Cong th?c 1
(
ti?ng Anh
:
Formula One
), con g?i la
Th? th?c 1
hay
F1
, la m?t mon
th? thao t?c đ?
chuyen v?
đua xe h?i
banh
h? cao nh?t theo đ?nh ngh?a c?a
Lien đoan O to Qu?c t?
(
Federation Internationale de l'Automobile
hay
FIA
), c? quan qu?n ly
th? gi?i
v? th? thao
mo to
. "Cong th?c" trong ten g?i la đ? ch? m?t lo?t quy đ?nh ma t?t c? ng??i va xe tham gia ph?i tuan th?. Mua gi?i vo đ?ch th? gi?i F1 bao g?m m?t chu?i cac cu?c đua, đ??c bi?t đ?n v?i ten Grands Prix, th??ng đ??c t? ch?c t?i nh?ng đ??ng đua đ??c xay d?ng rieng, c?ng co m?t s? it tr??ng h?p la tren nh?ng con đ??ng trong thanh ph?, cu?c đua n?i ti?ng nh?t trong s? đo la
Monaco Grand Prix
?
Monte Carlo
. K?t qu? c?a m?i cu?c đua đ??c t?ng h?p l?i đ? xac đ?nh hai Nha vo đ?ch Th? gi?i hang n?m, m?t danh cho tay đua va m?t danh cho đ?i đua.
Xe h?i Cong th?c 1 khi đua v?i
t?c đ?
cao nh?t co th? len t?i 360
km/h
(225
mph
) v?i vong quay may len t?i 12500 vong m?t
phut
. Nh?ng chi?c xe nay co kh? n?ng keo g?p 5 l?n tr?ng l?c t?i m?t s? khuc cua. Hi?u su?t c?a xe ph? thu?c r?t nhi?u vao
đi?n t?
,
khi đ?ng l?c h?c
, nhip va
banh xe
. đ?ng c? va
truy?n đ?ng
c?a m?t chi?c xe Cong th?c 1 hi?n đ?i la m?t trong s? nh?ng b? ph?n
c? khi
ph?i ch?u ap l?c l?n nh?t tren
hanh tinh
. Cong th?c 1 đa ch?ng ki?n nhi?u s? phat tri?n va thay đ?i trong su?t
chi?u dai
l?ch s? c?a mon
th? thao
nay.
Chau Au
la cai noi c?a Cong th?c 1; t?t c? cac đ?i đ?u đ?u co tr? s? t?i đo va kho?ng m?t n?a cu?c đua t? ch?c t?i đo. C? th? h?n
Lien hi?p V??ng qu?c Anh va B?c Ireland
đa s?n sinh ra nhi?u tay đua vo đ?ch nh?t (13), va đ?i đa s? đ?i đua vo đ?ch (32). Tuy nhien, ph?m vi c?a mon th? thao nay đa m? r?ng đang k? trong nh?ng n?m g?n đay va Grands Prix gi? đay đ??c t? ch?c ? kh?p n?i tren th? gi?i. M?t s? cu?c đua ? chau Au d?n chuy?n sang cac cu?c đua t?i cac chau l?c khac, nh?t la
chau A
nh?
Bahrain
,
Trung Qu?c
,
Malaysia
va
Th? Nh? K?
,
Singapore
đa t? ch?c cu?c đua đem đ?u tien vao
n?m 2008
,
Cac Ti?u v??ng qu?c ? R?p Th?ng nh?t
b?t đ?u đ?ng cai
n?m 2009
va
?n đ?
đa đ??c them vao l?ch b?t đ?u t?
n?m 2011
. Trong s? 19 cu?c đua vao n?m 2011 (ch?a k? GP Bahrain), co 9 cu?c đua la ? ben ngoai chau Au
Cong th?c 1 la m?t s? ki?n
truy?n hinh
l?n, v?i hang tri?u ng??i theo doi m?i cu?c đua tren kh?p th? gi?i. La mon th? thao đ?t đ? nh?t th? gi?i
[2]
, hi?u ?ng kinh t? c?a no la r?t ro rang, va nh?ng tr?n chi?n tai chinh va chinh tr? đa x?y ra ? nhi?u n?i. Trung binh kho?ng 55 tri?u ng??i tren th? gi?i theo doi tr?c ti?p cac cu?c đua Cong th?c 1. L?ch s? va s? ph? bi?n c?a mon th? thao nay đa khi?n cho no tr? thanh m?t moi tr??ng buon ban hi?n nhien, d?n đ?n s? đ?u t? cao t? nh?ng nha tai tr?, chuy?n thanh ngan sach c?c l?n danh cho cac đ?i đua. Vai đ?i đua đa pha s?n ho?c ban cho cong ty khac t?
n?m 2000
. Vi d? g?n đay nh?t v? đi?u nay la đ?i đua Super Aguri đa b? t? ch?i khong cho tham gia Gi?i Grand Prix
Tay Ban Nha
va sau đo ph?i gi?i tan do thi?u ngu?n ti?n sau khi n? l?c thu hut tai tr? b?t thanh.
