C?ng Hoa Phap [1] (1804?1808) Republique Francaise đ? qu?c Phap (1808?1815) Empire Francais
Ten b?n ng? Imperium Francicum   ( ti?ng Latinh )
1804 ? 1814 20 thang 3 1815 ? 7 thang 7 1815
Qu?c k? đ? qu?c huy
Tieu ng? :  Liberte, egalite, fraternite [2] T? do, binh đ?ng, bac ai
Qu?c ca :  Chant du Depart (de facto) "Bai ca kh?i hanh" Veillons au salut de l'Empire Hay đ?m b?o s? c?u r?i c?a đ? ch? (de jure)
V? tri đ? nh?t đ? ch? Phap vao n?m 1812.    Lanh th? đ? ch? Phap    Qu?c gia ph? thu?c đ? qu?c Phap v?i quy?n s? h?u thu?c đ?a n?m 1812:  đ? qu?c Phap va cac thu?c đ?a c?a no  Cac qu?c gia v? tinh va vung lanh th? b? chi?m đong n?m 1812
T?ng quan
V? th?	đ? qu?c
Th? đo	Paris
Ngon ng? thong d?ng	Ti?ng Phap (chinh th?c) Ti?ng Latin (chinh th?c) Khu v?c Ti?ng Corse Ti?ng Breton Ti?ng Basque Ti?ng Lang m?n Tay Roman Ti?ng Tay German Ti?ng Slav Tay Ti?ng Slav Nam
Ton giao chinh	Giao h?i Cong giao ( Qu?c giao ) Ch? ngh?a Lutheran Ch? ngh?a Calvin Do Thai giao ( Ton giao thi?u s? )
Chinh tr?
Chinh ph?	Quan ch? tuy?t đ?i đ?n nh?t d??i đ?c tai quan s?
Hoang đ?
? 1804 ? 1814/1815	Napoleon I
? 1815	Napoleon II (đang tranh cai) [3]
L?p phap	Ngh? vi?n
?  Th??ng vi?n	Th??ng vi?n
?  H? vi?n	Corps legislatif
L?ch s?
Th?i k?	Cac cu?c chi?n tranh c?a Napoleon
?  Hi?n phap n?m th? XII C?ng hoa Phap	18 thang 5 n?m 1804 1804
?  Napoleon I len ngoi hoang đ?	2 thang 12 n?m 1804
?  Hoa ??c Tilsit	7 thang 7 n?m 1807
?  Chi?n tranh Phap-Nga	24 thang 6 n?m 1812
?  Hoa ??c Fontainebleau	11 thang 4 n?m 1814
?  Chi?n tranh Lien minh th? b?y	20 thang 3 ? 7 thang 7 n?m 1815 1815
đ?a ly
Di?n tich
? 1812 [4]	2.100.000  km 2 (810.815  mi 2 )
Dan s?
? 1812	44 tri?u [5]
Kinh t?
đ?n v? ti?n t?	Franc Phap
Ma ISO 3166	FR
Ti?n than K? t?c đ? Nh?t C?ng hoa Phap đ? qu?c La Ma th?n thanh V??ng qu?c Ha Lan C?ng hoa Liguria Th?i k? Khai sang ? Tay Ban Nha V??ng qu?c Phap Cong qu?c Ch? quy?n Lien hi?p Ha Lan Moresnet V??ng qu?c Sardegna đ? qu?c Ao đ?i Cong qu?c Luxembourg đ?i cong qu?c Toscana Tay Ban Nha gi?a th? k? XIX

Bai nay n?m trong lo?t bai v?
L?ch s? Phap
C? đ?i Ti?n s?   Thu?c đ?a c?a Hy L?p 600 TCN ? 49 TCN Gallia thu?c Celt   t?i 50 TCN Gallia thu?c La Ma 50 TCN ? 486 SCN
Trung C? Francia va ng??i Frank   V??ng tri?u Meroving 481?751 V??ng tri?u Caroling 751?987 V??ng t?c Capet 987?1328 V??ng t?c Valois 1328?1498
S? k? hi?n đ?i Ancien Regime Quan v??ng Valois-Orleans 1498?1515 Quan v??ng Valois-Angouleme 1515?1589 Quan v??ng Bourbon 1589?1792
Th? k? 19 keo dai Cach m?ng Phap 1789?1799 V??ng qu?c Phap 1791?1792 đ? nh?t C?ng hoa 1792?1804 đ? nh?t đ? ch? 1804?1814 Bourbon ph?c hoang 1814?1830 Quan ch? Thang B?y 1830?1848 đ? nh? C?ng hoa 1848?1852 đ? nh? đ? ch? 1852?1870 đ? tam C?ng hoa 1870?1940      Belle Epoque 1871?1914
Th? k? 20 đ? tam C?ng hoa 1870?1940      Th?i k? gi?a hai cu?c chi?n 1919?1939          Annees folles 1920?1929 Phap T? do Phap Vichy 1940?1944 C?ng hoa lam th?i 1944?1946 đ? t? C?ng hoa 1946?1958 đ? ng? C?ng hoa 1958? nay
Ch? đ?
Kinh t? Y t? Lu?t phap Y d??c Quan s? Quan ch? Ph?i ng?u Chinh tr? Ton giao Kito giao H?i giao Do Thai giao Lanh th?
Bien nien s?
x t s

đ? Nh?t đ? ch? chinh th?c C?ng hoa Phap , ^[a] sau đo la đ? qu?c Phap ( ti?ng Phap : Empire Francais ; ti?ng Latinh : Imperium Francicum ) la m?t ch? đ? chinh tr? trong l?ch s? n??c Phap , do Napoleon Bonaparte l?p ra, đ? thay th? cho ch? đ? t?ng tai ( Consulat ). đ? Nh?t đ? ch? b?t đ?u t? ngay 18 thang 5 n?m 1804 - khi co quy?t ngh? c?a th??ng vi?n ( Senatus-consulte ) tuyen b? ton Napoleon Bonaparte len lam hoang đ? n??c Phap va k?t thuc vao ngay 6 thang 4 n?m 1814, khi Napoleon thoai v? va ph?i đi đay sang đ?o Elba .

