Boris Nikolaevich Yeltsin
(
ti?ng Nga
:
Борис Николаевич Ельцин
,
IPA:
[b??r?is n??k??la?v??t? ?jel?ts?n]
ⓘ
; sinh ngay
1 thang 2
n?m
1931
? m?t ngay
23 thang 4
n?m
2007
) la nha ho?t đ?ng qu?c gia, chinh tr? c?a
Nga
va
Lien Xo
. Ong la
t?ng th?ng
đ?u tien c?a Nga, đ??c b?u len v? tri nay 2 l?n: ngay
12 thang 6
n?m
1991
va
16 thang 6
? ngay
3 thang 7
n?m
1996
. Ong ? v? tri nay t? ngay
10 thang 7
n?m
1991
đ?n
31 thang 12
n?m
1999
. Ong la m?t trong nh?ng
chinh tr? gia
n?i ti?ng v?i t? t??ng "Tay hoa" va th??ng xuyen ?ng h?
ph??ng Tay
trong nhi?u v?n đ? qu?c t?, va c?ng hay b? nhi?m nhi?u ng??i than ph??ng Tay nh?
ngo?i tr??ng Nga
Andrei Kozyrev
, thi?u t??ng
Alexander Korzhakov
..., đ?i l?p v?i chinh ph? ki?u Nga c?a
Putin
sau nay. Va c?ng chinh t? nh?ng vi?c lam đo đa gop ph?n vao s? m?t ?n đ?nh c?a n??c Nga n?m
1998
.
Boris Yeltsin sinh t?i lang Butka, qu?n Talitsa ?
Sverdlovsk Oblast
Nga
. Cha ong,
Nikolai Yeltsin
, b? k?t t?i xui gi?c ch?ng
Xo vi?t
n?m 1934 va đa ph?i vao
tr?i c?i t?o
(
Gulag
) trong ba n?m. Sau khi đ??c th?, ong
th?t nghi?p
trong m?t kho?ng th?i gian va sau đo lam vi?c trong nganh xay d?ng. M? ong,
Klavdiya Vasilyevna Yeltsina
, lam
th? may
.
Yeltsin h?i tr?, đ?ng th? hai t? trai sang
Yeltsin h?c t?i
Tr??ng trung h?c Pushkin
? Berezniki,
Perm Krai
. Ong h?c kha va trong su?t th?i gian h?c sinh ong luon la l?p tr??ng (староста,
starosta
). Tuy nhien, ong tuan th? k? lu?t kem va hay t? ra ngang b??ng. Ong tham gia vao cac v? đanh nhau tren đ??ng ph? va th??ng xuyen đ?i đ?u v?i cac giao vien c?ng nh? cha minh. Trong nh?ng s? ki?n đo ong luon la ng??i chi?n th?ng. Vi v?y, sau khi th?y gi?y ch?ng nh?n k?t qu? h?c t?p trong b?y n?m c?a minh b? thu h?i, ong đa yeu c?u thanh l?p m?t ?y ban đ? đi?u tra tr??ng h?p đo va cu?i cung c?ng nh?n đ??c gi?y ch?ng nh?n ?y, ng??i giao vien ch?u trach nhi?m vi?c nay b? đu?i vi?c. Ong đ? k? thi k?t thuc 10 n?m h?c khi con ch?a hoan thanh khoa h?c.
Ong r?t ?a thich th? thao (đ?c bi?t la
tr??t tuy?t
,
th? d?c
,
bong chuy?n
,
cac mon đi?n kinh
,
đ?m b?c
va
đ?u v?t
) du đa m?t hai ngon tay khi ong cung m?t s? ng??i b?n chui vao m?t kho v? khi c?a
H?ng Quan
l?y vai qu? l?u đ?n va ch?t chung ra.
Yeltsin đ??c nh?n b?ng giao d?c cao h?c t?i
Vi?n Bach khoa Ural
?
Sverdlovsk
, nganh
xay d?ng
, va t?t nghi?p n?m 1955. đ? tai v?n b?ng c?a ong la "Thap truy?n hinh".
T? n?m 1955 t?i 1957 ong lam đ?c cong t?i cong ty xay d?ng Uraltyazhtrubstroi. T? 1957 đ?n 1963 ong lam vi?c t?i Sverdlovsk va đ??c th?ng ch?c t? giam sat cong trinh len lanh đ?o Ban giam đ?c xay d?ng cong ty Yuzhgorstroi. N?m 1963 ong tr? thanh k? s? tr??ng, va n?m 1965 lanh đ?o T? h?p xay d?ng nha c?a Sverdlovsk. Ong b?t đ?u đ??c x?p vao hang ng?
can b? ngu?n
(nomenclatura) c?a
đ?ng C?ng s?n Lien Xo
n?m 1968 khi đ??c ch? đ?nh lam lanh đ?o ph? trach xay d?ng ben trong ?y ban vung Sverdlovsk c?a đ?ng. N?m 1975 ong tr? thanh bi th? ?y ban vung va ch?u trach nhi?m phat tri?n cong nghi?p vung.
Thanh vien đ?ng c?ng s?n Lien Xo
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Yeltsin t?ng la m?t thanh vien
đ?ng c?ng s?n Lien Xo
(CPSU) t? 1961 đ?n thang 7 n?m 1990, va đa b?t đ?u lam vi?c trong b? may hanh chinh c?a đ?ng n?m 1968. Sau nay ong đa binh lu?n v? cac quan đi?m
c?ng s?n
c?a minh:
- "Toi đa chan thanh tin t??ng vao cac ly t??ng v? s? cong b?ng do đ?ng tuyen truy?n, va c?ng co c?m giac ?y khi gia nh?p đ?ng, nghien c?u toan b? cac hi?n ch??ng, cac ch??ng trinh va cac giao đi?u, đ?c l?i cac tac ph?m c?a
Lenin
,
Marx
va
Engels
."
N?m 1977 v?i t? cach la lanh đ?o đ?ng t?i Sverdlovsk, ong ra l?nh pha hu?
Ipatiev House
n?i
v? Sa hoang cu?i cung
b? am sat.