Mon th? thao nay do
FIA
qu?n ly. Cac quy?n th??ng m?i c?a Cong th?c 1 thu?c quy?n s? h?u c?a Nhom Cong th?c 1.
Lo?t cu?c đua Cong th?c 1 co ngu?n g?c t? Gi?i Grand Prix đua Mo to vao nh?ng
n?m 1920
va
1930
. "Cong th?c" la m?t t?p cac quy đ?nh ma t?t c? nh?ng ng??i va xe tham gia ph?i tuan th?. Gi?i Cong th?c 1 ch? đ??c ch?p thu?n sau
Chi?n tranh th? gi?i th? hai
vao
n?m 1946
, v?i cu?c đua khong tinh vo đ?ch đ?u tien đ??c t? ch?c vao n?m đo. M?t s? t? ch?c đua xe Grand Prix đa đ?t ra cac lu?t l? danh cho Gi?i vo đ?ch Th? gi?i t? tr??c
chi?n tranh
, nh?ng do chi?n tranh tri hoan, Gi?i vo đ?ch Cac tay đua Th? gi?i khong tr? thanh gi?i chinh th?c cho đ?n
n?m 1947
. Cu?c đua vo đ?ch th? gi?i đ?u tien đ??c t? ch?c t?i
Silverstone
,
Lien hi?p Anh
vao
n?m 1950
. M?t gi?i vo đ?ch danh cho đ?i đua di?n ra ti?p đo vao
n?m 1958
. Cac gi?i vo đ?ch qu?c gia đ??c t? ch?c t?i
Nam Phi
va
Lien hi?p Anh
vao
th?p nien 1960
va
1970
. Cac cu?c đua Cong th?c 1 khong tinh vo đ?ch đ??c t? ch?c trong nhi?u n?m nh?ng do chi phi cho cu?c đua ngay cang cao, cu?c đua khong tinh vo đ?ch cu?i cung di?n ra vao n?m 1983
[3]
.
Chi?c Alfa Romeo 159 đa cung
Juan Manuel Fangio
gianh chi?n th?ng trong
n?m 1951
.
Nha vo đ?ch Gi?i vo đ?ch Th? gi?i Cong th?c 1 đ?u tien la tay đua ng??i
Y
Giuseppe Farina trong chi?c
Alfa Romeo
trong n?m 1950, ch? v?a v?n đanh b?i đ?ng đ?i ng??i
Argentina
Juan Manuel Fangio
c?a ong. Tuy nhien Fangio đa gianh l?i ch?c vo đ?ch cac n?m 1951,
1954
,
1955
,
1956
&
1957
(k? l?c 5 l?n gianh ch?c vo đ?ch th? gi?i c?a ong đa t?n t?i su?t 45 n?m cho đ?n khi tay đua ng??i đ?c
Michael Schumacher
gianh đ??c ch?c vo đ?ch th? 6 vao
n?m 2003
), m?ch chi?n th?ng c?a ong b? ng?t trong 2 n?m
1952
va
1953
do ch?n th??ng, va ng??i đo?t gi?i trong cac n?m đo la Alberto Ascari c?a đ?i đua
Ferrari
. M?c du Stirling Moss th??ng xuyen thi đ?u, ong ch?a bao gi? gianh đ??c m?t Ch?c vo đ?ch Th? gi?i nao, va đ??c xem la tay đua v? đ?i nh?t ch?a t?ng gianh đ??c danh hi?u nao
[4]
[5]
.
