Tro ch?i đi?n t? nh?p vai
(
ti?ng Anh
th??ng g?i la
role-playing game
ho?c vi?t t?t la
RPG,
t??ng t? v?i
computer role-playing game
va
CRPG
) la m?t
th? lo?i tro ch?i đi?n t?
ma trong đo ng??i ch?i đi?u khi?n cac hanh đ?ng c?a m?t nhan v?t (ho?c m?t nhom nhan v?t) trong m?t th? gi?i tr?u t??ng, th??ng đi kem m?t s? hinh th?c chung nh? phat tri?n nhan v?t b?ng cac s? li?u th?ng ke. Nhi?u tro ch?i đi?n t? nh?p vai co ngu?n g?c t?
tro ch?i nh?p vai tren ban
[1]
va s? d?ng nhi?u
thu?t ng?
, cai đ?t va c? ch? ch?i gi?ng nhau. Nh?ng đi?m t??ng đ?ng v?i tro ch?i but va gi?y la cac y?u t? k? chuy?n va t??ng thu?t, s? phat tri?n c?a
nhan v?t ng??i ch?i
, đ? ph?c t?p, c?ng nh?
gia tr? ch?i l?i
va kh? n?ng nh?p vai. M?t tro ch?i đi?n t? khong c?n
ng??i qu?n tro
c?ng nh? t?c đ? phan tich khi vao tr?n. RPG phat tri?n t? cac tro ch?i co giao di?n d?ng c?a s?, th? hi?n b?ng nh?ng v?n b?n đ?n gi?n, t? đo phat tri?n thanh tr?i nghi?m
3D
tr?c quan phong phu.
Th? lo?i tro ch?i đi?n t? nh?p vai b?t đ?u vao gi?a nh?ng n?m 1970 tren
may tinh l?n
, l?y c?m h?ng t? cac
tro ch?i nh?p va
i b?ng but va gi?y nh?
Dungeons & Dragons
.
[2]
M?t s? ngu?n c?m h?ng khac cho cac tro ch?i đi?n t? nh?p vai ban đ?u con co tro ch?i
chi?n tranh
tren ban,
tro ch?i mo ph?ng th? thao
,
tro ch?i phieu l?u
nh?
Colossal Cave Adventure
,
cac tac ph?m
gi? t??ng
c?a cac tac gi? nh?
J. R. R. Tolkien
,
[3]
cac tro ch?i chi?n l??c truy?n th?ng nh?
c? vua
,
[4]
[5]
va
v?n h?c s? thi
c?
Epic of Gilgamesh
,
theo cung m?t c?u truc c? b?n, la b?t đ?u cac
nhi?m v?
khac nhau đ? hoan thanh m?c tieu.
[6]
Sau thanh cong c?a cac tro ch?i đi?n t? nh?p vai nh?
Ultima
va
Wizardry
, l?n l??t đong vai tro la b?n thi?t k? chu?n cho
Dragon Quest
va
Final Fantasy
, th? lo?i nh?p vai cu?i cung đa chia thanh hai phong cach, tro ch?i đi?n t?
nh?p vai ph??ng đong
va
nh?p vai ph??ng Tay,
do s?
khac bi?t v? v?n hoa
, m?c du g?n nh? ph?n anh s? phan chia n?n t?ng t??ng ?ng gi?a
may ch?i game
va
may tinh
.
[7]
Cu?i cung, trong khi cac RPG đ?u tien đem đ?n tr?i nghi?m ch?i
m?t ng??i ch?i
tuy?t đ?i, s? ph? bi?n c?a ch? đ?
nhi?u ng??i ch?i
đa t?ng m?nh trong kho?ng th?i gian t? đ?u đ?n gi?a nh?ng n?m 1990 v?i cac tro ch?i nh?p vai hanh đ?ng nh?
Secret of Mana
va
Diablo
. V?i s? ra đ?i c?a Internet, cac tro ch?i nhi?u ng??i ch?i đa tr? thanh
tro ch?i nh?p vai tr?c tuy?n nhi?u ng??i ch?i
(MMORPG), bao g?m
Lineage
,
Final Fantasy XI
, va
World of Warcraft
.
[8]
Cac tro ch?i hanh đ?ng nh?p vai th??ng co tinh n?ng m?i ng??i ch?i s? đi?u khi?n tr?c ti?p m?t nhan v?t trong th?i gian th?c va t?p trung m?nh vao chi?n đ?u va hanh đ?ng. C?t truy?n va s? t??ng tac v?i nhan v?t luon gi? ? m?c t?i thi?u. Cac tro ch?i hanh đ?ng nh?p vai ban đ?u co xu h??ng tuan theo khuon m?u c?a cac tro ch?i c?a
Nihon Falcom
th?p nien 1980 nh?
