Louis IX
(
25 thang 4
n?m
1215
?
25 thang 8
n?m
1270
), th??ng đ??c g?i thong d?ng la
Thanh Lu-Y
ho?c
Thanh Luđovico
, la v?
vua
đa tr? vi
Phap
t? n?m
1226
t?i khi
qua đ?i
. Louis c?ng la
Ba t??c c?a Artois
(nh? Louis II) t? n?m 1226 đ?n n?m 1237. Sinh ra t?i
Poissy
, g?n
Paris
, ong la m?t thanh vien
nha Capet
va la con trai c?a
Louis VIII
va
Blanche c?a Castile
. Ong la v? vua duy nh?t c?a n??c Phap
đ??c phong thanh
va vi th? nen co nhi?u đ?a đi?m đ??c đ?t theo ten c?a Thanh Louis, tieu bi?u la
Saint Louis, Missouri
?
Hoa K?
. Louis IX c?ng la v? vua thi?t l?p
Phap vi?n t?i cao Paris
.
Louis len ngoi vua t?i
Reims
? tu?i 12, sau cai ch?t c?a cha minh
Louis VIII
, m?c du m? c?a ong Blanche c?a Castile cai tr? v??ng qu?c cho đ?n khi ong đ?n tu?i tr??ng thanh. Trong th?i gian vua Louis IX tr??ng thanh, ba Blanche đa giup gi?i quy?t nh?ng cu?c ph?n đ?i cac ch? h?u n?i lo?n va ch?m d?t cu?c th?p t? chinh Albigensian b?t đ?u t? 20 n?m tr??c đo.
Khi len ngoi vua, đ?c Louis IX ph?i đ?i m?t v?i m?t s? cu?c n?i d?y t? nh?ng quy t?c m?nh trong vung, vi d? nh? Hugh X t? Lusignan va Peter t? Dreux. Cung luc đo, vua
Henry III
t? n??c Anh đang co y đ?nh l?y l?i nh?ng vung đ?t thu?c đ?a, nh?ng sau đo b? thua ?
tr?n Taillebourg
. Tri?u đ?i c?a Louis đa sap nh?p đ??c cac vung nh?
Normandy
,
Maine
va
Provence
.
Louis IX va m? ong,
Blanca de Castilla, V??ng h?u Phap
. 2 m? con r?t yeu quy nhau va m? ong đa giao d?c ong tr? thanh m?t v? vua anh minh, chinh tr?c.
Vua Louis IX la v? vua l?p ra va c?i cach, phat tri?n toa an t?i cao Phap; ma ? đo ong đong vai tro la v? th?m phan t?i cao ma b?t c? ai c?ng co th? khang cao v?i nha vua. Nha vua ng?n ch?n chi?n tranh n?i b? lam t?n h?i đ?n đ?t n??c va ban b? quy?n khang an khi co t? t?ng. đ? th?c thi h? th?ng l?p phap nay, nha vua thanh l?p va trao quy?n cho th? tr??ng va ch?p hanh vien.
Theo nh? l?i th? nguy?n c?a nha Vua Louis IX sau khi thoat kh?i m?t c?n b?nh tr?m tr?ng r?ng, ong đa đ??c c?u ch?a t? phep m?u c?a Chua, nha vua đa tham gia vao cu?c
th?p t? chinh VII
va VIII, sau đo ong ch?t b?i c?n b?nh ki?t l? trong cu?c
th?p t? chinh VIII
. N?i ngoi ong la vua
Phillip III
, con trai th? c?a minh.
Louis đ??c sinh ra vao ngay 25 thang 4 n?m 1214 t?i Poissy, g?n Paris, la con trai c?a Hoang t? Louis S? t? va cong chua Blanche, va đ??c r?a t?i trong nha th?
La Collegiale Notre-Dame
. Ong n?i c?a ong la vua
Philip II
c?a n??c Phap; trong khi ong ngo?i phia m? la
Alfonso VIII
, vua c?a
Castile
. Nh?ng v? th?y d?y vua Louis IX đ??c m? ong la ba Blanche l?a ch?n, đa d?y ong h?u h?t nh?ng gi m?t v? vua ph?i bi?t g?m ky t? Latinh, di?n thuy?t tr??c cong chung, vi?t, ngh? thu?t quan s?, va chinh ph?. [2] Khi nha vua đ??c 9 tu?i, ong n?i Philip II qua đ?i va cha c?a ong la Louis VIII len ngoi. [ 3] Khi vua Louis đ??c m??i hai tu?i,cha ong qua đ?i vao ngay 08 thang 11 n?m 1226. Ong đa đ??c trao v??ng mi?n vua trong thang t?i nha th? Reims. B?i luc đo Louis IX con nh?, nen m? ong đa giup ong cai tr? đ?t n??c cho đ?n khi tr??ng thanh.
