Giao d?c b?c cao ( ti?ng Anh : higher education ) ^[1] la giai đo?n giao d?c b?c cao th??ng di?n ra ? cac vi?n đ?i h?c , tr??ng đ?i h?c , tr??ng cao đ?ng , h?c vi?n , ch?ng vi?n , nh?c vi?n va vi?n cong ngh? , bao g?m cac b?c sau trung h?c ph? thong nh? cao đ?ng, đ?i h?c, va sau đ?i h?c. ^[2]

Quy?n ti?p c?n giao d?c đ?i h?c đ??c noi đ?n trong m?t s? v?n ki?n nhan quy?n qu?c t? . đi?u 13 Cong ??c Qu?c t? v? cac Quy?n Kinh t?, Xa h?i va V?n hoa (1966) c?a Lien Hi?p Qu?c cho r?ng "giao d?c đ?i h?c ph?i đ??c ph? c?p binh đ?ng cho m?i ng??i b?ng nh?ng ph??ng cach thich h?p, tuy thu?c vao kh? n?ng, va đ?c bi?t ph?i ti?n d?n đ?n mi?n phi". đi?u 2 c?a Cong ??c chau Au v? Nhan quy?n (1950) quy đ?nh cac n??c ky ten ph?i b?o đ?m quy?n giao d?c.

Bai nay ch?a noi đ?n ho?t đ?ng nghien c?u va h?c t?p b?c cao trong cac ton giao va trong cac c? s? do ton giao đi?u hanh nh? tu vi?n , thi?n vi?n, ch?ng vi?n va tr??ng Ph?t h?c. Bai vi?t c?ng khong đ? c?p đ?n nh?ng ho?t đ?ng giao d?c sau trung h?c khong thu?c ph?m vi giao d?c đ?i h?c mo t? ? tren. V? nh?ng ho?t đ?ng h?c t?p b?c cao th?i c? đ?i, xem bai Cac c? s? h?c t?p b?c cao th?i c? đ?i .

T?ng quan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Giao d?c đ?i h?c bao g?m cac hinh th?c giao d?c di?n ra ? cac c? s? h?c t?p b?c sau trung h?c, cu?i khoa h?c th??ng đ??c trao v?n b?ng h?c thu?t ho?c c?p ch?ng ch?. Cac c? s? giao d?c đ?i h?c khong ch? bao g?m cac tr??ng đ?i h?c va vi?n đ?i h?c ma con cac tr??ng chuyen nghi?p, tr??ng s? ph?m, tr??ng cao đ?ng, tr??ng đ?i h?c cong l?p va t? th?c h? hai n?m, va vi?n k? thu?t. đi?u ki?n nh?p h?c c?n b?n đ?i v?i h?u h?t cac c? s? giao d?c đ?i h?c la ph?i hoan thanh giao d?c trung h?c , va tu?i nh?p h?c thong th??ng la kho?ng 18 tu?i. ^[3]

Giao d?c đ?i h?c bao g?m cac ho?t đ?ng gi?ng d?y, nghien c?u, th?c t?p (nh? trong cac tr??ng y khoa va nha khoa ), va ph?ng s? xa h?i c?a cac c? s? giao d?c đ?i h?c. Cac hinh th?c giao d?c đ?i h?c bao g?m: giao d?c t?ng quat (general education), th??ng bao g?m đang k? nh?ng y?u t? ly thuy?t va tr?u t??ng cung v?i nh?ng khia c?nh ?ng d?ng; giao d?c chu tr?ng đ?n cac nganh khai phong (liberal arts education), bao g?m cac nganh nhan v?n , khoa h?c , ngh? thu?t ; giao d?c mang tinh hu?n ngh? (vocational education), k?t h?p c? vi?c gi?ng d?y ly thuy?t l?n nh?ng k? n?ng th?c hanh; giao d?c chuyen nghi?p (professional education), nh? trong cac nganh ki?n truc , kinh doanh , lu?t , y khoa, v.v...

? nhi?u qu?c gia phat tri?n, co t?i 50 ph?n tr?m dan s? theo h?c trong cac c? s? giao d?c đ?i h?c. Giao d?c đ?i h?c do đo r?t quan tr?ng đ?i v?i kinh t? qu?c gia, v?i t? cach la m?t nganh kinh t? va la n?i giao d?c va đao t?o nhan l?c cho ph?n con l?i c?a n?n kinh t?. Nh?ng ng??i theo h?c đ?i h?c th??ng ki?m đ??c m?c l??ng cao h?n va it co kh? n?ng b? th?t nghi?p h?n so v?i nh?ng ng??i co h?c v?n th?p h?n. ^{[4] [5]}

Giao d?c đ?i h?c ? m?t s? qu?c gia [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Giao d?c đ?i h?c ? Vi?t Nam [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?i h?c (t? t??ng t? trong ti?ng Anh: university ) chinh th?c co ngh?a la m?t c? s? hay c? c?u giao d?c đ?i h?c vao đ?u th?p nien 1990 , khi Chinh ph? Vi?t Nam thanh l?p cac đ?i h?c qu?c gia va đ?i h?c c?p vung b?ng cach g?p m?t s? tr??ng đ?i h?c l?i v?i nhau. Cac c? s? giao d?c đ?i h?c Vi?t Nam co cac ten g?i: tr??ng đ?i h?c , tr??ng đ?i h?c bach khoa, tr??ng đ?i h?c t?ng h?p, tr??ng đ?i h?c c?ng đ?ng , vi?n đ?i h?c , vi?n đ?i h?c bach khoa, đ?i h?c , đ?i h?c qu?c gia, h?c vi?n , nh?c vi?n , tr??ng cao đ?ng , tr??ng cao đ?ng c?ng đ?ng ... Trong ngon ng? hang ngay, "tr??ng đ?i h?c" va "vi?n đ?i h?c" th??ng đ??c g?i ng?n g?n hay than m?t la "đ?i h?c", m?c du "đ?i h?c" la m?t lo?i hinh c? s? rieng bi?t; v? nh?ng ngh?a khac c?a "đ?i h?c".