Dragon Slayer
va lo?t
Ys
, co tinh n?ng chi?n đ?u
hack and slash
, đi?u khi?n tr?c ti?p cac chuy?n đ?ng va hanh đ?ng c?a nhan v?t ng??i ch?i, s? d?ng
ban phim
ho?c
b? đi?u khi?n tro ch?i
, thay vi s? d?ng cac menu.
[9]
Cong th?c nay đ??c co đ?ng b?i
tro ch?i phieu l?u hanh đ?ng
,
The Legend of Zelda
(1986), đa đ?t ra khuon m?u ban đ?u đ? nhi?u tro ch?i nh?p vai hanh đ?ng sau đo ap d?ng, bao g?m c? nh?ng đ?i m?i nh?
th? gi?i m?
,
l?i ch?i phi tuy?n tinh
, pin
l?u
đi?m ch?i,
[10]
va m?t nut t?n cong, di?n t? ho?t c?nh m?t cu vung ki?m ho?c đon t?n cong b?ng vien đ?n tren man hinh.
[11]
[12]
Tro ch?i c?ng lam gia t?ng s? xu?t hi?n c?a cac tro ch?i hanh đ?ng nh?p vai đ??c phat hanh t? cu?i nh?ng n?m 1980, c? ?
Nh?t B?n
va B?c M?.
[13]
Lo?t Legend of Zelda
ti?p t?c t?o ?nh h??ng đ?n s? chuy?n đ?i c?a nh?ng tro ch?i nh?p vai tren may tinh va may ch?i tro ch?i đi?n t? t?i gia, t? cach chi?n đ?u theo l??t, n?ng v? ch? s? sang chi?n đ?u hanh đ?ng th?i gian th?c trong nh?ng th?p k? sau đo.
[14]
Tro ch?i nh?p vai tr?c tuy?n nhi?u ng??i ch?i
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
M?c du nhi?u tro ch?i nh?p vai ban đ?u ch? danh cho cac h? th?ng may tinh l?n PLATO vao cu?i th?p nien 1970, c?ng h? tr? nhi?u ng??i ch?i đ?ng th?i,
[15]
m?c đ? ph? bi?n c?a
ch? đ? nhi?u ng??i ch?i
trong cac tro ch?i nh?p vai chinh th?ng khong t?ng nhi?u cho đ?n đ?u th?p nien 1990.
[8]
Vi d?,
Secret of Mana
(1993), m?t trong nh?ng tro ch?i hanh đ?ng nh?p vai đ?u tien c?a
Square
, c?ng la m?t trong nh?ng tro ch?i RPG th??ng m?i đ?u tien co l?i ch?i
h?p tac nhi?u ng??i ch?i
, đem đ?n hanh đ?ng cung luc cho hai va ba ng??i khi nhan v?t chinh đa chieu m? thanh vien vao nhom.
[16]
[17]
Sau đo,
Diablo
(1996) k?t h?p cac y?u t? CRPG va
tro ch?i hanh đ?ng
v?i ch? đ? nhi?u ng??i ch?i tren
Internet
, t?i đa b?n ng??i ch?i vao cung m?t th? gi?i va chi?n đ?u v?i quai v?t, trao đ?i v?t ph?m ho?c chi?n đ?u ch?ng l?i nhau.
C?ng trong kho?ng th?i gian nay, th? lo?i
MUD
do
MUD1
t?o ra vao n?m 1978 đang tr?i qua m?t giai đo?n m? r?ng đang k? do s? phat hanh va lan r?ng c?a
LPMud
(1989) va
DikuMUD
(1991). Ch?ng bao lau sau, đ??c thuc đ?y b?i m?c đ? ph? bi?n t?t y?u c?a Internet, nh?ng xu h??ng song song nay đa h?p nh?t trong vi?c ph? bi?n
đ? h?a MUD
, th? sau nay g?i la
tro ch?i nh?p vai tr?c tuy?n nhi?u ng??i ch?i
ho?c MMORPG,
[18]
[19]
b?t đ?u v?i cac tro ch?i nh?
Meridian 59
(1995),
Nexus: The Kingdom of the Winds
(1996),
Ultima Online
(1997),
Lineage
(1998), va
EverQuest
(1999), va d?n đ?n nh?ng hi?n t??ng hi?n đ?i h?n nh?