Ipatiev House
b? pha h?y trong m?t đem, r?ng sang ngay
18 thang 9
n?m
1977
. C?ng trong th?i gian Yeltsin n?m quy?n ? Sverdlovsk, m?t toa nha l?n c?a đ?ng c?ng s?n đ??c xay d?ng va đ??c nh?ng ng??i s?ng ? đo g?i la "R?ng tr?ng". Trong 30 n?m ho?t đ?ng v?i t? cach m?t đ?ng vien c?ng s?n, Yeltsin đa phat tri?n cac m?i quan h? v?i nh?ng nhan v?t ch? ch?t ben trong c? c?u quy?n l?c Xo vi?t.
Ong đ??c ch? đ?nh vao
B? chinh tr?
, va kiem ch?c "Th? tr??ng"
Moskva
(bi th? th? nh?t
đ?ng C?ng s?n Lien Xo
?y ban thanh ph? Moskva) t?
24 thang 12
n?m
1985
đ?n 1987. Ong đ??c đ? b?t len t?i cac ch?c v? đo nh?
Mikhail Gorbachev
va
Yegor Ligachev
, nh?ng ng??i tin t??ng r?ng Yeltsin s? tr? thanh "ng??i đ?ng minh". Yeltsin c?ng đ??c c?p m?t c?n nha ? thon que (
dacha
) tr??c kia t?ng la c?a Gorbachev. Trong th?i gian nay, Yeltsin t? th? hi?n minh nh? m?t nha c?i cach va
qu?n chung
(vi d?, ong dung
xe đi?n banh h?i
đi lam), sa th?i va c?i t? b? may nhan s? c?a minh nhi?u l?n. Nh?ng sang ki?n c?a ong gay đ??c ti?ng vang trong dan chung Matxc?va.
N?m 1987, sau m?t cu?c đ?i đ?u v?i
Yegor Ligachev
, ng??i theo đ??ng l?i c?ng r?n, va cu?i cung la c? v?i
Mikhail Gorbachev
v? v? v? Gorbachev, Raisa, dinh vao cac cong vi?c nha n??c, Yeltsin b? h?t kh?i cac c??ng v? cao trong đ?ng. Ngay
21 thang 10
n?m
1987
trong phien h?p toan th? ?y ban trung ??ng
đ?ng C?ng s?n Lien Xo
, Yeltsin, khong đ??c Gorbachev đ?ng y tr??c, to ti?ng len an B? chinh tr?. Ong bay t? s? b?t binh v?i c? nh?ng b??c ti?n hanh c?i t? ch?m ch?p trong xa h?i va s? l? thu?c c?a T?ng bi th?, sau đo đoi t? ch?c kh?i B? chinh tr? va noi them r?ng ?y ban thanh ph? s? quy?t đ?nh vi?c ong co r?i kh?i ch?c v? bi th? th? nh?t ?y ban đ?ng thanh ph? Matxc?va. Trong ph?n tr? l?i c?a minh, Gorbachev đa bu?c t?i Yeltsin "non n?t v? chinh tr?" va "hoan toan vo trach nhi?m", va đ?t v?n đ? bai mi?n ch?c v? bi th? th? nh?t c?a Yeltsin t?i phien h?p toan th? ?y ban đ?ng thanh ph? Matxc?va. Khong ai ?ng h? Yeltsin. Nh?ng l?i ch? trich Yeltsin ti?p t?c di?n ra ngay
11 thang 11
n?m
1987
t?i phien h?p c?a ?y ban đ?ng thanh ph? Matxc?va. Ong nh?n r?ng bai phat bi?u c?a ong la m?t sai l?m. Yeltsin b? cach ch?c bi th? th? nh?t ?y ban thanh ph? Matxc?va. Ong khong b? phat vang hay b? b? tu nh? nh?ng tr??ng h?p tr??c đo, nh?ng b? giang lam pho ?y vien th??ng tr?c ?y ban nha n??c v? Xay d?ng. Sau khi b? cach ch?c, Yeltsin ph?i vao b?nh vi?n va theo nh? tin t?c đ?a ra (sau nay đa đ??c
Nikolai Ryzhkov
xac nh?n) đa đ?nh t? sat. Ong ? tinh tr?ng r?i lo?n va nh?c nha nh?ng đa b?t đ?u s?p đ?t k? ho?ch tr? thu. C? h?i c?a ong đ?n khi Gorbachev thanh l?p
đ?i h?i đ?i bi?u nhan dan
. Ong ph?c h?i ch?c v? va b?t đ?u ch? trich m?nh m? Gorbachev, l?y s? ch?m ch?p trong qua trinh c?i t? ? Lien Xo lam m?c tieu.
Nh?ng l?i ch? trich c?a Yeltsin nh?m vao B? chinh tr? va Gorbachev khi?n ong ph?i ch?u m?t chi?n d?ch boi nh? ch?ng l?i minh. Nh?ng ng??i t? ch?c chi?n d?ch boi nh? đo ch?c ch?n đa tin r?ng vi?c t?ng kh? Yeltsin qua d? dang đ? th?c hi?n v?i nh?ng v? scandal gay b?i cach c? x? v?ng v? c?a ong. M?t bai bao trong t?
Pravda
đa mieu t? ong say r??u t?i m?t bu?i thuy?t trinh trong chuy?n th?m Hoa K?, va m?t ch??ng trinh TV binh lu?n v? bai di?n v?n c?a ong d??ng nh? đa xac nh?n thong tin nay. Tuy nhien, tinh c?m b?t man c?a dan chung v?i ch? đ? đang r?t m?nh m?, va b?t k? m?t n? l?c nao nh?m boi nh? Yeltsin ch? cang khi?n ong n?i ti?ng h?n. M?t tai n?n khac x?y ra v?i Yeltsin khi ong b? nga t? m?t cay c?u. Binh lu?n v? v? nay, Yeltsin bong gio am ch? r?ng ong b? nga vi nh?ng k? thu c?a
perestroika
. Tuy nhien, nh?ng ng??i đ?i l?p v?i ong l?i cho r?ng đo ch? đ?n gi?n vi ong say r??u.
