Chechnya

S?a lien k?t
Bach khoa toan th? m? Wikipedia
C?ng hoa Chechnya
Чеченская республика
Нохчийн Республика
Qu?c k? Huy hi?u
B?n đ?
Vị trí của Chechnya
V? tri c?a Chechnya
Qu?c ca
Шатлакхан Илли/?atlaqan ?lli
Hanh chinh
Th? đo Grozny
Thanh ph? l?n nh?t  
đ?a ly
Di?n tich 15.300 km² ( h?ng 80 )
Di?n tich n??c 1 %
Mui gi? UTC  
Ngay thanh l?p  1993
Ngon ng? chinh th?c Ti?ng Chechen , ti?ng Nga
Dan s? ??c l??ng (2018) 1.456.951 ng??i ( h?ng 49 )
M?t đ? 72.1 ng??i/km²
Kinh t?
GDP ( PPP ) T?ng s?:  
đ?n v? ti?n t?   (   )

C?ng hoa Chechnya ( ti?ng Nga : Чече?нская Респу?блика / ?e?enskaja Respublika ; ti?ng Chechen : Нохчийн Республика/Noxciyco Respublika), la m?t n??c c?ng hoa thu?c Nga . N?m tren vung nui B?c Caucasus, Chechnya giap phia tay?b?c v?i Stavropol Krai , phia đong; đong?b?c giap Gruzia , phia tay giap Ingushetiya va B?c Ossetia .

Trong th?i gian Lien Xo s?p đ?, chinh ph? lam th?i c?a Chechnya tuyen b? đ?c l?p, đ?t ten n??c la C?ng hoa Chechnya. Nh?ng n?n C?ng hoa nay khong đ??c qu?c t? cong nh?n. (N?m 2000 chinh ph? Taliban c?a Afghanistan cong nh?n C?ng hoa Chechnya tr??c khi b? quan đ?i Hoa K? đanh đu?i.) [1]

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chechnya la m?t vung ? phia B?c Kavkaz luon ph?i khang c? l?i th? l?c cai tr? ben ngoai b?t đ?u t? ng??i Th? Nh? K? Ottoman ? th? k? 15. Cu?i cung ng??i dan Chechnya đa c?i theo H?i giao va c?ng th?ng v?i ng??i Th? gi?m d?n; tuy nhien, nh?ng cu?c xung đ?t v?i nh?ng ng??i lang gi?ng theo Thien Chua giao nh? ng??i Gruzia va Co D?c , c?ng nh? v?i ng??i Kalmyk theo Ph?t giao l?i t?ng len. đ?o quan Terek Co D?c c?a ng??i Nga đ??c thanh l?p t?i vung đ?t th?p Chechnya n?m 1577 b?i nh?ng ng??i Co D?c t? do tai đ?nh c? t? Volga t?i vung Song Terek. N?m 1783, Nga va v??ng qu?c đong Georgia Kartl-Kakheti (v?n đa b? tan pha b?i nh?ng cu?c c??p pha c?a ng??i Th? Nh? K? va Ba T?) ky k?t Hi?p ??c Georgievsk, theo đo Kartl-Kakheti nh?n đ??c s? b?o h? c?a Nga. đ? gi? m?i lien l?c v?i Georgia va cac vung khac t?i vung Ngo?i Kavkaz, đ? ch? Nga b?t đ?u m? r?ng ?nh h??ng vao vung nui Caucasus. Cu?c khang chi?n ch?ng s? cai tr? c?a Nga hi?n nay đa b?t đ?u t? cu?i th? k? 18 (1785-1791) nh? la h?u qu? c?a hanh đ?ng m? r?ng c?a n??c Nga vao nh?ng lanh th? thu?c quy?n ki?m soat c? c?a Th? Nh? K? va Ba T? (xem them Nh?ng cu?c chi?n tranh Nga-Th? Nh? K? va Chi?n tranh Nga-Ba T?, 1804-13 ), d??i s? lanh đ?o c?a Mansur Ushurma ?m?t Naqshbandi ( Sufi ) Sheikh Chechnya?v?i s? ?ng h? it ?i t? phia cac b? l?c B?c Caucasia khac (vi?c cac v? khan thay đ?i phe xung đ?t nhi?u l?n trong m?t n?m khong ph?i la đi?u hi?m g?p). Mansur đa hy v?ng thanh l?p m?t nha n??c H?i giao Nam Kavkaz theo lu?t shari'a , nh?ng cu?i cung khong th? thanh cong b?i c? s? ph?n đ?i c?a Nga va s? ch?ng đ?i c?a nhi?u ng??i dan Chechnya (nhi?u ng??i trong s? h? ? th?i đi?m ?y con ch?a theo H?i giao). Kh?u hi?u c?a h? do Imam Shamil , ng??i đa chi?n đ?u ch?ng l?i ng??i Nga t? n?m 1834 t?i 1859 đ?a ra.

