Turk Kurtulu? Sava?ı Guney Cephesi

Guney Cephesi
	Turk Kurtulu? Sava?ı
	; Fransız ordusundaki Ermeni gonulluler
Tarih	Aralık 1918 - 20 Ekim 1921
Bolge	Guneydo?u Anadolu Bolgesi
Sonuc	Ankara Anla?ması
Co?rafi ; De?i?iklikler	Bugunku ( Hatay haric) Turkiye - Suriye sınırı olu?tu.
Taraflar
Fransa Ermeni Lejyonu ;	Ankara Hukumeti Kuva-yi Milliye ;
Komutanlar ve liderler
Henri Gouraud	Ali Fuat Pa?a ; Ali Saip Bey ; ?efik "Ozdemir" Bey ; ?ahin Bey ( olu ) ; Kılıc Ali
Gucler
	60.000 Fransız askeri ; Ermeni Lejyonu 'ndan 10.050 asker

Guney Cephesi ( Cenup Cephesi ), Fransız Cephesi veya Kilikya Cephesi ( Fransızca : La campagne de Cilicie ), I. Dunya Sava?ı 'nın ardından Fransız kuvvetleri ve beraberindeki Ermeni Lejyonu ile TBMM idaresindeki Kuva-yi Milliye arasında gercekle?en muharebelerden meydana gelen cephedir. Fransa, Sykes-Picot Anla?ması ve ardından Ermeniler ile imzalanan antla?ma ile kendisine du?en topraklara yonelmi?tir. 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Anla?ması ile cephe kapanmı?tır. ^[2]

“

Efendiler, bizim hesabımız ?udur ki Fransızlar cidden antla?ma yapmak istiyorlar. Cunku maddeten bizimle u?ra?mak menfaatlerine aykırıdır ve belki buna mukabil Suriye'deki menfaatlerini azami derecede temin etmek isterler. ??te onları bizimle antla?maya yana?tıran sebep budur. ^[6]

”

? Mustafa Kemal Pa?a (29 Mayıs 1920)

Gecmi? [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Mondros'tan sonra ?ngiliz orduları Mara? , Antep , Urfa , Adana ve civarını i?gal etti. 1916 yılında imzalanan Sykes-Picot Anla?ması Projesi gere?i ile Mara? , Antep , Urfa ve Musul Fransızlara bırakılmalıydı. Fakat bu proje, Rusya'da devrim oldu?u icin ve Wilson prensipleri gere?i yururlu?e hicbir zaman giremedi. Bununla birlikte Suriye'de Fransa ve ?ngiltere arasında buyuk bir antla?mazlık ortaya cıktı. ?ngilizler, Fransızları bolgeden cıkarmak icin Suriye'nin ba?ımsız olmasını istemi?lerdi. Fransızları kızdıran bu geli?me sonrası nihayet Buyuk Britanya Musul 'daki petrol kaynakları icin Fransa ile 15 Eylul 1919'da Suriye ?tilafnamesini kabul etti. Buna gore:

Musul ?ngilizlere
Mara? , Antep ve Urfa civarı Fransızlara bırakıldı. ^[7]

?ngiliz doneminde pek de onemli bir olay ya?anmadı. Asıl olaylar Fransızlar doneminde ya?andı. Fransızlar, kendileri aleyhindeki propagandayı ?ngilizlerin yaptıklarından fazlasıyla emindiler. ^[8]

Mara? [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Mara?'taki ilk direni?, Sutcu ?mam 'ın, hamamdan cıkan kadınlara sarkıntılık eden Ermeni askerlere saldırması ile ba?lamı?tır. Mara?, halkının Kurtulu? Sava?ı sırasında kazandı?ı bu zafer nedeniyle 7 ?ubat 1973'te TBMM tarafından "Kahraman" unvanıyla odullendirildi.

Antep [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Fransızlar 1 Nisan 1919'da Antep'i i?gal ettiler. 1920 yılının nisan ayı ba?ında Turk milli kuvvetleri kentte bir ayaklanma ba?latarak Fransızlara kar?ı direni?e gecmi?tir. On ay kadar suren direni? esnasında Fransızların kente 70.000 mermi attı?ı ve Turk tarafında 6317 ki?inin oldu?u anlatılır. Fransızlar, kenti yo?un olarak top ate?ine tutmu?, Suriye'de bulunan birliklerinden destek almı?lar fakat Antep'e girme konusunda askeri bir ba?arı gosterememi?lerdir.

