Baha’i la m?t ton giao co kho?ng 5-7 tri?u tin đ? ? kh?p m?i n?i. Baha’i, theo c? ng? ? R?p ngh?a la "ng??i noi theo vinh quang (c?a Th??ng đ? )", ra đ?i n?m 1863 t?i Ba T? (nay la Iran ). Ng??i sang l?p ton giao Baha’i la Baha'u'llah ( 1817 - 1892 ) (co ngh?a la vinh quang c?a Th??ng đ? ). ^[1] Ton giao Baha’i b?t ngu?n t? phong trao ton giao Babi ra đ?i ? Ba T?, keo dai t? n?m 1844-1852. Ng??i sang l?p ton giao Babi la Bab , ng??i đa tien đoan s? xu?t hi?n c?a Baha'u'llah.

Baha'u'llah đa b? l?u đay kh?i Ba T? t?i đ? qu?c Ottoman , n?i ong đa vi?t giao ly c?a minh; Baha'u'llah cu?i cung đa b? l?u đay b?i chinh quy?n đ? Acre (Akko), n?i ong đa vi?t m?t s? tac ph?m quan tr?ng nh?t c?a minh. N?m 1892, ong qua đ?i ? Bahji. ^[1] Khi Baha'u'llah qua đ?i, quy?n lanh ton giao Baha’i đ??c truy?n cho tr??ng nam c?a ong la Abbas Effendi t?c la Abdu'l-Baha . Tr??c khi ch?t, Abdu’l-Baha đa ch? đ?nh chau ngo?i c?a minh la Shoghi Effendi lam Giao h? va th? l?nh tinh th?n ton giao Baha'i. Sau khi Shoghi Effendi qua đ?i, n?n qu?n tr? đ??c chuy?n sang Toa Cong ly Qu?c t?, ngay nay la c? quan Qu?n tr? T?i cao c?a ton giao Baha'i. ^[1]

Giao ly [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ng??i Baha’i tin r?ng m?c đich c?a đ?i s?ng la hi?u bi?t va ton th? Th??ng đ? , đ?ng th?i xay d?ng m?t n?n v?n minh ti?n b? khong ng?ng, th?ng nh?t. S? th?ng nh?t th? gi?i la giai đo?n cu?i trong cu?c ti?n hoa c?a nhan lo?i t?i ch? tr??ng thanh, va s? đ??c th?c hi?n d?a tren s? nhin nh?n c?a ca nhan v? nguyen ly nhan lo?i th?ng nh?t nay nh? la nguyen ly tam linh ch? y?u c?a đ?i s?ng hi?n đ?i.

Ng??i Baha'i tin r?ng cac ton giao l?n tren th? gi?i đ?u co ngu?n g?c thieng lieng chung, va t?t c? đ?u do Th??ng đ? m?c kh?i ? nh?ng th?i đ?i khac nhau tuy theo nhu c?u va kh? n?ng ti?n hoa c?a loai ng??i. Vi v?y, s? gi? c?a Th??ng đ? nh? Moses , Chua Gie-xu va Muhammad đa đ??c g?i vao cac th?i đi?m khac nhau trong l?ch s? v?i giao ly khac nhau đ? phu h?p v?i nhu c?u thay đ?i xa h?i, no con đem l?i c? tin nh?n cung.

Khong co tu s? trong ton giao Baha’i. Trach nhi?m h?c t?p va th?c hanh ton giao thu?c v? m?i tin đ?. M?i tin đ? đ??c khuy?n khich đ?c cac bai kinh thieng lieng hang ngay va c?u nguy?n suy ng?m v? h?, đ? hi?u sau h?n v? giao ly c?a Baha'i.

