Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ekzistensializm
(lot. ? yashash, mavjudlik), mavjudlik falsafasi ? falsafadagi yo?nalish. 20-asr boshida Rossiyada, Birinchi jahon urushidan keyin Germaniyada, Ikkinchi jahon urushi davrida Fransiyada, urushdan keyin boshqa mamlakatlarda paydo bo?lgan. S.Kyerkegor (1813?55) ta?limoti, hayot falsafasi, fenomenologiya E.ning g?oyaviy manbai hisoblanadi. Diniy E. (K. Yaspers, G. Marsel, N.A. Berdyayev, L. Shestov, M. Bubur) va ateistik E. (M. Haydegger, J. P. Sartr, A. Kamyu) bir-biridan farqlanadi. Markaziy tushunchasi ? ekzistensiya (inson mavjudligi). Inson mavjudligi asosan g?amxo?rlik, qo?rqish, qat?iylik, vijdon kabilarda namoyon bo?ladi. Dahshat, qo?rquv, o?lim inson yashashining asosini tashkil etadi. Inson o?zini ekzistensiya sifatida anglagandan keyin erkinlikka erishadi, bu erkinlik o?z-o?zini, o?zining mohiyatini tanlashdan iborat bo?lib, insonga olamda yuz berayotgan barcha narsa uchun mas?uliyat yuklaydi. E. borliqning fojialiligini, uning mantiqqa xilofligini, inson ixtiyorida emasligini targ?ib qiladi. E. oqim sifatida tugaganligiga qaramay, hozirgi kunda uning asosiy tamoyillari Yevropa xalqlari mentalitetiga singib ketgan. U g?arb adabiyoti va san?atiga katta ta?sir ko?rsatgan.
|
|
|
|
Ekzistensializm
(
lot.
existentia
- "mavjudlik") insonlar o?z hayotlari
ma?nosini
o?zlari yaratishlarini ta?kidlovchi
falsafiy oqimdir
.
Ekzistensializm mavjudlik ma?nosi
olamshumuldir
deb uqtiruvchi
metafizik
prinsiplarni rad etadi. Oqimga
19-asrda
Kierkegaard
hamda
Nietzsche
ishlari asos solgan, deb hisoblanadi. 1940-50 yillarda
fransuz
faylasuflari, jumladan
Jean-Paul Sartre
va
Simone de Beauvoir
ekzistensializm bilan bog?liq ilmiy hamda
taxayyuliy
asarlar yozishgan, ularda "dahshat, zerikish, begonalashish, absurd, ozodlik, vafo, [va] bo?shliq" mavzulari yoritilgan.
[1]
- ↑
http://plato.stanford.edu/entries/existentialism/