Kho?ng th?i gian nay la kho?ng th?i gian th?ng tr? c?a nh?ng đ?i đua do nh?ng nha s?n xu?t xe h?i ph? thong đi?u hanh -
Alfa Romeo
,
Ferrari
,
Mercedes Benz
va Maserati - t?t c? cac đ?i đua nay đ?u đa thi đ?u t? tr??c chi?n tranh. Mua gi?i đ?u tien, cac đ?i đua s? d?ng nh?ng chi?c xe tr??c th? chi?n nh? 158 c?a Alfa. Chung đ?u co đ?ng c? phia tr??c, banh xe co ta-long h?p va đ?ng c? hut th??ng 4,5 lit ho?c t?ng n?p 1,5
lit
. Gi?i vo đ?ch th? gi?i cac n?m 1952 va 1953 ap d?ng quy đ?nh c?a
Cong th?c 2
, v?i nh?ng chi?c xe nh? h?n, y?u h?n, do lo ng?i v? s? l??ng xe h?i Cong th?c 1 khong co nhi?u tren th? tr??ng
[6]
. Khi quy đ?nh Cong th?c 1 m?i, v?i đ?ng c? gi?i h?n con 2,5 lit, đ??c tai ap d?ng vao n?m 1954, Mercedes-Benz đa cho ra m?t chi?c W196 c?i ti?n, trong đo co m?t s? sang ki?n đang chu y nh? van đi?u khi?n vong (desmodromic valve) va phun nhien li?u c?ng nh? than xe đong kin co hinh dang thuon h?n. Mercedes đa gianh ch?c vo đ?ch tay đua trong hai n?m, tr??c khi rut ra kh?i t?t c? cac gi?i đua mo to sau Cu?c kh?ng ho?ng Le Mans 1955
[7]
.
Stirling Moss t?i Nurburgring vao n?m
1961
.
S? c?i ti?n l?n v? cong ngh? đ?u tien, đo la s? tai s?n xu?t cac lo?i h?i co đ?ng c? t?m trung c?a
Cooper
(theo sau chi?c Auto Union tien phong c?a Ferdinand
Porsche
vao nh?ng n?m 1930), l?y y t??ng t? nh?ng m?u thi?t k? Cong th?c 3 thanh cong c?a cong ty, di?n ra vao nh?ng n?m 1950. Tay đua ng??i
Uc
Jack Brabham, nha vo đ?ch th? gi?i vao n?m 1959,
1960
va
1966
, đa nhanh chong ch?ng t? đ??c tinh ?u vi?t c?a m?u thi?t k? m?i. đ?n n?m 1961, t?t c? nh?ng tay đua thi đ?u đa chuy?n sang cac lo?i xe h?i đ?ng c? t?m trung
[8]
.
Nha vo đ?ch Th? gi?i ng??i
Anh
đ?u tien la Mike Hawthorn, ng??i lai m?t chi?c Ferrari gianh đ??c danh hi?u vao n?m 1958. Tuy nhien, khi Colin Chapman gia nh?p lang v?i vai tro nha thi?t k? khung g?m va sau đo la ng??i thanh l?p Team Lotus, đ?i đua xanh c?a Anh b?t đ?u th?ng tr? cac đ??ng đua trong th?p nien ti?p theo. V?i Jim Clark,
Jackie Stewart
, John Surtees, Jack Brabham, Graham Hill, va Denny Hulme, cac tay đua c?a đ?i Anh va
Kh?i th?nh v??ng chung
đa gianh đ??c m??i hai ch?c vo đ?ch th? gi?i t?
n?m 1962
đ?n
1973
.
Vao n?m 1962, Lotus gi?i thi?u chi?c xe h?i co mi?ng g?m khung b?ng
nhom
g?n li?n v?i than thay cho ki?u thi?t k? d?ng khung truy?n th?ng. C?i ti?n nay đa đ??c ch?ng minh la b??c đ?t pha v? đ?i nh?t v? cong ngh? k? t? khi nh?ng chi?c xe h?i đ?ng c? t?m trung ra m?t. Vao n?m
1968
, Lotus s?n l?i t?t c? chi?c xe c?a đ?i sang mau gan c?a hang Imperial Tobacco, t? đo gi?i thi?u hinh th?c
tai tr?
vao mon th? thao
[9]
.
L?c ep xu?ng c?a
đ?ng l?c h?c
d?n d?n tr? nen quan tr?ng trong m?u thi?t k? xe k? t? khi co s? xu?t hi?n c?a canh
may bay
vao cu?i th?p nien 1960. Vao cu?i th?p nien 1970, Lotus gi?i thi?u khi đ?ng l?c h?c v? hi?u ?ng m?t đ?t cung c?p l?c ep xu?ng kh?ng l? va lam t?ng đang k? t?c đ? b? cua (m?c du khai ni?m nay tr??c đay đa đ??c dung trong Chaparral 2J c?a
Jim Hall
vao n?m 1970). Cac l?c đ?ng l?c h?c tac đ?ng len xe l?n qua l?n (len đ?n 5 l?n
tr?ng l??ng
xe) đ?n n?i c?n nh?ng lo xo c?c c?ng đ? duy tri m?t kho?ng sang g?m xe c? đ?nh, khi?n cho nhip xe g?n nh? r?n, va b?t k? m?t đ? nhun nao gi?a xe va ng??i v?i đ? b?p benh c?a m?t đ??ng ph? thu?c hoan toan vao banh xe
[10]
.
