Lien minh Kalmar
Ten b?n ng? Kalmarunionen
1397?1523
Qu?c k? Qu?c huy
T?ng quan
Th? đo	Copenhagen
Chinh tr?
Chinh ph?	Quan ch?
Quan ch?
L?ch s?
? Thanh l?p	1397
? Gi?i th?	1523
Kinh t?
đ?n v? ti?n t?	Mark , Ortug , Krone Na Uy , Krona Th?y đi?n
Ti?n than K? t?c Na Uy đan M?ch Th?y đi?n đ? qu?c đan M?ch Th?y đi?n V??ng qu?c Scotland

Lien minh Kalmar ( ti?ng đan M?ch , ti?ng Na Uy , ti?ng Th?y đi?n : Kalmarunionen ) la lien minh gi?a 3 v??ng qu?c đan M?ch , Na Uy va Th?y đi?n d??i quy?n cai tr? c?a m?t qu?c v??ng duy nh?t t? n?m 1397 t?i n?m 1523 ^[1] . Ba v??ng qu?c nay t? b? v??ng th?t , nh?ng v?n gi? quy?n đ?c l?p c?a minh.

S? b?t binh c?a cac ng??i Th?y đi?n đ?i v?i thu? ma cao va s? t?p trung nhi?u quy?n hanh vao đan M?ch la nguyen nhan gay ra xung đ?t, d?n t?i vi?c ch?m d?t lien minh sau nay.

B?i c?nh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vao cu?i th? k? th? 14, đan M?ch la n??c đong dan nh?t va giau nh?t trong vung Scandinavia . N??c đan M?ch th?i đo kha r?ng, bao trum c? ph?n mi?n nam ban đ?o Scandinavia, mi?n giau co nh?t (nay la vung Skane , nam Th?y đi?n). đan M?ch c?ng ki?m soat m?i eo bi?n d?n vao bi?n Baltic . V??ng qu?c Na Uy c?ng r?t r?ng, bao g?m c? cac lanh th? hi?n nay la vung b? bi?n phia tay c?a Th?y đi?n, h?n n?a Na Uy con co cac thu?c đ?a la cac Qu?n đ?o Orkney , Qu?n đ?o Shetland , Qu?n đ?o Faroe va cac đ?o Iceland , Greenland . Th?y đi?n - du nh? h?n - c?ng chi?m đ??c lanh th? hi?n nay la Ph?n Lan .

Th?i đo Lien đoan th??ng m?i Hanse ( Hanseatic League ), tr? s? t?i Thanh bang t? do Lubeck (nay thu?c bang Schleswig-Holstein , b?c đ?c ) n?m quy?n ki?m soat m?i vi?c buon ban ? cac vung quanh bi?n Baltic, B?c H?i va B?c chau Au . Lien đoan nay c?ng co th? l?c chinh tr? r?t l?n va th??ng xung đ?t v?i cac n??c B?c Au.

Lien minh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien minh la sang ki?n va cong trinh c?a N? hoang Margrete I c?a đan M?ch , ba la con c?a vua Valdemar IV c?a đan M?ch, k?t hon v?i vua Hakon VI c?a Na Uy luc len 10 tu?i. Con trai c?a ba la Olav Hakonsson (ti?ng đan M?ch: Oluf Hakonson (1370-87) đ??c cong nh?n quy?n th?a k? ngoi vua đan M?ch, vi ong ngo?i co sau ng??i con, nh?ng 5 ng??i kia đa ch?t, ch? con m? c?a Oluf ma thoi. N?m 1376 Oluf len n?i ngoi vua đan M?ch v?i s? ch?p chinh c?a m?. Khi vua Na Uy Hakon VI qua đ?i n?m 1380 thi Oluf c?ng đ??c th?a k? ngoi vua Na Uy. Nh? v?y, 2 v??ng qu?c đan M?ch va Na Uy h?p nh?t trong m?t Lien minh ca nhan ^[2] , d??i quy?n cai tr? c?a m?t vua nh? tu?i, v?i ng??i m? nhi?p chinh. T?i n?m 1385, Oluf c?ng đ??c ch? đ?nh lam vua Th?y đi?n. Tr??c khi t?i tu?i tr??ng thanh đ? n?m quy?n hanh, thi Oluf b? ch?t ? tu?i 17 (n?m 1387). Margrete I đ??c quan c? v?n t?i cao Henning Podebusk ?ng h?, v?n đ?ng H?i đ?ng v??ng qu?c ^[3] (t??ng đ??ng th??ng vi?n ) b?u ba lam ng??i ch?p chinh đan M?ch (nh?ng khong đ??c mang t??c hi?u N? hoang ). N?m sau, ngay 2 thang 2 n?m 1388 ba c?ng đ??c nhin nh?n la ng??i ch?p chinh v??ng qu?c Na Uy.

Ba nh?n Bogislav , con c?a hoang than Vartislav x? Pommern la chau ru?t c?a em gai minh lam chau nuoi, va đ?t ten l?i la Erik, m?t ten co am h??ng B?c Au. M?c du Erik khong ph?i la ng??i th? nh?t đ??c quy?n th?a k? ngoi vua, nh?ng Margrete I đa dung th? đo?n khi?n H?i đ?ng v??ng qu?c nhin nh?n Erik đ??c quy?n đo va n?m 1389, Erik len lam vua Na Uy, v?i quy?n nhi?p chinh c?a Margrete I.

Th?i đo Th?y đi?n co s? xung đ?t gi?a vua Albrekt av Mecklenburg va gi?i quy t?c . N?m 1388, gi?i quy t?c b?u ch?n Margrete I lam ng??i ch?p chinh t?i ph?n lanh th? do h? ki?m soat va h?a ?ng h? ba trong vi?c gianh ph?n lanh th? con l?i c?a Albrekt.

