Cho trong v?n hoa va tin ng??ng

Hinh ch?p v? m?t con cho

Danh x?ng

Ten g?i : Cho , c?u , khuy?n , tu?t , cun , c?y Ten khoa h?c : Canis lupus familiaris

Vung v?n hoa ?nh h??ng

Chau Phi Chau A Chau Au Chau M?

Y ngh?a bi?u t??ng

V?t nuoi trung thanh, thu c?ng Gi? nha, gac c?a, h?u c?n B?n th?u, ngu d?t, đang khinh

Trong net v?n hoa va tam linh c?a m?t s? dan t?c , cho la đ?ng v?t than thi?t g?n bo t? r?t lau đ?i v?i ng??i ch? noi rieng va con ng??i noi chung, nh?ng đ?c tinh c?a cho đ??c ton vinh nh? trung thanh , thong minh , quan tam đ?n ch?... no la b?n g?n g?i c?a con ng??i, cho canh gac nha c?a cho con ng??i, th?m chi co n?i cho đ??c th? cung t?i cac đ?n th? , mi?u m?o , ^[1] Trong v?n hoa A đong cho đ??c x?p vao 12 con giap ? v? tri th? 11 v?i chi Tu?t va m?t trong nh?ng con v?t thu?c l?c suc . Trong quan ni?m c?a ng??i Vi?t thi cho la con v?t co th? đem đ?n nh?ng đi?u may m?n, mang đ?n thu?n l?i va nhi?u ni?m vui ( meo đ?n nha thi kho, cho đ?n nha thi sang ). ^[2]

? r?t nhi?u n?i tren th? gi?i , con cho đ??c tran tr?ng va nang niu, ng??i ta c?ng đ?t Cac chom sao đ??c đ?t ten cho g?m: Ti?u Khuy?n , đ?i Khuy?n va L?p Khuy?n . Ben c?nh đo cho c?ng la đ?i t??ng b? khinh r?, coi th??ng, no đ??c xem nh? m?t con v?t b?n th?u, ngu d?t va đang khinh. Ng??i ta hay thoa m? nhau b?ng nh?ng cau ch?i, ti?ng long , thu?t ng?, co nh?c đ?n con cho nh?: đ? cho , đ? con cho , đ? cho ma , đ? cho đ? , đ? cho s?n , th?ng cho , cho ch?t , th?ng cho ch?t , đ? cho cai (am ch? gai m?i dam ), cho gh? , ngu nh? cho, l?nh nh? cho , c?u no tai (am ch? nh?ng k? tay sai), tu?ng cho l?n , đ? cho vo ch? , đam cho hoang , cho chui g?m ch?n ....

Trong tin ng??ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T?c th? cho kha ph? bi?n ? nhi?u dan t?c tren th? gi?i, va co ? h?u kh?p th?n tho?i cac dan t?c ? đong Nam A l?c đ?a. Ban đ?u t?c nay xu?t phat t? cac dan t?c ch?n nuoi gia suc khu v?c Tay Nam A , v?i vai tro canh gi? đan gia suc. Sau đo co th? ng??i ?n?Au t? th?i đ?ng thau đa mang vao đong A truy?n th?ng ch?n nuoi cung v?i tin ng??ng th? cho. Trong th?n tho?i vung đ?a Trung H?i va C?n đong, hinh t??ng cho, k? canh gi? gia suc đa s?m chuy?n thanh k? canh gi? th? gi?i am ph?. ^[3] ? Trung Qu?c, Cho B?c Kinh đ??c coi la nh?ng con cho thieng lieng, th?n thanh ma đ??c kinh tr?ng nh? theo m?t truy?n thuy?t v? Th?ch s? v?i kh? n?ng xua đu?i ta ma cho gia ch?.

Huy?n tho?i ? nhi?u n??c tren th? gi?i đ?u co lien quan đ?n cho nh?: Thien khuy?n , Cerbere (cho Ngao Xec-be) va g?n li?n v?i Th?n Ch?t, v?i am ph?, v?i h? gi?i, theo đo cho co nhi?m v? d?n h?n, d?n d?t con ng??i trong bong đem c?a coi ch?t. Ng??i Mexico c? nuoi nh?ng con cho chuyen đ? lam b?n đ?ng hanh va d?n đ??ng cho nh?ng ng??i ch?t sang th? gi?i ben kia. T?i Nouvelle - Guinee , nhi?u b? t?c cho r?ng con cho đa đanh c?p l?a c?a ch? nhan đ?u tien la con chu?t. Trong quan ni?m c?a ng??i M??ng , Ga va Cho đong vai bi?u t??ng c?a S?ng (sang) va Ch?t (t?i) ? hai th? gi?i đ?i ngh?ch nhau trong khong gian, đ?i di?n cho cac loai s?ng d??i th?p, tren m?t đ?t. ? Nh?t B?n , cho la b?n trung thanh c?a ng??i. Trong đ?o H?i con cho thanh hinh ?nh c?a t?t c? nh?ng gi x?u xa đe ti?n nh?t trong th? gian, t? đ?ng hoa minh v?i con cho ?n xac ch?t, cho la bi?u t??ng c?a s? tham lam, s? pham ?n.

