Brandenburg darvozasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Brandenburg darvozasi
Brandenburger Tor

Brandenburg darvozasi,
sharqiy tarafdagi Pariser maydonidan ko'rinishi
Umumiy ma?lumot
Turi Shahar darvozasi
Me?moriy uslubi Neoklassik
Joylashuvi Berlin , Germaniya
Dizayn va konstruksiya
Me?mor Carl Gotthard Langhans
Brandenburg darvozasi

Brandenburg darvozasi ( nemischa : Brandenburger Tor ) Berlindagi XVIII asrga oid neoklassik yodgorlik bo?lib, Prussiya qiroli Fridrix William II buyrug?i bilan Gollandiyadagi xalq g?alayonlarini bostirish orqali orangistlar hokimiyatini tiklaganidan keyin qurilgan [1] . Germaniyaning eng mashhur diqqatga sazovor joylaridan biri, u Berlindan Brandenburg an-der-Gavel shahrigacha bo?lgan yo?lning boshlanishini belgilab qo?ygan sobiq shahar darvozasi o?rnida qurilgan. Ilgari u Brandenburg Margraviate markazi bo?lgan.

Mitte ichida Berlin shahar markazining g?arbiy qismida, Unter den Linden va Ebertstraße tutashuvda, Pariser Platz’dan g?arbda joylashgan. Shimoldan bir blokda Germaniya parlamenti ( Bundestag ) joylashgan Reyxstag binosi joylashgan. Darvoza to?g?ridan-to?g?ri Prussiya monarxlarining qirollik shahar saroyiga olib boradigan jo?ka daraxtlari bulvari bo?lgan Unter den Lindenga monumental kirish joyidir.

Brandenburg darvozasi butun tarixi davomida ko?pincha yirik tarixiy voqealar uchun markaz bo?lgan va bugungi kunda nafaqat Germaniya va Yevropaning shov-shuvli tarixi, balki Yevropa birligi va tinchligining ramzi hisoblanadi [2] .

Tarixi [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Dizayni va qurilishi [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Neoklassik rekonstruksiya qilinishidan 30 yil oldin. 1764-yilgi gravyurada asl Brandenburg darvozasi.

Frederik William (1688) davrida, O?ttiz yillik urushdan ko?p o?tmay, deyarli darvoza qurilishidan bir asr oldin, Berlin bir necha nomli darvozalari bo?lgan yulduz qal’asi ichida devor bilan o?ralgan kichik shahar bo?lgan: Spandauer Tor, Sankt-Jorgen Tor, Stralower Tor, Copenicker Tor, Neues Tor va Leyptsiger Tor darvozalari bo?lgan. Nisbiy tinchlik, diniy bag?rikenglik siyosati va Prussiya qirolligining poytaxti maqomi shaharning o?sishiga yordam berdi.

Berlin bojxona devori o?n sakkizta eshiklari bilan

Brandenburg darvozasi eski Berlin qal’asining bir qismi emas, balki Berlin bojxona devori ichidagi o?n sakkiz eshikdan biri bo?lgan ( nemischa : Akzisemauer ). Brandenburg darvozasi 1730-yillarda qurilgan, shu jumladan eski istehkomlangan shahar va uning o?sha paytdagi ko?plab chekka hududlarini bir-biriga bog?lagan.

