Bu maqalanen latin alifbasında?ı
igezage
bar.
Татарста?н Респу?бликасы
яис?
Татарста?н
(
рус.
Республика Татарстан
) ?
Россия Федерациясе
бел?н
берл?шк?н
??м
Россия Федерациясе субъекты
булган демократик
хокукый д??л?т
,
Татарстан Республикасы Конституциясе
,
Россия Федерациясе
??м Татарстан Республикасы арасындагы махсус шартнам? нигезенд? Россия Федерациясе бел?н берл?шк?н республика
[1]
. Татарстан Республикасы Россия Федерациясене?
Идел буе федераль б?лгесен?
кер?. Татарстан Республикасы
башкаласы
?
Казан
ш???ре
.
|
Татарстан Республикасы
суверенитеты
, Россия Федерациясе карамагындагы м?сь?л?л?рд?н ??м Россия Федерациясе бел?н Татарстан Республикасыны? уртак карамагындагы м?сь?л?л?р буенча Россия Федерациясе
в?кал?тл?ренн?н
тыш, д??л?т
хакимиятене?
(канун чыгару, башкарма ??м суд) б?тен тулылыгына ия булуда чагыла ??м Татарстан Республикасыны? аерылгысыз
хасияте
була.
|
|
Россияд?
икътисадый
яктан и? к?чле
т?б?кл?рне?
берсе.
1920 елны?
27 маенда
т?зелг?н (
ТАССР
).
Татарстан Россияне? Аурупа ?леше ?з?генд?, ике елга ? Идел ??м Кама кушылган урында урнашкан. Аны? халкы 3 миллионга якын кешене т?шкил ит?. Уртача-континенталь климат, ?ылы, кайвакыт эссе ??й ??м уртача кыш. Татарстанны? т?п байлыгы ? нефть. Безд? 2 д??л?т теле: рус ??м татар теле. Казанда и? матур соборларны? берсе ? Изге Павел Соборы. Ист?лекле урыннар арасында: М?д?ният ??м ял паркы, Казан Кремле ??м Казан университеты, Татар Драматик театры ??м Казан елга порты.
Т?п м?кал?:
Татарстан географиясе
Татарстан
Россия Федерациясе
?з?генд?,
К?нчыгыш Аурупа тигезлегенд?
, ике зур елга ?
Идел
??м
Чулман
очрашкан урында урнашкан.
Казан
М?ск??д?н
797 км
ераклыкта.
Республика территориясе озынлыгы ? т?ньяктан к?ньякка
290 км
??м к?нбатыштан к?нчыгышка
460 км
. Татарстан чит ил д??л?тл?ре бел?н чикт?ш т?гел.
Татарстан территориясе ? урманлы ?ирд? яткан тигезлек. Республиканы? к?ньяк-к?нчыгышында калкулыклар бар.
Татарстан территориясене?
16 %
урманнар
бел?н капланган.
Фаунасында
500 д?н артык хайван т?ре бар.
Татарстан К?нчыгыш Аурупа тигезлегене? к?нчыгыш ?лешенд? урнашкан ??м аны? т?п ?зенч?лекл?рен? ия. Гомум?н, Татарстанны? ?ир ?сте т?зелеше дулкын-сыман тигезлект?н гыйбар?т. Аны? уртача биеклеге ди?гез ?стенн?н
170 м
га, ? аерым урыннары 300?
350 м
га ?ит?. К?бесенч?, биеклеге
100 м
дан узмаган т?б?нлекл?рд?н тора.
К?нчыгыш Аурупа тигезлеге
Иделд?н
алып к?нчыгышка,
Урал тауларына
таба к?т?рел? бара. Татарстанны? ?ир ?сте ?чен д? бу ?зенч?лек хас: аны? и? т?б?н урыннары ? Идел аръягыны? к?нбатышына, ? и? биек ?ирл?ре к?нчыгышына таба урнашкан. Биред? республиканы? к?ньяк-к?нчыгышында
Б?гелм?-Б?л?б?й калкулыгы
ята.
