Chi?n tranh Ao ? Ph?
(hay con g?i la
Chi?n tranh b?y tu?n
[4]
,
N?i chi?n đ?c
[5]
ho?c
Chi?n tranh Ph? ? đ?c
[6]
;
ti?ng đ?c
:
Deutscher Krieg
) la cu?c
chi?n tranh
di?n ra vao n?m
1866
gi?a 2
c??ng qu?c
Chau Au
la
đ? qu?c Ao
va
V??ng qu?c Ph?
. Chi?n th?ng t?i
Koniggratz
đa đ??c xem la nh? m?t trong nh?ng chi?n cong hi?n hach trong l?ch s?
quan s?
c?a
V??ng qu?c Ph?
, cung v?i cac tr?n th?ng t?i
Rossbach
,
Leuthen
,
Leipzig
va
Waterloo
tr??c kia.
[7]
Chi?n tranh k?t thuc v?i th?ng l?i hoan toan thu?c v? Ph? khi?n Ao ph?i rut kh?i
Lien bang đ?c
va mang l?i them đ?t đai cho n??c Ph?,
[8]
m? đ??ng cho h? th?ng nh?t n??c
đ?c
. V?i
chi?n th?ng
c?a n??c Ph? trong cu?c chi?n tranh nay, s? kinh đ?ch dai d?ng gi?a Ph? va Ao đa k?t thuc ? đ?c.
[9]
Chi?n th?ng vang d?i c?a
quan đ?i Ph?
trong cu?c chi?n tranh nay đa th? hi?n thanh cong to l?n c?a đ??ng l?i chi?n tranh đung đ?n c?a T?ng Tham m?u tr??ng quan đ?i Ph? ?
Th??ng t??ng
Helmuth Karl Bernhard von Moltke
.
[10]
Khong nh?ng v?y, cu?c Chi?n tranh Ao ? Ph? c?ng gop ph?n hoan t?t qua trinh th?ng nh?t n??c
Y
.
[11]
Ngoai ra, th?t b?i c?a Ao trong cu?c chi?n tranh nay đa ch?m d?t th? ch?
đ? qu?c Ao
.
[12]
Nguyen nhan cu?c chi?n tranh
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Tinh hinh Ph? tr??c chi?n tranh
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
T?i đ?c,
ch? ngh?a nh? nguyen
Ao ? Ph? đa xu?t hi?n t? lau:
[13]
sau khi len ngoi vao n?m
1740
,
vua
Friedrich II c?a Ph?
(t?c "Friedrich đ?i đ?") đa chinh ph?t t?nh
Schlesien
c?a Ao va đ?a n??c Ph? len hang ng? cac c??ng qu?c chau Au.
[14]
Nh?ng phong trao
cach m?ng
nh?ng n?m gi?a
th? k? XIX
?
Ph?
tuy ch?a th? giup n??c Ph? th?ng nh?t nh?ng đa m? đ??ng cho
ch? ngh?a t? b?n
phat tri?n m?nh m? ? Ph?. T? m?t n??c
nong nghi?p
, Ph? d?n tr? thanh m?t n??c
cong nghi?p
. Giai c?p t? s?n ?ng h? đ?a ch?
quan phi?t
Ph?
th?ng nh?t đ?t n??c. Vao n?m
1862
,
Otto von Bismarck
tr? thanh
Th? t??ng
c?a V??ng qu?c Ph?, lanh đ?o cong cu?c th?ng nh?t đ?t n??c.
Otto von Bismarck
co y đ?nh th?ng nh?t đ?t n??c b?ng v? l?c va đi?u đo đa th? hi?n trong l?i tuyen b? c?a ong tr??c
qu?c h?i
Ph?:
“
|
Nh?ng v?n đ? quan tr?ng nh?t th?i đ?i chung ta khong h? đ??c gi?i quy?t b?ng di?n v?n hay b?ng s? phi?u b?u c?a đa s?, ma b?ng s?t va mau.
|
”
|
? Otto von Bismarck
|
V?n đ? đan M?ch d?n đ?n mau thu?n gi?a Ph? va Ao
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Khi vua
đan M?ch
qua đ?i, cac
lanh đ?a
c?a
cong t??c
x?