Nh?ng bu?i h?p đ?a ph??ng do h?i đ?ng tinh th?n đ?a ph??ng t? ch?c. Bu?i h?p g?m co c?u nguy?n, h?c h?i giao ly, th?o lu?n, nh?ng ho?t đ?ng xa h?i, d? cac ngay thanh l? . Quan tr?ng h?n c? la "L? 19 ngay" trong đo co nh?ng bu?i c?u nguy?n, qu?n tr? h?i thanh va nh?ng ho?t đ?ng xa h?i lien h?. ^[1]

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ton giao Baha’i b?t đ?u ? Ba T? vao gi?a th? k? 19 , ngu?n t? phong trao ton giao Babi, keo dai t? n?m 1844-1852. Ng??i sang l?p ton giao Babi la Siyyid Ali Muhammad, đ??c g?i la Bab (ngh?a la cai C?a). Bab đa tuyen b? la Mahdi, ng??i đa h?a v?i H?i giao Shia . Vi ly do nay, Bab đa b? giam gi? va nh?ng ng??i theo ton giao Babi b? b?c h?i. Bab ch?t do b? hanh quy?t b?i m?t đ?i b?n vao n?m 1850. Thi th? c?a Bab đ??c tin đ? c?t gi?u trong nhi?u n?m sau khi ong qua đ?i, va cu?i cung, v?n đ??c bi m?t đ?a vao đ?t Thanh. Trong m?t l?n th?m vi?ng c?a ong đ?n Haifa vao n?m 1890 , Baha'u'llah ch? ra cho con trai c?a ong t?i ch? tren nui Carmel , n?i thi th? c?a Bab nen đ??c chon c?t . ^[1]

Mirza Husayn Ali, t?c la Baha'u'llah , la m?t ng??i theo ton giao Babi n?i ti?ng vi đ?c h?nh va tri tu? c?a minh. N?m 1853, trong th?i gian b?c h?i, Baha'u'llah b? b? tu trong m?t h? ? Tehran cung v?i m?t s? tin đ? khac c?a Bab. Trong nha tu nay, Baha'u'llah nh?n đ??c m?t s? m?c kh?i th?n linh r?ng ong la ng??i ma Bab đa bao tr??c. Baha'u'llah đa b? l?u đay kh?i Ba T? t?i đ? qu?c Ottoman , n?i ong đa vi?t giao ly c?a minh; Baha'u'llah cu?i cung đa b? l?u đay b?i chinh quy?n đ? Acre (Akko), n?i ong đa vi?t m?t s? tac ph?m quan tr?ng nh?t c?a minh. N?m 1892, ong qua đ?i ? Bahji. ^[1] Khi Baha'u'llah qua đ?i, quy?n lanh ton giao Baha’i đ??c truy?n cho tr??ng nam c?a ong la Abbas Effendi t?c la Abdu'l-Baha (1844 - 1921) (ngh?a la toi t? c?a Th??ng đ?). Tr??c khi ch?t, Abdu’l-Baha đa ch? đ?nh chau ngo?i c?a minh la Shoghi Effendi (1897 - 1957) lam Giao h? va th? l?nh tinh th?n ton giao Baha'i. Sau khi Shoghi Effendi qua đ?i, n?n qu?n tr? đ??c chuy?n sang Toa Cong ly Qu?c t?, t? đay ton giao Baha'i đa hinh thanh va phat tri?n. ^[1]

N?m 1948, c?ng đ?ng Baha’i qu?c t? đ??c chinh th?c ch?p nh?n t?i Lien H?p Qu?c la m?t t? ch?c phi Chinh ph? , ho?t đ?ng trong l?nh v?c h? tr? phat tri?n. đ?n thang 5 n?m 1970, tham gia tren c??ng v? t? v?n t?i H?i đ?ng kinh t? - xa h?i Lien h?p qu?c ( ECOSOC ). đ?i di?n ton giao Baha’i đa đ??c b?u la Ch? t?ch cac U? ban c?a T? ch?c phi Chinh ph? t?i Lien h?p qu?c. Ngoai ra, c?ng đ?ng Baha'i qu?c t? co quan h? ch?t ch? v?i cac t? ch?c khac c?a Lien h?p qu?c nh?: T? ch?c Y t? Th? gi?i ( WHO ), Ch??ng trinh moi tr??ng c?a Lien h?p qu?c ( UNEP ), Qu? tr? em c?a Lien h?p qu?c ( UNICEF ) va đ?c bi?t la n?m 1991, Qu? phat tri?n vi Ph? n? c?a Lien h?p qu?c ( UNIFEM ) đa tai tr? cho c?ng đ?ng Baha'i qu?c t? trong m?t d? an s? d?ng cac ph??ng ti?n truy?n thong đ? thuc đ?y s? ti?n b? c?a ph? n?…

