Чылгы

Википедия деп сайттан
Чылгы
Эртемде классификациязы
Делегей чергелиг эртемде ады
Чылгы
Чылгы караа
Чарыш аъды шимчеп турда

Чылгы (азы Аът) ( орус.   Лошадь ) ? ниити ады азы кодан чылгы дээр. Ч??н чылдар чурагайыны? системазында он ийи чылды? чеди дугаарында чылгы (аът) чылы кирген.

Чылгыны? янзылары [ эдер | вики-с?з?глелди эдер ]

  • Бе ? т?р??р кыс мал.
  • Кызырак ? назыны ?ш харлыг, бир дугаар т?р??р мал, кызырак д?ненде т?р??р, оон ы?ай кулуннуг бе.
  • Кулун ? бени? чаш т?л?, назыны бир хар чедир, эр кулун база кыс кулун дээр.
  • Богба ? бир харлыг, эр богба азы кыс богба дээр.
  • Чаваа ? назыны ийи харлыг, ону хунан дээр.
  • Д?нен мал ? назыны ?ш харлыг, эр д?нен мал, кыс д?нен мал дээр.
  • Аът ? чазап каан эр мал, чедишкен аът азы мунар аът дээр.чазап каан чылгы малды аът санынга киир санаар, бир чамдыкта чазап каан эмдик чавааны шала мунган болур азы эмдик хевээр салыптар, ынчангаш ону эмдик аът дижир.
  • Кыжаала? ? дижин д?ж?р?п чоруур чаваа мал.
  • Кара?гы чалыы ? бештен сес хар чедир аът, х?лге аъды.
  • С??к-диш ? назыны тос хар азы он хар чеде берген болгаш кырып бар чоруур аът.
  • Дижи улчуя берген чылгы ? эъди ш??релип, кырый берген аът.
  • Аскырак ? ?религ мал, чазаттынмаан болгаш назыны ийи-?ш харлыг.
  • Аскыр ? чазаваан болгаш ?религ эр мал, назыны чедишкен болур.

Чылгы малды? ч?з?н? янзы-б?р? болгаш хувулгаазын хевирлиг. Челин, кудуруун барымдаалап адагылаар: чарба-челиг, чайык-челдиг, шыды?-кудуруктуг,уялыг-кудуруктуг суг-суг дигилээр.

Чылгы малды? ??нери [ эдер | вики-с?з?глелди эдер ]

Ак аът, ма?ган-ак, кыскыл-ак аът, ала аът, дорала, карала, ояла, сарала, хувула, ?ле, х?ре?-ала, шилги-ала, доруг аът, кыскыл-доруг, сарыг-доруг, кара аът, калчан-кара, кускун кара, куу-кара, ой аът, ак-ой,кара-ой, кызыл-ой, сарыг аът, кара-сарыг, ак-сарыг, к?к аът, калчан-к?к, х?ре? аът, кара-х?ре?, калчан-х?ре?, шилги аът, калчан-шилги, х?ре?-шилги, шавыдар аът,калдар-аът, мелдер аът, кула аът, калчан-кула, бора аът, ак-бора, к?к-бора, кара-бора, кыр аът, калчан-кыр, калдар-кара, мелдер-доруг, калчан-доруг, ак-хавак, ак-хээрик, ак-майык, шокар аът, бора-шокар, к?к-шокар, сылдыс-шокар, калчан-хоор, хоор аът, калчан-бора, ак-хаай.

Кижи болуру чажындан,
Аът болуру кулунундан.

Д?з? [ эдер | вики-с?з?глелди эдер ]

  1. Мо?гуш КЕНИН-ЛОПСА?: ТЫВА ЧА?ЧЫЛ. Тыва чонну? ыдыктыг ча?чылдары. ? Тувинские традиции. Книга вторая: священные традиции тувинского народа. ? Кызыл: Тувинское отделение педагогического общества при Министерстве образования республики Тыва: Издательство “Новости Тувы”, 1999. На тувинском языке. 352 с.