T?ng th?ng Chinh ph? lam th?i Lien bang Nga
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Thang 3 n?m 1989, Yeltsin đ??c b?u vao
đ?i h?i đ?i bi?u nhan dan
v?i t? cach đ?i bi?u qu?n
Moskva
va gianh đ??c gh? trong
Xo vi?t t?i cao
. Thang 5 n?m 1990, ong đ??c b?u lam
ch? t?ch đoan ch? t?ch Xo vi?t t?i cao Lien bang C?ng hoa Xa h?i ch? ngh?a xo vi?t Nga
(
RSFSR
). Ong đ??c c? nh?ng thanh vien theo h??ng dan ch? va b?o th? trong
Xo vi?t t?i cao
, đang tim cach n?m them quy?n l?c trong tinh hinh chinh tr? bi?n đ?ng c?a đ?t n??c, ?ng h?. M?t ph?n trong cu?c đ?u tranh gianh quy?n l?c đo la s? đ?i đ?u gi?a cac c? c?u quy?n l?c
Lien bang Xo vi?t
va
Lien bang C?ng hoa Xa h?i ch? ngh?a Xo vi?t Nga
. Trong m?t n? l?c nh?m gianh them quy?n l?c vao tay minh, ngay
12 thang 6
n?m
1990
, đ?i h?i đ?i bi?u nhan dan RSFSR đa đ?ng y đ?a ra m?t tuyen b? v? ch? quy?n va Yeltsin r?i kh?i đ?ng c?ng s?n thang 7 n?m 1990.
Ngay
12 thang 6
n?m
1991
, Yeltsin th?ng 57% s? phi?u b?u trong cu?c
b?u c? t?ng th?ng dan ch?
c?a nha n??c c?ng hoa Nga, đanh b?i ?ng c? vien đ??c Gorbachev h?u thu?n,
Nikolai Ryzhkov
. Trong chi?n d?ch tranh c? c?a minh, Yeltsin đa ch? trich "s? chuyen chinh c?a trung ??ng", nh?ng khong đ?a ra đ? xu?t v? m?t n?n kinh t? th? tr??ng. Thay vao đo, ong noi r?ng minh s? đ?a đ?u vao đ??ng ray tau h?a n?u gia c? t?ng len. Yeltsin nh?m ch?c ngay
10 thang 7
.
Ngay
18 thang 8
n?m
1991
, m?t
v? đ?o chinh l?t đ? Gorbachev
do nh?ng ng??i c?ng s?n theo đ??ng l?i c?ng r?n d??i s? lanh đ?o c?a
Vladimir Kryuchkov
di?n ra. Gorbachev b? gi? t?i
Krym
trong khi Yeltsin ch?y v?i t?i
Nha Tr?ng Nga
(tr? s? Xo vi?t t?i cao RSFSR) ? Matxc?va đ? d?p cu?c đ?o chinh.
Trong vi?c đanh b?i đ?o chinh co vai tro n?i b?t c?a Boris Yeltsin, ng??i đa huy đ?ng dan chung t? t?p quanh Nha Tr?ng, tr? s? chinh ph? Nga. Nha tr?ng b? quan đ?i bao vay nh?ng quan đ?i đa d?ng l?i khi đ?i di?n v?i nh?ng cu?c tu?n hanh l?n c?a ng??i dan. Yeltsin đa ph?n ?ng v?i cu?c đ?o chinh b?ng m?t bai di?n v?n đang nh? tren thap phao m?t chi?c xe t?ng. Th?c ra chinh
tinh bao M?
đa thong đ?ng v?i Boris Yeltsin va bao tr??c cho ong ta bi?t v? nh?ng k? ho?ch quan tr?ng c?a phe đ?i l?p, giup ong ta gianh th?ng l?i trong cu?c đ?i đ?u v?i
?y ban nha n??c v? tinh tr?ng kh?n c?p
do CIA đa đ?t may nghe tr?m ngay d??i chan
đi?n Kremli
. đich than t?ng th?ng M?
George Bush
(cha) va th? t??ng
Anh
la
John Major
đa g?i đi?n bao tr??c v? am m?u đ?o chinh va thuc gi?c Yeltsin ph?i co hanh đ?ng nh?m tranh th? s? đ?ng tinh va n?m ch?c quan đ?i. A. Shcherbatov - Ch? t?ch Lien minh cac quy t?c Nga ? M?, đa ti?p xuc v?i đ?i s? M?
Robert Strauss
t?i Lien Xo khi đo va đa bay t? M? v? Moskva vao đung ngay x?y ra cu?c đ?o chinh. Ong k?:
"Toi đa c? tim hi?u cac chi ti?t v? cu?c đ?o chinh. Sau đo vai ngay, toi bi?t đ??c nhi?u đi?u:
CIA
đa chuy?n ti?n qua đ?i s? Strauss cho cac t??ng l?nh quan đ?i ma ong ta đa mua chu?c đ??c: Cac s? đoan linh du Taman va Dzerzhisk đa đ?ng v? phia Yeltsin."
Cho đ?n t?n sau nay, khi s? vi?c b? l? ra, nhi?u ng??i Nga v?n đanh gia Boris Yeltsin r?t tieu c?c vi s? thong đ?ng c?a ong ta v?i tinh bao n??c ngoai
[1]
.
T?i ngay
21 thang 8
, đa s? lanh đ?o cu?c đ?o chinh đa ph?i b? ch?y kh?i Matxc?va va Gorbachev đa đ??c r?i kh?i
Krym
va sau đo quay l?i Matxc?va. Du đa quay l?i v? tri, quy?n l?c c?a Gorbachev đa b? t?n h?i nghiem tr?ng. C? c? c?u quy?n l?c Lien bang va c?a n??c Nga đ?u khong con chu y đ?n ong khi s? ?ng h? đa chuy?n sang cho Yeltsin. Trong mua thu n?m 1991, chinh ph? Nga d?n ki?m soat toan b? chinh ph? lien bang, n?m d?n t?ng b?. Thang 11 n?m 1991, Yeltsin ra m?t ngh? đ?nh c?m đ?ng c?ng s?n tren toan b? RSFSR.