Napoleon tr? thanh Hoang đ? Phap vao ngay 18 thang 5 n?m 1804. Ong len ngoi Hoang đ? vao ngay 2 thang 12 n?m 1804. đi?u nay đa ch?m d?t th?i k? t?n t?i c?a Ch? đ? t?ng tai Phap . Ong đa gianh đ??c nh?ng chi?n th?ng quan s? s?m trong Chi?n tranh Lien minh th? Ba ch?ng l?i Ao , Ph? , Nga , B? đao Nha va cac qu?c gia đ?ng minh. Hoa ??c Tilsit vao thang 7 n?m 1807 đa k?t thuc hai n?m đ? mau tren Chau Au l?c đ?a .

Cac cu?c chi?n tranh ti?p theo, đ??c g?i la Chi?n tranh Napoleon , đa phat tri?n n??c Phap tren ph?n l?n Tay Au va vao Ba Lan . Vao th?i đi?m l?n nh?t vao n?m 1812, đ? ch? Phap co 130 c?n c?, cai tr? h?n 44 tri?u ng??i va co m?t quan đ?i l?n ? đ?c , Y , Tay Ban Nha va Cong qu?c Warsaw . S? ra đ?i c?a B? lu?t Dan s? Phap thong qua l?c đ?a gia t?ng s? binh đ?ng phap ly, t?o ra cac h? th?ng b?i th?m đoan va ly hon h?p phap hoa. Napoleon đ?t ng??i than len ngai vang c?a m?t s? n??c chau Au. Ong đa đ?a ra nhi?u danh hi?u cao quy, h?u h?t trong s? đo đa bi?n m?t sau khi đ? ch? s?p đ?.

Napoleon thoai v? vao ngay 11 thang 4 n?m 1814. đ? qu?c đ??c đ?a tr? l?i trong th?i gian Tr?m ngay vao n?m 1815 cho đ?n khi th?t b?i c?a Napoleon trong tr?n Waterloo . Ti?p theo la ch? đ? quan ch? c?a Nha Bourbon .

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

B?i c?nh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Th?i đo, n??c Phap đa tr?i qua cu?c Cach m?ng , r?i Ch? đ? đ?c chinh ( Directoire ). Ngay 18 thang S??ng mu , t?c ngay 9-11-1799, Napoleon lam m?t cu?c đ?o chinh va l?p ra Ch? đ? T?ng tai ( Consulat ) g?m 3 ng??i cai tr? n??c Phap do Napoleon lam đ? Nh?t T?ng tai ( Premier consul ), cung v?i Emmanuel-Joseph Sieyes va Roger Ducos .

Cu?c tr?ng c?u dan y ( plebiscite ) ngay 6-11-1804 đa h?p th?c hoa vi?c chuy?n sang đ? Nh?t đ? ch?. Th??ng vi?n cong b? ngh? quy?t ton Napoleon len lam hoang đ? n??c Phap t? ngay 18-5-1804. Napoleon Bonaparte đ??c Giao hoang Pio VII lam l? phong v??ng t?i Nha th? đ?c Ba Paris ngay 2-12-1804 v?i danh hi?u Napoleon đ? Nh?t . Tuy nhien, khi đ?i v??ng mi?n thi chinh Napoleon đa gi?t l?y t? tay giao hoang va t? đ?i len đ?u minh.

T? chinh ph? cai tr? đ?n đ? ch? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1799, Napoleon Bonaparte đ??c b? nhi?m lam Hoang đ?. N?n c?ng hoa d??i th?i Napoleon Bonaparte tr? nen th?nh v??ng tr? l?i. La ng??i đ?ng đ?u nha n??c, ong t? coi minh la m?t "ng??i n?i ti?ng" ma n?n c?ng hoa co th? tin t??ng. Vao thang 2 n?m 1804, hoang gia Georges Cadoudal đa len k? ho?ch cho m?t am m?u. đ? tranh s? ph?c h?i c?a ch? đ? quan ch?, vao ngay 27 thang 3 n?m 1804, Th??ng vi?n đa khong ng?n ng?i đ? xu?t v?i Napoleon Bonaparte đ? chuy?n chinh quy?n.

Vao ngay 18 thang 5 n?m 1804, m?t "s?c l?nh th??ng vi?n" đa trao l?i chinh ph? C?ng hoa cho lanh s? chinh va trao cho ong danh hi?u "Hoang đ? Phap". Vao ngay 6 thang 11 n?m 1804, k?t qu? cu?i cung c?a cu?c tr?ng c?u dan y đa đ??c cong b?: 3,572 tri?u phi?u ?ng h? va 2572 phi?u ch?ng. Ngh? đ?nh Th??ng vi?n nay đa đ??c thong qua. Hi?n phap th? XII (Hi?n phap n?m 1804) đa thanh l?p đ? qu?c Phap. S?c l?nh c?a Th??ng vi?n nay đa trao l?i chinh ph? C?ng hoa cho m?t hoang đ? cha truy?n con n?i, c?ng nh? nh?ng đ?a con c?a ong đ??c sinh ra ngoai gia thu, nh?ng đ?a con đ??c sinh ra t? gia thu, va nh?n con nuoi, nh?ng khong bao g?m nh?ng đ?a con đ??c sinh ra ngoai gia thu, k? c? anh em c?a ong. Con chau c?a Joseph Bonaparte va Louis Bonaparte , nh?ng khong ph?i la h?u du? c?a Lucien Bonaparte va Jerome Bonaparte (vi h? đa k?t hon v?i nh?ng ng??i co đ?a v? xa h?i th?p).

đ? Nh?t C?ng hoa đa khong gi?i th? ngay l?p t?c: no ti?p t?c m?t th?i gian v? vi?c đanh s? cac tai li?u chinh th?c c?a ch? đ? m?i, no c?ng xu?t hi?n trong l?i th? c?a s? đ?ng quang c?a hoang đ? (ngay 2 thang 12 n?m 1804), no c?ng t?n t?i trong lu?t chinh th?c V? bi?u hi?n (cho đ?n thang 7 n?m 1807) va tren cac tai li?u dan s? khac nhau c?a ng??i dan th??ng (cho đ?n cu?i n?m 1805) va tren đ?ng ti?n ( Franc vang cho đ?n n?m 1808). Ngh? đ?nh Th??ng vi?n ngay 19 thang 8 n?m 1807 đa bai b? ?y ban đanh gia d? lu?t, đ?ng th?i s?a đ?i Hi?n phap th? XII, thanh l?p chinh ph?. Tr??c đay, đo?n m? đ?u c?a cac đ?o lu?t đ??c ban hanh la: " Napoleon , b?i an s?ng c?a Chua va Hi?n phap C?ng hoa, Hoang đ? c?a Phap , t? cu?c s?ng nay đ?n mai mai, s? co ph??c lanh v?nh c?u". Sau n?m 1807, no đa tr? thanh m?t phat bi?u: " Napoleon , t? an s?ng c?a Thien Chua va Hi?n phap, Hoang đ? c?a ng??i Phap , vua c?a Y va b?o h? c?a Lien bang Rhein , t? đ?i nay mai mai". đ? qu?c Phap tr? thanh trung tam c?a h? th?ng chinh tr? Chau Au l?c đ?a v?i nhi?u ch? h?u, va d??i s? cai tr? c?a m?t ng??i, ong co quy?n l?c t?i cao - Napoleon .