Yangi darvoza Prussiyalik Fridrix William II tomonidan tinchlikni ulug?lash maqsadida qurilgan. Dastlab Tinchlik darvozasi (nemischa: Friedenstor ) deb nomlangan [3] . U binolar bo?yicha inspektor Karl Gotthard Langhans tomonidan ishlab chiqilgan. 1788- va 1791-yillar orasida qurilgan bo?lib, Bojxona devoridagi asl darvoza yonbag?irida joylashgan oldingi oddiy qo?riqxonalar o?rniga qurilgan. Darvoza o?n ikkita Dor ustunidan iborat bo?lib, har tomondan oltitadan o?tish yo?li joylashgan. Fuqarolarga dastlab har ikki tomonda faqat eng tashqi ikkitadan foydalanishga ruxsat berilgan. Uning dizayni Gretsiyaning Afina shahridagi Akropolga kirish eshigi bo?lgan Propylaeaga asoslangan va Berlinning me?moriy klassitsizm tarixiga mos keladi (birinchi navbatda, barokko , keyin neo-Palladian uslubida yaratilgan) [4] . Darvoza tepasida Iogann Gotfrid Schadowning quadriga haykali ? Rim g?alaba ma?budasi Viktoriya tomonidan boshqariladigan to?rtta ot tortgan aravalar tasviri bor.

XIX asr va XX asr boshlari [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Brandenburg darvozasi Germaniya tarixida turli siyosiy rollarni o?ynagan. 1806-yilda Prussiyaning Yena-Auerstedt jangidagi mag‘lubiyatidan so‘ng Napoleon birinchi bo‘lib Brandenburg darvozasidan zafarli yurish uchun foydalangan [5] va uning kvadrigasini Parijga olib ketgan [6] .

1814-yilda Napoleon mag?lubiyatga uchragach va general Ernst fon Pfuel tomonidan Prussiya Parijni bosib olgandan so?ng, kvadriga Berlinga qaytarildi [7] . Endi u Karl Fridrix Shinkel tomonidan Brandenburg darvozasining Prussiya zafar archasi sifatidagi yangi roli uchun qayta ishlov berildi. Ma?buda Viktoriya eman barglari gulchambari bilan nayzasida Prussiya burguti va Temir xoch bilan tasvirlangan [3] .

Kechasi Brandenburg darvozasidagi Quadriganing ko?rinishi.
1889-yilda Brandenburg darvozasining atrofi, Kristian Vilgelm Allers tomonidan chizilgan sur’at.

Kvadriga 1793-yilda sharqqa qaragan holatda o?rnatilgan. 1814-yildan 1919-yilgacha faqat qirollik oilasi [6] hamda Pfuel oilasi a?zolarining markaziy ark yo?lidan o?tishiga ruxsat berilgan [8] [9] . Kayzer bu sharafni Pfuel oilasi bilan baham ko?rishining sababi quadriganing darvoza tepasiga qaytarishini nazorat qilgan Ernst fon Pfuelga minnatdorchilik sifatida berilgan [10] . Bundan tashqari, markaziy ark yo?lidan elchilar ham bir martalik diplomatik yozishmalarni kengashga topshirishlari munosabati bilan foydalanishgan.

Pariser Platz tomonidan ko?rinishi. 1945-yil iyun.
Bernard Montgomeri va Sovet marshallari Georgiy Jukov va Konstantin Rokossovskiy 1945-yil 12-iyulda Brandenburg darvozasidan chiqib kelishi.

Natsistlar hokimiyat tepasiga kelganlarida, ular darvozadan partiya ramzi sifatida foydalanishgan. Darvozaga Ikkinchi Jahon urushida shikast yetmagan va 1945-yilda Pariser Platz xarobalarida saqlanib qolgan shikastlanmagan tuzilmadan biri edi (boshqasi Tasviriy san?at akademiyasi). Darvozaning o?qlar va yaqin atrofdagi portlashlar sababli ustunlarida teshiklar paydo bo?lgan. Dastlabki kvadrigidan bir otning boshi saqlanib qolgan va bugungi kunda Markisches muzeyi kolleksiyasida saqlanmoqda. Berlinning hukumat okrugini saqlab qolish va ittifoqchi bombardimonchilarni chalkashtirish uchun shahar markazidan uzoqda, boshqa bir hududda Brandenburg darvozasining nusxasini qurilgan [11] .