M? c?a vua đa đao t?o ong thanh m?t nha quan s? đ?i tai, c?ng nh? la m?t con chien ngoan đ?o. Ba t?ng noi:
"M? yeu con, con yeu, nhi?u nh? m?t ng??i m? yeu đ?a con ngoan c?a minh; nh?ng m? tha nhin con ch?t d??i chan minh, con h?n la nhin con ph?m t?i l?i"
Ch?a co thong tin c? th? nao vao ngay chinh th?c vua Louis IX cai tr? đ?t n??c. Nh?ng ng??i cung th?i cho r?ng tri?u đ?i c?a ong đ??c cai tr? b?i nha vua va m? ong; tuy nhien cac nha s? h?c cho r?ng nha vua b?t đ?u hoan toan cai tr? v??ng qu?c vao n?m 1234, va m? ong đ?ng v? tri la ng??i c? v?n cho ong. Ba co ?nh h??ng r?t nhi?u t?i nha vua t?i khi ba qua đ?i vao n?m 1254.
Vao ngay 27 thang 5 n?m 1234, vua Louis IX lam l? c??i v?i
Marguerite c?a Provence
(1221- thang 12 n?m 1295), ma em gai c?a ba la
Eleanor
sau đo thanh hon v?i vua
Henry III c?a n??c Anh
. S? sung kinh c?a hoang h?u Marguerite v?i đ?o đa giup ba tr? thanh m?t ba hoang r?t phu h?p v?i nha vua. Nha vua r?t hai long v?i hoang h?u, th??ng đ?a ba theo m?i l?n xu?t hi?n tr??c cong chung ? Paris. Nha vua va hoang h?u th??ng c??i ng?a, đ?c sach va nghe nh?c cung nhau. Vi?c nay khi?n m? ong c?m th?y khong tho?i mai.
Khi Louis đ??c 15 tu?i, m? ong đ?t d?u ch?m h?t cho cu?c chi?n Albegensian vao n?m 1229 sau khi ky m?t b?n th?a ??c v?i Raymond VII of Toulouse nh?m xoa t?i cho đ?c cha v? vi?c lam sai trai. Raymond VII of Toulouse b? cho r?ng đa gi?t h?i m?t th?y truy?n giao nh?m c?i đ?o Cathars
Louis tham gia 2 cu?c th?p t? chinh, vao n?m 1248 (Cu?c th?p t? chinh s? 07) va n?m 1270 (Cu?c th?p t? chinh s? 08)
Cu?c th?p t? chinh th? VII
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
N?m 1248, Louis quy?t đ?nh r?ng ngh?a v? c?a minh nh? la m?t ng??i con c?a
Giao h?i
v??t tren c? ngai vang ong đang n?m gi?, va ong đ? l?i v??ng qu?c c?a minh đ? d?n than vao cu?c phieu l?u keo dai sau n?m. K? t? khi đ?u nao c?a H?i giao chuy?n sang Ai C?p, Louis th?m chi khong th? ti?n vao đ?t Thanh; b?i v?y b?t k? cu?c chi?n tranh ch?ng l?i H?i giao t?i th?i đi?m nay r?t phu h?p v?i đ?nh ngh?a c?a m?t cu?c th?p t? chinh. [12]
Louis va nh?ng ng??i theo ong đa đ?n Ai C?p ngay 05 Thang 6 n?m 1249 va b?t đ?u cu?c th?p t? chinh đ?u tien c?a minh v?i vi?c b?t gi? nhanh chong c?a cac c?ng
Damietta
. [12] [13] Cu?c t?n cong nay gay ra m?t s? xao tr?n trong đ? ch? H?i giao Ayyubid, đ?c bi?t la v?i k? c?m quy?n luc đo la
As-Salih Ayyub
, đang luc lam chung. Tuy nhien, cu?c hanh quan t? Damietta h??ng Cairo qua đ?ng b?ng song Nile di?n ra r?t ch?m. Song Nile đang mua dang n??c va cai nong mua he đa lam cho đ?i quan Louis khong th? đi nhanh đ??c. [14] Trong th?i gian nay, vua Ayyubid qua đ?i, va v? c?a vua la
Shajar al-Durr
phat đ?ng va chi?m quy?n lanh đ?o quan đ?i Ai C?p
Mamluks
. Vao ngay 06 thang 4 n?m 1250, Louis thua tr?n t?i
Al-Mansurah
[15] va đa b? b?t b?i ng??i Ai C?p. Vi?c phong thich ong cu?i cung đa đ??c đam phan đ? đ?i l?y m?t kho?n ti?n chu?c la 400.000 Livres tournois (t?i th?i đi?m đo, qu?c kh? thu hang n?m c?a Phap ch? kho?ng 1.250.000 Livres tournois) va rut quy?n l?c kh?i thanh ph? Damietta. [16]
Louis IX đa b? b?t lam tu binh trong tr?n Fariskur, trong cu?c th?p t? chinh s? 07 nay (Gustave Dore).