30 Mayıs 1920'de Fransızlarla bir ate?kes imzalanmı? ise de 17 Haziran'da catı?malar tekrar ba?lamı? ve aralıklarla 1920 sonuna dek surmu?tur.

1914 yılında, I. Dunya Sava?ı ba?ladı?ı zaman Gaziantep 83 bin nufuslu bir liva merkezi idi. 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mutarekesi ile ?tilaf Devletleri payla?tıkları topraklara sahip olmak amacıyla harekete gecerken, 17 Aralık 1918'de ?ngilizler Antep'e girmi?tir. Bir yıl suren bu i?gale Fransızlar tepki gostermi?, 1918 eylulunde ?ngilizlerin Musul uzerindeki “nezaret hakkı”ndan vazgecmeleri ile once Suriye daha sonra Antep, Urfa ve Mara? bo?altılmı?tır. Bunun ardından Fransızlar 29 Ekim 1919'da Kilis'i, 5 Kasım 1919'da Antep'i i?gal ettiler.

1920 yılının ba?ında ise unlu Antep Savunması ba?lamı? oldu. 1 Nisan 1920'de ba?layan Antep savunması 11 ay surdukten sonra aclık yuzunden sona ermi?tir. Savunma suresince Fransızlar ?ehre 70.000 mermi atmı?, 6.000 Antepli olmu?tur. Konstantin'in Kasım 1920'de Yunan tahtına donu?u ile Fransa, Turkiye'yi destekleme ve barı? yaparak bolgeden cekilme kararı almı?tır. Bolgedeki savunma sonunda Turkiye Buyuk Millet Meclisi 6 ?ubat 1921 tarihli toplantısında Antep'e "Gazi" unvanını vermi?tir. Turk ve Fransız tarafları bunun uzerine mutabakata varmak uzere pazarlık yapmaya koyulmu? ve 9 Mart 1921'de Bekir Sami-Briand Anla?ması hazırlanmı?tır. Ancak bu anla?manın TBMM tarafından imzalanmaması uzerine 15 Mart 1921 tarihinde Londra'da Turk Dı?i?leri Bakanı ve Fransız delegasyonu Antep, Adana ve cevrelerinin Turklere geri verilmesi hususunda yeni bir mutabakat sa?lamı?tır. Nitekim bu antla?ma 20 Ekim 1921'de imzalanan Ankara Antla?ması ile son ?eklini almı? ve 25 Aralık 1921'de son Fransız askeri Antep'ten ayrılmı?tır.

Ankara Antla?masını imzalayan Henry Franklin-Bouillon : "Biz Turklerle antla?ma yaparken onlar ozellikle ?ngilizlerle ve ?talyanlarla da benzer bir anla?ma yapma surecindeydiler. Fransa'yı tercih etmeleri, bize duydukları a?k icin de?il, bizim daha uzla?macı davranmamız sebebiyle oldu. Boylece Fransa'nın ahlaki ve ekonomik etkisi, belirli bir bolgeye uygulanmak yerine tum ulkeye yayılacaktır. Ve e?er bugun Ankara'da bir tehlike varsa, onu yaratan sizsiniz(Muttefikler/?tilaf). Bu sadece Yunanların ?zmir'e gonderilmeleriyle veya Muttefiklerin (?ngilizlerin) Anadolu'da son derece kararsız ve zayıf bir politika takip etmeleriyle de?il, aynı zamanda Muttefiklerin, Rusların ve Amerikan ?irketlerinin do?udaki cıkarlarını uyumlu hale getirmenin imkansızlı?ı icinde Kemalistlere verdikleri maddi ve manevi yardımlarla onlara gercek bir guc olma fırsatı sa?lamalarıyla oldu." Franklin Boullion'a gore, Turkiye, Enver ve Talat'ın i?ledi?i suclardan sorumlu de?ildi. Turk halkı istemeden sava?a girmi?ti. Asıl suclu Turkleri Almanya ile birlikte ittifak yapmaya zorlayan Muttefikler yani ?ngilizlerdi. ^[9] Ote yandan Fransa, ba? du?manı olan kral Konstantin'in Kasım 1920 secimleri sonucu Yunan tahtına geri donmesiyle Yunanistan'a yapılan tum kredileri ve deste?i durdurmu?, Turkiye'ye kar?ı politikasını de?i?tirmi? ve Yunanistan'a kar?ı Turkiye'yi destekleme kararı almı?, ayrıca Mart 1921 Londra Konferansı'nda da Trakya ve ?zmir'in Turklere verilmesi gerekti?ini savunmu?, milli mucadele yanlısı bir tutum sergilemi?tir. ^[10]^[11]^[12]^[13]^[14]^[15]^[16]