đ?u thang 12 n?m 1991,
Ukraina
tr?ng c?u dan y gianh l?i đ?c l?p t? Lien bang Xo vi?t. M?t tu?n sau, ngay
8 thang 12
, Yeltsin g?p g? t?ng th?ng Ukraina
Leonid Kravchuk
va nha lanh đ?o
Belarus
,
Stanislau Shushkevich
, t?i
Belovezhskaya Pushcha
, n?i ba v? t?ng th?ng tuyen b? s? gi?i tan c?a
Lien bang Xo vi?t
va vi?c h? s? thanh l?p m?t
C?ng đ?ng cac qu?c gia đ?c l?p
(CIS) v?i s? tham gia tinh nguy?n đ? thay th?. Theo
Mikhail Gorbachev
, v? t?ng th?ng
Lien bang Xo vi?t
? th?i đi?m ?y, Yeltsin đa gi? bi m?t cac k? ho?ch v? cu?c g?p t?i Belovezhskaya va m?c đich chinh c?a vi?c tuyen b? gi?i tan la đ? t?ng kh? Gorbachev, ng??i ? th?i đi?m ?y đa b?t đ?u khoi ph?c quy?n l?c sau cac s? ki?n thang 8.
Mikhail Gorbachev
c?ng bu?c t?i Yeltsin vi ph?m ??c nguy?n c?a nhan dan đa đ??c th? hi?n trong m?t cu?c tr?ng c?u dan y v? gi? nguyen
Lien bang Xo vi?t
, trong đo đa s? dan c? đa b? phi?u thu?n.
Ngay
24 thang 12
, Lien bang Nga n?m gh? c?a Lien Xo t?i
Lien H?p Qu?c
. Ngay hom sau, T?ng th?ng Gorbachev t? ch?c va Lien bang xo vi?t ch?m d?t t?n t?i (xem
S? s?p đ? c?a Lien bang Xo vi?t
), va vi th? c?ng ch?m d?t ch? đ? c?ng s?n l?n nh?t va co nhi?u ?nh h??ng nh?t tren th? gi?i. Cac m?i quan h? kinh t? gi?a cac n??c c?ng hoa c? c?a Lien bang Xo vi?t b? t?n h?i nghiem tr?ng. Hang tri?u ng??i g?c Nga b?ng th?y minh đang s?ng t?i m?t trong nh?ng "n??c ngoai" v?a đ??c thanh l?p.
T?ng th?ng Nga th?i h?u Xo vi?t
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Sau khi Lien bang Xo vi?t tan ra, vi?c t?ng c??ng qua trinh tai c? c?u kinh t? tr? thanh m?t trong nh?ng ?u tien hang đ?u c?a Yeltsin va chinh ph? c?a ong đa ti?n hanh m?t chi?n d?ch t? nhan hoa ? ?t cac doanh nghi?p nha n??c. Tuy nhien, s? thi?u kh? n?ng c?a chinh ph? c?ng nh? nh?ng hanh đ?ng mang tinh pha ho?i do cac l?c l??ng ?ng h? l?m phat đ?a ra khi?n n?n kinh t? Nga cang suy s?p them. đ?t n??c nhanh chong r?i vao tinh tr?ng h?n lo?n trong th?i gian di?n ra qua trinh tai phan ph?i tai s?n qu?c gia. Nh?ng thanh vien c? c?a
đ?ng c?ng s?n
va
đoan thanh nien c?ng s?n
, đa s? h? v?n con đang n?m quy?n l?c trong cac c? c?u c?a chinh ph? m?i, co đ??c th?i c? thu?n l?i nh?t nh?m chi?m đo?t nh?ng kh?i tai s?n kh?ng l?. Cung khi ?y, nh?ng nha doanh nghi?p tren kh?p đ?t n??c b?t đ?u co c? h?i xay d?ng doanh nghi?p c?a rieng minh.
Ch??ng trinh c?i cach c?a Yeltsin b?t đ?u co hi?u l?c ngay
2 thang 1
n?m
1992
(xem
C?i cach kinh t? Nga trong th?p k? 1990
đ? bi?t them cac thong tin chi ti?t). M?t th?i gian ng?n sau đo,
gia c?
t?ng v?i t?c đ? chong m?t, chi tieu chinh ph? b? h?n ch?, va nh?ng lo?i
thu?
cao m?i b?t đ?u co hi?u l?c. M?t cu?c kh?ng ho?ng
tai chinh
khi?n nhi?u nganh
cong nghi?p
ph?i đong c?a va gay ra tinh tr?ng gi?m phat keo dai. Nh?ng ng??i qu?n ly chinh sach tin d?ng c?a chinh ph? Yeltsin trong th?i gian nay đa ki?m đ??c nh?ng kho?n ti?n l?n nh? cac quy?n l?c v? tin d?ng. Cung khi ?y, ti?t ki?m ngan hang c?a ng??i dan th??ng nhanh chong tan bi?n cung v?i l?m phat.
Nhi?u nha chinh tr? nhanh chong t? tach bi?t minh kh?i ch??ng trinh c?a Yeltsin; va ngay cang tham gia vao cu?c đ?i đ?u chinh tr? gi?a m?t ben la Yeltsin, va nh?ng ng??i đ?i l?p chinh tr? ph?n đ?i cu?c c?i cach tri?t đ? n?n kinh t? ? phia kia. C? hai phia đ?u cao bu?c nhau tham nh?ng.
Aleksandr Rutskoy
, ng??i c?m đ?u m?t ?y ban ch?ng tham nh?ng, đa tuyen b? thu th?p đ??c "m??i m?t c?p" h? s? cho th?y cac hanh đ?ng t?i ph?m c?a nh?ng k? than tin v?i Yeltsin: c?u quy?n th? t??ng (sau nay la pho th? t??ng)
Yegor Gaidar
, th? ky qu?c gia
Gennady Burbulis
, b? tr??ng thong tin va bao chi
Mikhail Poltoranin
va cac c?u pho th? t??ng
Vladimir Shumeiko
va
Alexander Shokhin
, ch? t?ch ?y ban Tai s?n Nha n??c
Anatoly Chubais
va b? tr??ng ngo?i giao
Andrey Kozyrev
. Trong s? 51 tr??ng h?p Rutskoy bao cao len Toa an Nha n??c, sau nay 45 v? đa đ??c ch?ng minh la đung s? th?c. đ? tr? đ?a, Yeltsin cach ch?c ch? t?ch ?y ban ch?ng tham nh?ng c?a Aleksandr Rutskoy va bu?c t?i ong nay tham nh?ng c?ng nh? co m?t
tai kho?n trong nha b?ng Th?y S?