Республиканы? к?ньяк-к?нбатыш ?лешен? 200?
250 м
биеклегенд?ге Идел буе калкулыгы тармаклары керг?н. Иделне? т?п у?ъяк ярыны? биек ??м тек? булуы шушы калкулыкны? Иделг? якын ук килеп ?ит?е ??м аны? Идел суы агымы т?эсиренд? ?имерел?е бел?н а?латыла.
Шулай итеп, Татарстанны? ?ир ?сте урта ?лешенд? ? т?б?нлекл?рд?н (Идел аръягы т?б?нлеге), ? кырый ?лешл?ре калкулыклардан (Б?гелм?, Идел буе ?.б. калкулыклар) торуы бел?н аерыла. Бу ?зенч?лек аны? геологик т?зелешен? б?йле.
Республикада уртача-континенталь климат, ??й к?не ?ылы ??м уртача салкын кыш бел?н аерылып тора. Елны? и? ?ылы ае июль (+18…+20 °C), и? салкыны ?
гыйнвар
(?13…?14 °C). Температураны? абсолют минимумы ?44…?48 °C (
Казанда
?46,8 °C). И? югары температура +37…+42 °C. Абсолют еллык температура (амплитуда) 80?90 °C ка ?ит?.
Татарстан чикл?ренд? климат аермалары юк. Ел д?вамында Кояш балкышы с?гатьл?рене? саны 1763 т?н 2066 га кад?р (
Минз?л?
). И? кояшлы чор ? апрельд?н август аена кад?р. Ел эченд? кояш радиациясе якынча 3900 МЖж/м² т?шкил ит?.
Уртача еллык температура якынча 2?3,1 °C.
Уртача т??лек температураны? 0 °C аша тотрыклы к?ч?е апрель башында ??м октябрь азагында була. Температура 0 градустан югары ? 198?209 к?н, 0 градустан т?б?н ? 156-157 к?н.
Уртача еллык явым-т?шем к?л?ме 460?540 мм т?шкил ит?. И? к?п явым-т?шем июль аена (51?65 мм), минимум ? февраль аена (21?27 мм) туры кил?. Барыннан да бигр?к, Чулман аръягында ??м Идел алдында явым-т?шемн?р к?з?тел?. Вегетация чоры 170 т??лек чамасы т?шкил ит?.
Кар катламы ноябрь уртасыннан со? барлыкка кил?, ул апрельне? беренче яртысында барлыкка кил?. Кар катламыны? ятуы елына 140?150 к?н, уртача калынлыгы 35?45 см.
Як
|
Россия субъекты
|
Т?ньяк-к?нбатыш
|
Мари Ил
(
Волжск
,
Мари-Т?рек
,
Морки
районнары)
|
Т?ньяк
|
Киров ?лк?се
(
Нократ Аланы
,
Малмыж
районнары)
|
Т?ньяк-к?нчыгыш
|
Удмурт Республикасы
(
Кизн?р
,
Алнаш
,
Грах
,
Можга
,
Кече Пурга
,
Кыяс
,
Карак?л
районнары)
|
К?нчыгыш
|
Башкортстан Республикасы
(
Кызыл Кама
,
Илеш
,
Бакалы
,
Шаран
,
Туймазы
,
Ярм?к?й
районнары)
|
К?ньяк-к?нчыгыш
|
Оренбург ?лк?се
(
Северное районы
)
|
К?ньяк
|
Самара ?лк?се
(
Кел??ле
,
Шонталы
,
Чаллыбаш
,
Кошки
районнары)
|
К?ньяк-к?нбатыш
|
Ульяновск ?лк?се
(
Я?а Малыклы
,
М?л?к?с
,
Иске Майна
,
Ульяновск
,
Чынлы
,
Майна
,
Сыры
районнары)
|
К?нбатыш
|
Чуашстан Республикасы
(
Шомырша
,
Батыр
,
Ялчык
,
Комсомол
,
Янтык
,
Ормар
,
Кузлаука
районнары)
|
Республиканы? и? зур байлыгы ?