Th?i Xo vi?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Su?t t? th? k? 19, ng?n l?a ch?ng đ?i Chechnya luon bung len khi n??c Nga ph?i đ?i m?t v?i tinh tr?ng b?t ?n ben trong. Nhi?u cu?c n?i d?y đa x?y ra th?i Chi?n tranh Nga-Th? ( Xem Chi?n tranh Nga-Th?, 1877?1878 ), Cach m?ng Nga 1905 , Cach m?ng Nga 1917 , N?i chi?n Nga , va th?i T?p th? hoa . Th?i Xo vi?t, Chechnya đ??c g?p cung Ingushetia thanh n??c C?ng hoa t? tr? Chechnya-Ingushetia vao cu?i th?p nien 1930.

Ng??i Chechen m?t l?n n?a n?i lo?n ch?ng l?i nha n??c Xo vi?t trong th?p nien 1940 b?ng cach c?ng tac v?i quan đ?c Qu?c xa , d?n t?i cu?c tr?c xu?t hang lo?t ng??i Chechen t?i CHXHCNXV Kazakh (sau nay la Kazakhstan ) va Siberia trong Chi?n tranh th? gi?i th? hai [2] . Stalin va nh?ng ng??i khac cho r?ng đi?u nay la c?n thi?t đ? ng?n ch?n ng??i Chechen h? tr? cho quan đ?c trong Chi?n tranh th? gi?i th? hai. Du chi?n tr?n khong bao gi? lan t?i bien gi?i Chechnya, m?t phong trao du kich Chechnya đa đe d?a lam suy y?u th? tr?n phong th? vung Kavkaz c?a Xo vi?t (c?n l?u y nha v?n Valentin Pikul trong đo?n vi?t v? l?ch s? Barbarossa đa cho r?ng khi thanh ph? Grozny đang chu?n b? cho m?t cu?c phong t?a n?m 1942, t?t c? may bay nem bom c?a m?t tr?n Caucasia đ??c l?nh ph?i d?p yen cu?c n?i lo?n c?a ng??i Chechen thay vi chi?n đ?u v?i quan đ?c trong cu?c phong to? Stalingrad ). T??ng t?, nh?ng v? th? du bi m?t c?a quan đ?c ti?p t? cho quan n?i lo?n Chechnya c?ng th??ng x?y ra. Ng??i Chechen đ??c phep quay tr? l?i que h??ng h? sau n?m 1956 ? th?i phi Stalin hoa khi Nikita Khrushchev len n?m quy?n.

Cac chinh sach Nga hoa ng??i dan Chechnya ti?p t?c di?n ra sau n?m 1956, ti?ng Nga tr? thanh ngon ng? c?n thi?t cho m?i m?t đ?i s?ng va đ? ti?n than vao h? th?ng Xo vi?t.