Cac chinh th? đ?c l?p ? Vi?t Nam t? th? k? 20 noi chung đ?u nh?n m?nh đ?n cong tac giao d?c va quy?n đ??c giao d?c c?a ng??i dan, m?c du tri?t ly giao d?c, m?c tieu giao d?c, va cach t? ch?c th?c hi?n co khac nhau. đi?u nay th? hi?n trong cac tuyen b? c?a chinh ph? Tr?n Tr?ng Kim th?i đ? qu?c Vi?t Nam , ^[6] va trong cac b?n hi?n phap c?a Vi?t Nam Dan ch? C?ng hoa (1946 va 1959), Vi?t Nam C?ng hoa (1956 va 1967), va C?ng hoa Xa h?i Ch? ngh?a Vi?t Nam (1980 va 1992). Rieng Hi?n phap Vi?t Nam C?ng hoa con noi ro "n?n giao d?c đ?i h?c đ??c t? tr?." ^[7]

N?m 1975 , sau chi?n tranh , t?t c? c? s? giao d?c đ?i h?c t? th?c t?ng ho?t đ?ng ? mi?n Nam d??i chinh th? Vi?t Nam C?ng hoa b? gi?i th?, cac c? s? giao d?c đ?i h?c cong l?p b? gi?i th? ho?c b? chia ra hay s?p x?p l?i theo mo hinh phan tan nganh h?c c?a Lien Xo ; quy?n t? tr? đ?i h?c b? bai b? ^[8] . Giao d?c Vi?t Nam d??i cac chinh th? Vi?t Nam Dan ch? C?ng hoa va C?ng hoa Xa h?i Ch? ngh?a Vi?t Nam, g?m c? giao d?c đ?i h?c, b? chinh tr? hoa, ^{[9] [10]} va hoan toan n?m d??i s? qu?n ly c?a nha n??c va đ?ng C?ng s?n Vi?t Nam . đi?u 36 Hi?n phap C?ng hoa Xa h?i Ch? ngh?a Vi?t Nam (1992) quy đ?nh "nha n??c th?ng nh?t qu?n ly h? th?ng giao d?c qu?c dan v? m?c tieu, ch??ng trinh, n?i dung, k? ho?ch giao d?c, tieu chu?n giao vien, quy ch? thi c? va h? th?ng v?n b?ng." ^[11]

Giao d?c đ?i h?c Vi?t Nam ? mi?n B?c tr??c 1975 va ? c? n??c sau 1975 tuan theo mo hinh bao c?p gi?ng nh? ? cac n??c xa h?i ch? ngh?a khac. Hang n?m, nha n??c phan b? ch? tieu tuy?n sinh cho cac c? s? giao d?c đ?i h?c, c?n c? vao tinh toan nhu c?u c?a cac c? quan va cac đ?a ph??ng. C?n c? vao ch? tieu đo, ngan sach đ??c phan b? cho cac b? ch? qu?n, r?i cac b? rot ti?n xu?ng cho cac c? s? giao d?c do minh qu?n ly. Sinh vien ra tr??ng đ??c nha n??c phan cong cong vi?c. Tinh hinh thay đ?i k? t? n?m 1987 , khi nh?ng l?nh v?c tr??c đay thu?c khu v?c cong b?t đ?u do "cac thanh ph?n kinh t?" khac đ?m trach; bien ch? khong con nhu c?u va sinh vien ra tr??ng khong co vi?c lam vi khong con đ??c phan cong v? cac c? quan nha n??c. đi?u nay đa d?n đ?n vi?c cac c? s? giao d?c đ?i h?c co nguy c? tan ra, do "sinh vien khong mu?n h?c, th?y co khong mu?n d?y". ^[9]

Mua he n?m 1987, B? đ?i h?c va Trung h?c Chuyen nghi?p tri?u t?p cac hi?u tr??ng va bi th? đ?ng ?y cac tr??ng đ?i h?c v? d? m?t h?i ngh? ? Nha Trang . H?i ngh? đa th?o lu?n k? ho?ch c?i cach bao g?m b?n ti?n đ? đao t?o: đao t?o khong ch? cho cac c? quan nha n??c ma con cho c? cac thanh ph?n kinh t?; đao t?o theo d? bao v? yeu c?u nhan l?c trong t??ng lai; đao t?o ph?c v? nhu c?u h?c t?p c?a ng??i dan, khong kem trach nhi?m phan cong, sinh vien t? tim vi?c lam; đao t?o đa d?ng, co c? nh?ng lo?i hinh đao t?o phi chinh quy, khong ch? b?ng ngan sach nha n??c ma con thu h?c phi. C?ng trong th?i k? nay, chinh quy?n C?ng hoa Xa h?i Ch? ngh?a Vi?t Nam b?t đ?u s?a đ?i chinh sach phan lo?i "13 h?ng thanh nien" trong tuy?n sinh. ^[9]

Giao d?c đ?i h?c Vi?t Nam tr?i qua chuy?n bi?n l?n vao đ?u th?p nien 1990 v?i s? ra đ?i c?a lo?i hinh c? s? giao d?c đ?i h?c đ??c g?i la "đ?i h?c", ^[12] g?n gi?ng mo hinh vi?n đ?i h?c hay university ; m?i "đ?i h?c" đ??c thanh l?p tren c? s? sap nh?p m?t s? tr??ng đ?i h?c đ?n nganh đ?n l?nh v?c. Ngay 18 thang 6 n?m 2012 , Qu?c h?i l?n đ?u tien thong qua Lu?t Giao d?c đ?i h?c, đ?a ra "quy đ?nh v? t? ch?c, nhi?m v?, quy?n h?n c?a c? s? giao d?c đ?i h?c, ho?t đ?ng đao t?o, ho?t đ?ng khoa h?c va cong ngh?, ho?t đ?ng h?p tac qu?c t?, b?o đ?m ch?t l??ng va ki?m đ?nh ch?t l??ng giao d?c đ?i h?c, gi?ng vien, ng??i h?c, tai chinh, tai s?n c?a c? s? giao d?c đ?i h?c va qu?n ly nha n??c v? giao d?c đ?i h?c." ^[13]