. Cac cao bu?c đo sau nay đa đ??c ch?ng minh la khong co c? s?.
Su?t n?m 1992, nh?ng s? ch?ng đ?i v?i cac chinh sach c?i cach c?a Yeltsin ngay cang m?nh m? trong s? nh?ng ng??i co tam huy?t v?i tinh hinh cong nghi?p đ?t n??c, trong s? nh?ng v? th?ng đ?c vung mu?n co đ??c s? đ?c l?p l?n h?n t?
Moskva
va trong s? nh?ng đ?i th? c?a ong đang đ?u tranh cho ph?n c?a h? t? tai s?n nha n??c. Pho t?ng th?ng Nga,
Aleksandr Rutskoy
, đa t? cao ch??ng trinh c?a Yeltsin la cu?c "
di?t ch?ng
kinh t?." Cac v? lanh đ?o t?i cac n??c c?ng hoa nhi?u
d?u m?
nh?
Tatarstan
va
Bashkiria
keu g?i gianh l?y đ?c l?p hoan toan t? n??c Nga.
C?ng trong su?t c? n?m 1992, Yeltsin đ??ng đ?u v?i Xo vi?t T?i cao va đ?i h?i đ?i bi?u nhan dan toan Nga nh?m gianh ki?m soat toan b? chinh ph?, l?nh v?c ho?ch đ?nh chinh sach chinh ph?, l?nh v?c ngan hang chinh ph? va tai s?n chinh ph?. Trong n?m nay, ng??i phat ngon Xo vi?t t?i cao Nga,
Ruslan Khasbulatov
ra m?t ch?ng đ?i cac cu?c c?i cach, du v?n tuyen b? ?ng h? cac m?c tieu noi chung c?a Yeltsin. Thang 12 n?m
1992
,
đ?i h?i đ?i bi?u nhan dan
l?n th? b?y th?ng l?i trong vi?c h? b? ?ng c? vien đ??c Yeltsin h?u thu?n la
Yegor Gaidar
khi ong nay tranh ch?c
Th? t??ng
Nga.
Cu?c tranh ch?p cang gay g?t ngay
20 thang 3
n?m
1992
khi Yeltsin, trong m?t l?n phat bi?u tren truy?n hinh qu?c gia, đa thong bao r?ng ong đang chu?n b? n?m l?y m?t s? "quy?n l?c đ?c bi?t" nh?m ti?n hanh cac ch??ng trinh c?i cach c?a ong. đ?i l?i, đ?i h?i đ?i bi?u nhan dan v?i vang keu g?i nhom h?p phien th? 9 nh?m ph? b? ch?c v? t?ng th?ng c?a Yeltsin theo
l?i bu?c t?i
ngay
26 thang 3
n?m
1993
. Cac đ?i th? c?a Yeltsin co đ??c h?n 600 phi?u thu?n cho l?i bu?c t?i nay, nh?ng v?n con thi?u 72 phi?u đ? đ?t t?i đa s? hai ph?n ba c?n thi?t. H?n n?a, ngay
25 thang 4
n?m
1993
Yeltsin gianh chi?n th?ng trong cu?c
tr?ng c?u dan y
v? long tin c?a ng??i dan đ?i v?i ong c?ng nh? ch??ng trinh c?i cach
ngh? vi?n
c?a ong.
Ngay
21 thang 9
n?m
1993
, Yeltsin gi?i tan
Xo vi?t t?i cao
va
đ?i h?i đ?i bi?u nhan dan
b?ng ngh? đ?nh, trai v?i Hi?n phap Nga n?m
1978
, đ??c c?p nh?t n?m
1991
, noi r?ng:
- đi?u 121-6.
Cac quy?n l?c c?a T?ng th?ng Lien bang Nga khong th? đ??c s? d?ng đ? thay đ?i nha n??c va t? ch?c nha n??c Lien bang Nga, đ? gi?i tan hay c?n tr? ho?t đ?ng c?a b?t k? m?t t? ch?c quy?n l?c nha n??c nao đ??c b?u ra; n?u khong, T?ng th?ng s? ngay l?p t?c m?t quy?n l?c c?a minh.
Ngh? đ?nh c?a Yeltsin quy đ?nh giai đo?n chuy?n ti?p cho t?i cu?c b?u c? ngh? vi?n m?i,
Duma Qu?c gia
va
tr?ng c?u dan y
v? m?t hi?n phap m?i. Ngh? đ?nh nay đa gay ra cu?c
Kh?ng ho?ng hi?n phap Nga 1993
va ch? k?t thuc v?i m?t cu?c tranh gianh quan s? t?i Matxc?va, khi?n 187 ng??i thi?t m?ng, Xo vi?t t?i cao tuyen b? t??c b? ch?c v? t?ng th?ng c?a Yeltsin, vi vi ph?m hi?n phap, va Pho t?ng th?ng
Rutskoy
tuyen th? nh?m ch?c t?ng th?ng t?m quy?n. Toa an hi?n phap xac nh?n nh?ng hanh đ?ng đo la h?p hi?n. Tuy nhien, cung v?i s? h? tr? c?a truy?n thong va quan đ?i, Yeltsin n?m quy?n ki?m soat, tim cach co l?p ngh? vi?n b?ng c? s?c m?nh va
truy?n thong
. Sau hai tu?n cu?c kh?ng ho?ng bi?n thanh nh?ng cu?c ?u đ? đ?m mau tren đ??ng ph?, toa nha ngh? vi?n b? nem bom va chi?m gi?, cac lanh đ?o ngh? vi?n b? b?t giam.
Cac cu?c b?u c?
Duma Qu?c gia
m?i đ??c t? ch?c ngay
12 thang 12
n?m
1993
, trong đo
đ?ng Dan ch? T? do Nga
canh h?u
va đ?ng c?ng s?n Nga co đ??c s? gh? cao, trai ng??c v?i đ?ng "S? l?a ch?n c?a n??c Nga" đ??c Yeltsin ?ng h?. Tuy nhien, cu?c tr?ng c?u dan y đ??c t? ch?c cung th?i đi?m đo đa thong qua hi?n phap m?i, theo đo m? r?ng quy?n l?c t?ng th?ng, trao cho ong quy?n ch? đ?nh cac thanh vien chinh ph?, bai nhi?m
th? t??ng
, va, trong m?t s? tr??ng h?p, gi?i tan Duma.