Khi Lien bang Xo vi?t s?p đ? n?m 1990, m?t phong trao đ?c l?p , ban đ?u la đ?i h?i Qu?c gia Chechnya, đ??c thanh l?p. Phong trao nay cu?i cung đa b? nha n??c Nga c?a Boris Yeltsin ph?n đ?i, v?i ly l?: (1) Chechnya ch?a t?ng la m?t th?c th? đ?c l?p ben trong Lien bang Xo vi?t ? nh? vung Baltic, Trung A , va cac Qu?c gia Caucasia khac ? ma t?ng la m?t ph?n c?a C?ng hoa Xa h?i ch? ngh?a Xo vi?t Lien bang Nga va vi th? khong co quy?n ly khai theo hi?n phap Nga;

(2) Cac nhom dan t?c thi?u s? khac ben trong n??c Nga, nh? ng??i Tatars , s? theo b??c ng??i Chechen va đoi ly khai kh?i Nga n?u h? đ??c trao quy?n đo, đi?u nay đe d?a nghiem tr?ng s? toan v?n lanh th? c?a Nga;

(3) Chechnya la m?t đi?m nut c? s? h? t?ng d?u khi qu?c gia va vi th? co th? gay ?nh h??ng t?i n?n kinh t? qu?c gia c?ng nh? vi?c ki?m soat cac ngu?n tai nguyen d?u khi.

Cu?c chi?n tranh Chechnya l?n th? nh?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Chi?n tranh Chechnya l?n th? nh?t

Cu?c chi?n tranh Chechnya l?n th? hai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Chi?n tranh Chechnya l?n th? hai

Vai tro c?a Nga t?i Chechnya [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chechnya đ??c nh?ng ng??i theo ch? ngh?a ly khai c?a h? coi la m?t n??c C?ng hoa đ?c l?p, va đ??c nh?ng ng??i theo ch? ngh?a lien bang coi la m?t n??c C?ng hoa lien bang . Hi?n phap vung c?a n??c nay b?t đ?u co hi?u l?c ngay 2 thang 4 n?m 2003 sau cu?c tr?ng c?u dan y t? ch?c ngay 23 thang 3 n?m 2003 . Cu?c tr?ng c?u dan y nay đ??c t? ch?c khong theo cac tieu chu?n qu?c t?. Con s? ng??i tham d? đ??c đ?a ra d??ng nh? cao h?n th?c t? r?t nhi?u. [2] M?t s? ng??i Chechyna thu?c hay đa thu?c t?m ki?m soat c?a cac teip đ?a ph??ng, hay cac dong h?, du v?n co s? t?n t?i c?a cac phong trao chinh tr? ?ng h? va ph?n đ?i n??c Nga.

B?n đ? Chechnya va Kavkaz

T? n?m 1990, t?i C?ng hoa Chechnya đa x?y ra m?t cu?c n?i chi?n quan s?, theo đung ngh?a gi?a phong trao ph?n đ?i va ?ng h? chinh quy?n Nga.

đ?ng c? c?a ng??i Nga va ng??i Chechya trong nh?ng cu?c xung đ?t nay r?t ph?c t?p. N??c Nga can d? vao Chechnya lien quan t?i s? lo ng?i r?ng n?u Chechnya đ?c l?p, s? co them nhi?u vung lanh th? khac ly khai kh?i n??c Nga, d?n t?i s? tan ra c?a no. Nh?ng ngu?n l?i kinh t? c?ng la m?t y?u t? khac. T? lau đa co m?t cu?c xung đ?t gi?a Nga va Chechnya gay ra nh?ng t?n th?t đ?m mau cho c? hai phia [ c?n d?n ngu?n ] .