Dı?i?leri Bakanı, Yusuf Kemal Tengir?enk :

Fransa Yunanlılara kar?ı, bilhassa Konstantin dondukten sonra (Kasım 1920) daima onlara du?man ve bizim lehimize hareket etti. Bu son konferans esnasında, Paris'te toplanan konferansta malumu aliniz ?ngilizler Bo?azların muhafazasını Yunanlılara terk etmek istiyorlardı. Bundan maksatları, biz bu kulfetten kurtulalım, Yunanlılara bırakalım diyerek bir teklif etmi?ler. ?talya ve Fransa reddetmi?ler, mahirane bir surette reddetmi?ler. Demi?ler bu meseleyi ehli hibreye (askerlere) havale edelim. Askerler Bo?azların muhafazası icin az askerle bu i?in mumkun olaca?ını soylemi?ler. O sırada Fransa ba?bakanı Mosyo Aristide Briand; "E?er Yunanlılar ?stanbul'a ve Bo?azlara girecek olursa Suriye'de bulunan askerler dahi Turkiye ordusuna katılıp onlarla beraber Yunanlılara kar?ı mudafaa edeceklerdir." Bu sozler muzakere icra etmekte oldu?umuz bir zatın bize soylemi? oldu?u sozleridir. ^[17]

Urfa [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ali Saip Bey 'in Jandarma komutanı olarak Urfa'ya atanmasından sonra halkın orgutlenmesi daha da suratlendi. Uc bin ki?ilik bir askeri guc olu?turuldu. 12'ler olarak adlandırılan ve Urfa'nın onde gelen 12 vatanseverinden olu?an Kuva-yi Milliye hareketi, onderleri Hacı Mustafa Hacıkamilo?lu vasıtasıyla 7 ?ubat 1920'de Fransız komutanlı?ına ?ehrin bo?altılmasını isteyen bir ultimatom verdiler. 9 ?ubat'ta ?ehrin yarısı geri alındı ve 10 Nisan'da Fransızlar cekildiler.

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

^ "Milli Mucadele'de ?lk Kur?un ve Dortyol'un Du?man ??galinden Kurtulu?u" . 15 Mart 2018 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 15 Mart 2018 .
^ ^a ^b Ahmet Mumcu (1984). "Tarih acısından Turk devriminin temelleri ve geli?imi" . ?nkılap Yayınevi. s. 80.
^ "Hacettepe Universitesi, TURK?YE BUYUK M?LLET MECL?S?'N?N ACILMASI VE YEN? TURK DEVLET?N?N DO?U?U , sayfa 7" (PDF) . 25 Kasım 2011 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 13 A?ustos 2011 .
^ Halil AYTEK?N, Kıbrıs’ta Monarga (Bo?aztepe Ermeni Lejyonu Kampı) , Turk Tarih Kurumu Basımevi-2000, sayfa 97
^ "Turk Tarih Kurumu, ?stiklal Harbi " . 14 A?ustos 2008 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 13 A?ustos 2011 .
^ TBMM tutanakları C.1 S. 47
^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 20 Aralık 2004 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 8 Aralık 2009 .
^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 20 Aralık 2004 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 8 Aralık 2009 .
^ E. NICOL, ANGORA ET LA FRANCE, Une reponse a M. Franklin-Bouillon, PARIS SOCIETE GENERALE D'IMPRIMERIE ET D'EDITION, RENNES, 1922 s. 1-36
^ Sforza, Diario, November 28, 1920, 61
^ Ζολ?τα, Αναστασ?ου Π. (1995). Η Εθνικ? Τραγωδ?α .( Ulusal Trajedi) Αθ?να, Πανεπιστ?μιο Αθην?ν, Τμ?μα Πολιτικ?ν (Atina Universitesi) Επιστημ?ν και Δημοσ?α? Διοικ?σεω?. σελ?δε? s. 44-58
^ ^ David Lloyd George, The Truth about the Peace Treaties, v. 2 (Gollancz, London: 1938), s. 1348-1349
^ Michael Smith, Ionian Vision: Greece in Asia Minor, 1919-1922 , University of Michigan Press, 1999.
^ ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ, Σχετικ? με τη Δι?σκεψη του Λονδ?νου, (Balkanların Gazetesi, Londra Konferansı Hakkında), 14 Φεβρου?ριο? (?ubat) 1921, s. 2.
^ Γιανν?πουλο?, Γε?ργιο?, Απ? Το Ν?στο ?? Το Σαγγ?ριο, (Giannopoulos, Georgios, Nestos’tan Sakarya’ya), Αθ?να(Atina), 1987
^ ≪ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ? ΣΑΓΓΑΡΙΟΣ ΕΠΟΠΟΙ?Α ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ≫, ΔΗΜ. ΦΩΤΙΑΔΗΣ, ΕΚΔ. ΦΥΤΡΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ, 1974
^ ^ TBMM tutanakları, Donem:1, Cilt:2, ?ctima:2, s. 329