Schleswig-Holstein
co y đ?nh tach kh?i đan M?ch. N?m
1864
,
lien minh cac qu?c gia đ?c
lanh đ?o b?i
đ? qu?c Ao
va
Ph?
t? ch?i khong cong nh?n nh?ng yeu c?u đo c?a đan M?ch. Lien minh cac qu?c gia đ?c nhanh chong gi?i quy?t cac v?n đ? c?a đan M?ch nh?ng t? đo c?ng n?y sinh mau thu?n gi?a Ph? va Ao. Chinh ph? Bismarck mu?n th??ng thuy?t v?i Ao nh?m đ? Ph? ki?m soat mi?n B?c đ?c con Ao ki?m soat mi?n Nam đ?c. Nh?ng Ao khong mu?n Ph? co them quy?n l?c nen t? ch?i l?i đ? ngh? đo va co y đ?nh gay chi?n tranh v?i Ph?.
S? chu?n b? c?a Ao va Ph?
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
B??c vao cu?c
chi?n tranh
,
Ph?
co nhi?u đi?u b?t l?i nh? cac bang khac c?a
đ?c
Hannover
,
Hessen-Kassel
,
Saxony
(Sachsen),
Bavaria
,
Wurttemberg
đ?u lien minh v?i
đ? qu?c Ao
, lanh th? Ph? b? chia lam 2 va x?
Bohemia
la b? phong thu?n l?i đ? quan Ao t?n cong kinh thanh
Berlin
. Nh?ng Ph? c?ng co nh?ng thu?n l?i nh?t đ?nh nh? co nh?ng nha lanh đ?o tai ba, tinh chuyen nghi?p c?a cac
s? quan
h?n h?n ng??i Ao va ngoai ra quan Ph? con s? d?ng
sung tr??ng n?p đ?n nhanh
giup co h? co l?i th? v??t tr?i v? chi?n thu?t. V? ngo?i giao, Bismarck đa khong đ? cac c??ng qu?c khac ?
Chau Au
can thi?p vao cu?c chi?n tranh nay va k?t đ?ng minh v?i
Y
.
Trong khi đo Ao khong đanh gia đung kh? n?ng c?a Ph? va cho r?ng co th? d? dang đanh b?i quan Ph?. V? quan s?,
ban tham m?u
c?a Ao thi?u kh? n?ng va Quan đ?i Ao khong co s? chuyen nghi?p nh? Quan đ?i Ph?.
Ngay khi chi?n tranh b?t đ?u, quan Ph? đa nhanh chong chi?m
Hannover
đ? n?i li?n
lanh th?
Ph?.
Thang 6
n?m
1866
, t??ng
Helmuth von Moltke
đa s? d?ng h? th?ng
đ??ng s?t
B?c đ?c m?t cach hi?u qu? đ? nhanh chong tri?n khai 3 đ?o quan t?i
bien gi?i
Ao
v?i y đ? k?t h?p 3 đ?o quan nay t?i
Bohemia
. Ngay
14 thang 5
, V??ng qu?c Ph? tuyen chi?n v?i
đ? qu?c Ao
. Trong khi cac binh đoan Ao t? t? t? h?i t?i mi?n trung Bohemia thi cac binh đoan ? c?c tay c?a Ph? b?ng ngang qua
Sachsen
va 3 binh đoan khac ti?n nhanh v? Bohemia.
Ng?c nhien tr??c t?c đ? ti?n quan c?a Ph?, t??ng
Ludwig von Benedek
,
t?ng t? l?nh
quan Ao ra l?nh lui quan đ?n phia b?c thanh ph?