Co nhi?u nhom khac nhau ben trong Chechnya chi?n đ?u ch?ng l?i Nga v?i nh?ng đ?ng c? chinh tr?, kinh t? va/hay ly t??ng khac nhau. M?t s? nhom xu?t phat t? long c?m thu va ham mu?n tr? thu nh?ng hanh đ?ng chinh tr? va quan s? c?a n??c Nga trong qua kh?. đ?c bi?t la vi?c d?i toan b? dan t?i Siberia trong th?p k? 1940, d?n t?i s? thi?t m?ng c?a kho?ng m?t ph?n t? dan s? Chechnya. S? t?ng h?p c?a cac đ?ng c? bi?u l? vong xoay tr? thu la nhien li?u cho nh?ng cu?c xung đ?t trong vung, c?ng nh? n?n v?n hoa quan s? khi?n đa s? dan mu?n tham gia vao m?t cu?c xung đ?t quan s? d??i s? lanh đ?o c?a m?t v? th? l?nh. Tinh tr?ng th?t nghi?p va ngheo kh? c?ng la nh?ng y?u t? keo dai cu?c xung đ?t.

V? lanh chua ly khai c? Akhmad Kadyrov , b? nhi?u ng??i ly khai coi la k? ph?n b?i đa nh?n đ??c 83% s? phi?u trong m?t cu?c b?u c? co s? giam sat qu?c t? vao ngay 5 thang 10 n?m 2003. Nh?ng l?i len an v? vi?c gian l?n phi?u va đe d?a c?a binh linh Nga va vi?c tr?c xu?t cac đ?ng ly khai sau nay đa đ??c cac giam sat vien T? ch?c An ninh va H?p tac chau Au (OSCE) đ? c?p. Rudnik Dudayev la ch? t?ch H?i đ?ng An ninh Chechnya va Anatoly Popov tr? thanh Th? t??ng. Ngay 9 thang 5 n?m 2004, Kadyrov b? am sat trong m?t san v?n đ?ng ? Grozny b?ng m?t v? n? min đ??c d?u s?n t? tr??c ben d??i khu v?c VIP va đ??c kich n? khi đang di?n ra cu?c di?u binh t??ng ni?m Chi?n tranh th? gi?i th? hai . Sergey Abramov đ??c ch? đ?nh lam quy?n th? t??ng sau v? am sat. Tuy nhien, sau m?t v? tai n?n o to t?i Matxc?va n?m 2005 Sergey Abramov khong con co th? đ?m đ??ng ch?c v?. Ramzan Kadyrov (con trai c?a Akhmad Kadyrov) tr? thanh ng??i đ?m nhi?m ch?c v? th? t??ng t? sau v? tai n?n va ngay 1 thang 3 n?m 2006 Abramov đa t? ch?c. Abramov đa noi v?i hang thong t?n Itar-Tass : "Toi t? ch?c trong hoan c?nh Ramzan Kadyrov đi?u hanh chinh ph? Chechnya b?i toi th?c s? tin r?ng quy?t đ?nh đo la đung đ?n."

Nhi?u ng??i tin r?ng Ramzan Kadyrov s? n? l?c k? b??c cha n?u ong ta khong g?p v?n đ? tu?i tac ? hi?n ong m?i h?n 20 tu?i (45 tu?i vao 2021) va hi?n phap đoi h?i t?ng th?ng ph?i tren 30 tu?i. Nhi?u ng??i cho r?ng ong la ng??i giau nh?t va nhi?u quy?n l?c nh?t n??c, v?i quy?n ki?m soat nhi?u đ?i quan v? trang t? nhan l?n đ??c g?i la 'Kadyrovski'. đ?i quan v? trang ? ti?n than la đ?i b?o v? an ninh c?a cha ong ? b? nhi?u t? ch?c nhan quy?n nh? Human Rights Watch cao bu?c th?c hi?n cac v? gi?t h?i va b?t coc.