S? tin đ? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tr??c nh?ng n?m 1950, ton giao Baha’i co tin đ? ? ph?n l?n cac n??c H?i giao ; tren 90% tin đ? Baha'i la ng??i Iran, nh?ng hi?n nay ch? chi?m kho?ng 6% t?ng s? tin đ? tren th? gi?i. ?n đ? la qu?c gia co s? l??ng tin đ? Baha'i đong nh?t th? gi?i, kho?ng h?n 2 tri?u ng??i. Co nh?ng nghien c?u cho r?ng, ph?n l?n cac tin đ? Baha'i trong cac n??c thu?c th? gi?i th? ba la nong dan va cong nhan ? đo th?, con ? cac n??c Tay Au thi tin đ? Baha'i ph?n l?n la thu?c t?ng l?p trung l?u da tr?ng.

N?m 1921, tin đ? Baha’i co ? 35 n??c tren th? gi?i. N?m 1990, co 4,9 tri?u tin đ? ? 214 qu?c gia va vung lanh th? bao g?m đ?i di?n g?n 2.000 s?c t?c va b? l?c tren th? gi?i. N?m 2000, co h?n 5 tri?u tin đ? ? 235 qu?c gia va vung lanh th?.

đ?n nay (n?m 2010), co kho?ng 7 tri?u tin đ? ? 235 qu?c gia va vung lanh th?, thu?c h?n 2.100 s?c t?c. ^[2]

H? th?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay nay, Toa Cong ly Qu?c t? la c? quan qu?n tr? t?i cao c?a ton giao Baha'i do Baha'u'llah thi?t đ?nh trong thanh kinh Kitab-i-Aqdas. Toa co chin ?y vien, đ??c đ?i h?i đ?i bi?u Qu?c t? b?u len v?i nhi?m k? n?m n?m. Abdu'l-Baha b? nhi?m chau n?i c?a minh, Shoghi Effendi , lam đ?c Giao h?. Toa Giao h? va Toa Cong ly Qu?c t? ho?t đ?ng cung nhau, th?c hi?n cac ch?c n?ng gi?i thich ton giao va lu?t phap. đ?c Giao h? khong co con va ng??i khong ch? đ?nh ai trong than t?c Baha'u'llah đ? lam ng??i k? v?, do đo khong co đ?c Giao h? k? ti?p. Tuy nhien c? c?u Toa Giao h? v?n ti?p t?c t?n t?i qua c? c?u Giao th?.

Nh?ng h?i đ?ng tinh th?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ben c?nh h? th?ng th?ng nh?t tren, ton giao Baha’i con co m?t h? th?ng dan ch?, đo la cac h?i đ?ng tinh th?n đ??c b?u c? b?ng phi?u kin. Nhi?m v? va quy?n h?n c?a H?i đ?ng tinh th?n la lo vi?c truy?n giao, t? ch?c cac cu?c l?, cac l?p giao ly, cac cu?c h?p, cac thanh l?, in ?n kinh sach, ki?m duy?t cac ?n ph?m v? ton giao Baha’i, gi?i quy?t cac v?n đ? lien quan t?i đ?i s?ng tin đ?, b?o v? đ?c tin, nh?c nh? tin đ? trong c?ng đ?ng tuan th? cac lu?t l? ton giao, chinh sach, phap lu?t c?a nha n??c, t? ch?c cong tac t? thi?n xa h?i, đ?m nh?n v?n đ? Qu? c?a đ?o va ch? đ?nh cac tin đ? vao cac U? ban đ?c bi?t đ? giup vi?c cho H?i đ?ng.

H?i đ?ng tinh th?n c?a ton giao Baha’i ? 3 c?p đ?u đ??c b?u b?ng phi?u kin, khong ?ng c? , đ? c? . M?i tin đ? đ??c ghi m?t danh sach g?m tin đ? ton giao Baha’i tr??ng thanh trong c?ng đ?ng ma minh xet th?y co đ? đ?c tinh t?t, co kh? n?ng va kinh nghi?m, sau khi ki?m phi?u, 9 ng??i co s? phi?u cao nh?t s? đ??c đ?c c? vao H?i đ?ng tinh th?n. Ben c?nh H?i đ?ng tinh th?n 3 c?p la nh?ng nhom ca nhan co vai tro lam c? v?n, la nh?ng ng??i co tai n?ng, kinh nghi?m đ??c ch? đ?nh đ? lam t? v?n cho cac H?i đ?ng tinh th?n va cac tin đ?.