Cac quy đ?nh va k? thu?t theo dong th?i gian
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Tr??c
Chi?n tranh th? gi?i th? hai
, ben c?nh cac quy đ?nh cho o to chuyen dung trong cac gi?i Grand Prix con co m?t lo?i
khung xe
r? ti?n h?n g?i la
voiturettes
(xe con), cho phep co đ?ng c? l?p may nen đ?n 1.500
cm³
.
D??i ap l?c c?a hai đ?i Grand Prix c?a
đ?c
,
Mercedes-Benz
va Auto Union, hai đ?i ma khong đ??c s? đ?ng tinh ? n??c ngoai c? v? chinh tr? l?n v?
th? thao
, nen vao cu?i
th?p nien 1930
đa co nh?ng c? g?ng h?y b? nh?ng quy đ?nh th?i b?y gi? va đ?a cac
voiturettes
tr? thanh h?ng Grand Prix. Ngoai vi?c kh? n?ng c?nh tranh c?a cac nha s?n xu?t
Anh
,
Phap
va
Y
đ??c c?i thi?n ro r?t, cac đ?i m?i v? an toan c?ng đ??c neu len lam ly do cho vi?c thay đ?i cac quy đ?nh. Vi th? gi?i Grand Prix ?
Tripoli
(
Libya
) n?m
1939
đ??c t? ch?c cho cac
voiturettes
, nh?ng m?c du v?y Mercedes-Benz đa đo?t gi?i m?t cach b?t ng? v?i m?t chi?c o to đ??c ch? t?o m?i đ?c bi?t cho m?c đich nay.
Ngay sau chi?n tranh cac xe đua
voiturettes
v?n đ??c ch? t?o, đ?c bi?t la b?i
Alfa Romeo
, nen
Lien đoan O to Qu?c t?
(FIA) đa đi?u ch?nh l?i cac quy đ?nh danh cho cac xe đua Grand Prix co hi?u l?c t? n?m
1947
: trong h?ng t? đo đ??c g?i la Formula 1 cho phep cac đ?ng c? l?p may nen (
supercharged engine
) co dung tich đ?n 1.500 cm³ va đ?ng c? hut (
atmospheric engine
) đ?n 4.500 cm³. Them vao đo
Formula 2
đ??c đ?nh ngh?a cho lo?i đ?ng c? hut co dung tich đ?n 2.000 cm³.
Cac cu?c đua xe rieng l? cho gi?i Grand Prix đ??c t? ch?c theo cac quy đ?nh nay, lo?t đua hay gi?i vo đ?ch chau Au nh? tr??c chi?n tranh khong con n?a. Nh?ng khi Lien đoan mo to Qu?c t? (
Federation Internationale de Motocyclisme
- FIM) t? ch?c gi?i vo đ?ch th? gi?i vao n?m
1949
, FIA ph?n ?ng b?ng gi?i vo đ?ch th? gi?i trong n?m
1950
. Cu?c đua xe đ?u tien c?a gi?i vo đ?ch th? gi?i m?i di?n ra vao ngay
13 thang 5
n?m
1950
?
Silverstone
(
Anh
).
đ? c?ng c? cho yeu c?u t? đ?a ra la m?t gi?i vo đ?ch th? gi?i m?c du g?n nh? ch? co chau Au tham d?, trong th?i gian t?
1950
đ?n
1960
cu?c đua 500
d?m
?
Indianapolis
(
Hoa K?
) đa đ??c cho đi?m c?a gi?i vo đ?ch th? gi?i m?c d?u thi theo cac quy đ?nh hoan toan khac.
Trong 2 n?m đ?u tien xe
Alfetta
trang b? đ?ng c? co may nen c?a
Alfa Romeo
, xe co nhi?u đi?m t??ng t? nh? cac thi?t k? tr??c chi?n tranh, ti?p t?c chi?m ?u th?. Tuy v?y cu?i n?m
1951
Alfa Romeo rut lui ra kh?i mon th? thao đua xe nay sau hai th?p nien đ?t đ??c nhi?u thanh tich. Vi ch? con co
Ferrari
, lanh đ?o đua xe c?a Alfa, la co kh? n?ng thi?t k? cac lo?i xe đua F1 co th? c?nh tranh nen gi?i vo đ?ch th? gi?i cac n?m
1952
va
1953
t?m th?i đ??c t? ch?c cho lo?i xe
F2
it t?n kem h?n h?n. M?c du v?y Ferrari v?n chi?m ?u th? trong cac n?m nay va đ?u đo?t gi?i v?i Alberto Ascari.