Ngay 29 thang 8 n?m 2004 m?t cu?c b?u c? t?ng th?ng m?i di?n ra. Theo ?y ban b?u c? Chechnya, Alu Alkhanov , c?u B? tr??ng n?i v? nh?n đ??c kho?ng 74% s? phi?u. T? l? ng??i tham gia b?u c? đ?t 85,2%. Nhi?u nha quan sat, nh? B? Ngo?i giao Hoa K? , Lien đoan Nhan quy?n Helsinki , c?ng nh? phe đ?i l?p, đ?t nghi v?n v? cu?c b?u c?, m?t ph?n vi đ?i th? chinh Malik Saidullayev ch?a đ?t t?m c?n thi?t. Vi?c b? phi?u c?ng b? nghi ng?, nh?ng khong h? co m?t nghi v?n chinh th?c nao đ??c đ?a ra. Cu?c b?u c? đ??c qu?c t? giam sat v?i s? hi?n di?n c?a H?i đ?ng cac qu?c gia đ?c l?p va Lien đoan ? r?p ; cac nha quan sat ph??ng tay, du đ??c m?i, đa khong tham gia giam sat do nh?ng vi ph?m t? tr??c đo.

Ngoai chinh ph? đ??c Nga cong nh?n, con co m?t chinh ph? ly khai khong đ??c b?t k? m?t n??c nao cong nh?t (du cac thanh vien đa đ??c trao quy ch? t? n?n chinh tr? t?i chau Au va cac n??c ? r?p, c?ng nh? t?i Hoa K?). Chinh ph? ly khai đa đ??c Georgia cong nh?n (khi Zviad Gamsakhurdia con la T?ng th?ng Georgia va T?ng th?ng Chechnya la Dzhokhar Dudaev . N?m 1999 chinh ph? Taliban c?a Afghanistan cong nh?n n?n đ?c l?p c?a Chechnya va cho phep m? đ?i s? t?i Kabul ngay 16 thang 1 2000 . Vi?c cong nh?n đa b? h?y b? khi Taliban b? đanh b?i n?m 2001. T?ng th?ng c?a chinh ph? nay la Aslan Maskhadov , B? tr??ng ngo?i giao la Ilyas Akhmadov , ng??i nay c?ng la ng??i phat ngon c?a Maskhadov. Ilyas Akhmadov hi?n s?ng t? n?n t?i Hoa K?. Aslan Maskhadov đa đ??c ch?n vao m?t ?y ban giam sat b?u c? qu?c t? n?m 1997 v?i nhi?m k? b?n n?m, s? ki?n nay đa di?n ra sau vi?c ky k?t m?t th?a thu?n v?i Nga. N?m 2001 ong đa đ?a ra m?t ngh? đ?nh keo dai nhi?m k? c?a minh them m?t n?m; ong khong th? tham gia vao cu?c b?u c? t?ng th?ng n?m 2003 b?i cac đ?ng ly khai b? chinh ph? Nga c?m đoan, va Maskhadov đ?i m?t v?i l?i bu?c t?i ti?n hanh kh?ng b? trong n??c Nga. Maskhadov đa r?i Grozny sang vung ki?m soat c?a phe ly khai ? phia nam khi Cu?c chi?n tranh Chechnya th? hai di?n ra. T?ng th?ng Maskhadov khong th? gay ?nh h??ng t?i m?t s? v? lanh chua v?n con gi? quy?n ki?m soat v?i m?t s? vung lanh th? Chechnya, va quy?n l?c c?a ong c?ng đa m?t. Ong đa len an cu?c t?n cong c?a nh?ng k? n?i lo?n vao Beslan va c? gi? kho?ng cach v?i Shamil Basayev , ng??i tuyen b? ch?u trach nhi?m cho cu?c t?n cong tren. Cac l?c l??ng Nga đa gi?t Maskhadov ngay 8 thang 3 n?m 2005. V? am sat Maskhadov c?a cac l?c l??ng Nga đa b? ch? trich r?ng rai b?i v? lanh đ?o ly khai Chechnya "on hoa" đa khong con co th? đong vai tro vao cac cu?c th??ng l??ng.