Hi?n Vi?t Nam co 2 đ?i h?c qu?c gia ( đ?i h?c Qu?c gia Ha N?i va đ?i h?c Qu?c gia Thanh ph? H? Chi Minh ) va 3 đ?i h?c c?p vung ( đ?i h?c Hu? , đ?i h?c đa N?ng , va đ?i h?c Thai Nguyen ). Cac "đ?i h?c" nay co mo hinh g?n gi?ng v?i "vi?n đ?i h?c"; ^[14] m?i đ?i h?c co vai tr??ng đ?i h?c thanh vien, va th??ng ap d?ng m?t ph?n hay toan b? h? th?ng h?c theo tin ch? . ^{[15] [16]} Tuy v?y, cac tr??ng đ?i h?c thanh vien nay g?n nh? bi?t l?p v?i nhau; sinh vien t? m?t tr??ng thanh vien nay th??ng khong h?c đ? l?y tin ch? t? m?t tr??ng thanh vien khac. Co th? noi la mo hinh "đ?i h?c" la m?t s? k?t h?p gi?a mo hinh phan m?nh nganh h?c va phan m?nh c? s? giao d?c c?a Lien Xo va mo hinh vi?n đ?i h?c, va v?n mang n?ng đ?c đi?m c?a mo hinh phan m?nh c?a Lien Xo. Vao thang 10 n?m 2009, m?t s? đ?i bi?u Qu?c h?i Vi?t Nam đ?a ra đ? ngh? g?i ten cac đ?i h?c c?p qu?c gia va c?p vung la vi?n đ?i h?c. ^[17]

Tr??ng đ?i h?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tr??ng đ?i h?c (t? t??ng t? trong ti?ng Anh : college ; co khi con đ??c d?ch ra ti?ng Anh la university ) la m?t lo?i hinh c? s? giao d?c đ?i h?c c?a Vi?t Nam. H?u h?t cac c? s? giao d?c đ?i h?c Vi?t Nam d??i cac chinh th? Vi?t Nam Dan ch? C?ng hoa va C?ng hoa Xa h?i Ch? ngh?a Vi?t Nam co ten la tr??ng đ?i h?c va theo mo hinh phan m?nh nganh h?c va phan m?nh c? s? giao d?c c?a Lien Xo , t?c la m?i tr??ng đ?i h?c t?p trung vao m?t chuyen nganh hay m?t nhom chuyen nganh rieng; vi d?: Tr??ng đ?i h?c Kinh t? Qu?c dan , Tr??ng đ?i h?c Xay d?ng , Tr??ng đ?i h?c Ki?n truc Thanh ph? H? Chi Minh ,... Trong tr??ng đ?i h?c th??ng co cac khoa ; trong khoa co cac b? mon .

Tr??ng đ?i h?c co khi la m?t đ?n v? thanh vien trong m?t vi?n đ?i h?c , vi d? Tr??ng đ?i h?c V?n khoa thu?c Vi?n đ?i h?c Sai Gon , hay trong m?t đ?i h?c , vi d? Tr??ng đ?i h?c Kinh t? thu?c đ?i h?c đa N?ng .

Tr??ng đ?i h?c t?ng h?p (t? t??ng t? trong ti?ng Anh: college ho?c university ) la lo?i hinh c? s? giao d?c đ?i h?c c?a Vi?t Nam d??i hai chinh th? Vi?t Nam Dan ch? C?ng hoa va C?ng hoa Xa h?i Ch? ngh?a Vi?t Nam. Cac tr??ng lo?i nay g?m co Tr??ng đ?i h?c T?ng h?p Ha N?i (nay thu?c đ?i h?c Qu?c gia Ha N?i ), Tr??ng đ?i h?c T?ng h?p Hu? (nay thu?c đ?i h?c Hu? ), va Tr??ng đ?i h?c T?ng h?p Thanh ph? H? Chi Minh (nay thu?c đ?i h?c Qu?c gia Thanh ph? H? Chi Minh ). Cac tr??ng đ?i h?c t?ng h?p nay ch? t?p trung vao cac nganh nhan v?n va khoa h?c c? b?n.

Tr??ng đ?i h?c bach khoa (t? t??ng t? trong ti?ng Anh: polytechnic ), co khi con g?i la tr??ng đ?i h?c k? thu?t, la lo?i hinh c? s? giao d?c đ?i h?c c?a Vi?t Nam d??i hai chinh th? Vi?t Nam Dan ch? C?ng hoa va C?ng hoa Xa h?i Ch? ngh?a Vi?t Nam. Cac tr??ng lo?i nay g?m co đ?i h?c Bach khoa Ha N?i , Tr??ng đ?i h?c Bach khoa đa N?ng (nay thu?c đ?i h?c đa N?ng ) va Tr??ng đ?i h?c Bach khoa Thanh ph? H? Chi Minh (nay thu?c đ?i h?c Qu?c gia Thanh ph? H? Chi Minh ). Cac tr??ng đ?i h?c bach khoa nay ch? t?p trung vao cac nganh k? thu?t va cong ngh? .