нефть
. Тулаем запас зурлыгы 1 млрд тонна ис?пл?н?. Татарстанда 127 урында нефть булуы билгеле, алар ?з эчен? 3 ме?н?н артык ятманы керт?.
Лениногорск районында
урнашкан
Ромашкино нефть чыганагы
? Россияд? и? зур чыганакларны? берсе; шулай ук Я?а Елхау ??м Савызбаш эре чыганаклары, уртача Баулы чыганагы бар.
[2]
Нефть бел?н берг?
иярчен газ
да чыгарыла ? нефтьне? бер тоннага якынча
40 м
³. Бернич? кечкен?
табигый газ
??м газ конденсаты чыганаклары булуы м?гъл?м.
Татарстан территориясенд? 108 к?мер ятма эзл?п табылган. Шуны? бел?н берг?, с?н?гый к?л?мн?рд? Чулман к?мер бассейныны? К?ньяк Татар, М?л?к?с ??м Т?ньяк Татар районнарга б?йл?нг?н к?мер ятмаларны гына кулланып була. К?мер ятмаларыны? тир?нлеге ? 900?
1200 м
.
Республика ?ирастында известьташ, доломитлар, т?зелеш комы, кирпеч балчыклары, т?зелеш ташы, гипс, ком-гравий катнашмасы, торф, шулай ук перспективлы нефть битумы, к?р?н ??м таш к?мер, я?а торган сланец, цеолитлар, бакыр ??м бокситларны? с?н?гый запаслары бар. Цеолитлы (руда булмаган казылмаларыны? якынча
50 %
?леше), карбонатлы (як.
20 %
), балчыклы (як.
30 %
) токымнар, ком-гравий катнашмасы (
7,7 %
), комнар (
5,4 %
), гипслар (
1,7 %
) аеруча м??имн?рд?н саналалар.
0,1 %
?лешне фосфоритлар, тимероксидлы пигментлар ??м битумлы токымнар бил?п тора.
И? эре елгалар ?
Идел
(республика территориясе буенча
177 км
ага),
Чулман
(
380 км
) ??м аны? кушлыдыклары ?
Нократ
(
60 км
) ??м
Агыйдел
(
50 км
), алар гомуми агым су микъдарыны?
97,5 %
?лешен т?шкил ит?л?р. Алардан башка, республика территориясе буенча якынча 500 озынлыгы
10 км
-дан артык кече елга ??м к?п санлы чишм?л?р ага. Су ресурсларыны? зур ?леше
Куйбышев
??м
Т?б?н Кама
сусаклагычларында тупланган. Республика территориясенд? 8 ме?н?н артык к?л ??м 7 ме?н?н артык сазлык бар. К?нчыгыш Кама аръягыны? т?ньяк ?леше ? Кама-Агыйдел уйсулыгында сазлыклар аеруча к?п.
Татарстанны? и? эре су объектлары ? республиканы т?рле максатларда кир?кле су ресурслары бел?н т?эмин ит? торган 4 сусаклагыч.
2005 елдагы
х?ле буенча, Татарстанда 29 ?ирасты тозсыз су чыганагы эзл?п табылган, запаслары ? 1 млн м³/т??лек, шул ис?пт? с?н?гый ?зл?штер? ?чен якынча ?чт?н бер ?леше ?зерл?нг?н.
Минераль ?ирасты сулары запаслары да к?п.
2004 елдагы
х?ле буенча, минераль ?ирасты сулары запаслары 3,293 ме? м³/т??лек санны т?шкил ит?л?р.
2009 елдагы
х?ле буенча, Татарстанны? табигый-тыюлык фонды ?з эчен? 154 аеруча сакланган табигый территорияне керт?, шул ис?пт?н:
Беренче торак урыннар тарихы
безне? эрага кад?р VIII гасырга
барып тоташа. Со?рак,
IX
?
XIII гасырларда
бу ?ирл?рд?
Болгар д??л?те
урнашкан була.
XIII гасырда
ул монголлар тарафыннан ?имерел?, ??м,
Чы?гызхан
империясене? таркалуыннан со?,
?учи олысы
составына кертел?.