Akhmed Zakayev , Pho th? t??ng va la B? tr??ng ngo?i giao th?i Maskhadov, len nh?m ch?c m?t th?i gian ng?n sau cu?c b?u c? n?m 1997 hi?n s?ng t? n?n t?i Anh Qu?c . Ong va nh?ng ng??i khac đa l?a ch?n Abdul Khalim Saidullayev đ? thay th? Maskhadov sau khi ong nay ch?t, b? qua Basayev. Tuy nhien, đa co tin bao r?ng Basayev thay đ?i l?p tr??ng va tuyen th? trung thanh v?i Saidullayev. Saidullayev la m?t v? th?m phan H?i giao ch?a m?y n?i ti?ng, tr??c kia la m?t ng??i d?n ch??ng trinh H?i giao tren kenh truy?n hinh Chechnya. L?p tr??ng c?a ong c?ng ch?a đ??c ti?t l?, khi?n ng??i Nga va nh?ng ng??i khac đoan r?ng vi?c l?a ch?n ong đanh d?u s? ti?p t?c ?nh h??ng c?a Basayev ? Saidullayev ch? mang tinh hinh th?c ? va s? khan hi?m nh?ng nhan v?t co ?nh h??ng trong phong trao ly khai Chechya. Ngay 17 thang 6 n?m 2006, co tin cho r?ng cac l?c l??ng đ?c bi?t Nga đa tieu di?t Abdul Khalim Saidullayev trong m?t tr?n t?p kich t?i lang Argun, Chechnya. Theo t? The New York Times , cac kenh truy?n hinh Nga đa chi?u cac hinh ?nh kh?ng khi?p v? m?t than th? co th? la Saidullayev, va m?t Web site c?a quan n?i d?y Chechnya, Kavkaz Center , đa xac nh?n cai ch?t c?a ong va tuyen b? ong la m?t ng??i t? vi đ?o. Ng??i k? t?c Saidullayev la Doku Umarov . Ngay 10 thang 7 n?m 2006 , FSB thong bao r?ng cac m?t v? c?a h? đa tieu di?t Basayev va 12 ten ly khai Chechnya t?i Ingushetia khi kich n? m?t qu? bom g?n xe t?i ch? nh?ng ten nay. Quan ly khai Chechya đa bac b? thong tin va tuyen b? r?ng Basayev b? thi?t m?ng khi xe t?i ch? thu?c n? b? n?, va đay la m?t v? tai n?n.

Khu v?c hanh chinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Cac khu v?c hanh chinh Chechnya
B?n đ? Chechnya

đ?a ly [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m ? ph?n phia đong c?a B?c Caucasus, Chechnya h?u nh? b? bao quanh b?i lanh th? Nga. ? phia tay, n??c nay co bien gi?i chung v?i B?c Ossetia va Ingushetia, ? phia b?c, Stavropol Kray, ? phia đong, Dagestan, va ? phia nam, Georgia. Th? đo Chechnya la Grozny.

Cac con song:

Mui gi? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chechnya n?m trong Mui gi? Matxc?va (MSK/MSD). Gi? bu UTC +0300 (MSK)/+0400 (MSD).

Kinh t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 2003 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong chi?n tranh, n?n kinh t? Chechnya đa s?p đ?. T?ng s?n ph?m qu?c n?i , n?u con s? th?ng ke co th? tin c?y, ch? b?ng m?t ph?n nh? th?i tr??c chi?n tranh. Cac v?n đ? c?a n?n kinh t? Chechya đa gay hi?u ?ng t?i n?n kinh t? Nga - m?t s? v? t?i ph?m tai chinh trong th?p k? 1990 đ??c ti?n hanh thong qua cac t? ch?c tai chinh Chechnya. Chechnya co t? l? cac phien giao d?ch b?ng dollar M? so v?i cac phien giao d?ch b?ng đ?ng rup Nga cao nh?t ben trong Nga . C?ng co r?t nhi?u dollar gi? đ??c in ra ben trong n??c nay. N?m 1994, nh?ng ng??i li khai d? đ?nh đ?a vao s? d?ng m?t đ?ng ti?n m?i, đ?ng Nahar , nh?ng đi?u nay đa khong th? di?n ra b?i quan đ?i Nga đa tai chi?m Chechnya trong Cu?c chi?n tranh Chechnya l?n th? nh?t .