S? kh?i đ?u c?a đ? ch? (1804) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vao ngay 25 thang 5 n?m 1804, Napoleon đa ky m?t ngh? đ?nh thanh l?p chinh quy?n t?nh Vendee t?i La Roche-sur-Yon , c?ng d?a tren m?t d? an quy ho?ch đo th? l?n. D? lu?t nh?m lo?i b? s? b?t ?n ? Vendee.

Vao ngay 15 thang 7, B?c đ?u B?i tinh đa đ??c trao l?n đ?u tien.

đ?ng quang vao ngay 2 thang 12 n?m 1804 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Napoleon I len ngoi Hoang đ? b?i Giao hoang Pio VII t?i Nha th? đ?c Ba . Napoleon th?c s? đa đ??c trao v??ng mi?n b?i s? t?n hi?n c?a Giao hoang, b?i vi l? đ?ng quang la đ? boi d?u thanh, va giao hoang đa lam, gi?ng nh? nh?ng ng??i cai tr? khac, ap d?ng Napoleon v?i d?u thanh truy?n th?ng tren c? th?. Do đo, vi?c Napoleon đeo v??ng mi?n tren đ?u khong lien quan gi đ?n vi?c đ?ng quang, b?i vi v??ng mi?n ch? la bi?u t??ng c?a s?c m?nh đ? qu?c va khong khac gi thanh gia va thanh ki?m.

Hoang đ? khong ph?i la m?t ng??i đam me ton giao. Ong khong nh?n Bi tich Thanh Th? v? l? đ?ng quang. Chung ta co th? nh? s? đ?ng quang c?a Hoang đ? Charlemagne , c?ng nh? cach đay r?t lau khi Napoleon đ?t v??ng mi?n tren đ?u. Sau đo, ong đ?ng quang v? Josephine. Th? la Josephine tr? thanh n? hoang. C?nh nay đ??c ghi l?i b?i b?c tranh b? nganhn d?u n?i ti?ng "S? đ?ng quang c?a Napoleon" c?a h?a s? Jacques-Louis David .

S? đ?ng quang c?a đ? ch? co đ?y đ? cac bi?u t??ng. Vi?c chuy?n t? ch? đ? c?ng hoa sang đ? ch? đoi h?i ph?i co huy hi?u c?a đ? ch? va m?t s? bi?u t??ng bi?u t??ng m?i đ? thi?t l?p m?t truy?n th?ng ch?a t?ng co. Napoleon t? coi minh la ng??i đ?t đ??c s? th?ng nh?t, va ong quy?t đ?nh k?t h?p cac bi?u t??ng c?a ng??i Phap tr??c đay va bi?u t??ng c?a quy?n l?c chau Au bay gi?.

Con ong đ??c cho la ph?n anh tri?u đ?i Merowinger , va b? c?c c?a no tren huy hi?u va ao choang c?a đ? ch? g?i nh? đ?n hoa loa ken c?a tri?u đ?i Kapetinger . Ban tay cong ly đa đ??c s? d?ng trong l? đ?ng quang c?a v??ng tri?u Kapetinger , l?n nay đ? cho th?y r?ng đ? ch? đ??c th?a h??ng s?c m?nh c?a v??ng tri?u Kapetinger . Sau tri?u đ?i Merovingian, tri?u đ?i Carolus va Kapetinger, Napoleon mu?n ch?ng minh r?ng ong la ng??i sang l?p ra "tri?u đ?i th? t?" - tri?u đ?i Bonaparte . Cac bi?u t??ng khac đ??c s? d?ng trong l? đ?ng quang đ?u la đ?o đ?c. Do đo, Napoleon đa gi? thanh gia c?a Charlemagne va đeo v??ng mi?n c?a Charlemagne. Ki?m va v??ng tr??ng c?a ong c?ng đ??c cho la "Hoang đ? Charlemagne": th?c t?, chung đa đ??c s? d?ng trong nhi?u th? k? trong cac l? đ?ng quang c?a cac tri?u đ?i Valois va Bourbon .

Huy hi?u c?ng co hoa v?n đ?i bang, trong đo đ? c?p đ?n đ?i bang c?a B?c đ?u La Ma. đ?ng th?i, đ?i bang c?ng la bi?u t??ng c?a Hoang đ? Charlemagne. Mau đ? c?a ao choang hoang gia tr?c ti?p tham chi?u mau tim c?a đ? qu?c La Ma . Theo cach nay, Napoleon đa hoa trang thanh ng??i th?a k? c?a đ? qu?c La Ma va Charlemagne.

L?i th? c?a Napoleon I t?i l? đ?ng quang:

"Toi th? s? b?o v? s? toan v?n lanh th? c?ng hoa, tuan th? va đ?m b?o cac th?a thu?n va quy?n t? do tin ng??ng giao h?i; tuan th? va b?o đ?m quy?n binh đ?ng, t? do chinh tr? va dan s?, đ? duy tri hi?n tr?ng tai s?n c?a nha th? đ??c ban, khong t?ng thu?, ch? t?ng thu? theo lu?t phap; B?o v? B?c đ?u B?i tinh, coi l?i ich, h?nh phuc va danh d? c?a nhan dan Phap la tieu chi duy nh?t đ? qu?n cai tr? Phap".

Trong m?t ng??i dan, Napoleon tr? thanh nguyen th? qu?c gia: ong đ?i di?n cho s? đ?ng thu?n chinh tr? đ?t đ??c gi?a m?t qu?c gia va m?t v? quan v??ng đ??c ch?n va che ch? b?i an s?ng c?a Chua. Tuy nhien, ? n??c ngoai, ong đ??c coi la ng??i k? th?a cu?c cach m?ng va v? c? b?n la đ?i l?p v?i ch? đ? quan ch?. S? m? h? nay ro rang đa tr? thanh m?t đi?m y?u c?a ch? đ? m?i.