Sau khi đ??c th? kh?i Ai C?p, Louis đa danh 4 n?m t?i cac v??ng qu?c Latin c?a Acre, Caesarea, va Jaffa, s? d?ng tai s?n c?a minh đ? h? tr? cac quan th?p t? xay d?ng l?i tuy?n phong th? c?a h? [17] va ti?n hanh ngo?i giao v?i cac c??ng qu?c H?i giao nh? Syria va Ai C?p. Vao mua xuan n?m 1254, ong va quan đ?i c?a ong tr? v? Phap. [12]
Louis đa trao đ?i nhi?u th? t? va s? gi? v?i Mong C? trong th?i k? nay. Trong cu?c th?p t? chinh đ?u tien c?a minh n?m 1248, Louis đa đ??c ti?p c?n b?i cac s? gi? c?a Eljigidei, ch? huy quan đ?i Mong C? đong t?i Armenia va Ba T?. [18] Eljigidei cho r?ng vua Louis nen đong ch?t ? Ai C?p, trong khi Eljigidei t?n cong Baghdad, đ? ng?n ch?n cac Saracens c?a Ai C?p va nh?ng ng??i Syria t? cac l?c l??ng tham gia. Louis g?i Andre de Longjumeau, m?t linh m?c x? Dominica, nh? m?t s? gi? đ?n g?p đ?i han
Quy Do
(r. 1246-1248) ? Mong C?. Quy Do ch?t tr??c khi s? gi? đ?n, va khong co gi c? th? x?y ra sau đo. Hoang h?u c?a Quy Do han luc đo la Oghul Qaimish, l?ch s? t? ch?i l?i đ? ngh? ngo?i giao. [19]
Louis c? phai vien khac đ?n Mong C?, Phanxico William c?a Rubruck, ng??i đa đ?n th?m
đ?i han
m?i Mong Kha (1251-1259) ? Mong C?. Ong đa danh nhi?u n?m lam vi?c t?i cac lan tr?i c?a ng??i Mong C?. N?m 1259, Berke, ng??i cai tr? c?a Golden Horde, m?t ph?n phia tay c?a đ? qu?c Mong C?, yeu c?u giao n?p Louis. [20] Ng??c l?i, Khan Mong C? luc đo la Mong Kha va em trai
H?t T?t Li?
t, đa g?i m?t la th? tim ki?m s? tr? giup quan s? t? vua c?a n??c Phap, nh?ng b?c th? đa khong đ?n đ??c n?i c?n đ?n. [21]
- The Life, Miracles, Crusades and Battles of King St. Louis IX of France
- John de Joinville. Memoirs of Louis IX, King of France. Chronicle, 1309.
- Saint Louis in Medieval History of Navarre
- Site about The Saintonge War between Louis IX of France and Henry III of England.
- Account of the first Crusade of Saint Louis from the perspective of the Arabs..
- A letter from Guy, a knight, concerning the capture of Damietta on the sixth Crusade with a speech delivered by Saint Louis to his men.
- Etext full version of the Memoirs of the Lord of Joinville, a biography of Saint Louis written by one of his knights
- Biography of Saint Louis on the Patron Saints Index
- St Louis and Sicily
- "St. Lewis, King of France",
Butler's Lives of the Saints
- "Man of the Middle Ages, Saint Louis, King of France", Archdiocese of St. Louis, MO