RuneScape
(2001),
Ragnarok Online
(2002),
Final Fantasy XI
(2003),
Eve Online
(2003)
Toontown Online
c?a
Disney
(2003) va
World of Warcraft
(2004).
Roguelikes va roguelites
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Roguelike la m?t nhanh ph? c?a tro ch?i đi?n t? nh?p vai, co đ?c đi?m la t?o ra cac
c?p đ? tro ch?i
theo
man ch?i
, l?i ch?i theo l??t, đ? h?a d?a tren o,
cai ch?t v?nh vi?n
c?a nhan v?t ng??i ch?i va th??ng d?a tren b?i c?nh t??ng thu?t co đ? gi? t??ng cao. Roguelikes xu?t phat t? tro ch?i
Rogue
n?m 1980, đ?c bi?t ph?n anh đ? h?a
sprite
va v?n b?n d?a tren nhan v?t
Rogue
.
[20]
[21]
Nh?ng tro ch?i nay r?t ph? bi?n trong gi?i sinh vien đ?i h?c va cac l?p trinh vien may tinh th?p nien 1980 va 1990, d?n đ?n m?t s? l??ng l?n cac bi?n th? xu?t hi?n, nh?ng v?n tuan th? cac y?u t? tro ch?i chung nay. M?t s? bi?n th? n?i ti?ng h?n nh?
Hack
,
NetHack
,
Ancient Domains of Mystery
,
Moria
,
Angband
, lo?t
Tales of Maj'Eyal
.
[22]
Lo?t
Mystery Dungeon
c?a
Chunsoft
? Nh?t B?n, l?y c?m h?ng t?
Rogue
, c?ng n?m trong khai ni?m tro ch?i roguelike.
[23]
G?n đay, cac may tinh gia đinh va h? th?ng ch?i tro ch?i d?n m?nh h?n, cac bi?n th? m?i c?a roguelikes k?t h?p v?i cac th? lo?i tro ch?i khac, cac y?u t? ch? đ? va phong cach đ? h?a đa tr? nen ph? bi?n, th??ng v?n gi? khai ni?m v? th? t?c chung. Nh?ng t?a tro ch?i nay đoi khi b? g?n nhan la "gi?ng roguelike", "rogue-lite" ho?c "me cung ch?t choc" đ? ph?n anh s? bi?n đ?i t? nh?ng t?a tro ch?i b?t ch??c cach ch?i c?a roguelikes truy?n th?ng m?t cach trung th?c h?n.
[23]
Cac tro ch?i khac, nh?
Diablo
[24]
va
UnReal World
,
[25]
, l?y c?m h?ng t? cac tro ch?i roguelikes.
- ^
Adams, Rollings 2003
, p. 347
- ^
Barton 2007a
, tr. 1
L?i harv: khong co m?c tieu: barton_3623 (
tr? giup
)
- ^
Barton 2008
, tr. 13
L?i harv: khong co m?c tieu: barton_ddesktops (
tr? giup
)
- ^
Justin Leeper (ngay 17 thang 12 n?m 2004).
“Pathway to Glory”
.
GameSpy
. Truy c?p ngay 19 thang 5 n?m 2011
.
- ^
Hendricks, Fayyaad (ngay 19 thang 12 n?m 2011).
“A complete history of role-playing videogames: Part 1”
.
EL33TONLINE
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 9 thang 7 n?m 2021
. Truy c?p ngay 23 thang 12 n?m 2011
.
- ^
Johansen Quijano-Cruz (2009),
“Chopin's Dream as Reality: A Critical Reading of Eternal Sonata”
,
Eludamos Journal for Computer Game Culture
,
3
(2): 209?218,
B?n g?c
l?u tr? ngay 11 thang 7 n?m 2021
, truy c?p ngay 16 thang 5 n?m 2011
- ^
Barton, Matt (ngay 21 thang 6 n?m 2010).
“Kawaisa!: A Naive Glance at Western and Eastern RPGs”
. Armchair Arcade.
B?n g?c
l?u tr? ngay 26 thang 10 n?m 2006
. Truy c?p ngay 5 thang 9 n?m 2010
.
- ^
a
b
Jøn, A. Asbjørn (2010).
“The Development of MMORPG Culture and The Guild”
.
Australian Folklore: A Yearly Journal of Folklore Studies
. University of New England (25): 97?112
. Truy c?p ngay 2 thang 11 n?m 2015
.
- ^
Bailey, Kat (ngay 18 thang 5 n?m 2010).
“Hack and Slash: What Makes a Good Action RPG?”