Sovuq urush [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Germaniya taslim bo?lib, urush tugaganidan keyin Sharqiy Berlin va G?arbiy Berlin hukumatlari birgalikdagi sa?y-harakatlar bilan uni tikladilar. Teshiklar yamalgan, ammo ko?p yillar davomida ommaga ko?rinib turardi. Darvoza to?g?ridan-to?g?ri Sovet ishg?ol zonasi va Britaniya ishg?ol zonasi bilan chegarada joylashgan edi, keyinchalik u Sharqiy va G?arbiy Berlin o?rtasidagi chegaraga ham aylandi.

Brandenburg darvozasi 1981-yil iyul oyida Sharqiy Berlindagi Unter den Lindendan ko?rinishi

1961-yil 13-avgust, yakshanba kunigacha ya?ni tikanli sim bilan Berlin devori qurilgunga qadar transport vositalari va piyodalar darvoza orqali erkin harakatlana olishgan. G?arbiy Berlinliklar Berlin devori qurilishiga qarshi namoyish qilish uchun darvozaning g?arbiy tomoniga to?planishdi, ular orasida shu kuni G?arbiy Germaniyada federal saylov kampaniyasidan qaytgan G?arbiy Berlin meri Villi Brandt ham bo?lgan. Devor to?g?ridan-to?g?ri yopilgan Brandenburg darvozaning g?arbiy tomonidan o?tdi.

1989-yildan keyin [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

1989-yil 21-dekabrda kran Berlin devorining Brandenburg darvozasi yaqinidagi qismini olib tashlamoqda.

1989-yilgi inqiloblar sodir bo?lganida va devor buzib tashlangan. Darvoza erkinlik va Berlin shahrini birlashtirish istagi ramzi edi. 1989-yil 9-noyabrda devorning qulashini nishonlash uchun minglab odamlar to?planishdi. 1989-yil 22-dekabrda G‘arbiy Germaniya kansleri Helmut Kol Sharqiy Germaniya bosh vaziri Hans Modrov tomonidan kutib olingani uchun Brandenburg darvozasi chegara punkti qayta ochildi. Hudud atrofidagi devorning qolgan qismini buzish keyingi yili amalga oshirildi.

1990-yil davomida quadriga 1989-yil noyabr oyida devor qulaganidan keyin Sharqiy Germaniya hukumati tomonidan olib borilgan ta?mirlash ishlari doirasida darvozadan olib tashlandi. 1990-yil oktyabr oyida Germaniya rasman qayta birlashtirildi.

Brandenburg darvozasi 2000-yil 21-dekabrda 6 million yevroga xususiy ravishda ta?mirlandi. 2002-yil 3-oktabrda keng ko‘lamli rekonstruksiyadan so‘ng, Germaniya qayta birlashganining 12 yilligi munosabati bilan yana ochildi.

Brandenburg darvozasi 2009-yil 9-noyabr oqshomida Berlin devori qulashining 20-yilligini nishonlash yoki ?Ozodlik festivali“ning asosiy joyiga aylandi. Bayramning eng yuqori nuqtasi har birining balandligi 2,5 metr (8 fut 2 dyuym) dan ortiq bo?lgan 1000 dan ortiq rang-barang dizayndagi ko?pikli domino plitalarining shahar markazidan o?tadigan sobiq devor yo?nalishi bo?ylab tizilishi edi.. Keyin domino ?devor“ga yaqinlashib, bosqichma-bosqich qulab tushdi [12] .

Brandenburg darvozasi yana transport vositalari harakati uchun yana yopilgan va Pariser maydonining ko?p qismi keng Straße des 17 bilan birga piyodalar zonasiga aylantirildi. Darvoza g?arbdagi Juni prospekti, shuningdek, Berlindagi yirik jamoat joylaridan biri bo?lib, u yerda milliondan ortiq odam birgalikda sahna ko?rinishlari yoki ziyofatlarni tomosha qilish, ulkan ekranlarda namoyish etilgan yirik sport tadbirlarini ko?rish yoki Yangi yil arafasida yarim tunda to?planishi mumkin [13] . 2014-yilgi Jahon chempionatida g?alaba qozongan Germaniya terma jamoasi darvozasi oldida g?alaba mitingini o?tkazgan.