XV гасырны?
башында
Олуг М?х?мм?д хан
Казан ханлыгыны?
Алтын Урдага
б?йсезлеге турында игълан ит?. Я?а д??л?т м?ст?кыйль р?вешт? М?ск?? бел?н м?н?сб?тл?рне т?зи башлый. Казанда М?ск?? яклы фирка (партия) бик к?чле була, ч?нки с??д?г?рлекне? бер ?леше М?ск?? бел?н тыгыз с??д? м?н?с?б?тл?ренд? була; шуны? ?ст?вен?, М?ск?? Казан с?яс?тен? зур т?эсир ясый ??м т?хетк? ?зен? кир?к булган ханны утырту ?чен аны? эчке эшл?рен? еш кына тыкшынган була.
1552 елда
,
Явыз Иван
д?веренд?, Казан ханлыгы ?имерел? ??м
М?ск?? патшалыгы
составына кертел?.
Россия составында Казанны
Казан патшалыгы
, ? аннан со?
Казан губернасы
дип атыйлар. Территория ?зидар?сез була ? губерна башында император тарафыннан т?гаенл?нг?н губернатор тора.
1920 елда
Владимир Ленин
т?къдиме бел?н
АТССР оештыру турындагы декрет
кабул ител?, ул
РСФСР
составына кер?.
Халык
|
1926 ел
[4]
|
1939 ел
[5]
|
1959 ел
[6]
|
1970 ел
[7]
|
1979 ел
[8]
|
1989 ел
[9]
|
2002 ел
[10]
|
2010 ел
[11]
|
|
ис?бе
|
%
|
ис?бе
|
%
|
ис?бе
|
%
|
ис?бе
|
%
|
ис?бе
|
%
|
ис?бе
|
%
|
ис?бе
|
%
|
ис?бе
|
%
|
татарлар
|
1 164 342
|
48,7
|
1 421 514
|
48,8
|
1 345 195
|
47,2
|
1 536 430
|
49,1
|
1 641 603
|
47,6
|
1 765 404
|
48,5
|
2 000 116
|
52,9
|
2 012 571
|
53,2
|
шул ис?пт?,
кер?шенн?р
[12]
|
99 041
|
3,8
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
-
|
|
18 760
|
|
29 962
|
|
руслар
|
1 118 834
|
43,1
|
1 250 667
|
42,9
|
1 252 413
|
43,9
|
1 328 738
|
42,4
|
1 516 023
|
44,0
|
1 575 361
|
43,3
|
1 492 602
|
39,5
|
1 501 369
|
39,7
|
чуашлар
|
127 330
|
4,9
|
138 935
|
4,8
|
143 552
|
5,0
|
153 496
|
4,9
|
147 088
|
4,3
|
134 221
|
3,7
|
126 532
|
3,3
|
116 252
|
3,1
|
арлар
|
23 873
|
|
25 932
|
|
22 657
|
|
24 533
|
|
25 330
|
|
24 796
|
|
24 207
|
|
23 454
|
|
мордва
|
35 084
|
1,4
|
35 759
|
1,2
|
32 932
|
1,2
|
30 963
|
|
29 905
|
|
28 859
|
|
23 702
|
|
19 156
|
|
чиршешл?р
|
13 130
|
|
13 979
|
|
13 979
|
|
15 643
|
|
16 842
|
|
19 446
|
|
18 787
|
|
18 848
|
|
украиннар
|
…
|
|
13 087
|
|
16 099
|
|
16 868
|
|
28 577
|
|
32 822
|
|
24 016
|
|
18 241
|
|
башкортлар
|
…
|
|
…
|
|
…
|
|
…
|
|
9256
|
|
19 106
|
|
14 911
|
|
13 726
|
|
Татарстан халкыны? 83,23% Татарстанда туган (2002); Татарстан халкыны? 1,55%
Башкортстаннан
, 1,24%
?зб?кстаннан
, 0,9% Казахстаннан, 0,74%
Украинадан
, 0,74%
Пермь ?лк?сенн?н
, 0,65%
Самара ?лк?сенн?н
к?чеп килг?нн?р.