N?m
1954
quy đ?nh m?i it t?n kem h?n (F1 v?i đ?ng c? hut đ?n 2.500 cm³ hay đ?ng c? co may nen đ?n 750 cm³, F2 đ?n 1.500 cm³) ra đ?i, vi th? nhi?u hang xe trong đo co Mercedes quy?t đ?nh l?i ti?p t?c tham d?.
Porsche 804 Xe đua Cong th?c 1 n?m 1962
T?
1961
đ?n
1965
cac quy đ?nh c? dung cho F2 tr? thanh F1 lam cho cac đ?i nh? c?a Anh đang chi?m ?u th? gi?n d? vi h? khong t? ch? t?o đ?ng c? đ??c.
Porsche
đa ch? t?o xe cho F2 đ?t đ??c nhi?u thanh tich t? nhi?u n?m nen vi?c đi len F1 tr? nen g?n g?i. Th? nh?ng chi?c đ?ng c? 4
xi lanh
co ngu?n g?c t?
Volkswagen
khong th? c?nh tranh đ??c. Khung xe ki?u 718 c?ng qua n?ng n? so v?i cac đ?i th?. V?i ki?u 804 m?i co đ?ng c? 8 xi lanh
Porsche
chi?n th?ng duy nh?t m?t l?n ? gi?i vo đ?ch th? gi?i t?i
Rouen
(
Phap
) n?m
1962
v?i Dan Gurney. Cu?i mua đua xe n?m đo Porsche rut lui kh?i h?ng F1 do t?n kem va do khong s?n xu?t h?ng lo?t đ??c va l?i t?p trung vao s?n xu?t
o to
th? thao v?n la l?nh v?c c?a h?.
Vi xe th? thao va ngay c? m?t s? xe đ??c s?n xu?t h?ng lo?t vao th?i gian nay co cong su?t l?n h?n c? lo?i g?i la cao nh?t nay nen vao n?m
1966
cac quy đ?nh l?i đ??c thay đ?i b?ng cach nang g?p đoi dung tich xy lanh (3.000 cm³ cho đ?ng c? hut, 1.500 cm³ cho đ?ng c? co may nen).
đ?ng c? Repco t??ng đ?i đ?n gi?n chi?m ?u th? trong hai n?m đ?u tien c?a h?ng 3 lit vi sau khi quy đ?nh thay đ?i trong th?i gian ng?n khong co đ?ng c? nao thich h?p. Ngay c? Ferrari c?ng ph?i mang m?t đ?ng c? xe đua th? thao nh? cung v?i m?t thi?t k? sai l?m ra đ??ng đua. BRM ch?ng hai đ?ng c? 8 xi lanh len thanh m?t chi?c H16 va đ??c g?i la "quai v?t", Maserati kh?i đ?ng l?i m?t đ?ng c? V12 t? th?i đ?i 2.500 cm³ c?a
th?p nien 1950
. Cac đ?ng c? đ??c khoan them thanh kho?ng 2 lit c?a Coventry-Climax đa qua th? thach v?n ti?p t?c gianh chi?n th?ng. Th? nh?ng cong ty nay khong mu?n đ?u t? vao phat tri?n m?t đ?ng c? 3 lit nen rut lui kh?i F1.
Trong nh?ng n?m t?
1968
đ?n
1982
đ?ng c? đ??c ban t? do V8-DFV Cosworth c?a
Ford
chi?m ?u th? trong F1 vi nhi?u đ?i v?i đ?ng c? nay va cung v?i 12 ng??i lai xe đa gi?t gi?i vo đ?ch th? gi?i trong t?ng c?ng 155 cu?c đua. Ferrari đo?t gi?i m?t l?n v?i chi?c V12 co cong su?t m?nh h?n m?t it, BRM v?i chi?c V12 chi?n th?ng m?t vai l?n.