? Vi?t Nam , nh?t la mi?n B?c, th?t cho đ??c m?t b? ph?n dan c? đ?c bi?t ?a chu?ng, c?i ngu?n ?n th?t cho b?t đ?u t? l? hi?n t? cho trong tin ng??ng dan gian. Ng??i ?n đ?u tien la th?y cung, th?y phu th?y ma c?ng ch? ?n len, ?n vao luc t?i tr?i, đem hom. Do m?c c?m t?i l?i x?a nay ch?ng ai noi to?c ra la ?n th?t cho. Do kieng k? nen ng??i ta noi ch?ch la ?n th?t c?y, m?c t?n ("cay con" noi lai c?a "con c?y"). ^[4] Quan ni?m ng??i Vi?t me tin d? đoan t? tr??c đ?n nay v?n cho r?ng: ?n th?t cho đ?u n?m, đ?u thang thi s? khong t?t, khong g?p may m?n trong c? n?m, c? thang đo; nh?ng ?n th?t cho vao cu?i n?m, cu?i thang ho?c sau khi g?p m?t chuy?n khong hay thi l?i la xua đu?i cai "v?n đen" đi. ^[5]

V?t t? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ng??i Murut ? b?c Borneo , cho v?a la t? ph? huy?n tho?i v?a la anh hung khai hoa, la đ?a con đ?u long c?a quan h? lo?n luan gi?a m?t ng??i đan ong v?i em gai duy nh?t c?a minh s?ng sot sau m?t cu?c đ?i h?ng th?y . Trong tin ng??ng c?a ng??i C? Tu , con cho chinh la v?t t? c?a h?. Truy?n thuy?t k? r?ng, thu? x?a co m?t tr?n đ?i h?ng th?y tieu di?t muon loai, ch? con m?t co gai va m?t con cho s?ng sot nh? tr?n vao m?t chi?c tr?ng. Co gai s?ng cung v?i con cho nh? v? ch?ng, sinh ra hai ng??i con, m?t trai, m?t gai. L?n len, ng??i con trai xu?ng đ?ng b?ng, ng??i con gai ? l?i mi?n nui. Cu?i cung hai ng??i l?i g?p l?i va l?y nhau, sinh ra m?t qu? b?u. T? qu? b?u đo, ng??i C? Tu, ng??i Bru , ng??i Ta Oi , ng??i Vi?t ra đ?i.

Truy?n thuy?t v? ong t? cho c?ng con th?y ? nhi?u dan t?c khac ? Vi?t Nam nh? Xe đ?ng , S’tieng , Gi? Trieng , Ch?m , Dao , Lo Lo … Ngay nay ng??i Dao v?n coi minh la con chau c?a Ban H? do đo h? co t?c th? cho, trang ph?c mo ph?ng cho hay trang tri hinh cho va đ? toc ki?u cho. Cach đ? toc mai b?ng tr??c tran ma ng??i Phap g?i la "theo ki?u cho" (a la chien) ? ng??i C? Tu , đo la ki?u đ? toc th??ng th?y ? m?t s? nhom Xe đ?ng, Ta Oi, Bru (cac t?c cung co truy?n thuy?t v? ong t? cho), ng??i C? Tu ? Qu?ng Nam b? g?i la "m?i co đuoi" vi nam gi?i C? Tu th??ng đ? đuoi kh? dai phia sau. Ng??i Pa Co con gi? t?c kieng gi?t va ?n th?t cho nh? con v?t t?. Truy?n thuy?t c?a ng??i Pa Co k? l?i r?ng, ba t? va ong t? cho v?n s?ng cung nhau ? n?i đ?t li?n v?i tr?i. Ng??i Khuy?n Nhung t? x?ng t? tien la hai con cho tr?ng (B?ch Khuy?n), sung bai v?t t? cho tr?ng.

