor Ablouf vo dere Periode verlange, das er sou zruggratte; denn mues ds Vouk druber abstimme. Dr Primus inter pares im Regierigsrat isch dr Regierigspresidant.

Judikative [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Oberschts kantonaus Gricht isch ds Obergericht; ihm ungergordnet sy d Kreisgricht. Wyteri Gricht sy d Verwautigsgricht, ds Wirtschaftsgricht u ds Jugendgricht.

Parteiesyschtem [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Der Kanton Barn isch e traditioneu burgerlech usgrichdete Kanton, wo d SVP (in Barn zum grosse Teu no di traditioneui Buure- u Gwarbpartei) di dominierendi Roue spiut. Di evangelische Parteie EVP (Mitti) u EDU (wyt rachts) sy im reformiert pragte Barn hert starch, umgchehrt isch di (aus katholischi empfundeni) Bundesratspartei CVP im Kanton Barn e Chlypartei. Augemein sy im Kanton Barn viu Chlyparteie vertrate.

Gschicht [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Zur Eidgnosseschaft zueghorig syt 1353: Barn ghort da dermit zu de Acht Aute Orte vor Eidgnosseschaft (Uri, Schwyz, Unterwaude, Luzarn, Zug, Glarus, Zuri, Barn).

Dr modarn Kanton Barn isch 1803 us em aute Stadtstaat piudet worde.

Stedt u Oort [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

• Barn , 134'794 Ywoner (2020)
• Bieu , 55'206 Ywoner (2020)
• Thun , 43'476 Ywoner (2020)
• Chuniz , 42'388 Ywoner (2020)
• Oschtermundige , 17'758 Ywoner (2020)
• Burdlef , 16'583 Ywoner (2020)
• Staffisbuurg , 15'991 Ywoner (2020)
• Langete , 15'959 Ywoner (2020)
• Lyss , 15'763 Ywoner (2020)
• Muri , 13'182 Ywoner (2020)
• Munsige , 12'966 Ywoner (2020)
• Spiez , 12'926 Ywoner (2020)
• Worb , 11'621 Ywoner (2020)
• Baup , 11'603 Ywoner (2020)
• Ittige , 11'430 Ywoner (2020)

Lueg ou: Gmeinde vom Kanton Barn

Verwautigsgliderig [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Verwautigsregione u -chreise [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Syt 2010 isch dr Kanton Barn i die Verwautigsregione u -chreise glideret:

• Verwautigsregion Barner Jura , deckigsglych mitem Verwautigschreis Barner Jura
• Verwautigsregion Barn Mittuland , deckigsglych mitem Verwautigschreis Barn-Mittuland
• Verwautigsregion Ammitau-Oberaargou mit de Verwautigschreise Ammitau u Oberaargou
• Verwautigsregion Oberland mit de Verwautigschreise Frutige-Nidersimmetau , Inderlache-Oberhasli , Obersimmetau-Saane u Thun
• Verwautigsregion Seeland mit de Verwautigschreise Bieu u Seeland

Fruecherigi Amter [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Lueg ou: Amtsbezirke (frz. districts) vom Kanton Barn

Verchehr [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Der Kanton Barn ligt a de Bahnverchehrsachse Zuri  ? Fryburg  ? Lausanne  ? Ganf (Oscht-Wescht) u Basu  ? Lotschbarg  ? Simplon  ? Italie (Nord?Sud), wo sech ir Stadt Barn chrutze. Im Norde quert d Jurasudfusslinie (Zuri ? Bieu  ? Noieburg  ? Lausanne), im Sude d Schmauspurbahn Luzarn ? Brunig  ? Inderlache  ? Montreux (Golden-Pass). Wyteri Taler sy dur diversi Schmauspurbahne erschlosse: Barner Oberland-Bahn , Wangneraupbahn , Jungfroubahn , Meiringen-Innertkirche-Bahn .

Bargbahne: Bargbahn Lutterbrunne-Murre , Schynigi-Platte-Bahn

Nabe der Bahn spiut ds Poschtouto e grossi Roue, einisch by der Erschliessig vo de Sytetaler, denn aber ou fur di beruemte touristische Linie uber Grimsupass, Suschtepass oder di Grossi Scheidegg.

D A1 vo Sanggaue uf Gamf fuert dur ds Mittuland u dur d Stadt Barn. I nord-sudlicher Richtig fuert d Outobahn A6 bis uf Meiringen oschtlich vom Brienzersees . Vo dort goo d Passroutene vom Brunig (uf Luzarn ), ubere Suschte i Kanton Uri u uberd Grimsle i ds Wauuis , und vo dort chame wyter is Bundnerland u i ds Tessin ). By Spiez zweigt d Lotschbargroute ab, wo midem Outoverlad dure Lotschbargtunu mit em Wauuis u via Simplonpass uf Italie goot.

Kultur [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Musig [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

• Barner Troubadoure
  • Mani Matter
  • Fritz Widmer
  • Bernhard Stirnemann
  • Jakob Stickelberger
  • Ruedi Krebs
• Barner Rock
  • Zuri West
  • Polo Hofer
  • Patent Ochsner
  • Stiller Has
  • Gola
  • Plusch (Band)
  • Laarguet
• Barner Hip-Hop
  • Wurzel 5
  • PVP
  • Thomes & Baze
  • LPR
  • 7962
  • SOS
  • Nativ
  • Dawill
• Berner Marsch , inoffizielli Hymne vom Kanton Barn

Weblink [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

  Commons: Kanton Bern  ? Sammlig vo Multimediadateie

• Websyte vom Kanton
• Beat Junker, Anne-Marie Dubler: Bern (Kanton). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz .
• Offizieui Statistik
• Tourismus-Websyte vom Kanton Barn

Kanton vo de Schwiizerische Eidgnosseschaft Zuri Uri Glaris Basel-Stadt Sanggale Waadt Barn Schwyz Zoog Baselbiat Kanton Graubunden   Graubunda Wallis Lozarn Obwalda Fryburg Schaffhuuse Aargou Noieburg Nidwauda Soledurn Appezall Osserode Thurgau Ganf Appezoll Inneroode Tessin Jura

Kanton vo dr Helvetische Republik 1798?1803 Aargau  | Bade  | Barn  | Basel  | Bellinzona  | Friburg  | Frickdaal  | Leman  | Linth  | Lugano  | Luzern  | Oberland  | Rhatie  | Santis  | Schaffuuse  | Solothurn  | Thurgau  | Waldstatte  | Wallis  | Zuri