B?t đ?u t? n?m
1977
Renault
đ?a đ?ng c? turbo vao F1 va chi?n th?ng l?n đ?u v?i đ?ng c? nay vao n?m
1979
. Cho đ?n n?m
1982
cac đ?ng c? hut ti?t ki?m h?n, tin c?y h?n, it t?n kem h?n va d? lai h?n v?n ti?p t?c n?m gi? ?u th? m?c du co cong su?t nh? h?n ngay cang th?y ro. B?t đ?u t? n?m
1983
cac đ?ng c? turbo co cong su?t m?nh h?n cu?i cung c?ng chi?m ?u th?, trong cac vong ch?y th? đa co th? t?o cong su?t cao h?n 1.000
ma l?c
r?t nhi?u trong kho?n th?i gian ng?n va vi th? đ?y lui cac lai xe đ?ng c? hut xu?ng ph?n phia sau c?a đ?i hinh kh?i hanh.
Cac đ?ng c? Cosworth đa qua th? thach v?i kho?ng 500 ma l?c sau đo đ??c s? d?ng trong Formula 3000, h?ng đua thay th? Formula 2 v?i cac đ?ng c? đua 2.000 cm³.
Chi?c xe đua m?nh nh?t t? tr??c đ?n nay trong Cong th?c 1 la chi?c Benetton-BMW n?m
1986
v?i 1.350 ma l?c đ??c đi?u khi?n b?i tay đua
ng??i Ao
Gerhard Berger, chi?m gi?i Grand Prix c?a
Mexico
trong cung n?m. Sau đo Berger t??ng thu?t l?i la "chi?c o to nay g?n nh? khong th? ch?y đ??c vi m?nh qua", t?c la ph?i h?t s?c c?c nh?c m?i đi?u khi?n đ??c chi?c xe.
Ralf Schumacher
trong chi?c BMW-Williams (
2003
)
Lewis Hamilton
trong xe Mercedes AMG F1 va
Charles Leclerc
trong xe Ferrari (
2019
)
B?t đ?u t? n?m
1989
cac đ?ng c? turbo b? c?m va ch? con cho phep cac đ?ng c? hut đ?n 3.500 cm³ (đ? phan bi?t v?i F3000 v?i dung tich la 3.000 cm³), đ??c s? d?ng trong cac lo?i V8, V10, V12 va ngay c? cho W12. Renault gi?i thi?u b? đi?u khi?n van b?ng khi nen thay th? cac lo xo thep cho phep t?ng vong quay nhanh 12.000 vong/phut đang thong d?ng cho đ?n th?i đi?m đo.
Sau mua đua xe n?m
1994
, vi co nhi?u tai n?n, dung tich đ??c gi?m xu?ng con 3.000 cm³, cong su?t gi?m t? kho?ng 750 xu?ng con 650 ma l?c.
T? n?m
1996
Ferrari thay V12 n?ng va t?n nhi?u nhien li?u b?ng lo?i V10 ma cung v?i lo?i nay
Michael Schumacher
đa chi?n th?ng đ??c 3 cu?c đua. Ngay t? n?m
1997
ng??i ta đa đ?t l?i đ??c cong su?t 750 ma l?c b?ng cach t?ng vong quay nhanh h?n 17.000 vong/
phut
.
T? mua đua xe
2005
cac xe ph?i qua đ??c hai cu?i
tu?n
đua ma khong ph?i thay th? đ? gi?m phi t?n va ki?m ch? vi?c t?ng cong su?t (hi?n nay vao kho?n 900 ma l?c ? 19.000 vong/phut).
Cac quy đ?nh v? k? thu?t va phat tri?n
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
| N?m
|
S? li?u
|
| 1950
-52
|
Dung tich
đ?ng c? 4,5 lit cho may khong nen va 1,5 lit cho may nen, rut ng?n đ??ng đua t? 500
km
xu?ng con 300 km hay it nh?t la 3
ti?ng
đ?ng h?.
|
| 1952/
53
|
đua theo cac quy đ?nh danh cho
Cong th?c 2
.
|
| 1954-58
|
Dung tich đ?ng c? đ??c quy đ?nh la 750 cm³ cho may nen va 2,5 lit cho lo?i khong co. đ??ng đua đ??c quy đ?nh la 500 km hay 3 ti?ng đ?ng h?.
|
| 1958-
60
|
X?ng may bay
nguyen ch?t b? c?m.