Du co nh?ng n? l?c "c?i thi?n" chinh ph?, m?ng l??i cac th? ch? chinh ph? Nga v?n h?u nh? đong đ?o t??ng đ??ng th?i k? Xo vi?t. Chinh ph? co hang nghin cong ch?c
quan lieu
dinh liu n?ng n? t?i
h?i l?
va
tham nh?ng
.
Vi?c
t? nhan hoa
tai s?n qu?c gia n?m 1993 la m?t s? ki?n r?t đang chu y. V? m?t chinh th?c, qua trinh t? nhan hoa đ??c coi la m?t s? phan chia cong b?ng tai s?n qu?c gia cho cac cong dan. Tren th?c t?, nh?ng ng??i dan th??ng h?u nh? ch? co đ??c nh?ng ch?ng t? vo gia tr? (m?t ch?ng t? ch? t??ng đ??ng m?t chai
vodka
), trong khi nh?ng ng??i co đ?a v? trong c? c?u chinh ph? chi?m đ??c nh?ng kho?n gia tai k?ch su. Trong nhi?u tr??ng h?p, h? la nh?ng ng??i
c?ng s?n
c? co đ??c v? tri nay nh? cac quan h? v?i chinh ph?. Vi?c t? nhan hoa đ??c qu?ng cao la m?t ph?n c?a cu?c đ?u tranh ch?ng l?i cac l?c l??ng mu?n tai l?p
ch? ngh?a c?ng s?n
trong n??c.
Sau khi gianh đ??c quy?n l?c tuy?t đ?i trong n??c, Yeltsin b? cho la đa vi ph?m phap lu?t khi ch? đ?nh nh?ng ng??i h? hang c?a minh vao cac v? tri ch? ch?t trong chinh ph?. Con gai ong,
Tatyana Dyachenko
, m?t ng??i l?p ch??ng trinh may tinh, tr? thanh c? v?n t?ng th?ng n?m 1996. Nh?ng hanh đ?ng đo vi ph?m tr?c ti?p vao Lu?t phap Lien bang Nga "V? Ch?c v? Qu?c gia", noi r?ng:
- đi?u 21.
M?t cong dan khong th? đ??c ch?p nh?n gi? m?t ch?c v? nha n??c trong tr??ng h?p ng??i đo la ng??i than c?a m?t quan ch?c nha n??c va cong vi?c c?a m?t ng??i n?m d??i s? qu?n ly tr?c ti?p c?a ng??i kia.
Trong nhi?m k? t?ng th?ng c?a Yeltsin, nhi?u cach c? x? v?ng v? c?a ong đ??c dan chung bi?t t?i r?ng rai. Ngay
29 thang 8
n?m
1994
, Yeltsin đa th? ch? huy tr?c ti?p m?t gian
giao h??ng
trong chuy?n vi?ng th?m
đ?c
c?a minh. Tinh tr?ng c?a ong ? th?i đi?m đo đ??c cac nha bao t??ng thu?t la "thi?u nghiem ch?nh". Tinh ti?t nay đa đ??c ghi l?i. Thang 9 n?m 1994 (theo T??ng
Alexander Korzhakov
), Yeltsin đa ra l?nh nem th? ky bao chi c?a minh la Vyacheslav Kostikov xu?ng
song Volga
đ? lam nh?c ong. Ngay
30 thang 9
n?m
1994
, Yeltsin khong th? ra kh?i may bay đ? d? cu?c g?p g? chinh th?c v?i
Th? t??ng Ireland
. Nh?ng l?i gi?i thich chinh th?c sau đo noi r?ng ong ta ng? quen.
Thang 12, 1994, Yeltsin ra l?nh cho quan đ?i ti?n vao
Chechnya
trong m?t n? l?c nh?m tai l?p quy?n ki?m soat c?a Matxc?va v?i n??c c?ng hoa li khai nay. Sau nay Yeltsin đa rut cac l?c l??ng lien bang kh?i Chechnya theo m?t tho? thu?n hoa binh n?m 1996 do
Aleksandr Lebed
khi ?y la th? ky an ninh qu?c gia, dan x?p. Tho? thu?n cho phep Chechnya co quy?n t? tr? r?ng rai h?n nh?ng khong đ??c hoan toan đ?c l?p;
xem
Chi?n tranh Chechnya l?n th? nh?t
.
Thang 7, 1996, Yeltsin th?ng c? nhi?m k? th? hai v?i s? h? tr? tai chinh t? phia cac
đ?u s? chinh tr?
, nh?ng ng??i đa tr? nen giau co nh? cac m?i quan h? v?i b? may c?a Yeltsin. Theo T??ng Korzhakov,
Roman Abramovich
la ng??i qu?n ly tai chinh chinh c?a gia đinh Yeltsin. C?ng co l?i đ?n đ?i r?ng Yeltsin đa b?o v? Abramovich kh?i b? truy t? vi nhi?u hanh vi ph?m t?i khac t? ?n c?p nhien li?u
diesel
t?i vi?c dan x?p chi?m
Sibneft
m?t cach trai lu?t. Du ch? co đ??c 35% s? phi?u ? vong đ?u tien cu?c b?u c? n?m 1996, Yeltsin đa đanh b?i đ?i th? c?ng s?n
Gennady Zyuganov
trong cu?c đ?i đ?u tr?c ti?p n?m đo. Cu?i n?m nay, Yeltsin ph?i tr?i qua m?t cu?c
ph?u thu?t đ??ng r? (bypass) tim
va ph?i ? trong b?nh vi?n nhi?u thang.
Trong nhi?m k? t?ng th?ng c?a Yeltsin, ong đa nh?n đ??c 40 t? dollar M? t?
IMF
va cac t? ch?c tai chinh qu?c t? khac đ? ?ng h? ong v? m?t chinh tr? va giup n?n kinh t? Nga. M?t s? ng??i tin r?ng vi?c vay ti?n t?
IMF
ch? m?t th?i gian ng?n tr??c khi r?i vao tinh tr?ng
v? n?
n?m
1998
la m?t am m?u đa đ??c tinh toan k? l??ng t? tr??c.
