Бу м?кал?д? яки м?кал? ?лешенд? к?телг?н вакыйгалар турында м?гъл?мат бар. Монда ?ле булмаган вакыйгалар тасвирланган.

2022 (ике ме? егерме икенче) ел  ? к?бис? булмаган ел , милади т?къвим буенча шимб? к?нне башлана. Бу безне? эраны? 2022  елы , III ме?ьеллыкны? 22 елы, XXI гасырны? 22 елы, XXI гасырны? 3 унъеллыгыны? 2 елы, 2020 елларны? 3 елы. 2022 елдан бирле 2  ел ?тте.

Вакыйгалар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• Татарстан президентыны? 2021 елны? 9 октябренд?ге УП―88 Указы ??м Татарстан Республикасы Министрлар кабинетыны? 2021 елны? 8 ноябренд?ге 2258-р боерыгы бел?н, Татарстанда ≪ 2022 ел ― Цифрлаштыру елы ≫ ( рус.   2002 год ― Год цифровизации ) итеп игълан ителг?н ^[1] .
• Россияд? ≪ Россия халыкларыны? м?д?ни мирас елы ≫ ( рус.   Год культурного наследия народов России ). ^[2] .
• 21 февраль ? Россия Федерациясе Президенты Владимир Путин боерыгы бел?н Донецк Халык Республикасы (ДХР) ??м Луганск Халык Республикаларыны? (ЛХР) дипломатик яктан таныла.
• 24 февраль ? РФ кораллы к?чл?ре к?рше Украина эченд? х?рби чаралар башлады .
• 22 апрель ? Донецк Халык Республикасы м?селманнарыны? Диния н?зар?те оеша.
• Футбол буенча д?нья чемпионаты, 2022 .

Вафатлар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Гыйнвар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• 5 гыйнвар ― Филз? Х?мидуллин (86), икътисад ф?нн?ре докторы (1981), профессор. КДФИИ ректоры (1980―1990), ТР ФА ?гъза-м?хбире. Федерация Советы ?гъзасы (2003?2005). Татарстанны? атказанган икътисадчысы ^[3] .
• 6 гыйнвар ― Алмас Ш?йхулов (76), филология ф?нн?ре докторы (2001), профессор, БДУ татар филологиясе кафедрасы укытучысы, Башкортстанны? атказанган ф?н эшлеклесе (2011) ^[4] .
• 11 гыйнвар ― Мансур Х?снулин (79), Татарстан Премьер-министры урынбасары (1992―1994), Татарстанны? атказанган химигы ^[5] .
• 11 гыйнвар ― Валентина Сорокина (85), Социалистик Хезм?т Ка?арманы (1976) ^[6]

Февраль [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• 8 февраль ― Игорь Носов (43), ≪“ Иннополис ” АИЗ≫ АА? генераль директоры (2013―2018) ^[7] .
• 15 февраль ― З?ф?р Гыймаев (71), р?ссам, Тукай б?л?ге иясе (2005) ^[8] .
• 22 февраль ― Ягъсуф Ш?фыйков (85), язучы, публицист ^[9] .
• 27 февраль ― Илдар Низамов (85), язучы, публицист, филология ф?нн?ре докторы (1996), профессор ^[10] .

Март [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• 2 март ― Альберт Салабаев (80), ТАССР (1991 елдан ТР) юстиция министры (1987―2004) ^[11] .
• 3 март ― Земфира Досаева (84), Тинчурин театры актрисасы, ТАССР халык артисты (1990) ^[12] .
• 5 март ― Рифкать Имаев (74), шагыйрь, Татарстанны? атказанган химигы , Х?рм?т Билгесе ордены кавалеры ^[13] .
• 10 март ― ?белх?ер Сафиуллин (1943―2022), 1989―1990 ??м 1997―2016 елларда ≪Нур≫ театрыны? баш режиссеры. БР атказанган с?нгать эшлеклесе (2003) ^[14] .

Апрель [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• 13 апрель ― М?рьям Арсланова (96), Татарстан радиосы дикторы, ТАССР атказанган м?д?ният хезм?тк?ре (1977) ^[15] .
• 17 апрель ― Иск?нд?р Галимов (61), Яр Чаллыны? ?з?к районы хакимияте башлыгы (2012-2022 елларда) ^[16] .
• 30 апрель ― Зинн?тулла Гыйзз?туллин (97), Спас районында Б?ек Ватан сугышыны? со?гы ветераны ^[17] .

Май [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• 3 май ― Станислав Шушкевич (87), Беларусь Республикасы Югары Советы р?исе (1991―1994) ^[18] .
• 3 май ― Эсфир Я?удин (73), язучы, драматург ^[19] .
• 14 май ― Ренат Ибра?имов (75), ?ырчы, ТАССР (1980) ??м РСФСР (1981) халык артисты. Тукай премиясе лауреаты (1979) ^[20] .
• 16 май ― Ридик Ф?схетдинов (82), баянчы, БАССР халык (1982), РСФСР атказанган (1989) артисты. ^[21] .