Th? cho đa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cho đa ? nong thon Trung Hoa co ch?c n?ng canh gi? yeu quai vao lang nh?ng khong co vai v? nh? th?n Th? đ?a, khong th?y th?p nhang, tr? con co th? tu? ti?n c??i len l?ng no. ? L?ng S?n nhi?u n?i c?ng co t?c th? cho đa nh?: Chi L?ng , đ?ng M? , Khon Leng , Th?t Khe , Trang đ?nh , đ?ng đ?ng , Cao L?c … ? ng??i Vi?t co phong t?c đ?t cho đa tr??c c?ng nha, đ?n mi?u đ? đu?i ma qu?. Hinh th?c cho đa gi? vai tro canh gac la kha ph? bi?n ? nong thon, ? huy?n đan Ph??ng (Ha Tay) co hai n?i th? ph?ng cho. M?t b? th? cho đa ngoai v??n, tr??c c?a đinh thon Phu Trung, xa Th??ng M?. M?t b? th? cho đa khac n?m c?nh qu?n th? di tich chua Phuc Khanh va đinh lang đ?ch V?, xa Ph??ng đinh. T?i chua C?u ( H?i An , Qu?ng Nam ) hi?n con đoi cho kh?c b?ng g? ng?i ch?u do cac ngh? nhan lang m?c Kim B?ng t?o tac do chua C?u đ??c xay d?ng vao n?m Tu?t.

? nhi?u đ?a ph??ng ng??i dan v?n gi? t?c chon cho đa tr??c c?a, th?m chi th? va kinh c?n g?i la c? Th?ch, Th?n c?u, quan l?n Hoang Th?ch. Trong quan ni?m c?a ng??i Vi?t x?a, cho la con v?t trung thanh va mang l?i nhi?u may m?n. Cho binh th??ng ch? coi đ??c ph?n d??ng, mu?n canh gi? ph?n am thi ph?i nuoi cho đa. T?c th? cho đ??c bi?u hi?n d??i nhi?u hinh th?c. Ng??i Vi?t th??ng chon cho đa tr??c c?ng nh? m?t linh v?t v?i y ngh?a c?u phuc, tr? ta ho?c đ?t cho đa tren b? th? va coi nh? m?t b?c th?n linh. Cho đa trong nha th??ng nh?, mang dang v? hi?n lanh, khong to l?n nh? cho đa ? đinh, đ?n, ph?. Hinh th?c th? cho đa kha ph? bi?n ? nong thon, cac vung quanh Ha N?i nh? Ha Tay (c?), B?c Ninh, B?c Giang, H?ng Yen… ^[6]

? m?i vung, hinh th?c th? cho đa c?ng khac nhau. Ng??i Tay, Nung m?t s? n?i ? L?ng S?n co t?c ch?n ngay t?t đ? đ?t con cho đa tr??c c?a trong nha va tr? ta ma. V?i ng??i Dao, hinh ?nh con cho đ??c bi?u hi?n tren trang ph?c. Ng??i Pa Co trong t?c ng??i C? Tu con kieng gi?t th?t, coi con cho nh? v?t t? truy?n. Ngay nay, ng??i Vi?t m?t s? n?i khong chon cho đa ? tr??c c?a nh?ng v?n mua cho g?m v? đ? bay trong nha, v?a xua đu?i ta ma, v?a lam v?t trang tri. ^[6]

Trong v?n hoa [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Hinh t??ng con cho đ??c m?t s? ngh? s? nh? nha v?n , h?a s? , nha đieu kh?c trong gi?i m? thu?t quan tam trong sang tac, t?o thanh hinh t??ng ngh? thu?t, du v?y hinh t??ng con cho trong m? thu?t co l? hi?m th?y h?n cac con v?t khac nh?: R?ng , ng?a , h? ... ? ph??ng đong , ng??i ta xem th??ng hinh t??ng con cho h?n ph??ng Tay . Cho nen, nh?ng ngh? s? th?t s? danh c?m xuc tr??c hinh t??ng con v?t nay c?ng r?t hi?m. M?t s? h?a s? co v? cho nh?ng it di?n t? no v?i cach nhin đ?n l? ma co s? ph?i h?p v?i hinh t??ng khac nh? v? cho cung ng??i trong cu?c đi s?n, it khi đ??c coi la đ?i t??ng chinh trong t? duy sang tac.

Trong l?nh v?c đi?n ?nh, con cho c?ng co nh?ng vai di?n trong cac phim c?a Hollywood ho?c hang Walt Disney s?n xu?t nh?: Tr? v? n??c , Chuy?n du l?ch k? l? , cho Benji trong Benji, chu cho s?n , Cleo trong b? phim truy?n hinh nhi?u t?p S? l?a ch?n c?a con ng??i , cho Asta trong phim Ng??i đan ong m?nh kh?nh , nh?ng con cho phim ho?t hinh c?a Walt Disney nh? Goofy l?n tien xu?t hi?n trong phim Mickey's Revue (1932), Pluto l?n đ?u tien trong phim The Chain Gang (1930), nh?ng con cho đ?m trong phim 101 con cho đ?m đa đ? l?i ?n t??ng v? nh?ng ca tinh c?a cac di?n vien do s? sang t?o tinh t? c?a cac h?a s? ngoai ra con b? phim Cao va cho s?n . M?t s? b? phim nh?:

• Phim Bac Fyodor, con cho va con meo , (ti?ng Nga: Дядя Фёдор, пёс и кот)
• Phim Chu cho Mukhtar , hay Mukhtar tr? l?i (ti?ng Nga: Возвращение Мухтара)
• Phim K? ho?ch ≪Y≫ va nh?ng cu?c phieu l?u khac c?a Shurik
• Phim Ba ga cung thuy?n, ch?a k? con cho , (ti?ng Nga: Трое в лодке, не считая собаки) la m?t b? phim hai c?a hang Lenfilm, cong chi?u l?n đ?u n?m 1979.
• Phim B?n chang linh t?ng va m?t chu cho (phim) , m?t b? phim truy?n hinh dai t?p do Konrad Nał?cki va Andrzej Czekalski đ?o di?n.
• Phim Con cho s?n c?a dong h? Baskerville (ti?ng Nga: Собака Баскервилей) la ph?n th? ba trong lo?t phim v? nh?ng cu?c phieu l?u c?a nhan v?t tham t? Sherlock Holmes.

Trong đ?i s?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ng??i ta con dung khai ni?m Nut chan cho (sheepshank) la m?t lo?i nut day dung đ? rut ng?n m?t day th?ng ho?c thau g?n ph?n day chung. đ?ng tac b?i c?a loai cho c?ng đ??c con ng??i h?c h?i đ? phong tac thanh ki?u b?i cho, ng??i b?i ki?u nay th? đ?n gi?n, th?m chi khong c?n ng?p đ?u xu?ng n??c. Trong quan h? tinh d?c , nh?ng đ?ng tac giao ph?i c?a loai cho (cho l?o) đ??c con ng??i mo ph?ng va bi?n th? thanh m?t trong nh?ng t? th? khi giao h?p , đo la t? th? ki?u cho t?c ng??i cho đ?a d??ng v?t vao t? phia sau, ng??i nh?n qu? b?ng c? tay va chan, than song song m?t san. Ng??i cho co th? n?m toc c?a ng??i nh?n đ? lam đi?m t?a va d? đi?u khi?n. M?t bi?n th? c?a ki?u cho la ng??i nh?n chui xu?ng phia tr??c, ng??i cho co th? nang hong c?a minh len đ? co th? đ?a d??ng v?t vao sau nh?t.

Nh?ng con cho [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Cho Ngao Cerberus : la con cho s?n ba đ?u c?a Hades v?i cai đuoi r?n, la con v?t canh gi? ? c?ng đ?a ng?c.
• Con cho ma Padfoot trong huy?n tho?i ? Anh, ? đau co Padfoot, ? đo co s? ch?t choc. Padfoot co hinh dang gi?ng m?t con cho đen kh?ng l?, co kh? n?ng tang hinh va thay đ?i hinh d?ng mang theo nh?ng chu?i am thanh đang s? khi xu?t hi?n ^[7]
• Hao Thien Khuy?n : c?a D??ng Ti?n la con v?t trong truy?n Tay Du Ky la con v?t đa đanh h?i va t?n cong Ton Ng? Khong .
• Thien C?u : ? Nh?t B?n la truy?n thuy?t v? con cho th?n bi
• Con cho Vang trong ti?u thuy?t Lao H?c la con cho do con trai lao tr??c khi đi đ?n đi?n cao su đa đ? l?i. Lao v?a coi nh? con v?a coi nh? m?t ng?i b?n trung thanh. Tuy nhien, vi gia c?nh ngheo kho khong nuoi n?i no nen ong lao đanh c?n r?ng ban con cho đi. Lao đa r?t d?n v?t b?n than minh khi mang m?t "t?i l?i" la đa n? tam "l?a m?t con cho".
• Cho ba đ?u Fluffy la sinh v?t h? cho, xu?t hi?n duy nh?t t?i t?p m?t trong Sinh v?t huy?n bi trong Harry Potter .
• Cho Hachik? n?i ti?ng kh?p Nh?t B?n do trung thanh v?i ch? ngay c? sau khi ng??i ch? đa ch?t nhi?u n?m.
• Con cho s?n c?a dong h? Baskerville (The Hound of the Baskervilles) (1981), m?t con cho s?n hound sat th? trong cau chuy?n v? tham t? Sherlock Holmes trong phim cung ten .

Thanh ng? v? cho [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong s? nh?ng con v?t g?n g?i v?i con ng??i, khong ai khong nh?c đ?n con cho, khac v?i loai v?t khac, hinh ?nh chu cho xu?t hi?n kha nhi?u trong thanh ng?, t?c ng? Vi?t Nam. Trong kho tang t?c ng?, thanh ng? Vi?t Nam, co it nh?t 70 cau xu?t hi?n hinh ?nh con cho.

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]