V?i h?u qu? chi?n tranh, g?n 80% ti?m n?ng kinh t? Chechnya đa b? pha h?y. Nhanh kinh t? duy nh?t đ??c khoi ph?c kha t?t la nganh cong nghi?p d?u m? . S?n l??ng d?u m? n?m 2003 đ??c ??c tinh kho?ng 1.5 tri?u t?n (hay 30 ngan barrels m?i ngay), gi?m so v?i s?n l??ng đ?nh 4 tri?u t?n m?i n?m trong th?p k? 1980. S?n l??ng n?m 2003 chi?m g?n 0,6% t?ng s?n l??ng khai thac d?u m? c?a Nga. T? l? th?t nghi?p cao, kho?ng t? 60 t?i 70 ph?n tr?m. Du đa co m?t s? s? c?i thi?n kinh t?, buon l?u va trao đ?i v?n chi?m m?t t? l? l?n trong n?n kinh t? Chechnya. [3]

Theo chinh ph? Nga, h?n 2 t? dollar đa đ??c chi cho vi?c tai thi?t n?n kinh t? Chechnya t? n?m 2000. Tuy nhien, theo c? quan qu?n ly kinh t? trung ??ng Nga ( Schyotnaya Palata ), ch?a t?i 350 tri?u dollar đ??c chi tieu.

N?m 2006 MegaFon (Mobicom-Kavkaz), v?i 300.000 thue bao la cong ty d?ch v? đi?n tho?i di đ?ng duy nh?t ho?t đ?ng t?i Chechnya, du MTS va VimpelCom c?ng đa đ??c c?p gi?y phep. [3]

Nhan kh?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Ng??i Chechen

Theo nh?ng con s? ??c tinh n?m 2004, dan s? Chechnya x?p x? 1.1 tri?u ng??i. Theo cu?c đi?u tra dan s? n?m 2002, s? ng??i Chechen la  1.031.647 tri?u ng??i chi?m 93,5% t?ng dan s? c?a n??c C?ng hoa nay. Cac nhom dan t?c khac g?m ng??i Nga (40.645, hay 3,7%), Kumyks (8.883, hay 0,8%), va m?t s? nhom nh? khac, m?i nhom kho?ng 0,5% t?ng dan s?.

đa s? ng??i Chechen theo H?i giao Sunni , n??c nay đa chuy?n theo đ?o H?i trong giai đo?n t? th? k? 16 t?i th? k? 19. Cu?i th?i k? So vi?t, dan Nga chi?m kho?ng 23% dan s? (269.000 n?m 1989). Vi nh?ng v? t?i ph?m lan tran va cai g?i la t?y r?a s?c t?c do chinh ph? Dzhokhar Dudayev ti?n hanh, đa s? ng??i dan khong ph?i ng??i Chechen (va nhi?u ng??i Chechen) đa ph?i b? ch?y kh?i đ?t n??c trong th?p k? 1990. [4]

Cac ngon ng? đ??c s? d?ng ben trong n??c C?ng hoa nay g?m ti?ng Chechen va ti?ng Nga . Ti?ng Chechen thu?c Vaynakh hay ng? h? B?c Trung Kavkaz , nhom nay con bao g?m ti?ng Ingush va ti?ng Batsb . M?t s? h?c gi? đ?t no vao trong m?t ng? h? l?n h?n sieu ng? h? Iberia-Caucasia .