Shuningdek, u 2009-yilgi IAAF jahon chempionatida tadbirlarga mezbonlik qildi va 2018-yilgi Yevropa yengil atletika chempionatida o?z rolini takrorladi. Bundan tashqari, Berlin marafonining odatdagi marrasi darvoza hisoblanadi.

Siyosiy tarix [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Ronald Reygan 1987-yil 12-iyunda Berlin devorining Brandenburg darvozasi qismida nutq so?zlashi.

 

Sovet bayrog?i 1945 yildan 1957 yilgacha darvoza tepasidagi bayroq ustunida hilpirab turgan. 1990-yilda Germaniya qayta birlashganidan beri bayroq va ustun olib tashlandi. 1953-yil Sharqiy Berlindagi tartibsizliklar paytida g?arbiy nemislar Sovet bayrog?ini yirtib tashladilar [14] .

1963-yilda AQSH prezidenti Jon Kennedi Brandenburg darvozasiga tashrif buyurdi. Sovetlar uning Sharqiy Berlinga qarashiga yo?l qo?ymaslik uchun katta qizil bayroqlarni osib qo?yishdi.

O?tgan asrning 80-yillarida G?arbiy Berlin meri Richard fon Vayzzeker ikki nemis davlati va ikkita Berlinning mavjudligini qoralab: ?Brandenburg darvozasi yopiq ekan, Germaniya masalasi ochiq“, degan edi [15] .

1987-yil 12-iyunda AQSh prezidenti Ronald Reygan Brandenburg darvozasi oldida G?arbiy Berlin aholisiga murojaat qilib, Berlin devorini buzib tashlashni talab qildi [16] [17] . Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi Bosh kotibi Mixail Gorbachyovga murojaat qilib, Reygan shunday dedi:

Bosh kotib Gorbachev, agar siz tinchlikni istasangiz, Sovet Ittifoqi va Sharqiy Yevropa uchun farovonlik izlasangiz, liberalizatsiyaga intilsangiz: Bu darvozaga keling! Janob Gorbachyov, bu darvozani oching! Janob Gorbachev, bu devorni buzib tashlang !

1989-yil 25-dekabrda, Berlin devori qulay boshlaganidan ikki oy o?tmay, dirijyor Leonard Bernshteyn Berlin filarmoniyasini o?sha paytda yangi ochilgan Brandenburg darvozasida Betxovenning to?qqizinchi simfoniyasi konsertini boshqardi. Simfoniyaning yakuniy xor harakati ? "Quvonch qadasi "da Freyd (?Quvonch“) so?zi devorning qulashi va Germaniyaning yaqinda birlashishini nishonlash uchun Freyxayt (?Ozodlik“) so?zi bilan almashtirildi.

1990-yil 2-3-oktyabr kunlari Brandenburg darvozasida Germaniyaning birlashishi munosabati bilan rasmiy marosim bo?lib o?tdi. 3-oktyabr kuni yarim tunda G?arbiy Germaniyaning qora-qizil-sariq bayrog?i  ? hozir qayta birlashgan Germaniya bayrog?i darvoza ustida ko?tarildi.

1994-yil 12-iyulda AQSh Prezidenti Bill Klinton Brandenburg darvozasida Sovuq urushdan keyingi Yevropada tinchlik haqida gapirdi va rasmiy ravishda ?Berlin ozoddir!“ dedi [18] . 2009-yil 9-noyabrda kansler Angela Merkel Berlin devori qulaganining 20 yilligi munosabati bilan rossiyalik Mixail Gorbachyov va polshalik Lex Valensa bilan Brandenburg darvozasidan o‘tib, Sharqiy Germaniyaning sobiq yetakchisi, yaqinda qamoqdan chiqqan Egon Krenzni bilan ko?rishdi. Gorbachev xohishidan qaytmagan Krenzga ishora qildi va jilmayib qo?ydi. Gorbachyov o‘tib ketib, olomon Krenzning kimligini anglab yetgach, yig‘lab unga axlat ota boshladilar [19] [20] .