Tr??ng đ?i h?c c?ng đ?ng (t? t??ng t? trong ti?ng Anh: community college ) la c? s? giao d?c đ?i h?c s? c?p va đa nganh đ??c thanh l?p ? Vi?t Nam d??i chinh th? Vi?t Nam C?ng hoa . Sinh vien h?c ? đay đ? chuy?n ti?p len h?c ? cac vi?n đ?i h?c, ho?c m? mang ki?n th?c, ho?c h?c ngh? đ? ra lam vi?c. Cac tr??ng đ?i h?c c?ng đ?ng đ??c thanh l?p v?i s? tham gia đong gop, xay d?ng, va qu?n tr? c?a đ?a ph??ng nh?m đap ?ng nhu c?u phat tri?n ? đ?a ph??ng trong cac m?t v?n hoa, xa h?i, va kinh t?. ^[8] Kh?i đi?m c?a mo hinh tr??ng đ?i h?c c?ng đ?ng ? Vi?t Nam la m?t nghien c?u c?a ong đ? Ba Khe ti?n hanh vao n?m 1969 ma cac k?t qu? sau đo đ??c đ?a vao lu?n an ti?n s? trinh ? Vi?n đ?i h?c Nam California n?m 1970 . ^[18] C? s? đ?u tien đ??c hinh thanh la Tr??ng đ?i h?c C?ng đ?ng Ti?n Giang, thanh l?p n?m 1971 ? đ?nh T??ng , sau khi mo hinh giao d?c m?i nay đ??c mang đi trinh bay sau r?ng trong dan chung. ^[8]

Vi?n đ?i h?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vi?n đ?i h?c (t? t??ng t? trong ti?ng Anh: university ) la m?t lo?i hinh c? s? giao d?c đ?i h?c c?a Vi?t Nam. H?u h?t cac c? s? giao d?c đ?i h?c Vi?t Nam d??i chinh th? Vi?t Nam C?ng hoa co ten la vi?n đ?i h?c theo mo hinh university c?a Hoa K? va Tay Au , cung v?i no la h? th?ng đao t?o theo tin ch? ; vi d?: Vi?n đ?i h?c Hu? , Vi?n đ?i h?c đa L?t , Vi?n đ?i h?c V?n H?nh . M?i vi?n đ?i h?c bao g?m nhi?u phan khoa đ?i h?c (ti?ng Anh: faculty ; th??ng g?i t?t la phan khoa ) ho?c tr??ng hay tr??ng đ?i h?c ( school hay college ). Trong m?i phan khoa hay tr??ng co cac nganh ; m?i nganh t??ng ?ng v?i m?t ban (t??ng đ??ng v?i đ?n v? khoa hi?n nay). ^[8] Giao d?c Vi?t Nam th?i Lien bang đong D??ng co m?t c? s? giao d?c theo mo hinh vi?n đ?i h?c la Vi?n đ?i h?c đong D??ng (Universite Indochinoise); ^[14] sau 1945 đ?i ten thanh Vi?n đ?i h?c Ha N?i (Universite de Ha N?i). ? Vi?t Nam hi?n co m?t c? s? giao d?c co ten b?t đ?u b?ng c?m t? vi?n đ?i h?c la Vi?n đ?i h?c M? Ha N?i . Mo hinh vi?n đ?i h?c khong gi?ng nh? mo hinh tr??ng đ?i h?c t?ng h?p vi cac tr??ng đ?i h?c t?ng h?p ch? t?p trung vao cac nganh nhan v?n va khoa h?c c? b?n.

Vi?n đ?i h?c bach khoa (t? t??ng t? trong ti?ng Anh: polytechnic university ) la m?t c? s? giao d?c đ?i h?c đa nganh va đa l?nh v?c t??ng t? nh? mo hinh vi?n đ?i h?c, nh?ng chu tr?ng đ?n cac nganh th?c ti?n. Vao n?m 1973 , Vi?n đ?i h?c Bach khoa Th? đ?c đ??c thanh l?p d??i chinh th? Vi?t Nam C?ng hoa, d?a theo mo hinh polytechnic university ? California , Hoa K? . ^[8] đay la vi?n đ?i h?c bach khoa duy nh?t t?ng t?n t?i ? Vi?t Nam. Trong th?i gian đ?u, Vi?n đ?i h?c Bach khoa Th? đ?c co cac tr??ng đ?i h?c chuyen v? nong nghi?p, k? thu?t, giao d?c k? thu?t, khoa h?c t? nhien va nhan v?n, kinh t? va qu?n tr?, va thi?t k? đo th?; ngoai ra con co tr??ng sau đ?i h?c . Cac c? s? giao d?c đ?u gom chung l?i trong m?t khuon vien r?ng l?n, t?o m?t moi tr??ng g?i h?ng cho tri th?c suy lu?n, v?i m?t c?nh tri đ??c thi?t k? nh?m nang cao oc sang t?o; qu?n ly hanh chinh t?p trung đ? t?ng hi?u n?ng va gi?m chi phi. ^[8] Mo hinh vi?n đ?i h?c bach khoa khong gi?ng nh? mo hinh tr??ng đ?i h?c bach khoa vi cac tr??ng đ?i h?c bach khoa ch? t?p trung vao cac nganh k? thu?t va cong ngh?.

H?c vi?n, Nh?c vi?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Th?i Vi?t Nam C?ng hoa , h?c vi?n th??ng la c? s? giao d?c đ?i h?c co tinh ch?t nh? la tr??ng chuyen nghi?p (professional school), vi d?: H?c vi?n Qu?c gia Hanh chanh (n?i đao t?o nhan vien hanh chanh cao c?p cho chinh ph? Vi?t Nam C?ng hoa, b?c đ?i h?c va sau đ?i h?c), H?c vi?n Qu?c gia Nong nghi?p (n?m 1974 tr? thanh m?t tr??ng thanh vien c?a Vi?n đ?i h?c Bach khoa Th? đ?c ), v.v...