Татарстанга к?чеп килг?н 628 ме? кешед?н нибары 34,8% (218 ме? кеше) гына татарлар; 47,8% ? руслар, 2,9% ? украиннар, 1,8% ? башкортлар, 1,3% ? аз?рбай?аннар.
[13]
Татарстан Республикасында ике д??л?т теле ?
татар
??м
рус
. Моны? турында
Татарстан Конституциясенд?
??м
Татарстан телл?ре турындагы канунда
?йтел?.
Татарстан территориясенд? 1000-н?н артык терк?лг?н дини берл?шм? бар. Татарстанны? ике т?п дине ?
ислам
??м
христианлык
.
Ислам
дине
Идел буе Болгарстанында
922 елда
кабул ител?.
Татарстан ? Россияд? берд?нбер ике миллионлы агломерацияг? (бер ?з?кле Казан ??м к?п?з?кле Чаллы (Т?б?н Кама) агломерациял?ре) ия булган т?б?к. Республикада шулай ук ярым миллионлы ?лм?т (К?ньяк Татарстан) агломерациясе урнаша.
Татарстанда 155-ме? кешег? ис?пл?нг?н Иннополис ф?н ш???ре ??м 100-ме? кешег? ис?пл?нг?н Салават К?пере торак комплексы бар. Шулай 40-ме?ле Смарт-сити ??м 157-ме?ле Яшел ?з?н иярчен ш???рл?рен булдыру планда тотыла.
Тарихи ??м ??гърафи факторлары буенча Татарстан к?пт?н ике зур цивилизация ??м м?д?ният арасында яши: к?нчыгыш ??м к?нбатыш. Шушы фактор Татарстанны? м?д?ни яктан бай булын к?рс?т?.
М?д?ни мирасны саклауны? ??м популярлаштыруны? и? к?рк?м ?рн?ге ?
Казан Кремле
. Шулай итеп, Казанны? 1000-еллыгын билгел?? Татарстанны? м?д?ни ?сешен, дини ??м милли толерантлык идеял?рене? ?стен булуын ассызыклый. Х?зерге Татарстанда 3
ЮНЕСКО Б?тенд?нья м?д?ни мирас
объекты бар:
Казан Кремле
(2000 елдан сон),
Болгар археология комплексы
(2014 елдан сон),
Свияжск ш???р утравыны? Успение соборы
(2017 елдан сон).
[15]
Татарстанда 825 г??ит-журнал чыга. Шул ис?пт?н ш???р ??м район г??итл?ре. Алар рус, татар,
ар
??м
чуаш
телл?ренд? чыгалар. Республикада 100-д?н артык милл?т в?килл?ре яши, 37 милли-м?д?ни оешманы берл?штерг?н
Татарстан халыклары Ассамблеясы
эшли.
Татарстан ? к?чле ф?н ??м м?гариф потенциаллы т?б?к. М?гариф ?лк?сенд?
170 000
кеше хезм?т ит?. Урта 11 еллы белем алу м??б?ри ??м бушлай. Гомум?н, Татарстанда 2434 белем бир? учреждениясе бар, барлыгы якынча
600 000
укучы белем ала.
И? популяр уку йортлары:
??м??рият территориясе 43 административ районга б?лен?. Аларны? ?з?кл?ре булып республика карамагындагы ? 14, районнар карамагындагы 8 ш???р, ш???р тибындагы 8 поселок ??м 16 авыл тора (8-нче кушымтаны ??м 127-нче битт?ге картаны карагыз).
??м??рият карамагындагы ш???рл?р, район ?з?кл?ре булып торсалар да, районнар составына кермил?р, алар турыдан-туры ??м??рият хакимияте тарафыннан идар? ител?л?р ??м м?ст?кыйль административ бер?млекне т?шкил ит?л?р. Алардан башка ике ?
Казан
??м
Чаллы
ш???рл?ре бернич? районны ?з эчен? алалар.