2011-yil 13-avgustda Germaniyada Berlin devori qurilishi boshlangan kunning 50 yilligi nishonlandi. ?Xotirani saqlab qolish va kelgusi avlodlarga bunday adolatsizlik boshqa hech qachon takrorlanmasligini ta?minlash uchun erkinlik va demokratiyani himoya qilish haqida eslatma sifatida yetkazish bizning umumiy mas’uliyatimizdir“, dedi Berlin meri Klaus Voverayt . Xotirada Germaniyaning kommunistik sharqiy qismida devor ortida o?sgan Germaniya kansleri Angela Merkel ham ishtirok etdi. Germaniya prezidenti Kristian Vulf qo‘shimcha qildi: ?Bu yana bir bor namoyon bo‘ldi: Ozodlik oxir-oqibat yengilmas. Hech bir devor erkinlik istagiga bardosh bera olmaydi“ [21] [22] [23] .

2013-yil 19-iyun kuni AQSh Prezidenti Barak Obama darvoza oldida yadroviy qurollarni qisqartirish va yaqinda oshkor qilingan AQShning internet-kuzatuv faoliyati haqida gapirdi [24] .

2015-yilning 5-yanvariga o‘tar kechasi o‘ta o‘ngchi islomga qarshi Pegida guruhi o‘tkazgan namoyishga norozilik sifatida darvoza butunlay yopildi [25] [26] [27] .

2017-yil aprel oyida Die Zeit 2017-yildagi Sankt-Peterburg metrosida portlash sodir bo?lganidan keyin darvoza rus ranglarida yoritilmaganini ta?kidladi. Darvoza avvalroq Quddus va Orlandodagi hujumlardan keyin yoritilgan edi. Berlin Senati faqat Berlin bilan maxsus aloqasi bo?lgan sherik shaharlar va shaharlardagi tadbirlar uchun darvozani yoritishga ruxsat berganini ta?kidladi [28] .

2022-yil fevral oyida Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi paytida darvoza Ukraina bayrog'i ranglari bilan yoritildi. Ukraina mustaqilligining 31 yilligi munosabati bilan darvoza oldida ham sham yoqildi [29] [30] .

Galereya [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Darvoza 2014-yil kunduzi
Yarim tunda darvoza. 2014-yil