? Vi?t Nam hi?n nay, h?c vi?n v?a đao t?o đ?i h?c, sau đ?i h?c v?a nghien c?u chuyen sau trong m?t l?nh v?c, m?t nganh tr?ng đi?m qu?c gia, nh?: H?c vi?n Chinh tr? Qu?c gia H? Chi Minh , H?c vi?n Qu?c phong , H?c vi?n H?i quan , H?c vi?n K? thu?t Quan s? , H?c vi?n Tai chinh , H?c vi?n Ngan hang , H?c vi?n Ngo?i giao , H?c vi?n C?nh sat Nhan dan , H?c vi?n Nong nghi?p Vi?t Nam v.v...

Trong khi đo, nh?c vi?n (t? t??ng t? trong ti?ng Anh: conservatory ) hay h?c vi?n am nh?c ( music academy ) la c? s? đao t?o va nghien c?u am nh?c t? trinh đ? d??i đ?i h?c, đ?i h?c, va sau đ?i h?c ; vi d?: Nh?c vi?n Thanh ph? H? Chi Minh , H?c vi?n Am nh?c Hu? .

Tr??ng cao đ?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac ecole ( ti?ng Phap , co ngh?a la tr??ng ) c?a Universite Indochinoise ( Vi?n đ?i h?c đong D??ng ) th??ng đ??c g?i la "tr??ng cao đ?ng"; vi d?: Ecole des Beaux-Arts de l'Indochine la Tr??ng Cao đ?ng M? thu?t đong D??ng, co khi la Tr??ng M? thu?t đong D??ng. M?t s? tr??ng thanh vien c?a Trung tam Qu?c gia K? thu?t Phu Th? th?i Vi?t Nam C?ng hoa c?ng đ??c g?i la tr??ng cao đ?ng; vi d?: Tr??ng Cao đ?ng Cong chanh, Tr??ng Cao đ?ng đi?n h?c, v.v...

? Vi?t Nam hi?n nay, tr??ng cao đ?ng la m?t lo?i hinh c? s? giao d?c đ?i h?c đao t?o trinh đ? sau trung h?c nh?ng th?p h?n b?c đ?i h?c, g?i la b?c cao đ?ng. Cac tr??ng cao đ?ng tuy?n nh?ng ng??i co b?ng trung h?c ph? thong h?c t??ng đ??ng, va co ch??ng trinh đao t?o dai kho?ng ba n?m. ^[19] Sinh vien h?c xong cao đ?ng co th? tham gia thi tuy?n đ? đ??c ch?n vao h?c "lien thong" len b?c đ?i h?c ? m?t s? tr??ng đ?i h?c .

Cac th?ng ke [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Theo TS Ph?m Th? Ly ( đ?i h?c Qu?c gia Thanh ph? H? Chi Minh ), sinh vien hi?n nay ch?a y th?c đ??c vi?c h?c nen du nhi?u c? nhan th?t nghi?p, cac doanh nghi?p v?n thi?u ng??i. C? nhan th?t nghi?p do nhi?u nguyen nhan, trong đo ph?i k? đ?n ch?t l??ng đao t?o co v?n đ?, va do m?t nguyen nhan sau xa h?n: chinh sach s? d?ng ng??i tai. Vi?c s? ng??i vao đ?i h?c tuy it (so v?i cac n??c khu v?c, s? li?u th?ng ke t?i VN cho th?y ch? co kho?ng 24% thanh nien t? 18 - 24 tu?i đ??c ti?p c?n giao d?c đ?i h?c, trong khi con s? nay ? nh?ng n??c nh? Thai Lan, Malaysia la 50 - 60%), ma l?i con gi?m la do vi?c co nh?ng ng??i h?c hanh khong ra gi v?n co c??ng v? cao trong xa h?i đa pha h?y h?t đ?ng l?c h?c t?p c?a ng??i tr?. Ngoai ra, h?c h?, thi thue, b?ng gi?, c?ng la nh?ng th? đa pha tan gia tr? c?a t?m b?ng đ?i h?c. ^[20]

Theo th?ng ke c?a B? Giao d?c va đao t?o , tinh đ?n h?t n?m h?c 2016-2017, c? n??c hi?n co 37 vi?n nghien c?u khoa h?c đ??c giao nhi?m v? đao t?o trinh đ? ti?n s?, 235 tr??ng đ?i h?c va h?c vi?n, bao g?m c? phan vi?n va cac c? s? (trong đo co 170 tr??ng cong l?p) va 33 tr??ng cao đ?ng s? ph?m, 2 tr??ng trung c?p s? ph?m.

N?m h?c 2016-2017, t? l? h?c sinh t?t nghi?p trung h?c đ?ng ky xet ty?n vao đ?i h?c la 74%, t? l? h?c sinh đ?u vao đ?i h?c, cao đ?ng kho?ng 41%.

V? quy mo đao t?o, t?ng quy mo đao t?o ti?n s? la 15.112 nghien c?u sinh, quy mo đao t?o th?c s? la 105.801, sinh vien đ?i h?c la 1.767.879 sinh vien, quy mo sinh vien cao đ?ng s? ph?m la 47.800 sinh vien. ^[21]

V? s? l??ng gi?ng vien cac tr??ng đ?i h?c cong l?p hi?n t?i kho?ng 55.400 ng??i, s? l??ng gi?ng vien cac tr??ng đ?i h?c t? th?c hi?n t?i kho?ng 14.190 ng??i. ^[22]

V? ngan sach chi cho giao d?c, theo th?ng ke n?m 2017 c?a B? Giao d?c va đao t?o , chinh ph? đa chi 248,1 nghin t? đ?ng cho l?nh v?c giao d?c, chi?m 20% ngan sach nha n??c, trong đo chi cho đ?n v? giao d?c b?c đ?i h?c chi?m 9%. ^[22]

T? l? ng??i Vi?t Nam h?c đ?i h?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? l? vao đ?i h?c c?a ng??i Vi?t đang ? d??i m?c trung binh toan c?u, t?c la m?i 30% thanh nien đ??c th? h??ng n?n giao d?c b?c cao. ^[23]