Chechnya la n??c C?ng hoa co dan s? tr? ben trong n??c Nga đang ph?i đau đ?u v?i v?n đ? dan s? gia; đ?u th?p k? 1990, đay la m?t trong s? it vung co t?ng tr??ng dan s?.

  • Dan s? : 1.103.686 (2002) - cac con s? con b? tranh cai
    • Thanh th? : 373.177 (33,8%)
    • Nong thon : 730.509 (66,2%)
    • Nam : 532.724 (48,3%)
    • N? : 570.962 (51,7%)
  • Tu?i trung binh : 22,7
    • Thanh th? : 22,8
    • Nong thon : 22,7
    • Nam : 21,6
    • N? : 23,9
  • S? l??ng gia đinh : 195.304 (v?i 1.069.600 ng??i)
    • Thanh th? : 65.741 (v?i 365.577 ng??i)
    • Nong thon : 129.563 (v?i 704.023 ng??i)

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ [1]
  2. ^ “Some thoughts about the referendum in Chechnya” . B?n g?c l?u tr? ngay 13 thang 3 n?m 2007.
  3. ^ Ramzan Kadyrov Wins Tariff War with MegaFon L?u tr? 2008-03-02 t?i Wayback Machine (Kommersant)
  4. ^ Sokolov-Mitrich, Dmitryi. "Забытый геноцид" . Izvestia. Truy c?p 17 thang 7 2002 .

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

B?n đ? va đ?a ly Chechnya [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac website đ?c l?p Ph??ng tay va Nga [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac s? ki?n l?ch s? Chechnya [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac website khong thu?c Chechnya [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac website lien bang [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac website ?ng h? Umarov [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Website Mujahid [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac website c?a quan đ?i Nga va c?u chi?n binh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?c them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • Khassan Baiev. The Oath: A Surgeon Under Fire . ISBN 0-8027-1404-8
  • Vyacheslav Mironov. Ya byl na etoy voyne. (I was in this war) Biblion - Russkaya Kniga, 2001. Partial translation available online [4]
  • Matthew Evangelista, The Chechen Wars: Will Russia Go the Way of the Soviet Union? . ISBN 0-8157-2499-3 .
  • Roy Conrad. A few days... Available online [5]
  • Olga Oliker, Russia's Chechen Wars 1994 - 2000: Lessons from Urban Combat . ISBN 0-8330-2998-3 . (A strategic and tactical analysis of the Chechen Wars.)
  • Charlotta Gall & Thomas de Waal. Chechnya: A Small Victorious War . ISBN 0-330-35075-7
  • Paul J., Ph.D. Murphy. The Wolves of Islam: Russia and the Faces of Chechen Terror . ISBN 1-57488-830-7
  • Anatol Lieven. Chechnya: Tombstone of Russian Power ISBN 0-300-07881-1
  • John B Dunlop. Russia Confronts Chechnya: Roots of a Separatist Conflict ISBN 0-521-63619-1
  • Paul Khlebnikov. Razgovor s varvarom (Interview with a barbarian). ISBN 5-89935-057-1 . Available online in full [6] L?u tr? 2008-12-23 t?i Wayback Machine
  • Marie Benningsen Broxup. The North Caucasus Barrier: The Russian Advance Towards the Muslim World . ISBN 1-85065-069-1
  • Anna Politkovskaya. A Small Corner of Hell: Dispatches from Chechnya ISBN 0-226-67432-0
  • Chris Bird. "To Catch a Tartar: Notes from the Caucasus" [ ISBN 0-7195-6506-5 ]
  • Carlotta Gall, Thomas de Waal, Chechnya: Calamity in the Caucasus [ ISBN 0-8147-3132-5 ]
  • Yvonne Bornstein and Mark Ribowsky, "Eleven Days of Hell: My True Story Of Kidnapping, Terror, Torture And Historic FBI & KGB Rescue" AuthorHouse, 2004. ISBN 1-4184-9302-3 .
L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Chechnya&oldid=71094677 ”