Koniggratz
. đ?n th?i đi?m nay Quan đ?i Ao co 19 v?n quan va 25 nghin quan Sachsen h? tr? trong khi quan l?c c?a Ph? la 20 v?n quan nh?ng ch? co 2 binh đoan tr?c ti?p tham chi?n, đ?ng th?i
h? th?ng đi?n bao
c?a t??ng Moltke b? h?ng.
Khi tr?n đanh quy?t đ?nh t?i
Koniggratz
n? ra vao ngay
3 thang 7
,
[15]
Ludwig von Benedeck
nh?n th?y s? v??t tr?i v? chi?n thu?t c?a
Quan đ?i Ph?
va nh?t la lo?i
sung tr??ng n?p đ?n nhanh
nen ong ra l?nh cho cac t??ng d??i quy?n nhanh chong rut cac binh đ?i ra phia sau đ? d?a vao
tr?ng phao
gi?i quy?t chi?n tr??ng vi
phao binh
Ao v??t tr?i h?n h?n phao binh Ph?. Nh?ng cac
s? quan
c?p d??i c?a Ao đa đ?a
k? binh
ra tr?n va khong tuan l?nh c?p tren. H?u qu? la khi
s? đoan
7 c?a quan Ph? đanh chi?m
Swiewald
, cac ch? huy Ao h? l?nh ph?n cong va 49 trong t?ng s? 59 ti?u đoan xung tr?n đa hoan toan b? tieu di?t d??i ho? l?c c?a quan Ph?. K?t qu? la canh ph?i c?a Ao tr? nen vo cung y?u ?t va khong con kh? n?ng ch?ng c? khi binh đoan th? ba c?a quan Ph? d??i quy?n ch? huy c?a
hoang t?
Ph? tham chi?n.
C?ng trong th?i gian đo, n??c Ph? đi?u
binh đoan
Elbe đ?n bao vay s??n canh trai c?a quan Ao. M?c du phao binh va k? binh Ao c? ng?n khong cho quan Ph? bao vay toan b? l?c l??ng Bedenek nh?ng sau m?t ngay chi?n đ?u, 4 v?n linh Ao ch?t va b? th??ng, 2 v?n b? b?t lam tu binh đa đ?p tan hoan toan s? khang c? c?a Ao.
đ?n luc nay con đ??ng đ?n
th? đo
Vien
c?a
đ? qu?c Ao
đa hoan toan r?ng m? cho quan đ?i Ph? va s? s?p đ? c?a
v??ng tri?u Habsburg
la đi?u hoan toan co th? x?y ra. Tuy nhien đ?n cu?i cung Th? t??ng Bismarck đa thuy?t ph?c vua Ph? la
Wilhelm I
ng?ng cu?c ti?n cong c?a Quan đ?i Ph? vi chi?n tranh ti?p t?c s? ch? lam l?i cho
đ? qu?c Nga
va
Phap
. Cu?c chi?n tranh k?t thuc sau 7 tu?n giao tranh v?i th?ng l?i hoan toan thu?c v? V??ng qu?c Ph?. V?i chi?n th?ng nay, uy tin c?a B? T?ng Tham m?u Ph? đ??c nang cao.
[16]
Vao ngay
23 thang 8
n?m
1866
, di?n ra l? ky k?t
hoa ??c Prague
gi?a đ? qu?c Ao va V??ng qu?c Ph? đ? k?t thuc chi?n tranh. Va theo n?i dung hoa ??c thi
lien bang đ?c
chinh th?c tan ra; Ph? s? thon tinh x?
Hannover
va
Hessen-Kassel
; Ao ph?i nh??ng l?i x?
Holstein
cho Ph?; b?i th??ng m?t kho?n chi?n phi nh? va nh??ng l?i x?
Venezia
cho
Y
, đ?ng minh c?a n??c Ph?, m?c du quan đ?i Y đa thua
tr?n Custoza
tren b? va
tr?n Lissa
tren bi?n
[17]
. Nh? v?y v?i b?n hoa ??c nay Ph? đa thon tinh đ??c toan b? cac bang mi?n B?c n??c đ?c đ?ng th?i ki?m soat quan đ?i va chinh sach đ?i ngo?i mi?n Nam đ?c, t?o đi?u ki?n cho n??c đ?c th?ng nh?t.