Татарстан ? икътисади ??м ф?нни-техник потенциалы зур булган индустриаль-аграр республика: нефть, химия, нефть химиясе, электр энергетикасы, машиналар т?з?, ?и?ел ??м азык-т?лек с?н?гате, заманча авыл ху?алыгы алга китк?н.
Татарстан 6 икътисади районга б?лен?:
Идел алды
,
Казан
,
Чулман алды
,
Т?ньяк-к?нчыгыш Чулман буе
,
К?нбатыш Чулман аръягы
,
К?ньяк-к?нчыгыш Чулман аръягы
.
??м??рият нык ?ск?н транспорт челт?рен? ия. Аны? нигезен ?ава авиациясе, тимер юллар ??м д?рт к?йм? й?решле (
Идел
,
Чулман
,
Нократ
,
Агыйдел
) елга т?шкил ит?.
Россияне? и? эре транспорт системалары кисешк?н ноктада урнашкан, Татарстан аша Уралны?,
Себерне?
, Ерак К?нчыгышны? ?з?к Россия ??м кайбер
БДБ
илл?ре бел?н элемт? тормышка ашырыла.
Татарстанда тимер юл транспортыны? ?с? башлавы
М?ск??-Казан тимер юлын
т?з? бел?н б?йле;
1893 елда
З?я
? М?ск??, ?
1894 елда
Казан
?
Яшел ?з?н
х?р?к?те ачыла.
1924 елдан
Казан ?
Свердловск
тимер юл сызыгы файдалануга тапшырыла. Татарстан территориясенд?ге баш магистральл?р: т?ньяк (
Т?б?н Карамалы
, Яшел ?з?н, Казан,
?гер?е
аша ?т?), к?ньяк (Норлат, Б?гелм? ??м Ютазы аша ?т?). К?нчыгышта бу ике магистральне ?гер?е ? Акбаш тимер юлы тоташтыра.
Россия т?б?кл?рне? к?пчелеге кебек ?к, Татарстанны? д?ньяны? к?п илл?ре бел?н туры икътисади элемт?л?ре бар, кайбер илл?рд? Татарстанны? тышкы икътисади в?киллекл?ре ачыла.
Россия д??л?т хакимияте органнары ??м Татарстан д??л?т хакимияте органнары арасында эшл?р ??м в?кал?тл?р б?леш? турындагы Шартнам?
Россия Федерациясе д??л?т хакимияте органнары ??м Татарстан Республикасы д??л?т хакимияте органнары арасында эшл?р ??м в?кал?тл?р б?леш? турындагы Шартнам?не раслау хакында Федераль канун Д??л?т Думасы тарафыннан
2007 елны?
4 июленд?
кабул ител? ??м Федерация Советы тарафыннан
2007 елны?
11 июленд?
раслана
[16]
.
??м??риятны? т?п кануны ?
Татарстан Республикасы Конституциясе
. Конституция буенча, Татарстан ? демократик хокукый д??л?т. ?г?р Татарстан карамагындагы м?сь?л?л?ре буенча чыгарылган федераль канун ??м Татарстанны? хокукый актларына каршы килс?, Татарстанны? хокукый акты гам?лд? кала.
Татарстан ??м??риятены? д??л?т башлыгы ? Татарстан ??м??рияте Р?исе
[17]
.
2010 елны?
25 мартында
Р?ст?м Ми?неханов
Татарстан Республикасы Р?исе вазифаларын башкара
[18]
[19]
.
Татарстан ??м??рияте Д??л?т Советы
? Татарстан парламенты, д??л?т хакимиятене? и? югары в?киллекле, канунбир? ??м тикшер? торган органы. 100 к?н?фид?н тора.
2004 елны?
26 мартыннан
бу вазифада
Ф?рит М?х?мм?тшин
эшли.
Министрлар Кабинеты ? югары башкарма орган, премьер-министр тарафыннан идар? ител?.
2010 елны?