Th?ng ke nhom nganh co thu nh?p cao t?i Vi?t Nam [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Theo th?ng ke, top nhom nganh đ??c tr? l??ng cao nh?t theo c?p b?c danh cho sinh vien m?i ra tr??ng t?i Vi?t Nam la B?t đ?ng s?n, Cong ngh?, Th? ky _{/tr? ly} , va Th?c ph?m. ^[24]

Theo th?ng ke, top nhom chuyen nganh đ??c tr? l??ng cao nh?t ? c?p b?c qu?n ly c?p cao bao g?m ch? doanh nghi?p t?i Vi?t Nam la Lu?t, Ki?n truc, Kho bai, Th?c ph?m va Tai chinh. ^[24]

Th?ng ke s? l??ng du h?c sinh t?i Vi?t Nam [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Theo th?ng ke t?ng h?p t? B? Giao d?c va đao t?o (Vi?t Nam) c?ng nh? đ?i s? quan c?a cac n??c, t?ng s? h?c vien ngo?i qu?c l?a ch?n du h?c t?i Vi?t Nam it nh?t la 17.000 ng??i, tr?i dai t? b?c cao đ?ng đ?n cao h?c va ti?n s?, ch? y?u đ?n t? Lao va Campuchia . ^{[25] [26]}

Giao d?c đ?i h?c ? Phap va đ?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

H? th?ng giao d?c đ?i h?c ? c? Phap va đ?c noi chung đ?u n?m d??i s? qu?n ly c?a cac c? quan nha n??c. đi?u ki?n nh?p h?c c?a sinh vien ? hai n??c nay t??ng t? nhau. ? Phap co k? thi tu tai ( ti?ng Phap : baccalaureat ) ? cu?i b?c trung h?c. Giao d?c đ?i h?c ? Phap mi?n phi va danh cho t?t c? cac sinh vien đ?u k? thi nay. Sau khi đ?u tu tai, sinh vien đ??c nh?n vao h?c n?m th? nh?t d? b? ? m?t vi?n đ?i h?c, đ?n cu?i n?m thi tr?i qua m?t k? thi khac kho h?n. N?u v??t qua k? thi nay sinh vien s? đ??c phep h?c trong cac vi?n đ?i h?c them ba hay b?n n?m cho đ?n khi nh?n đ??c b?ng đ?i h?c đ?u tien, ? Phap g?i la license . ^[3]

Tuy nhien co nh?ng khac bi?t c?n b?n trong h? th?ng giao d?c gi?a hai n??c nay. Cac academie (h?c khu) c?a Phap, ^[27] n?m d??i s? qu?n ly c?a m?t giam đ?c do chinh quy?n b? nhi?m va c?ng la ng??i giam sat cac c? s? giao d?c đ?i h?c trong h?c khu. Ch??ng trinh h?c đ?ng nh?t tren kh?p c? n??c khi?n cac vi?n đ?i h?c kho lam minh khac đi. Vi th? ma nhi?u sinh vien ch?n đ?n Paris , n?i co ch? ?n ? t?t h?n va co c? h?i ti?p xuc v?i nhi?u ho?t đ?ng v?n hoa. M?t khac bi?t n?a la Phap co cac c? s? giao d?c đ?i h?c g?i la grand ecole , n?i co ch??ng trinh giao d?c k? thu?t va chuyen nghi?p b?c cao. H?u h?t cac tr??ng nay khong thu?c cac vi?n đ?i h?c, m?c du h? c?ng t? ch?c cac k? thi kh?t khe đ? tuy?n nh?ng ?ng vien đa co b?ng tu tai. Cac grand ecole co cac ch??ng trinh đao t?o trong t?t c? cac nganh khoa h?c ?ng d?ng va cong ngh?, va b?ng c?p ma cac c? s? nay trao đ??c đanh gia cao h?n cac license thong th??ng. ^[3]

? đ?c, qu?c gia hinh thanh t? cac ti?u qu?c hung m?nh m?t th?i, cac vi?n đ?i h?c c?p vung co quy?n t? tr? trong vi?c quy?t đ?nh ch??ng trinh h?c c?a minh d??i s? ch? đ?o c?a cac vi?n tr??ng hay hi?u tr??ng b?u ch?n t? ben trong vi?n đ?i h?c. Sinh vien ? đ?c thay đ?i n?i h?c tuy theo s? thich va th? m?nh c?a t?ng c? s? giao d?c. Th?c s? sinh vien th??ng theo h?c hai, ba, hay th?m chi la b?n vi?n đ?i h?c khac nhau trong su?t khoa h?c b?c đ?i h?c c?a minh, va ph?n đong cac giao s? ? m?t vi?n đ?i h?c gi?ng d?y ? b?n hay n?m c? s? khac n?a. M?c đ? l?u chuy?n cao nay khi?n cho h? th?ng giao d?c đ?i h?c đ?c khac v?i h? th?ng ? Phap, n?i thi?u s? t? do va tinh ca th?. ^[3]

C? hai n??c đ?u co ?nh h??ng đ?n giao d?c đ?i h?c ? cac n??c khac. Thong qua ?nh h??ng len cac n??c thu?c đ?a hay thong qua cong tac truy?n giao, ng??i Phap đa đ?a nhi?u khia c?nh c?a h? th?ng giao d?c c?a h? vao B?c va Tay Phi, vung Caribe, va vung Vi?n đong. Trong th?p nien 1870, h? th?ng cac vi?n đ?i h?c c?a Nh?t B?n đ??c phat tri?n d?a theo mo hinh c?a Phap. đ?c bi?t cac grand ecole c?a Phap đ??c l?y lam hinh m?u cho cac tr??ng k? thu?t. Giao d?c đ?c thi t?o ?nh h??ng thong qua nh?ng khai ni?m tri?t h?c lien quan đ?n vai tro c?a cac vi?n đ?i h?c. Ng??i đ?c đi tien phong trong vi?c nh?n m?nh t?m quan tr?ng c?a cac vi?n đ?i h?c v?i vai tro la nh?ng c? s? nghien c?u, va h? c?ng t?o ra c?m nh?n v? cac vi?n đ?i h?c nh? la bi?u t??ng c?a tri th?c qu?c gia. ^[3]