Cac cu?c chi?n tranh th?i đ? Nh?t đ? ch? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ti?p theo cu?c chi?n tranh v?i m?t s? v??ng qu?c ? chau Au trong Lien minh th? nh?t t? th?i Cach m?ng, r?i sau đo v?i Lien minh th? hai , nen ngay t? ngay đ?u, đ? Nh?t đ? ch? đa ph?i đ??ng đ?u v?i Chi?n tranh Lien minh th? ba . Chi?n th?ng quy?t đ?nh c?a Napoleon trong tr?n Austerlitz đa ch? co th? lam gi?m s? đe d?a đo trong m?t th?i gian ng?n.

N?m 1806, đ?i quan Phap đa khu?t ph?c đ??c n??c Ph? tr??c khi vao Ba Lan , va cu?i cung đanh b?i Nga trong tr?n Friedland (nay la Pravdinsk , Nga) ngay 14-6-1807. Tren n?n t?ng nay Napoleon đa bu?c Nga ph?i ky hoa ??c Tilsit ngay 7-7-1807, t?m ch?m d?t 2 n?m chi?n tranh lien t?c tren l?c đ?a chau Au.

Vi?c chen chan c?a Phap vao ban đ?o Iberia đa gay ra cu?c chi?n tranh gianh đ?c l?p c?a Tay Ban Nha , m?t cu?c chi?n tranh tan b?o, keo dai x?p x? 6 n?m (t? 24-5-1808 t?i 10-4-1814) lam cho đ? qu?c Phap b? suy y?u tr?m tr?ng.

N?m 1809, Phap l?i đanh nhau v?i Ao trong Chi?n tranh Lien minh th? n?m . Phap th?ng va Ao ph?i ky Hi?p ??c Schonbrunn ( Vien ) ngay 14-10-1809.

N?m 1812, cac c?ng th?ng ngo?i giao v?i Nga, khi?n Phap xam l?n Nga. đay la th?m h?a cho Napoleon va đ? ch?, vi hao t?n r?t nhi?u quan s? trong cac tr?n chi?n va d?ch b?nh, đoi ret

N?m 1813, tr?n chi?n v?i Lien minh th? sau khi?n Phap b? đu?i ra kh?i đ?c va ngay 6.4.1814 hoang đ? Napoleon ph?i thoai v? , ch?u đi đay ? đ?o Elba ( Y )

Ti?p theo đ? Nh?t đ? ch? la Th?i Ph?c h?ng th? nh?t ( Premiere Restauration ) ng?n ng?i c?a v??ng tri?u Bourbon t? 6-4-1814 t?i 20-3-1815. Napoleon m?u toan tr?n kh?i đ?o Elba, quay v? Phap l?y l?i quy?n hanh t? tay vua Louis XVIII , đay la Th?i k? 100 ngay , t? 20-3-1815 t?i 22-6-1815. Napoleon l?i đ?i đ?u v?i Lien minh th? b?y va cu?c đ?i b?i c?a quan Phap trong Tr?n Waterloo đa ch?m d?t h?n nh?ng gi con sot l?i c?a đ? Nh?t đ? ch?. Tr? v? Phap 3 ngay sau, hoang đ? Napoleon đ? Nh?t l?i ph?i thoai v? l?n th? hai va b? đ?a đi đay ? đ?o Saint Helena tren đ?i Tay D??ng cho t?i ch?t.

Vao th?i c?c th?nh (1812), đ? qu?c Phap co 130 t?nh ( Departements ), cai tr? tren 44 tri?u dan, co cac đ?i quan tru đong ? cac n??c Y, đ?c, Tay Ban Nha va Cong qu?c Warszawa (Ba Lan ngay nay).

đ? ch? c?ng mang đ?m net banh tr??ng ba quy?n (xam l?n nhi?u n??c chau Au) va gia đinh tr? . Cac anh em, h? hang c?a hoang đ? Napoleon đ? Nh?t đ??c phong lam vua ? m?t s? n??c chau Au.

S? m? r?ng c?a đ? ch? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Napoleon Bonaparte đa bi?n đ? ch? thanh m?t c??ng qu?c chau Au thong qua chi?n th?ng va lien minh quan s?. đ? ch? bao ph? g?n nh? toan b? l?c đ?a chau Au. V?i s? h? tr? v? quan s? va tai chinh c?a Anh, cac qu?c v??ng chau Au đa t? ch?c cac lien minh ch?ng Phap h?t l?n nay đ?n l?n khac, nh?ng t?t c? đ?u b? Napoleon nghi?n nat.

N?m 1805, v?i s? h? tr? c?a V??ng qu?c Ireland , đ? qu?c Nga va đ? qu?c Ao đa thanh l?p Lien minh th? Ba . đ?i m?t v?i lien minh Phap th? Ba, Napoleon b?t đ?u cu?c chi?n tranh Ao đ?u tien. B?y đ?i quan c?a Napoleon đa v??t qua Ao, b?ng qua Song Rhine va g?p đ?c . Hoang đ? Napoleon bao vay k? thu Karl Mack ? Ulm . Vao ngay 19 thang 10, Mack đa đ?u hang. đo la m?t chi?n th?ng r?c r? cho Napoleon, tuy nhien, ong c?ng ph?i đ?i m?t v?i Quan đ?i Nga c?a Mikhail Kutuzov va Quan đ?i Ao khac.

Bi?t đ??c tin v? th?t b?i c?a Ulm, đ?i cong t??c Karl c?a Teschen đa bu?c ph?i tr? v? Vien . Quan đ?i l?n c?a Napoleon đa vao Morava , nh?ng đi?u nay khong ng?n c?n quan đ?i c?a Kutuzov gia nh?p l?c l??ng v?i l?c l??ng c?a Aleksandr I va Franz II t?i tr?n Austerlitz .

đ? gianh chi?n th?ng, Napoleon I co y đ?nh khi?n k? thu c?a minh l?m t??ng r?ng quan đ?i c?a minh qua y?u, đ? h? co th? phat đ?ng m?t cu?c t?n cong li?u l?nh. Vi v?y, ong đa th?c hi?n r?t nhi?u manh khoe (rut lui v?i m?t chut lien l?c, yeu c?u hai hoang đ? khac ch?p nh?n yeu c?u đam phan c?a h?,...). Theo cach nay, k? thu ngh? r?ng Napoleon ch? co 40.000 ng??i. Kutuzov khong b? l?a, nh?ng cac t??ng tr? mu?n th? hi?n tr??c m?t hoang đ? c?a h?, va h? đa ch?y vao b?y c?a Napoleon.