N?m 1998, m?t cu?c kh?ng hoang kinh t? va chinh tr? xu?t hi?n khi chinh ph? Yeltsin khong th? tr? n?i cac kho?n n? c?a minh, gay ra tinh tr?ng ho?ng lo?n tren cac th? tr??ng tai chinh va khi?n đ?ng ti?n t? qu?c gia, đ?ng rup
m?t gia
.
Ngay
15 thang 5
n?m
1999
, Yeltsin l?i v??t qua đ??c m?t n? l?c khac nh?m bu?c t?i ong, l?n nay b?i nh?ng đ?i th?
dan ch?
va
c?ng s?n
ben trong
Duma Qu?c gia
. Ong b? bu?c nhi?u t?i vi hi?n, quan tr?ng nh?t la đa ky k?t cac tho? thu?n t?i
Belovezhskaya Puscha
, gi?i tan
Lien bang xo vi?t
vao thang 12,
1991
, v? đ?o chinh thang 10,
1993
va gay ra cu?c chi?n ?
Chechnya
n?m
1994
. Khong m?t l?i bu?c t?i nao ? tren nh?n đ??c đ? đa s? hai ph?n ba t?i Duma đ? b?t đ?u m?t ti?n trinh
lu?n t?i
t?ng th?ng.
Ngay
9 thang 8
n?m
1999
Yeltsin cach ch?c th? t??ng
Sergei Stepashin
, va la l?n th? t?, cach ch?c toan b? n?i cac. Trong c? cu?c đ?i minh, Yeltsin luon n?i ti?ng la ng??i b?c đ?ng trong vi?c cach ch?c va c?i t? l?i b? may nhan s? c?a minh. Ong ch? đ?nh
Vladimir Putin
, m?t ng??i kha kin ti?ng ? th?i đi?m ?y lam th? t??ng va thong bao y đ?nh mu?n đ?a
Putin
lam ng??i k? v? minh.
Trong cu?c
Chi?n tranh Kosovo
n?m 1999, Yeltsin m?nh m? ph?n đ?i chi?n d?ch quan s? c?a
NATO
ch?ng l?i
Nam T?
va c?nh bao Nga co th? can thi?p n?u NATO tri?n khai b? binh t?i Kosovo.
Yeltsin ti?p t?c gi? ch?c t?ng th?ng
Nga
t?i ngay
31 thang 12
n?m
1999
, nh?ng cac s? ki?n n?m 1991 đa ch?ng t? la đ?nh cao s? nghi?p c?a ong, c? v? m?t l?ch s? va ca nhan. T? l? ?ng h? ong gi?m xu?ng ch? con 5% trong nh?ng thang cu?i cung. đ??c con gai la Tatyana Dyachenko thuy?t ph?c, ong t? ch?c ngay
31 thang 12
n?m
1999
, va theo Hi?n phap Nga, Th? t??ng
Vladimir Putin
tr? thanh t?ng th?ng t?m quy?n cho t?i khi cac cu?c b?u c? m?i đ??c t? ch?c ngay
26 thang 3
n?m
2000
.
M?t đi?u ki?n đ??c cho la c?n thi?t đ? Putin co đ??c s? h?u thu?n c?a Yeltsin la Putin ph?i đ?m b?o r?ng Yeltsin c?ng nh? toan b? cac thanh vien "Gia đinh" (m?t thu?t ng? thong d?ng ch? nh?ng nhan v?t than thi?t v?i chinh ph? trong nhi?m k? c?a ong) s? khong b? Putin truy t? sau khi tr? thanh t?ng th?ng vi t?i s? d?ng quan đ?i trai hi?n phap ch?ng l?i ngh? vi?n h?p phap, vi ph?m cac đi?u
lu?t
,
tham nh?ng
,
?n h?i l?
hay
l?a d?i
.
Ch?ng nghi?n r??u c?a Yeltsin
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Theo nhi?u b?n bao cao, Yeltsin la ng??i u?ng r??u nhi?u. H?n n?a,
ch?ng nghi?n r??u
c?a ong đong vai tro quan tr?ng trong nh?ng quy?t đ?nh co t?m ?nh h??ng l?n đ?i v?i n??c
Nga
va toan th?
th? gi?i
:
- N?m 1989, Yeltsin t?i
Hoa K?
đ? th?c hi?n m?t lo?t nh?ng bai phat bi?u v? đ?i s?ng xa h?i va chinh tr? t?i
Lien bang xo vi?t
. Chuy?n đi ?y đ??c m?t bai bao trong t?
La Repubblica
, Italia mieu t? la th?m ho?. Bai bao vi?t r?ng Yeltsin th??ng xu?t hi?n trong tinh tr?ng say r??u tr??c cong chung. No đa đ??c t?
Pravda
đ?ng t?i l?i.
- Theo
Tr? ly ngo?i tr??ng
Hoa K?
Strobe Talbott
, T?ng th?ng
Bill Clinton
đa bi?t đ??c v? ch?ng nghi?n r??u c?a Yeltsin trong cu?c noi chuy?n đi?n tho?i đ?u tien c?a h? khi Yeltsin g?i t?i chuc m?ng nhan Ngay l? nh?m ch?c c?a ong n?m 1993. Yeltsin khi ?y đang say r??u. Ong c?ng say r??u trong cu?c g?p th??ng đ?nh đ?u tien v?i Clinton t?i
Vancouver
. Talbott nh? l?i r?ng Yeltsin đa r?t say khi ong t?i san bay vao thang 9 n?m 1994 t?i m?c ong co th? nga kh?i may bay. Trong đem ?y Yeltsin lo?ng cho?ng đi quanh v?i đ?c chi?c qu?n lot va keu gao đoi banh
pizza
. Theo Talbott, đo la m?t v?n đ? l?n va h? đa ph?i lam h?t s?c đ? che gi?u no tr??c cong chung. Nh?ng cu?c đi?n đam t?i Yeltsin đ??c s?p x?p th?i gian đ? tranh khi ong u?ng r??u. Trong v? nem bom Kosovo, Yeltsin, ro rang đang say r??u, đa đ? xu?t r?ng ong va Clinton nen g?p nhau tren m?t chi?c
tau ng?m
.
- Ngay 30 thang 9 n?m 1994, ong d? đ?nh g?p g?