Июнь [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• 9 июнь ― Муса М?леков (85), ≪ Кызыл та? ≫ газетасыны? баш м?х?ррире (1986?1991) ^[22] .
• 24 июнь ― Фатыйх Сиб?гатуллин (72), с?яс?тче, V, VI, VII чакырылыш Россия Д??л?т думасы депутаты, ??м?гать эшлеклесе ^[23] .
• 28 июнь ― Тамара Халитова (75), 1995―2002 елларда ?лм?т театры директоры, Татарстанны? атказанган м?д?ният хезм?тк?ре (1998) ^[24] .

Июль [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• 17 июль ― Раушания Юкачева (63), Камал театры актрисасы, Татарстанны? халык артисты ^[25] .

Август [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• 4 август ― Рифат Исл?ев , икътисад ф?нн?ре докторы (1995), профессор (Санкт-Петербург) ^[26] .
• 8 август ― Анатолий Луппов (93), композитор, пианист, педагог.  Татарстанны?   Тукай премиясе  лауреаты ^[27] .
• 30 август ― Михаил Горбачёв (91), СССР президенты (1990?1991) ^[28] .

Сентябрь [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• 1 сентябрь ― Равил М?ганов (67), ЛУКОЙЛ вице-президенты ^{[29] [30]} .
• 8 сентябрь ― Елизавета II (96), Б?екбритания королевасы ^{[31] [32]} .
• 12 сентябрь ― Альберт Галиев (81), СССР ФА академигы ^[33] .
• 17 сентябрь ― Р?шит Госманов (85), РФ атказанган р?ссамы ^[34] .
• 24 сентябрь ― Ринат Сабиров (55), ≪Газпром межрегионгаз Казан≫ А? генераль директоры ^[35] .

Октябрь [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• 19 октябрь ― Нурм?х?мм?т Хисамов (85), ?д?бият галиме ^[36] .
• 19 октябрь ― Резеда В?лиева (92), шагыйр? ^[37] .
• 27 октябрь ― Эльмарт Уразов (67), журналист, Татарстанны? атказанган м?д?ният хезм?тк?ре (2010) ^[38] .
• 30 октябрь ― Наил Дунаев (85), Камал театры артисты ^[39]

Иск?рм?л?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Г. Тукай исеменд?ге д??л?т премиясе лауреатлары [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• Анатолий Николай улы Егоров , р?ссам ― ≪Казан ?стенд? ай≫ гобеленнар циклы ?чен ^[40]
• Лемон Лерон улы Леронов ( Л?биб Лерон ), язучы ― балалар ?чен ≪?ил к?йм?се≫, ≪?киятче малай≫ китаплары ?чен ^[40] .

Нобель премиясе лауреатлары [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Физика ?лк?сенд? Нобель премиясе

• Ален Аспе
• Джон Клаузер
• Антон Цайлингер ― квант м?гъл?матын тапшыру тикшерен?л?ре ?чен бирел?. Нобель комитеты белдерг?нч?, галимн?р квант технологиял?ре тармагына я?алык китерг?н ^[41] .

?д?бият ?лк?сенд? Нобель премиясе

• Анни Эрно ( Анни Дюшен ), Франция ― ш?хси х?терне? тамырларын, читл?ш? хисен ??м коллектив чикл??не клиник кискенлек ??м батырлык бел?н ачып бирг?н ?чен ^[42]

Тынычлык ?чен Нобель премиясе

• Алесь Беляцкий
• Мемориал (оешма)
• Гражданнар иреге ?з?ге ^[43] ― Тынычлык премиясе лауреатлары ?з илл?ренд? гражданлык ??мгыятен г??д?л?ндер?. Алар еллар д?вамында хакимиятне т?нкыйтьл?? ??м гражданнарны? т?п хокукларын яклау хокукын алга эт?рде. Алар х?рби ?инаятьл?рне, кеше хокукларын бозуны ??м хакимиятне д?рес кулланмауны документлаштыру ?чен зур к?ч куйды. Берг?л?п алар тынычлык ??м демократия ?чен гражданлык ??мгыятене? м??имлеген к?рс?т?

Химия ?лк?сенд? Нобель премиясе

• Каролин Бертоцци
• Барри Шарплесс
• Мортен Мельдаль ― клик-химияне ??м биоортогональ химияне ?стер? эшл?ре ?чен ^[44]

Физиология ??м медицина ?лк?сенд? Нобель премиясе

• Сванте Пеэбо ― галимне? хезм?тл?ре ф?нни ??мгыять тарафыннан кеше эволюциясен ??м миграциясен яхшырак а?лау ?чен ки? кулланыла ^[45]

Икътисад ?лк?сенд? Нобель премиясе

• Бен С. Бернанке
• Дуглас У. Даймонд
• Филип Х. Дибвиг ? банклар ??м финанс кризисы турында гыйльми тикшерен?л?ре ?чен ^[46]

Иск?рм?л?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]