Vao ngay 2 thang 12 n?m 1805, trong tr?n Austerlitz , m?c du co s?c m?nh kem h?n, Napoleon I va 73.000 binh s? c?a ong v?n gianh chi?n th?ng tr??c 85000 quan Nga-Ao. Chi?n thu?t c?a ong đ??c coi la m?t ki?t tac quan s? thanh cong.

Vao ngay 26 thang 12, Ao đa ky Hi?p ??c hoa binh Presburg . B?ng cach nay, Phap co th? t? ch?c l?i đ?c theo y mu?n: Napoleon I đa thanh l?p Lien bang Rhein , co hi?u l?c gi?i tan đ? qu?c La Ma Th?n thanh . Cu?i cung, Ao c?n ph?i tr? 40 tri?u bang h?i, đay la m?t ph?n b?y thu nh?p qu?c dan.

Ph? đa khong ch?p nh?n r?ng quy?n ba ch? c?a Phap m? r?ng đ?n bien gi?i c?a chinh minh thong qua Lien minh song b?ng. Trong Nga va V??ng qu?c Anh d??i s? thuc đ?y, ngay 09 thang 8 n?m 1806, Friedrich Wilhelm III ban hanh l?nh huy đ?ng, s?n sang đ? đi đ?n chi?n tranh ch?ng Phap.

Vao thang 10 n?m 1806, Ph?, Anh, đ? qu?c Nga, Sachsen va Th?y đi?n đa thanh l?p Chi?n tranh Lien minh th? T? .

Vi v?y Napoleon ph?i chu?n b? cho m?t cu?c chi?n m?i. Anh ta t?p trung quan đ?i c?a minh tren song Rhine va vao ngay 25 thang 9, anh ta đa phat đ?ng m?t cu?c t?n cong vao Sachsen v?i s?c m?nh kho?ng 160.000 (s?c m?nh khi kh?i hanh, t?ng len trong tr?n chi?n). Tr?n chi?n đ?u tien di?n ra t?i Tr?n Saalfeld , trong đo Hoang t? Louis Ferdinand c?a Ph? b? gi?t.

S? ti?n b? c?a quan đ?i Phap r?t nhanh chong, đi?u nay cho h? kh? n?ng tieu di?t 250.000 quan t?i Ph?. đay th?c s? la tr??ng h?p, khi Napoleon va Nguyen soai Louis Nicolas Davout đanh b?i quan đ?i Ph? trong Tr?n Jena va Elst vao ngay 14 thang 10 n?m 1806. Vao ngay nay, quan đ?i Ph? đa m?t kho?ng 43.000 ng??i va t?t c? phao binh. Nh?ng th?t b?i nay đa khi?n ng??i Ph? r?i vao h?n lo?n. Vi v?y, chung toi đa th?y r?ng vao ngay 29 thang 10, 500 Hussar c?a Phap, d??i s? ch? huy c?a T??ng Antoine Lasalle , đa chi?m gi? Szczecin m?t minh va khong g?p ph?i s? khang c? nao va Quan đ?i Ph? ng?ng t?n t?i.

Vao ngay 27 thang 10, Napoleon đa d?n d?t "đ?i quan v? đ?i" c?a minh vao Berlin ? v? tri hang đ?u. T? t?n cong Ph? đ?n khi vao Berlin, Napoleon ch? m?t m??i chin ngay.

Vao ngay 21 thang 11 n?m 1806, Napoleon I đa ra l?nh phong t?a l?c đ?a Anh.

Sau khi đanh b?i quan Ph?, Napoleon đa quy?t đ?nh xam chi?m Ba Lan do quan Ph? chi?m đong tr??c khi Quan đ?i Nga đ?n.

Phan vung m?i nh?t c?a Ba Lan x?y ra cach đay 11 n?m, luc đo binh linh c?a Napoleon đ??c chao đon nh? nh?ng ng??i gi?i phong ? t?t c? cac thanh ph? va trong t?t c? cac tr?n chi?n. đ?c bi?t trong s? h? la c?u linh đong-Y-Ba Lan. Cu?c n?i d?y c?a cac t?nh Ba Lan ch?ng l?i quan chi?m đong Ph? va Nga đa cung c?p 30.000 ng??i cho Napoleon.

Tr??c Warszawa , Nga nao nung, va h? t? ch?i tham chi?n. Joachim Murat chi?m gi? vung ngo?i vi th? đo Ba Lan. Vao ngay 19 thang 12, Napoleon đ?n Warszawa. Napoleon ch?c ch?n đa tr?i qua mua đong ? Ba Lan, vi v?y ong đa danh toan b? thang 1 n?m 1807 t?i Warszawa. T?i đay, anh đa g?p Mary Valevska. Tren th?c t?, quan đ?i Phap c?n ngh? ng?i, va h? khong th? g?p quan đ?i Nga ngay l?p t?c. Do đo, quan đ?i Phap đa đong c?a tr?i mua đong tren Vistula va ch? quan ti?p vi?n trong n??c. May m?n thay, trong ky ?c c?a ng??i Ba Lan, m?t mua đong ?m ap nh? v?y ch?a bao gi? ?m ap đ?n th?. đ?i v?i ng??i Phap, nhi?t đ? ? đay on hoa h?n Paris trong mua nay.

Vao cu?i thang 1 n?m 1807, t??ng Levin August von Bennigsen c?a Nga đa phat đ?ng m?t cu?c t?n cong, bu?c Napoleon ph?i tham gia tr?n Eylau kh?c li?t, khong ch?c ch?n vao ngay 8 thang 2. M?c du t?n th?t n?ng n? t? c? hai phia, Nga đa ch? đ?ng rut lui.