Taoiseach
Albert Reynolds
, nha lanh đ?o Ireland. Ong đa khong th? ra kh?i may bay va đ? nh?ng v? ch? nha Ireland ph?i đ?ng tr? ? đo. Theo tuyen b? chinh th?c, ong đang m?t va ?m.
- Vi?c phac h?a Yeltsin nh? m?t ng??i nghi?n r??u trong show truy?n hinh "Kukly" c?a
Victor Shenderovich
khi?n đa x?y ra m?t cu?c đi?u tra hinh s?, nh?ng sau nay no đa b? bai b?.
- Gwynne Dyer
, m?t nha bao đ?c l?p t?i London, đa binh lu?n tren t?
Moscow Times
ngay
13 thang 4
n?m
1999
:
- "Toi đa nhin th?y T?ng th?ng Boris Yeltsin say r??u va toi c?ng ch?c ch?n r?ng minh đa nhin th?y ong ? tinh tr?ng t?nh tao, nh?ng tr? khi ong lam m?t vi?c ro rang nh? ky cai gi đo hay nga, thi ta c?ng c?n m?t kho?ng th?i gian đ? quy?t đ?nh: c? ngon ng? than th? va cac ki?u m?u phat bi?u c?a ong đ?u co khuynh h??ng che gi?u đi v?n đ?."
Cu?c s?ng sau khi t? ch?c
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Boris Yeltsin va v?, ba Naina Yeltsina nhan d?p sinh nh?t ong 75 tu?i
Cac v?n đ? ca nhan va s?c kh?e c?a Yeltsin đ??c cac ph??ng ti?n truy?n thong th? gi?i r?t chu y. Cung v?i th?i gian, ong ngay cang tr? thanh m?t v? lanh đ?o hay thay đ?i, va khong con la nhan v?t gay nhi?u c?m xuc c?a d? lu?n nh? tr??c n?a. Kh? n?ng ong ch?t khi đang gi? ch?c đa đ??c ban lu?n nhi?u l?n.
Yeltsin kha kin ti?ng t? khi t? ch?c, h?u nh? khong xu?t hi?n va đ?a ra nh?ng l?i binh lu?n tr??c cong chung. Tuy nhien, vao ngay
13 thang 9
n?m
2004
, sau
V? kh?ng ho?ng con tin tr??ng h?c Beslan
, va nh?ng v? t?n cong kh?ng b? m?i di?n ra ? Matxc?va, Putin đa đ?a ra sang ki?n thay th? vi?c b?u c? cac th?ng đ?c b?ng m?t h? th?ng theo đo h? s? đ??c t?ng th?ng ch? đ?nh tr?c ti?p va đ??c h?i đ?ng l?p phap vung thong qua. Yeltsin, cung v?i
Mikhail Gorbachev
, đa cong khai ch? trich k? ho?ch c?a Putin nh? m?t b??c xa r?i dan ch? t?i Nga va quay l?i v?i tinh tr?ng chinh tr? t?p trung trung ??ng th?i k? Xo vi?t.
Thang 10 n?m 2005, Yeltsin đa tr?i qua m?t cu?c gi?i ph?u hong t?i Matxc?va sau khi b? gay
x??ng đui
vi b? nga trong m?t k? ngh? ? đ?o
Sardinia
,
Itala
.
Yeltsin va cac thanh vien gia đinh t?ng tham d? vao b? may chinh quy?n c?a ong co m?t cu?c s?ng d? ch?u va giau co. S? giau co h? co đ??c thong qua vi?c tham d? vao cac c? c?u chinh ph? v??t xa s? l??ng h? co th? nh?n đ??c. Vi d?, n?m 1996 h? s? h?u hai thuy?n bu?m t?c đ? cao v?i gia 450.000 dollar M?, đ??c m?t cong ty Th?y S? ch? t?o rieng cho h?. H? c?ng đ??c cho la đang s? h?u m?t bi?t th? t?i
Phap
tr? gia 11 tri?u dollar va cac c? s? đua ng?a d?t ti?n khac. Vi?c chau trai Yeltsin đi h?c t?i
Anh Qu?c
trong giai đo?n gi?a nh?ng n?m 1990 tieu t?n kho?ng 25.000 dollar m?t n?m. Theo t??ng
Alexander Korzhakov
,
Roman Abramovich
đi?u hanh cong vi?c tai chinh c?a gia đinh Yeltsin.
Ngay
1 thang 2
n?m
2006
, Yeltsin đa m?ng sinh nh?t th? 75 c?a minh. Ong đa l?i d?ng c? h?i nay đ? ch? trich s? "đ?c quy?n" trong chinh sach đ?i ngo?i c?a M?, va binh lu?n r?ng
Vladimir Putin
chinh la s? l?a ch?n đung đ?n cho n??c Nga. Ong c?ng bac b? nh?ng l?i bu?c t?i tham nh?ng va cho r?ng thu?t ng? "gia đinh" khong h? co y ngh?a gi h?t.
Ong qua đ?i ngay 23-04-2007, th? 76 tu?i.
- ≪L?i thu t?i cho đ? tai đ??c cho≫ (1990) ? ti?u s?, chuy?n v? ban b?u c? đ?i bi?u nhan dan.
- ≪Ghi chep c?a T?ng th?ng≫ (1994)
- ≪Marathon T?ng th?ng≫ (2000) ? v? cu?c b?u c? va nhi?m k? T?ng th?ng th? hai, ra m?t ngay sau khi t? ch?c.
|
|---|
| T?ng th?ng
| | |
|---|
T?ng th?ng
(b? bai b? vao n?m 1993)
| |
|---|
| Quy?n T?ng th?ng
| |
|---|
|
|---|
| B?i c?nh n?i b?
| | |
|---|
| B?i c?nh qu?c t?
| |
|---|
| đ?i m?i
| |
|---|
| Lanh t? chinh quy?n
| |
|---|
| Hinh th?c đ?i l?p
| |
|---|
| Lanh t? đ?i l?p
| |
|---|
| Phong trao
| |
|---|
| Cach m?ng t?i
| Kh?i đong Au
| |
|---|
Lien Xo
| |
|---|
Nh?ng n?i khac
| |
|---|
|
|---|
| Cac bi?n c? rieng l?
| |
|---|
| Bi?n c? sau đo
| |
|---|