Ch? s? octan
đ??c quy đ?nh t? 100 đ?n 139. Th?i gian lai đ??c gi?m xu?ng con 2 ti?ng hay it nh?t la 300 km va nhi?u nh?t la 500 km.
|
| 1961
|
Quy đ?nh dung tich đ?ng c? la 1,5 lit, lo?i co may nen b? c?m. C?m khong nh? h?n tr?ng l??ng t?i thi?u la 450
kg
, h?n ch? ch? s? octan con 100, cac binh x?ng ph?i đap ?ng đ??c cac quy đ?nh v? an toan nh? c?a
may bay
.
|
| 1966
|
Cho phep đ?ng c? hut 3 lit va đ?ng c? turbo 1,5 lit, tr?ng l??ng t?i thi?u la 500 kg.
|
| 1967
|
B?t bu?c ph?i co day an toan va
nhom mau
c?a ng??i lai xe ph?i co tren b? ao li?n qu?n.
|
| 1968
|
M? b?o hi?m đ?u tien c?a Bell.
|
| 1969
|
C?m cac b? ph?n h? tr? khi đ?ng l?c, b? truy?n đ?ng 4 banh c?a xe Lotus.
|
| 1970
|
B?t bu?c ph?i co thi?t b? ch?a chay tren xe.
|
| 1971
|
Banh xe khong ranh c?a Goodyear, đ?ng c? turbo c?a Lotus.
|
| 1976
|
Wing-car-concept c?a Lotus, xe 6 banh c?a
Tyrrell Racing
.
|
| 1977
|
Renault
v?i đ?ng c? turbo 1,5 lit,
Michelin
v?i l?p co b? t?a tron, đ?a vao s? d?ng h? th?ng đo t? xa (
telemetry
).
|
| 1981
|
Phong lai b?ng s?i
cacbon
c?a
McLaren
va Lotus, h? th?ng
gi?m xoc
đi?u khi?n b?ng may tinh c?a Lotus.
|
| 1984
|
C?m d?ng đ? x?ng, gi?i h?n x?ng la 220 lit.
|
| 1986
|
Gi?i h?n x?ng cho đ?ng c? turbo la 195 lit, Benetton-BMW la chi?c xe đua m?nh nh?t v?i 1.359 ma l?c.
|
| 1987
|
Cho phep đ?ng c? hut v?i dung tich 3,5 lit, gi?i h?n chi?u ngang l?p xe la 30,5 cm (12
inch
) ? banh tr??c va 57,72
cm
(18
inch
) ? banh sau.
|
| 1988
|
Gi?i h?n x?ng con 150 lit va ap su?t la 2,5 bar cho lo?i đ?ng c? turbo.
|
| 1989
|
C?m đ?ng c? turbo, Renault s? d?ng van khi nen l?n đ?u tien.
|
| 1992
|
C?m "x?ng design" ch? cho phep x?ng g?n binh th??ng (co ch? s? octan nhi?u nh?t la 102 va t?i đa la 3,7
%
oxy
.
|
| 1993
|
Gi?i h?n b? ngang l?p xe con 29 cm ? phia tr??c va 29 cm cho phia sau.
|
| 1994
|
C?m cac thi?t b? h? tr? đi?n t? (
ABS
, thi?t b? gi?m xoc ch? đ?ng), cho phep ng?ng đ? đ? x?ng.
|
| 1995
|
Gi?i h?n dung tich xu?ng 3,0 lit.
|
| 1998
|
C?m l?p khong ranh, đ?a vao s? d?ng lo?i l?p co ranh (3 ranh cho l?p tr??c, 4 ranh cho l?p banh sau).
|
| 1999
|
Th?ng nh?t 4 ranh cho l?p tr??c va sau.
|
| 2004
|
Khong đ??c thay đ?ng c? su?t m?t cu?i tu?n đua.
|
| 2005
|
Khong cho phep thay l?p, đ?ng c? ph?i ho?t đ?ng đ??c trong 2 cu?i tu?n đua.
|
| 2006
|
đ?ng c? 8 lit V8 thay vi V10 3 lit, c?ng ph?i ch?y đ??c 2 cu?i tu?n đua (khong đ??c phep thay th?) nh?m gi?m đ?ng c? hi?n đang vao kho?n 900 ma l?c xu?ng con 700 ma l?c.
|
| 2007
|
T?t c? cac đ?i đua ch? s? d?ng l?p c?a m?t hang - Bridgestone; Quang đ??ng ch?y th? t?i đa c?a m?t đ?i la 30.000
km
m?t n?m; Th?i gian lai t?p tr??c cu?c đua phan h?ng la 90 phut (tr??c la 60 phut).
|
| 2011
|
Double diffuser va F-Duct s? b? c?m dung. Bridgestone ra đi nh??ng ch? cho Pirelli. Canh gio sau đi?u ch?nh đ??c. KERS la th? đ??c phep trang b? nh?ng khong b?t bu?c. T?t c? cac xe tham gia Q1 n?u co th?i gian vong nhanh nh?t c?a minh "l?n h?n 107% so v?i vong nhanh nh?t c?a Q1 xac l?p" đ?u b? lo?i kh?i cu?c đua vao ngay đua chinh th?c. Cho phep "team order". T?ng tr?ng l??ng t?i thi?u c?a chi?c xe len m?c 640 kg.