Quan đ?i Phap ph?n cong. Vao ngay 10 thang 6, t?i Tr?n Joachim, k? binh c?a Joachim đa bu?c m?t đ?i quan n?i d?y c?a Quan đ?i Bennigsen m?t l?n n?a. Phap tich c?c theo đu?i va cu?i cung đa gianh đ??c chi?n th?ng quy?t đ?nh trong tr?n Friedland vao ngay 14 thang Sau. Khai ni?m v? tr?n chi?n nay, t? vi?c s? d?ng quan đ?i cho đ?n phan đoan tinh hinh chi?n tr??ng, co th? sanh ngang v?i tr?n Austerlitz , la m?t mo hinh. Khong co nghi ng? r?ng tr?n Friedland đanh d?u chi?n th?ng c?a quan đ?i Phap.

Ngay 07 thang 7, hai nguyen th? qu?c gia trong Tilsit ky v?i thanh ph? đ?t ten la " hi?p ??c Tilsit." Nga tr? thanh m?t đ?ng minh c?a đ? qu?c Phap, nh??ng l?i cac lanh th? đ?a Trung H?i c?a Kotor va Qu?n đ?o Ionia, va tham gia phong t?a l?c đ?a Anh. đ?i v?i V??ng qu?c Ph?, đay la m?t th?m h?a: no đa nh??ng l?i lanh th? phia tay Elbe đ? thanh l?p V??ng qu?c Westfalen va em trai c?a Napoleon, Jerome s? tr? thanh vua c?a đ?t n??c m?i nay. No ph?i nh??ng l?i vung đ?t ma no chi?m đong ? Ba Lan đ? thi?t l?p Cong qu?c Warszawa, va no ph?i tr? nh?ng kho?n b?i th??ng chi?n tranh kh?ng l?. Hoang đ? Napoleon khong bao gi? co đ??c s?c m?nh to l?n nh? v?y.

B?t đ?u t? cu?i n?m 1807, s? can thi?p c?a Phap vao Ban đ?o Iberia (cu?c xam l??c c?a B? đao Nha đa bu?c n??c nay ph?i ap đ?t m?t cu?c phong t?a l?c đ?a va cu?c kh?ng ho?ng can thi?p vao tri?u đ?i Tay Ban Nha) đa gay ra chi?n tranh Tay Ban Nha. đay la m?t cu?c xung đ?t đa keo dai h?n sau n?m va s? lam suy y?u nghiem tr?ng đ? qu?c Phap.

Hi?p ??c Fontainebleau n?m 1807 gi?a Phap va Tay Ban Nha cho phep Phap can thi?p vao Ban đ?o Iberia đ? ki?m soat B? đao Nha : vao ngay 27 thang 11 n?m 1807, vua Joao VI c?a B? đao Nha va cac c?n th?n c?a ong đa giup đ? H?m đ?i Anh B? đay đ?n Brasil . M?t vai thang sau, vao tay quan đ?i B? đao Nha Phap đa ki?m soat nhi?u thanh ph? c?a Tay Ban Nha, ngay sau ngay 2 thang n?m 1808 ? Madrid cu?c n?i d?y, Napoleon ? Bayonne đ? Carlos IV ph?i thoai v?, va Carlos IV b? r?i minh K? v? ngai vang c?a con trai Fernando VII va anh em c?a Fernando VII. Hi?p ??c Bayonne n?m 1808 cho phep Napoleon đ?a anh trai Joseph Bonaparte len ngai vang Tay Ban Nha. Tuy nhien, ki?m soat đ?t n??c nay la r?t kho kh?n. M?t m?t, đo la cu?c n?i d?y c?a ng??i dan Tay Ban Nha, đ?c bi?t la Chi?n tranh du kich , m?t khac, chinh vi s? can thi?p c?a Anh ma h? đa tr?c xu?t quan đ?i Phap ? B? đao Nha ( Hi?p ??c Cintra ngay 30 thang 8 n?m 1808). Quan đ?i Phap khong bao gi? co th? chinh ph?c B? đao Nha.

N?m 1809, cac cu?c đ?ng đ? l?i n? ra gi?a Phap va Ao . Phap đa đanh b?i Lien minh ch?ng Phap th? n?m trong Tr?n Wagram va bu?c Habsburg ph?i ky Hi?p ??c Schonbrunn

.

Th?i k? đ?nh cao (1812) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vao th?i k? đ?nh cao n?m 1812, đ? qu?c Phap co 130 t?nh va h?n 44 tri?u ng??i. V?i s? h? tr? c?a cac đ?ng minh, no co kh? n?ng s? d?ng 600.000 quan ch?ng l?i Nga. No duy tri s? hi?n di?n quan s? r?ng rai ? đ?c , Y , Tay Ban Nha va Cong qu?c Warszawa . Ph? va Ao la đ?ng minh c?a h?. Ben c?nh đo, t?nh Illyria tr?c thu?c th?m quy?n c?a đ? qu?c, m?c du khong ph?i trong y ngh?a truy?n th?ng v? tinh tr?ng t?nh (n?m 1811 b? b? r?i thu?c đ?a l?p k? ho?ch c?p t?nh), trong khi Catalunya l?y đ??c t? V??ng qu?c Tay Ban Nha vao thang Gieng n?m 1812, Tr?c ti?p d??i quy?n c?a Hoang đ? Napoleon.

S? suy tan c?a đ? ch? (1812?1815) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vao thang 2 n?m 1808, Murat ti?p qu?n quan đ?i Phap đong t?i Tay Ban Nha đ? h? tr? cu?c xam l??c c?a B? đao Nha. Nhan dan Madrid r?t quan tam đ?n hoang gia Tay Ban Nha đ??c Napoleon tri?u t?p đ?n Bayonne . Vao ngay 2 thang 5, h? đa chi?n đ?u ch?ng l?i Quan đ?i Phap ( Dos de mayo: Cu?c n?i d?y ngay 2 thang 5, ti?ng Tay Ban Nha). Vi v?y, vao đem 2 đ?n 3 thang 5, Murat đa ti?n hanh m?t cu?c đan ap tan b?o. T? n?m 1809 đ?n 1810, cu?c đ?u tranh du kich Tay Ban Nha đa do d?. T? n?m 1811 đ?n 1812, th?t b?i c?a Phap ? Tay Ban Nha đa t?ng g?p đoi. đ?ng th?i, chinh sach phong t?a l?c đ?a va Hi?p ??c Tiersett lam gia t?ng s? thu đ?ch kinh t? gi?a đ? qu?c Phap va Nga, va c?ng th?ng ngo?i giao gi?a hai n??c leo thang h?n n?a.