Sau khi đ?i quan đan M?ch - Th?y đi?n đanh b?i va b?t giam vua Albrekt, thi Albrekt b? bu?c ph?i n?p s? ti?n 60.000 đ?ng mark b?ng b?c rong trong vong 3 n?m sau khi đ??c th? ra (nh?ng Albrekt khong n?p đ??c). V? th? c?a Margrete I t?i Th?y đi?n đ??c c?ng c?. C? ba v??ng qu?c đan M?ch, Na Uy, Th?y đi?n th?ng nh?t d??i s? ch?p chinh c?a ba. Margrete I h?a b?o v? ?nh h??ng chinh tr? va cac đ?c quy?n c?a gi?i quy t?c trong Lien minh. Ng??i chau Erik - đa lam vua Na Uy t? n?m 1389 - len lam vua đan M?ch va Th?y đi?n n?m 1396.

Lien minh Kalmar tr? thanh hi?n th?c vao ngay 17.6.1397, khi Hi?p ??c Kalmar đ??c cac ben ky k?t t?i lau đai Kalmar ? thanh ph? Kalmar (nam Th?y đi?n, giap ranh vung Skane c?a đan M?ch). Hi?p ??c thanh l?p m?t Lien minh gi?a 3 v??ng qu?c đan M?ch, Na Uy, Th?y đi?n, d??i quy?n c?a m?t vua duy nh?t, nh?ng m?i n??c đ??c H?i đ?ng v??ng qu?c cai tr? rieng theo lu?t c? c?a minh, ngo?i tr? chinh sach đ?i ngo?i do nha vua đi?u khi?n.

Vua Na Uy - Erik, 15 tu?i - đ??c cac t?ng giam m?c đan M?ch va Th?y đi?n phong len lam vua c? ba v??ng qu?c t?i Kalmar, nh?ng Margrete I n?m quy?n cai tr? cho t?i khi ba ch?t vao n?m 1412

(Th?c ra ch? co Hi?p ??c Kalmar đ??c ky, nh?ng ch?a h? đ??c cac H?i đ?ng v??ng qu?c phe chu?n, va t? Lien minh la do cac s? gia sau nay dung ma thoi)

Cac xung đ?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1440, Erik trao quy?n cho Christoffer III la chau, r?i lui v? đ?o Gotland (nam Th?y đi?n). Christoffer III len lam vua đan M?ch n?m 1440, lam vua Th?y đi?n n?m 1441 va lam vua Na Uy n?m 1442. T?i n?m 1448 Christoffer III t? tr?n. Th?y đi?n pha v? Lien minh b?ng cach đ?a Karl Knutsson len lam vua t?c vua Karl VIII , n?m sau (1449), Karl VIII lam vua Na Uy. N?m 1452, Karl VIII tuyen chi?n v?i đan M?ch va t?n cong vung Skane. Sau 5 n?m chi?n tranh b?t phan th?ng b?i, t?i n?m 1457 vua đan M?ch Christian I (1426-1481) th?ng th?, đ??c phong lam vua Th?y đi?n t?i Uppsala (cach Stockholm 70 km v? phia b?c) va Karl VIII b? tru?t ngoi, ph?i ch?y tr?n t?i Gda?sk (nay thu?c Ba Lan ).

N?m 1464 cac ng??i Th?y đi?n l?i n?i d?y ch?ng đan M?ch, ph?n đ?i thu? ma cao. H? g?i Karl VIII tr? v? lam vua t?i khi ch?t vao n?m 1470. Cac vua đan M?ch k? v? vua Christian I nh? vua Hans (1455-1513) va Christian II (1481-1559) đ?u nhi?u l?n tim cach tai l?p Lien minh b?ng cach t?n cong quan nhi?p chinh Th?y đi?n Sten Sture va sau khi Christian II tai chi?m Th?y đi?n r?i x? t? 82 nhan v?t hang đ?u c?a Th?y đi?n trong cu?c tan sat đ?m mau ? Stockholm ( Stockholm Bloodbath , t? 6 t?i 10.11.1520) thi ng??i Th?y đi?n c??ng quy?t n?i d?y ch?ng đ?i. đan M?ch rut kh?i Th?y đi?n n?m 1521. Ngay 06.6.1523 Gustav Vasa len lam vua Th?y đi?n va Lien minh Kalmar th?c s? k?t thuc (nh?ng t?i 1524 thi cac ben m?i ky k?t bai b? Lien minh).

(T? n?m 1983 Th?y đi?n l?y ngay Gustav Vasa len ngoi lam ngay qu?c khanh, nh?ng mai t?i n?m 2005 (482 n?m sau), ngay nay m?i tr? thanh ngay l? đ??c ngh? vi?c)

H?u qu? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac c? c?u c?a Lien minh Kalmar t?n t?i t?i n?m 1536, khi H?i đ?ng v??ng qu?c đan M?ch - sau m?t cu?c n?i chi?n - đ?ng thanh tuyen b? r?ng Na Uy la v??ng qu?c tr?c thu?c đan M?ch nh?ng đ??c t? tr?, cac thu?c đ?a Iceland, Greenland va qu?n đ?o Faroe thu?c quy?n đan M?ch ki?m soat.

T?i n?m 1814, sau khi ky hoa ??c Kiel thi đan M?ch ph?i nh??ng Na Uy cho Th?y đi?n, nh?ng v?n gi? cac thu?c đ?a noi tren.

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Lien minh Kalmar .

• Lien minh Kalmar ? B?n đ? Lien minh Kalmar