.
1UP.com
. IGN Entertainment Games.
B?n g?c
l?u tr? ngay 29 thang 6 n?m 2011
. Truy c?p ngay 11 thang 7 n?m 2011
.
- ^
“15 Most Influential Games of All Time: The Legend of Zelda”
.
GameSpot
. CNET Networks, Inc.
B?n g?c
l?u tr? ngay 11 thang 5 n?m 2001
. Truy c?p ngay 24 thang 1 n?m 2010
.
- ^
Kalata, Kurt.
“Hardcore Gaming 101: Dragon Slayer”
.
Hardcore Gaming 101
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 23 thang 7 n?m 2011
. Truy c?p ngay 19 thang 12 n?m 2015
.
- ^
Kalata, Kurt; Greene, Robert.
“Hydlide”
.
Hardcore Gaming 101
.
- ^
Barton, Matt (2008).
Dungeons & Desktops: The History of Computer Role-Playing Games
.
A K Peters, Ltd.
tr. 182 & 212.
ISBN
978-1-56881-411-7
. Truy c?p ngay 8 thang 9 n?m 2010
.
- ^
Loguidice, Bill; Barton, Matt (2009),
Vintage Games: An Insider Look at the History of Grand Theft Auto, Super Mario, and the Most Influential Games of All Time
,
Focal Press
, tr. 317,
ISBN
978-0-240-81146-8
- ^
Barton 2008
, tr. 37?38
L?i harv: khong co m?c tieu: barton_ddesktops (
tr? giup
)
- ^
Lee, Justin (ngay 15 thang 2 n?m 2004).
“Secret of Mana”
.
GameSpy
.
B?n g?c
l?u tr? ngay 25 thang 1 n?m 2005
. Truy c?p ngay 24 thang 1 n?m 2010
.
- ^
Thomas, Lucas M. (ngay 13 thang 10 n?m 2008).
“Secret of Mana Review”
.
IGN
. Truy c?p ngay 24 thang 1 n?m 2010
.
- ^
Castronva, Edward
(2006).
Synthetic Worlds: The Business and Culture of Online Games
. University Of Chicago Press. tr.
10, 291
.
ISBN
978-0-226-09627-8
.
[pp. 10] The ancestors of MMORPGS were text-based multiuser domains (MUDs) [...] [pp. 291] Indeed, MUDs generate perhaps the one historical connection between game-based VR and the traditional program [...]
- ^
Bainbridge, William Sims
(2004).
Berkshire Encyclopedia of Human-Computer Interaction
.
3
. Berkshire Publishing Group. tr. 474.
ISBN
978-0-9743091-2-5
.
Developers had long considered writing a graphical MUD. [...] the last major 2D virtual environment in the West marked the true beginning of the fifth age of MUDs: Origin Systems' 1997 Ultima Online (UO).
- ^
Hatfield, Tom (ngay 29 thang 1 n?m 2013).
“Rise Of The Roguelikes: A Genre Evolves”
.
GameSpy
. IGN Entertainment, Inc
. Truy c?p ngay 24 thang 4 n?m 2013
.
- ^
Harris, John (ngay 18 thang 12 n?m 2009).
“COLUMN: @Play: The Berlin Interpretation”
.
GameSetWatch
. UBM TechWeb.
B?n g?c
l?u tr? ngay 20 thang 9 n?m 2015
. Truy c?p ngay 17 thang 11 n?m 2015
.
- ^
Craddock, David L (ngay 5 thang 8 n?m 2015). Magrath, Andrew (bien t?p).
Dungeon Hacks: How NetHack, Angband, and Other Roguelikes Changed the Course of Video Games
. Press Start Press.
ISBN
978-0692501863
.
- ^
a
b
Parish, Jeremy (ngay 6 thang 4 n?m 2015).
“The Gateway Guide to Roguelikes”
.
USGamer
. Gamer Network.
B?n g?c
l?u tr? ngay 9 thang 5 n?m 2015
. Truy c?p ngay 4 thang 5 n?m 2015
.
- ^
“The best game ever ? Linux”
.
Salon
. Salon Media Group, Inc. ngay 27 thang 1 n?m 2000
. Truy c?p ngay 28 thang 5 n?m 2012
.
- ^
Murphy, Stephen (ngay 26 thang 12 n?m 2012).
“A Game 20 Years In the Making”
.
Escapist
. Defy Media LLC.
B?n g?c
l?u tr? ngay 17 thang 11 n?m 2015
. Truy c?p ngay 14 thang 11 n?m 2015
.