Vao ngay 24 thang 6 n?m 1812, c?ng th?ng ngay cang t?ng gi?a Phap va Nga đa khi?n Napoleon va "đ?i quan v? đ?i" c?a ong xam chi?m lanh th? Nga. "đ?i quan v? đ?i" nay g?m co cac binh s? c?a 20 qu?c t?ch. Chi?n tranh Phap-Nga la th?m h?a đ?i v?i đ? qu?c Phap. Nga đa s? d?ng chinh sach tieu th? , pha h?y l??ng th?c va nha c?a c?a h? đ? ng?n ch?n binh linh đ?ch l?y th?c ?n ho?c n?i tru ?n. "B?c đ?u v? đ?i" g?n nh? b? xoa s? (600.000 ng??i t?i th?i đi?m kh?i hanh, va ch? kho?ng 30.000 binh s? v?n co th? chi?n đ?u khi h? tr? v?). Vao th?i đi?m nay, cac đ?ng minh c? c?a Ph? va Ao, l?n l??t vao thang 2 n?m 1813 va Tr? thanh k? thu m?t l?n n?a vao thang Tam.

N?m 1813, cu?c chi?n v?i Chi?n tranh Lien minh th? Sau d?n đ?n vi?c cac l?c l??ng đ? qu?c b? tr?c xu?t kh?i đ?c ( tr?n Leipzig ngay 19 thang 10), ch? con l?i m?t vai thanh tri. N?m 1814, t? thang 1 đ?n thang 3, "Chi?n tranh Phap" n? ra va Lien minh ch?ng Phap xam chi?m Phap. Napoleon thoai v? vao ngay 6 thang 4 n?m 1814 va Ao, Ph? va Nga chi?m Phap.

Tri?u đ?i M?t tr?m ngay t? 20 thang 3 đ?n 22 thang 6 n?m 1815 la s? tr? l?i cu?i cung c?a Napoleon, k?t thuc b?ng s? th?t b?i c?a Quan đ?i Phap t?i tr?n Waterloo (18 thang 6).

đanh gia t??ng ph?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ? ch? mu?n, it nh?t la trong s? kh?i đ?u c?a no, ng??i th?a k? c?a T?ng tai va C?ng hoa. Nh?ng chi?n th?ng c?a quan đ?i ong đa xu?t kh?u cho cac qu?c gia b? chinh ph?c nhi?u thanh t?u c?a Cach m?ng . Cac cong ly va can b?ng chuy?n nghiem đ??c bai b? b?t c? n?i nao quan đ?i Phap. đ?c quy?n quy t?c đ??c lo?i b? tr? Ba Lan. Lu?t Napoleon đa đ??c gi?i thi?u ? nhi?u n??c, đ?c bi?t la Ha Lan , đ?c va Y , lam cho t?t c? m?i ng??i binh đ?ng tr??c phap lu?t. Ong thanh l?p h? th?ng b?i th?m đoan va h?p phap hoa vi?c ly hon.

đ? ch? c?ng la lo luy?n kim c?a m?t quy t?c di truy?n m?i. Nhan d?p tai phan ph?i b?n đ? chau Au ma Napoleon đinh hon, gia đinh va nh?ng ng??i than c?a ong nh?n đ??c ngai vang c?a cac qu?c gia chau Au khac nhau, trong khi cac c?ng tac vien chinh c?a anh ta đ??c trao t?ng nh?ng danh hi?u đ??c sao chep t? ch? đ? c? ( Ancien Regime ).

Cac th?i đi?m quan tr?ng c?a đ? Nh?t đ? ch? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• 18-5-1804: Th??ng vi?n cong b? Napoleon Bonaparte lam hoang đ? Phap
• 2-12-1804: Giao hoang Pio VII lam l? đ?ng quang cho Napoleon t?i Nha th? đ?c Ba Paris
• 2-12-1805: Tr?n Austerlitz
• 14-10-1806: Tr?n Jena va Auerstedt
• 21-11-1806: L?p cu?c phong t?a l?c đ?a
• 7-7-1807: Ky Hoa ??c Tilsit v?i Nga
• 2-5-1808: B?t đ?u chi?n tranh v?i Tay Ban Nha (6 n?m)
• 2-4-1810: Napoleon Bonaparte k?t hon v?i Hoang n? Ao Maria Ludovica
• 2-3-1811: Sinh thai t? Napoleon Francois Charles Joseph Bonaparte t?c Napoleon II , vua La Ma
• 24-6 đ?n 30-12-1812: Chi?n tranh Phap-Nga
• 16 đ?n 19-10-1813: Tr?n Leipzig
• Thang 1 đ?n thang 3-1814: cac tr?n chi?n t?i Phap. Cac n??c Nga, Ao, Ph? xam chi?m Phap
• 6-4-1814: Thoai v? l?n đ?u c?a Napoleon I
• 30-5-1814: Hi?p ??c Paris I
• 20-3 đ?n 22-6-1815: Th?i k? 100 ngay
• 18-6-1815: Tr?n Waterloo
• 20-11-1815: Hi?p đ?nh Paris II

Qu?n tr? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Chinh ph? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

D??i đ? ch?, m?i t??ng lam vi?c tr?c ti?p v?i Napoleon   I: t?t c? quy?n l?c trong tay ^[7] . H? đ??c gi?m xu?ng cac đ?i ly th?c thi đ?n gi?n ma khong co sang ki?n, cong vi?c c?a h? la giam sat vi?c ap d?ng lu?t ^[8] .

đ? giup cac b? tr??ng, tuy nhien tran ng?p cong vi?c, no s? đ??c t?o ra cac chinh quy?n do cac ?y vien H?i đ?ng Nha n??c đ?ng đ?u, đ??c g?i la T?ng c?c. Sau nay g?n nh? t? tr? t? cac b?. Do đo, đa đ??c thanh l?p T?ng c?c B?u chinh vao n?m 1804, T?ng c?c Lam nghi?p n?m 1805, T?ng c?c đanh gia va Lanh s? quan s? n?m 1806, T?ng c?c Th?c ph?m Chi?n tranh n?m 1808, T?ng c?c M? n?m 1810, tham gia T?ng c?c đ??c thanh l?p theo Ch? đ? T?ng tai ^[8] .