Con n??c Ao th?m b?i trong cu?c chi?n tranh nen bu?c long ph?i rut kh?i lien bang đ?c va khong con b?t ki quy?n hanh nao ? mi?n Nam n??c đ?c. V??ng tri?u Habsburg mu?n duy tri quy?n th?ng tr? ?
Chau Au
đa ph?i tho? hi?p v?i v??ng qu?c Hungary đang n?m d??i quy?n cai tr? c?a minh. Mua he
1867
,
đ? qu?c Ao
va v??ng qu?c Hungary đa h?p nh?t thanh
đ? qu?c Ao ? Hung
("Song qu?c quan ch?").
đ? qu?c
nay t?n t?i cho đ?n khi s?p đ? vao
thang 11
n?m
1918
.
S? khai thac cac
cong ngh?
đ??ng s?t
va đi?n bao đang tr?i d?y, cung v?i vi?c s? d?ng v? khi n?p h?u đa đem l?i cho quan đ?i Ph? th?ng l?i chong vanh trong cu?c
chi?n tranh
nay. đi?u nay đ??c xem la m?t thanh qu? c?a vi?c thanh l?p B? T?ng tham m?u Ph?.
[18]
- ^
Carl Cavanagh Hodge,
Encyclopedia of the Age of Imperialism, 1800?1914
, trang 648
- ^
Richard F. Hamilton, Holger H. Herwig,
The Origins of World War I
, trang 71
- ^
Gustave Louis Maurice Strauss,
Men who have made the new German empire: A series of brief biographic sketches
, T?p 2, trang 205
- ^
Christopher M. Clark
,
Iron kingdom: the rise and downfall of Prussia, 1600?1947
, trang XVIII
- ^
Christopher M. Clark,
Iron kingdom: the rise and downfall of Prussia, 1600?1947
, trang 684
- ^
Christopher M. Clark,
Iron kingdom: the rise and downfall of Prussia, 1600?1947
, trang 545
- ^
Roger Parkinson,
The encyclopedia of modern war
, trang 216
- ^
Geoffrey Wawro,
The Austro-Prussian War: Austria's war with Prussia and Italy in 1866
, trang 84
- ^
Geoffrey Wawro,
The Austro-Prussian War: Austria's war with Prussia and Italy in 1866
, trang 3
- ^
Christopher M. Clark,
Iron kingdom: the rise and downfall of Prussia, 1600?1947
, trang 216
- ^
Christopher M. Clark,
Iron kingdom: the rise and downfall of Prussia, 1600?1947
, trang 183
- ^
Christopher M. Clark,
Iron kingdom: the rise and downfall of Prussia, 1600?1947
, trang 541
- ^
Christopher M. Clark,
Iron kingdom: the rise and downfall of Prussia, 1600?1947
, trang 51
- ^
Tim Chapman,
The Risorgimento: Italy 1815?71
, trang 78
- ^
SCOTT LACKEY,
The Rebirth of the Habsburg Army: Friedrich Beck and the Rise of the General Staff
, trang 18
- Christopher M. Clark
,
Iron kingdom: the rise and downfall of Prussia, 1600?1947
, Harvard University Press, 2006.
ISBN 0-674-02385-4
.
- Geoffrey Wawro,
The Austro-Prussian War: Austria's war with Prussia and Italy in 1866
, Cambridge University Press, 1997.
ISBN 0521629519
.
- Roger Parkinson,
The encyclopedia of modern war
, Taylor & Francis, 1979.
ISBN 0586083219
.
- Geoffrey Parker (2006).
L?ch s? chi?n tranh
. Vi?t Nam: Nha xu?t b?n T?ng h?p Thanh ph? H? Chi Minh.
- Seven Weeks’ War