Giao d?c đ?i h?c ? Anh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac c? s? giao d?c đ?i h?c ? Anh Qu?c co m?t m?c đ? t? tr? cao. Cac vi?n đ?i h?c ? Anh g?n nh? hoan toan t? tr? đ?i v?i chinh quy?n qu?c gia va đ?a ph??ng trong vi?c đi?u hanh c?ng nh? trong vi?c quy?t đ?nh ch??ng trinh h?c, du cho cac c? s? nay nh?n tai tr? g?n nh? hoan toan t? nha n??c. đi?u ki?n tuy?n sinh ? cac vi?n đ?i h?c Anh kha ph?c t?p. Sinh vien ph?i l?y đ??c Ch?ng ch? Giao d?c Ph? thong (t??ng t? nh? b?ng tu tai ? Phap) b?ng cach thi đ?u cac k? thi trong nhi?u mon h?c khac nhau. Sinh vien thi đ?u cac k? thi nay v?i th? h?ng cang cao thi cang co c? h?i đ??c vao h?c ? m?t vi?n đ?i h?c do minh ch?n. Qua trinh tuy?n sinh kh?t khe nay, cung v?i vi?c h??ng d?n sinh vien ch?t ch? thong qua h? th?ng ph? đ?o, khi?n h?u h?t sinh vi?n b?c đ?i h?c ? Anh co th? hoan thanh ch??ng trinh trong ba n?m, thay vi thong th??ng la b?n n?m. Cac ch??ng trinh đao t?o ? Anh co m?c đ? chuyen mon hoa cao h?n so v?i ch??ng trinh ? cac n??c chau Au l?c đ?a. ?nh h??ng c?a mo hinh giao d?c đ?i h?c Anh co th? tim th?y ? Canada , Uc , ?n đ? , Nam Phi , New Zealand , va cac c?u thu?c đ?a khac c?a Anh ? chau Phi , đong Nam A , va Thai Binh D??ng . ^[3]

Giao d?c đ?i h?c ? Hoa K? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Giao d?c đ?i h?c Hoa K? khac v?i chau Au ? m?t s? khia c?nh. ? Hoa K?, ng??i ta co c?m nh?n chung r?ng sinh vien hoan thanh giao d?c trung h?c nen h?c it nh?t hai n?m ? đ?i h?c. Do đo ma r?t nhi?u cac tr??ng đ?i h?c t? th?c h? hai n?m va tr??ng đ?i h?c c?ng đ?ng đa đ??c m? ra đ? cung c?p hai n?m giao d?c b?c đ?i h?c, khong gi?ng nh? cac tr??ng đ?i h?c va vi?n đ?i h?c truy?n th?ng, n?i đa s? sinh vien hoan thanh b?n n?m h?c đ? l?y b?ng va n?i co nhi?u sinh vien ti?p t?c h?c them ch??ng trinh sau đ?i h?c t? m?t đ?n ba n?m ? cac tr??ng sau đ?i h?c . Cac vi?n đ?i h?c cung c?p cac khoa h?c b?n n?m la cac c? s? t? th?c ho?c cong l?p ph? thu?c vao s? h? tr? tai chinh c?a chinh ph?. Cac tr??ng va vi?n đ?i h?c t? th?c d?a nhi?u vao s? ti?n h?c phi thu đ??c t? sinh vien. Cac chinh quy?n ti?u bang tai tr? cho cho cac h? th?ng vi?n đ?i h?c cong l?p quy mo l?n, theo đo b?o đ?m c? h?i giao d?c đ?i h?c cho ph?n l?n dan chung s?n long va h?i đ? đi?u ki?n v? m?t h?c thu?t đ? theo h?c. ^[3] Trong s? nh?ng ng??i M? t? 25 tu?i tr? len, 52.6% co đi h?c đ?i h?c, 27.2% co b?ng đ?i h?c, va 9.6% co b?ng sau đ?i h?c. ^[28]

? Hoa K?, b?ng c? nhan h? b?n n?m th??ng co đ??c khong ph?i b?ng cach thi đ?u cac k? thi ma b?ng cach tich l?y cac tin ch? khoa h?c hay s? gi? tham d? l?p h?c. Ch?t l??ng h?c t?p trong cac khoa h?c nay đ??c đanh gia thong qua b?ng đi?m. Hoan thanh m?t s? cac khoa h?c khac nhau va đ?t đi?m đ?u thi s? đ??c trao b?ng đ?i h?c. Trong hai n?m đ?u tien, sinh vien th??ng theo h?c cac khoa h?c theo quy đ?nh trong m?t lo?t cac l?nh v?c khac nhau, cung v?i m?t s? khoa h?c do sinh vien t? ch?n. Trong n?m th? ba va th? t?, sinh vien t?p trung vao m?t ho?c hai l?nh v?c chuyen mon. Sinh vien sau đ?i h?c co th? h?c cao h?n hay lam nghien c?u ? m?t trong s? nhi?u tr??ng sau đ?i h?c, th??ng la nh?ng c? s? co s? chuyen mon hoa cao. ? nh?ng tr??ng sau đ?i h?c nay, sinh vien h?c đ? l?y b?ng th?c s? (g?m m?t đ?n hai n?m h?c sau đ?i h?c) ho?c b?ng ti?n s? (g?m hai đ?n b?n n?m h?c cung nh?ng yeu c?u khac n?a). ^[3]