|
| 2014
|
đ?ng c? Turbo V6 th? ch? 8 lit V8
|
Cac cu?c thi th? thao c?a Cong th?c 1 đ??c ti?n hanh b?i
Formula One Management
. S? h?u cong ty nay la Slec Holdings, giam đ?c Bernie Ecclestone hi?n s? h?u kho?n 25% cong ty. Ngoai ra cac ngan hang sau đay đ?u co đ?u t? vao Slec Holdings: BayernLB,
Lehman Brothers
va J. P. Morgan Chase. Cac đ?i đua xe Cong th?c 1 ch? co m?t ph?n c?a cong ty v?i
quy?n ph? quy?t
.
FIA s? h?u cac quy?n v? qu?ng cao va truy?n hinh c?a cac cu?c thi Cong th?c 1.
| C? hi?u
|
Y ngh?a
|
 Ca ro tr?ng-đen
|
Cu?c đua đa k?t thuc khi co xe v? đich.
|
 đ?
|
Cu?c đua b? t?m d?ng. Cac xe ph?i ch?y ch?m v? v? tri xu?t phat. N?u ph?t c? đ? l?n th? hai thi cu?c đua k?t thuc.
|
 Xanh n??c bi?n, đ??c đ? nguyen
|
Bao hi?u co m?t xe th?t nhanh đang đ?n g?n t? phia sau.
|
| Xanh n??c bi?n, đ??c v?y
|
Ph?i cho chi?c xe đo qua m?t.
|
 Vang
|
C?n th?n co nguy hi?m! Cac xe ph?i ch?y ch?m va c?m qua m?t. Xe an toan xu?t hi?n
|
 Xanh la cay
|
H?t nguy hi?m, ch?m d?t vi?c c?m qua m?t. Xe an toan tr? v? pit
|
 Tr?ng
|
C?n th?n, tren đ??ng đua co xe ch?y ch?m.
|
 V?ch th?ng đ?ng đ? va vang
|
đ??ng tr?n tr?t (co v?t d?u, n??c
m?a
...).
|
 đen v?i
vong tron
cam
|
C?nh bao m?t xe la xe đang co tr?c tr?c k? thu?t ph?i vao pit ngay t?c kh?c.
|
 Tam giac
tr?ng va đen
|
Xe b? c?nh cao vi co thai đ? khong co
tinh th?n th? thao
.
|
 đen
|
Xe b? lo?i kh?i cu?c đua va ph?i tr? v? pit ngay t?c kh?c.
|
- Xe ph?i ch?y m?t l?n qua pit ma khong c?n ph?i ng?ng.
- Ph?t
Stop-and-Go
: xe ph?i ch?y qua pit, ng?ng 10 giay tr??c khi đ??c ti?p t?c, trong khi ng?ng xe khong đ??c quy?n b?o tri.
- Qua 3 l?n c?nh cao c?a h?i đ?ng đua, ng??i lai s? b? c?m tham d? m?t cu?c đua.
- V? tri t?i cu?c đua t?i s? b? tu?t xu?ng 10 v? tri.
- C? đen
: ng??i lai t? đ?ng b? lo?i kh?i cu?c đua.
N?u hinh ph?t qua 3 vong v?n ch?a đ??c th?c hi?n thi xe s? b? lo?i. N?u hinh ph?t đ??c đ?a ra trong 5 vong cu?i cung, hay ngay sau khi ch?m d?t cu?c đua, thi th?i gian lai s? b? c?ng them 25 giay, khong c?n thi?t ph?i ch?y qua pit n?a.
Nhi?u khi m?t ng??i lai, hay m?t đ?i, co th? b? c?m tham d? vai cu?c đua. S? l?n nhi?u hay it tuy thu?c vao s? vi ph?m quy lu?t c?a ng??i lai, hay đ?i, đo.
 |
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
Cong th?c 1
.
|
Danh sach cac ch?ng đua Cong th?c 1
|
|---|
| đang t? ch?c (
2024
)
| |
|---|
| Khong con t? ch?c
| |
|---|
|
|---|
| Hi?n t?i (
2023
)
| |
|---|
| D? ki?n quay tr? l?i (
2024
)
| |
|---|
| C?
| |
|---|