Nobel Odulu
, 27 Kasım 1895 tarihli ve 30 Aralık 1896 tarihinde
Stockholm
'de acıklanan vasiyetnamesiyle
Alfred Nobel
tarafından kurulan
derne?in
verdi?i, insanlı?a
hizmet
edenleri
odullendirmek
amacını ta?ıyan prestijli bir oduldur. ?lk Nobel Odulleri 1901 yılında verilmeye ba?lanmı?tır. Nobel Odulleri her yıl Alfred Nobel'in olum yıl donumu olan 10 Aralık'ta verilir.
Nobel Odulleri
(
?svecce
:
Nobelpriset
,
Norvecce
:
Nobelprisen
),
?svec Kraliyet Bilimler Akademisi
,
?svec Akademisi
,
Karolinska Enstitusu
ve
Norvec Nobel Komitesi
tarafından ki?iler veya kurulu?lara
fizik
,
kimya
,
edebiyat
,
barı?
ve
fizyoloji veya tıp
alanlarındaki ola?anustu ba?arılarına verilmektedir.
[1]
1895 yılındaki
Alfred Nobel
'in vasiyeti do?rultusunda, 1896 yılından bu yana
Nobel Vakfı
tarafından idare edilmekte ve yurutulmektedir.
Ekonomi
dalında verilen bir ba?ka odul ise 1968 yılında
Sveriges Riksbank
ile
Merkez bankasının
?svec
ekonomisine yapmı? oldu?u katkılar nedeniyle verilmeye ba?lanmı?tır.
[2]
Her odul ayrı bir komite tarafından verilir: ?svec Kraliyet Bilimler Akademisi fizik, kimya, ekonomi alanlarındaki odulleri; Karolinska Enstitusu fizyoloji veya tıp alanındaki odulleri ve Norvec Nobel Komitesi edebiyat alanındaki odulleri vermektedir. Norvec Parlamentosunca ?svec Akademisinden secilen be? ki?ilik bir kurul ise barı? alanındaki odulleri verir.
[3]
Odul almayı hak eden ki?i veya kurum bir madalya, bir diploma ve yıllar icinde de?i?en miktarda para odulu almaktadır.
[2]
1901 yılında Nobel Odulu'nu ilk alanlara 150,782
SEK
verildi. Bu odul Aralık 2007 yılındaki 7,731,004 SEK'e e?itti. 10 Aralık 2008 tarihinde
Stockholm
'de yapılan Nobel'in olum yıl donumu torenlerinde,
[4]
odulu kazananlara 10,000,000 SEK
[5]
para odulu verilmi?tir.
2011 yılı itibarıyla, 20 kurulu? ve 69 ekonomi alanında odul kazananlar da dahil olmak uzere toplam 826 ki?i ve kurulu?a odul verilmi?tir.
[6]
Nobel Odulu'nu almaya hak kazanan dort ki?inin odullerini almalarına kendi hukumetleri tarafından izin verilmedi.
Almanya
Adolf Hitler
hukumeti;
Richard Kuhn
(Kimya, 1938),
Adolf Butenandt
(Kimya, 1939) ve
Gerhard Domagk
(Fizyololji veya Tıp, 1939)'ın odullerini almasına izin vermedi.
Sovyetler Birli?i
'nin baskısı do?rultusunda
Boris Pasternak
(Edebiyat, 1958) odulu reddetti. Ayrıca Nobel Odulu almaya hak kazanan
Jean-Paul Sartre
(Edebiyat, 1964) ve
Le Ð?c Th?
(Barı?, 1973) odullerini almayı reddettiler. Bunlardan Sartre hayatı boyunca tum resmi odulleri reddetmi?tir. Le Ð?c Th? ise o yıllarda
Vietnam
'ın icinde bulundu?u durum nedeniyle odulu almamı?tır.
Uluslararası Kızıl Hac Komitesi
bugune kadar
Nobel Barı? Odulu'nu
uc defa almaya hak kazanmı?tır.
[7]
826 Nobel Odulu kazanandan 43'u kadındır.
Marie Curie
1903 yılında, fizik alanında Nobel Odulu'nu kazanan ilk kadın olmu?tur.
[8]
Curie ayrıca 1911 yılında Nobel Kimya Odulu'nu almaya da hak kazanmı?tır.
[7]
Nobel Odulu dı? nedenler, aday olmamasına ba?lı olarak verilmedi?i yıllardaki para odulleri, odulu vermeye yetkili temsilciliklerin fonlarına iade edilmektedir.
[9]
1940 ve 1942 yılları arasında
II. Dunya Sava?ı
nedeniyle Nobel Odulleri verilememi?tir.
[10]
|
Wikimedia Commons'ta
Nobel Odulu
ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
|
Nobel odulleri
|
---|
Oduller
| |
---|
Kazananlar
| |
---|
Organizasyon
| |
---|
?lgili konular
| |
---|