Hoa K? co nhi?u c? s? giao d?c đ?i h?c cong l?p va t? th?c danh ti?ng. Theo cac b?ng x?p h?ng uy tin, kho?ng 13 đ?n 15 tr??ng đ?i h?c va vi?n đ?i h?c Hoa K? n?m trong nhom 20 c? s? giao d?c đ?i h?c đ?ng đ?u th? gi?i. ^{[29] [30]} Giao d?c Hoa K? co m?t đ?c đi?m đang chu y b?t ngu?n t? mo hinh c?a đ?c la vi?c coi nh? cac bai gi?ng va cac k? thi. ? c? hai qu?c gia nay, sinh vien đ??c đanh gia thong qua thanh tich h?c t?p c?a h? trong cac khoa h?c rieng l?, n?i ma vi?c vi?t cac bai lu?n va tham gia th?o lu?n đ??c xem tr?ng. Mo hinh giao d?c đ?i h?c Hoa K? đ??c ap d?ng tri?t đ? ? Philippines va đa ?nh h??ng đ?n h? th?ng giao d?c Nh?t B?n va đai Loan sau Chi?n tranh Th? gi?i th? hai . ^[3]

Giao d?c đ?i h?c ? Nga [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Giao d?c đ?i h?c ? Nga đ?c tr?ng b?i s? qu?n ly tr?c ti?p c?a nha n??c va cho đ?n n?m 1990-1991 n?m d??i s? ki?m soat c?a đ?ng C?ng s?n Lien Xo . Cac c? s? giao d?c đ?i h?c đ??c chia thanh cac tr??ng đ?i h?c t?ng h?p, n?i gi?ng d?y cac nganh nhan v?n va khoa h?c c? b?n; cac vi?n, n?i d?y t?ng nganh rieng l? (vi d?: lu?t, y khoa, va nong nghi?p); va cac vi?n bach khoa, n?i co cac nganh t??ng t? nh? trong cac vi?n nh?ng đ??c d?y v?i m?t n?n tang khoa h?c r?ng h?n. M?t đi?m khac bi?t khac c?a h? th?ng giao d?c đ?i h?c Nga la vi?c m? r?ng đang k? m?ng l??i giao d?c thong qua nh?ng khoa h?c ham th? (t? xa) đ??c thi?t k? c?n th?n. Nh?ng khoa h?c nay đ??c h? tr? b?i them cac ch??ng trinh phat tren đai phat thanh va đai truy?n hinh va đ??c t?ng c??ng thong qua cac trung tam h?c t?p c?p vung. Nhi?u sinh vien do đo co th? h?c ban th?i gian trong khi lam vi?c toan th?i gian hay ban th?i gian. Sinh vien đ??c tuy?n vao cac c? s? giao d?c đ?i h?c d?a tren c? s? k?t qu? cac k? thi. Th?i gian h?c đ? l?y b?ng c?p đ?u tien m?t ch?ng b?n đ?n sau n?m, trong đo trung binh la n?m n?m. Ch??ng trinh h?c bao g?m cac mon b?t bu?c, thay th?, va t? ch?n. Cac sinh vien h?c l?y b?ng ph?i thi hai hay ba mon c? b?n lien quan đ?n chuyen nganh ma minh ch?n. ? cu?i khoa h?c b?c đ?i h?c, cac sinh vien đ?u đ??c nh?n b?ng nh? nhau, nh?ng sinh vien co thanh tich xu?t s?c nh?t thi đ??c b?ng ?u. H?u h?t cac c? s? giao d?c đ?i h?c co cac khoa h?c sau đ?i h?c cho sinh vien theo h?c. Cac khoa h?c nay th??ng k?t thuc b?ng m?t lo?t cac k? thi. ^[3]

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Cac c? s? h?c t?p b?c cao th?i c? đ?i
• Giao d?c tu?i ?u th?
• Giao d?c ti?u h?c
• Giao d?c trung h?c

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?c them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Giao d?c b?c cao .

Tra giao d?c b?c cao trong t? đi?n m? ti?ng Vi?t Wiktionary

• The Origin of Universities L?u tr? 2009-02-20 t?i Wayback Machine (Ngu?n g?c cac vi?n đ?i h?c). B?n li?t ke c?a GS. Jerome Bump ? Vi?n đ?i h?c Texas-Austin .
• Giao d?c đ?i h?c . B? Giao d?c va đao t?o Vi?t Nam.
• Giao d?c cac n??c L?u tr? 2013-12-20 t?i Wayback Machine . Vi?n Nghien c?u Phat tri?n Giao d?c. Co m?t s? ch??ng sach rut t? cu?n K? y?u đ?i h?c Humboldt 200 n?m .
• Ethical Principles in University Teaching L?u tr? 2013-12-20 t?i Wayback Machine . Society for Teaching and Learning in Higher Education, Canada. B?n d?ch ti?ng Vi?t: Nh?ng nguyen t?c đ?o đ?c trong gi?ng d?y đ?i h?c L?u tr? 2013-12-20 t?i Wayback Machine , bao Tia Sang.
• Tertiary Education (Giao d?c sau trung h?c). Ngan hang Th? gi?i.
• League of European Research Universities L?u tr? 2013-12-21 t?i Wayback Machine (Lien đoan cac Vi?n đ?i h?c Nghien c?u chau Au): Cac bai vi?t v? giao d?c đ?i h?c, ch?ng h?n "What are Universities for?" L?u tr? 2016-02-21 t?i Wayback Machine (M?c đich c?a cac vi?n đ?i h?c la gi?).
• Thong tin giao d?c Phap L?u tr? 2013-12-20 t?i Wayback Machine , V??ng qu?c Anh , đ?c , va Hoa K? L?u tr? 2013-12-20 t?i Wayback Machine tren trang m?ng c?a c? quan ngo?i giao va v?n hoa cac n??c nay t?i Vi?t Nam.