T?i Vi?t Nam [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ton giao Baha'i đ??c gi?i thi?u l?n đ?u tien vao Vi?t Nam trong nh?ng n?m 1920, sau khi Abdu'l-Baha đ?t ten đong D??ng thu?c Phap lam đi?m đ?n ti?m n?ng cho giao vien c?a Baha'i . ^[3] Sau m?t s? chuy?n vi?ng th?m ng?n t? cac giao vien du l?ch trong su?t n?a đ?u c?a th? k? 20, nhom Baha'i đ?u tien ? Vi?t Nam đ??c thanh l?p t?i Sai Gon vao n?m 1954 , v?i s? xu?t hi?n c?a Shirin Fozdar, m?t n? tin đ? ng??i ?n đ? . ^[2]

Nh?ng n?m 1950 va 1960 đ??c đanh d?u b?i nh?ng th?i k? t?ng tr??ng nhanh; M?c du cu?c chi?n đang di?n ra đang ?nh h??ng đ?n đ?t n??c, dan s? Baha'i đa len t?i kho?ng 95.000 ng??i ?ng h? vao n?m 1975, v?i m?t s? ??c tinh đ?t 200.000 ng??i. ^{[2] [4]} Sau khi k?t thuc chi?n tranh, Ton giao Baha'i đa b? c?m t? n?m 1978 đ?n n?m 1992, d?n đ?n s? s?t gi?m s? l??ng c?ng đ?ng. Cu?i cung, nh?ng h?n ch? đa đ??c n?i l?ng va c?ng đ?ng Baha'i đa co th? n?p đ?n xin cong nh?n chinh th?c.

Ton giao Baha’i Vi?t Nam đ??c ch?ng nh?n đ?ng ky ho?t đ?ng ton giao t? thang 3 n?m 2007. Ngay 21 thang 3 n?m 2008, C?ng đ?ng ton giao Baha’i Vi?t Nam đa ti?n hanh t? ch?c đ?i h?i đ?i bi?u l?n th? nh?t đ? b?u H?i đ?ng Tinh th?n ton giao Baha’i Vi?t Nam va thong qua Hi?n ch??ng, ch??ng trinh ho?t đ?ng c?a đ?o. Ngay 14 thang 7 n?m 2008, th?a ?y quy?n c?a Th? t??ng Chinh ph?, Tr??ng ban Ban Ton giao Chinh ph? Vi?t Nam đa ky quy?t đ?nh cong nh?n t? ch?c đ?i v?i C?ng đ?ng ton giao Baha’i Vi?t Nam. Hi?n nay co h?n 8.000 tin đ? Baha'i phan b? ? 45 t?nh/thanh ph?. ^[4]

Hinh ?nh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nh?ng ho?t đ?ng Baha'i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• 
  C?ng đ?ng Baha'i ? Lao.
• Nh?ng tr??ng h?c Baha'i ? ?n đ? va Nepal.
• 
  M?t s? tin đ? Baha'i ? Brasil.
• 
  C?ng đ?ng Baha'i c?a Bangor, Anh, n?m 1972.
• 
  L?p thi?u nhi Baha'i t?i Baku, Nga, n?m 1926.

Nh?ng đ?n th? va trung tam Baha'i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• 
  đ?n th? Baha'i ? Chicago (Wilmette), M?.
• 
  đ?n th? Baha'i ? Santiago, Chile.
• 
  đ?n th? Baha'i ? Kampala, Uganda.
• 
  đ?n th? Baha'i ? Battambang, Campuchia .
• 
  M?t tr??ng h?c Baha'i ? Thai Lan.
• 
  Trung tam Baha'i ? San Diego, M?.

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Trung tam Th? gi?i Baha'i
• Baha'i t?i Vi?t Nam

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Baha'i giao .

• C?ng đ?ng Baha'i th? gi?i
• C?ng đ?ng Baha'i Vi?t Nam