Cac b? nganh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong th?i gian tuyen b? c?a đ? ch? Ngay 18 thang 5 n?m 1804, Phap co 106 b? nganh. Ngoai cac t?nh c? đ??c chia thanh tam m??i ba b? nganh va Comtat Venaissin , no con tinh cac cu?c chinh ph?t c?a Cach m?ng Phap v?i B? va Luxembourg đ??c chia thanh chin b? nganh, b? trai song Rhine đ??c chia thanh b?n t?nh, lien bang Cong qu?c Savoy , t?nh Nice va C?ng hoa Geneve đ?a ra ba b? ph?n, tr??c đay, Piemonte thu?c V??ng qu?c Sardegna đ??c chia thanh sau b? nganh.

Cac t? ch?c đ?a ph??ng d?a tren m?t nguyen t?c m?i: qu?n ly la trach nhi?m c?a m?t ng??i, can nh?c trach nhi?m c?a nhi?u ng??i. T?t c? cac tac nhan quy?n l?c hi?n đ??c Napoleon b? nhi?m trong khi m?t kim t? thap n?m gi?: b?, huy?n, xa. đ?ng đ?u b?, m?t ch? th? tr??ng, đ??c h? tr? b?i m?t h?i đ?ng chung th?o lu?n, t? cu?i cung thu?c v? qu?n tr??ng. đ?i v?i qu?n: m?t qu?n tr??ng nh?n l?nh t? qu?n tr??ng va m?t h?i đ?ng qu?n. Ti?u ban truy?n l?nh c?a qu?n cho th? tr??ng trong thanh ph? va h?i đ?ng thanh ph?. Chinh quy?n đ?a ph??ng hoan toan n?m trong tay qu?n tr??ng, Chinh ong đ??c b? nhi?m va bai nhi?m b?i Hoang đ?, ng??i ? Saint Helena đa đ?t bi?t danh cho h? la "Hoang đ? b? binh nh?". T?t c? m?i th? thu?c v? qu?n tr??ng, ng??i đ??c đanh gia theo tinh th?n c?ng đ?ng đang tr? vi trong b? ph?n c?a ong, v? tinh tr?ng c?a nh?ng con đ??ng va hi?u su?t t?t c?a s? b?t bu?c c?a ong.

T?nh Illyria [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac t?nh Illyrian đ??c t?o ra b?i s?c l?nh ngay 14 thang 10 n?m 1809 c?a lien hi?p m?t s? vung lanh th? khong đ?ng nh?t ( Dalmatia chi?m t? n?m 1806, m?t ph?n l?n c?a Croatia , Carniola , Carinthia va m?t ph?n c?a Tyrol ) ^[9] . M?c đich c?a cu?c thon tinh nay la lam suy y?u Ao , c?m Trieste kh?i Anh , do đo đong c?a b?t k? b? bi?n phia đong Adriatic cho cac th??ng nhan ng??i Anh va x? ly cac n??c Slav ch?ng l?i Sa hoang ^[10] .

đ?t n??c nay đ??c chia thanh m??i sau đo vao n?m 1811 thanh b?y t?nh, m?i t?nh đ??c qu?n ly b?i m?t ng??i co quy?n h?n gi?ng nh? t?nh tr??ng , cac t?nh nay đ??c chia thanh huy?n t??ng đ??ng v?i huy?n tr??ng ? đ?u. đ?ng đ?u chinh quy?n la Toan quy?n, đ??c h? tr? b?i m?t t?ng giam đ?c tai chinh. ^[9] .

Chinh quy?n đang th?c hi?n nh?ng thanh t?u c?a Cach m?ng ? nh?ng vung lanh th? nay, nh?ng h?u h?t khong đ??c dan chung ch?p nh?n. Binh đ?ng thu? khong đ??c đon nh?n b?i ng??i dan quen v?i cac ngo?i l? d??i s? cai tr? c?a Ao. Ch? đ? quan d?ch b?t bu?c , đ??c gi?i thi?u vao ngay 15 thang 4 n?m 1811, la đ?i t??ng c?a cac cu?c b?o lo?n Croatia va ch?y tr?n sang Ao ho?c đ?n Qu?n đ?o Quarnero c? dan va gia đinh c?a h? ch?y tr?n kh?i nh?ng con đe ti?p theo ^[10] . Ton giao c?ng la đ?i t??ng c?a c?ng th?ng tr?m tr?ng h?n b?i giao s? ng??i khong ?ng h? vi?c đan ap thu? th?p phan ^[11] .

N?u Phap hoa đ?c bi?t quan tr?ng trong giao d?c, chinh quy?n ton tr?ng ngon ng? đ?a ph??ng va h?c chung ^[11] . Chinh quy?n đ?c bi?t d?a vao giao d?c đ? đ?ng hoa dan s?. Theo ngh? đ?nh c?a ngay 4 thang 7 n?m 1810, m?i xa ph?i co tr??ng ti?u h?c cho nam va m?i bang m?t tr??ng ti?u h?c danh cho n?. M?t s? tr??ng trung h?c ? Phap đ??c len k? ho?ch v?i ngon ng? gi?ng d?y đ?c quy?n ti?ng Phap , nh?ng trong s? b?y d? an ch? co hai d? an đ??c t?o ra (t?i Laybach va Raguse ). M?t tr??ng trung h?c đ??c cai đ?t trong Laybach. Nhi?u ng??i Illyria đ??c g?i đ?n grandes ecoles Phap ^[12] .

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Cach m?ng Phap
• Napoleon Bonaparte
• Cac cu?c chi?n tranh c?a Napoleon
• đ? ch? th? hai

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Fischer, Todd & Freemont-Bames, Gregory The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of a Empire , Oxford: Osprey Publishing Ltd.,2004. ISBN 1-84176-831-6
• McLynn, Frank: Napoleon: A biography , New York, Arcade Publishing Inc.1997, ISBN 1-55970-631-7

đ?c them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Anderson, F.M. (1904). The constitutions and other select documents illustrative of the history of France, 1789?1901 . The H. W. Wilson company 1904. , complete text online

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? đ? Nh?t đ? ch? Phap .

• (ti?ng Anh) First Empire Magazine Covering the History, Battles and Uniforms of Napoleonic era
• (ti?ng Phap) Site de la Fondation Napoleon, consacre a l'histoire du Premier Empire
• (ti?ng Phap) Textes sur Napoleon, le Consulat et l'Empire
• (ti?ng Vi?t)

L?i chu thich: đa tim th?y th? <ref> v?i ten nhom “lower-alpha”, nh?ng khong tim th?y th? t??ng ?ng <references group="lower-alpha"/> t??ng ?ng, ho?c th? đong </ref> b? thi?u