22 апреленн?н
бу вазифада
Илдар Халиков
, 2017 елны? 17 апреленн?н
Песошин Алексей Валерий улы
эшли.
Татарстан Республикасы Д??л?т гимны
1992 елда
кабул ител?. ??м??риятне? Д??л?т гимны авторы ? б?ек татар композиторы
Р?ст?м Яхин
. Д??л?т гимнын куллану кагыйд?л?ре ≪Татарстан ??м??рият д??л?т символлары≫ канунында к?рс?тел?.
Татарстан гимны с?зл?ре:
Татарча с?зл?ре:
- М??ге яш?, газиз Ватаныбыз,
- Халкым тели изге тел?кл?р!
- Гомерлекк? якын туган булып
- Яши безд? т?рле милл?тл?р.
- К?п гасырлар кичк?н чал тарихлы
- Данлы илем, ?зе? бер дастан!
- Синд? ген? безне? язмышыбыз,
- Республикам минем, Татарстан!
|
|
Русча с?зл?ре:
- Цвети, священная земля моя,
- Да будет мирным твой небосвод!
- Единый дом у нас, одна семья,
- Живет в согласии наш народ.
- Богатый мудростью седых веков,
- Надеждой, верою ты нам стал,
- И пусть хранит тебя моя любовь,
- Моя Республика, мой Татарстан!
|
|
-
Ак барс
-
Менделеевск м?чете
-
1 май м?йданы, Казан
-
Ике д??л?т теленд? язу
-
-
- ↑
Татарстан конституциясе, м?к. 1
.
- ↑
архив к?черм?се
, archived from
the original
on 2011-09-13
, retrieved
2014-09-06
- ↑
архив к?черм?се
, archived from
the original
on 2014-09-06
, retrieved
2014-09-06
- ↑
Демоскоп Weekly ? Приложение. Справочник статистических показателей
- ↑
Демоскоп Weekly ? Приложение. Справочник статистических показателей
- ↑
Демоскоп Weekly ? Приложение. Справочник статистических показателей
- ↑
Демоскоп Weekly ? Приложение. Справочник статистических показателей
- ↑
Демоскоп Weekly ? Приложение. Справочник статистических показателей
- ↑
Демоскоп Weekly ? Приложение. Справочник статистических показателей
- ↑
Демоскоп Weekly ? Приложение. Справочник статистических показателей
- ↑
Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
, archived from
the original
on 2017-10-20
, retrieved
2014-09-18
- ↑
1926 елгы
?анис?бенд? аерым халык буларак саналган
- ↑
архив к?черм?се
, archived from
the original
on 2019-01-01
, retrieved
2019-10-15
- ↑
архив к?черм?се
, archived from
the original
on 2011-06-27
, retrieved
2012-01-26
- ↑
[
https://intertat.tatar/news/b-tend-nya-mirasy-ob-ektlarynnan-l-zz-t-alyrga-kir-k-yunesko-belgeche-n-rgiz-aytuganova-lektsiyasenn-n-i-kyzykly-5-zemt%7CАйг?л
(?ле сылтама)
МИН?А?ЕВА. "Б?тенд?нья мирасы объектларыннан л?зз?т алырга кир?к": ЮНЕСКО белгече Н?ргиз Айтуганова лекциясенн?н и? кызыклы 5 ?земт?/Интертат
- ↑
Россия Федерациясе д??л?т хакимияте органнары ??м Татарстан Республикасы д??л?т хакимияте органнары арасында эшл?р ??м в?кал?тл?р б?леш? турында Шартнам?
(?ле сылтама)
- ↑
Татарстан Республикасы Конституциясе
(?ле сылтама)
- ↑
Б?ген Татарстанны? я?а Президенты в?кал?тл?рен? кереште
.
?леге чыганактан
2012-11-13 архивланды.
- ↑
Татарстанда я?а президент эшли башлады
.
?леге чыганактан
2016-03-14 архивланды.
Азатлык радиосы
Т?рки
д??л?тл?р ??м автономиял?р
|
---|
Д??л?тл?р:
| |
---|
Автономиял?р:
| |
---|