[1] "Milli Mucadele'de ?lk Kur?un ve Dortyol'un Du?man ??galinden Kurtulu?u" . 15 Mart 2018 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 15 Mart 2018 .

[Kurtuluş_Savaşı_Güney_Cephesi-1-2] Ahmet Mumcu (1984). "Tarih acısından Turk devriminin temelleri ve geli?imi" . ?nkılap Yayınevi. s. 80.

[3] "Hacettepe Universitesi, TURK?YE BUYUK M?LLET MECL?S?'N?N ACILMASI VE YEN? TURK DEVLET?N?N DO?U?U , sayfa 7" (PDF) . 25 Kasım 2011 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 13 A?ustos 2011 .

[4] Halil AYTEK?N, Kıbrıs’ta Monarga (Bo?aztepe Ermeni Lejyonu Kampı) , Turk Tarih Kurumu Basımevi-2000, sayfa 97

[5] "Turk Tarih Kurumu, ?stiklal Harbi " . 14 A?ustos 2008 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 13 A?ustos 2011 .

[6] TBMM tutanakları C.1 S. 47

[7] "Ar?ivlenmi? kopya" . 20 Aralık 2004 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 8 Aralık 2009 .

[8] "Ar?ivlenmi? kopya" . 20 Aralık 2004 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 8 Aralık 2009 .

[9] E. NICOL, ANGORA ET LA FRANCE, Une reponse a M. Franklin-Bouillon, PARIS SOCIETE GENERALE D'IMPRIMERIE ET D'EDITION, RENNES, 1922 s. 1-36

[10] Sforza, Diario, November 28, 1920, 61

[11] Ζολ?τα, Αναστασ?ου Π. (1995). Η Εθνικ? Τραγωδ?α .( Ulusal Trajedi) Αθ?να, Πανεπιστ?μιο Αθην?ν, Τμ?μα Πολιτικ?ν (Atina Universitesi) Επιστημ?ν και Δημοσ?α? Διοικ?σεω?. σελ?δε? s. 44-58

[12] David Lloyd George, The Truth about the Peace Treaties, v. 2 (Gollancz, London: 1938), s. 1348-1349

[13] Michael Smith, Ionian Vision: Greece in Asia Minor, 1919-1922 , University of Michigan Press, 1999.

[14] ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ, Σχετικ? με τη Δι?σκεψη του Λονδ?νου, (Balkanların Gazetesi, Londra Konferansı Hakkında), 14 Φεβρου?ριο? (?ubat) 1921, s. 2.

[15] Γιανν?πουλο?, Γε?ργιο?, Απ? Το Ν?στο ?? Το Σαγγ?ριο, (Giannopoulos, Georgios, Nestos’tan Sakarya’ya), Αθ?να(Atina), 1987

[16] ≪ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ? ΣΑΓΓΑΡΙΟΣ ΕΠΟΠΟΙ?Α ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ≫, ΔΗΜ. ΦΩΤΙΑΔΗΣ, ΕΚΔ. ΦΥΤΡΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ, 1974

[17] TBMM tutanakları, Donem:1, Cilt:2, ?ctima:2, s. 329

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]