Manbalar [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

  1. ↑ Das Brandenburger Tor und sein Geheimnis , Der Tagesspiegel
  2. ↑ ?Brandenburg Gate“  (en). berlin.de . Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.
  3. ↑ 3,0 3,1 ?Denkmale in Berlin. Brandenburger Tor“ . Senatsverwaltung fur Stadtentwicklung und Umwelt, Berlin. Qaraldi: 2013-yil 5-avgust.
  4. ↑ Ward, Graham , ?The Making of the Modern Metropolis“ in The Oxford Handbook of Theology and Modern European Thought , p. 68. Oxford University Press, 2013.
  5. ↑ ?Deutsches Historisches Museum“ . Dhm.de. 2013-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan . Qaraldi: 2014-yil 25-aprel.
  6. ↑ 6,0 6,1 Dunton, Larkin . The World and Its People . Silver, Burdett, 1742 — 188 bet.  
  7. ↑ Sullivan, Paul ? Brandenburg Gate “, . Pocket Rough Guide Berlin . London: Penguin Random House , 2016 — 72 bet. ISBN  9780241254622 .  
  8. ↑ Muller, Titus . Berlin Feuerland (de), 28 July 2016. ISBN  9783641125110 . 2016-yil 10-avgustda qaraldi.  
  9. ↑ ?225 Jahre Brandenburger Tor“ . DW.COM (2016-yil 4-avgust). Qaraldi: 2016-yil 10-avgust.
  10. ↑ Dedio, Florian ?Berlin , Germany, before the war“, . The Great War Diaries: Breathtaking Colour Photographs from a World Torn Apart . London : BBC Books , Penguin Random House , 2013 — 50 bet. ISBN  9781448141678 . 2016-yil 6-mayda qaraldi.  
  11. ↑ Overy, Richard . The Bombing War, Europe 1939-45 , Kindle, 2014, London: Penguin Books Ltd., 2013. ISBN  978-0-141-92782-4 .  
  12. ↑ ?20 Jahre Mauerfall“  (de). Kulturprojekte Berlin GmbH (2009). Qaraldi: 2009-yil 9-aprel.
  13. ↑ ?Berlin feiert am Brandenburger Tor ins neue Jahr 2013 (in German)“ . Berliner Morgenpost (2007-yil 4-mart).
  14. ↑ British Pathe. ?Dramatic Scenes - Berlin Riots (1953)“ (2014-yil 13-aprel). 2022-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan . Qaraldi: 2022-yil 22-sentyabr.
  15. ↑ ?Remarks on East-West Relations at the Brandenburg Gate in West Berlin“ . 2015-yil 15-noyabrda asl nusxadan arxivlangan . Qaraldi: 2015-yil 9-yanvar.
  16. ↑ ?Remembering Reagan's "Tear Down This Wall" speech 25 years later“ . CBS News  (2012-yil 12-iyun).
  17. ↑ ?Lessons from Reagan after "Tear down this wall" speech“ . CBS News  (2012-yil 12-iyun).
  18. ↑ ?"Berlin is free!" President Clinton Brandenburg Gate, Berlin. July 1994“ .
  19. ↑ ?Germany Celebrates Fall of the Berlin Wall“ . FoxNews  (2009-yil 9-noyabr). 2010-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan . Qaraldi: 2010-yil 31-avgust.
  20. ↑ ?Fall of the Berlin Wall [slides/captions “]. FoxNews  (2009-yil 9-noyabr). 2010-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan . Qaraldi: 2010-yil 31-avgust.
  21. ↑ ?Germany marks 50th anniversary of Berlin Wall“ . The Daily Telegraph  (2011-yil 13-avgust). Qaraldi: 2011-yil 13-avgust.
  22. ↑ ?Germany Marks Construction of the Berlin Wall“ . Fox News . Associated Press (2011-yil 13-avgust). Qaraldi: 2011-yil 13-avgust.
  23. ↑ ?Reflecting on the Berlin Wall, 50 Years After Its Construction“ . History.com (2011-yil 11-avgust). 2013-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan . Qaraldi: 2011-yil 13-avgust.
  24. ↑ Roberts, Dan; Connolly, Kate. ?Obama calls for reduction in nuclear arms in broad-brush Berlin speech“ . The Guardian  (2013-yil 19-iyun).
  25. ↑ Tagesspiegel : Bargida und Gegendemonstration beendet (in German) , 5 January 2015, retrieved 20 November 2015
  26. ↑ RBB : Licht aus am Brandenburger Tor (in German) ?Lights off at Brandenburg Gate“, 5 January 2015, retrieved 20 November 2015
  27. ↑ Storify: Anti-islamization rally in Germany met with countrywide protests , 5 January 2015, retrieved 20 November 2015
  28. ↑ ?Berlin: Fur St. Petersburg leuchtet das Brandenburger Tor nicht“ .
  29. ↑ Askew. ?In pictures: Europe celebrates Ukraine Independence Day“ . euronews (2022-yil 2-avgust). Qaraldi: 2022-yil 12-sentyabr.
  30. ↑ ?World marks Ukraine's Independence Day amid war“ . Daily Sabah (2022-yil 25-avgust). Qaraldi: 2022-yil 12-sentyabr.

Havolalar [ tahrir | manbasini tahrirlash ] 

"
https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Brandenburg_darvozasi&oldid=3577983
" dan olindi