Johann Tserclaes
Anthony van Dyck'in bir portresinde Kont Tilly.
Lakabı	Zırhlı Ke?i?
Do?um	?ubat 1559 Kutsal Roma ?mparatorlu?u'ndaki Tilly Kalesi , Brabant Dukalı?ı , ?spanya Hollandası (gunumuzde Belcika )
Olum	30 Nisan 1632 (73 ya?ında) Ingolstadt , Bavyera Elektorlu?u , Kutsal Roma ?mparatorlu?u
Defin yeri	Altotting
Ba?lılı?ı	?spanya Kutsal Roma ?mparatorlu?u Bavyera
Bran?ı	Flanders Ordusu Katolik Ligi ?mparatorluk Ordusu
Hizmet yılları	1574-1632
Rutbesi	Generalfeldmarschall
Catı?ma/sava?ları	Seksen Yıl Sava?ı 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Sava?ı Otuz Yıl Sava?ı

Tilly Kontu Johann Tserclaes , Otuz Yıl Sava?ı’nda Katolik Ligi guclerini yoneten mare?aldi. 1620-31 yılları arasında Beyaz Da? , Wimpfen , Hochst , Stadtlohn Muharebeleri ve Pfalz’ın Fethi de dahil olmak uzere Protestanlara kar?ı e?siz ve buyuk zaferler kazandı. Lutter’de bir Danimarka ordusunu yok etti ve Protestan ?ehri Magdeburg’u ya?maladı , bu ya?ma esnasında siviller dahil 25.000 ki?ilik ?ehir sakinlerinin yakla?ık 20.000’inin olmesine sebep oldu.

Kont Tilly daha sonra 1631’de Breitenfeld’de ?svec kralı Gustaf Adolf’un ordusu tarafından ma?lup edildi. Rain Muharebesi’nde bir ?svec arkebuzu mermisi onu a?ır ?ekilde yaraladı ve iki hafta sonra Ingolstadt’ta oldu. Friedland ve Mecklenburg duku Albrecht von Wallenstein ile birlikte sava?ın ilk yarısında Kutsal Roma ?mparatorlu?u kuvvetlerinin iki ba?komutanından biriydi.

Erken donemleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Johann Tserclaes, ?ubat 1559’da Valonya bolgesinin Brabant ?ehrinde, gunumuzde Belcika’da , ?spanya Hollandası’nda bulunan Tilly Kalesi’nde do?du. Johann Tserclaes dindar bir Roma Katolik ailede do?du ve Koln’de Cizvit e?itimi aldıktan sonra on be? ya?ında ?spanyol ordusuna katıldı ve Seksen Yıl Sava?ı’nda isyan eden Hollanda kuvvetlerine kar?ı Parma ve Piacenza Duku Alessandro Farnese’nin komutasındaki sefere katıldı ve 1585’deki ba?arılı olan Anvers Ku?atması’na katıldı. Bundan sonra Kutsal Roma ?mparatorlu?u’nun Macaristan ve Erdel’deki Osmanlı Turklerine kar?ı 1600’de paralı asker olarak katıldı?ı bir sefere katıldı ve hızla terfi kazanarak sadece be? yıl icinde mare?al oldu. Turk Sava?ı 1606’da sona erdi ve 1610’da Bavyera Duku I. Maximilian’ın komutasındaki Bavyera’nın Katolik Ligi kuvvetlerinin komutanlı?ına atanana kadar Prag’da II. Rudolf’un hizmetinde kaldı. ^[1]

Bohemya seferi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Katolik Ligi kuvvetlerinin komutanı olarak Prag Defenestrasyonunun ardından Bohemyalı isyancılara kar?ı sava?tı ve bu sırada askerlerini misketli piyadeleri , derin saflar olu?turan kargılı askerler ile destekleyen ?spanyol Tercio sisteminde e?itti. Hem Katolik Ligi hem de ?mparatorluk orduları da dahil olmak uzere 25.000 ki?ilik bir kuvvet, 8 Kasım 1620’de Prag’ın batısında Beyaz Da? Muharebesi’nde Anhaltlı Christian ve Kont Thurn’e kar?ı onemli bir zafer kazandı. Katolik Ligi sadece 700 adam kaybederken du?man kuvvetlerinin yarısı olduruldu veya esir alındı. Bu zafer, Prag’ın birkac gun sonra ele gecirilmesini sa?ladı?ı icin Bohemya’daki ?mparator’a kar?ı olan isyanı ezmek icin hayati bir onem ta?ıyordu. ^[2]

Almanya'daki seferleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Daha sonra batıya dondu ve Almanya iclerine girdi ancak 27 Nisan 1622’de Mingolsheim Muharebesi’nde ma?lup oldu. Daha sonra ?spanyol General Duk Gonzalo Fernandez de Cordoba'ya (15. yuzyılın sonlarında ?talya Sava?ları’na katılan aynı ismi ta?ıyan unlu ?spanyol general ile karı?tırılmamalıdır) katıldı ve 6 Mayıs’ta Wimpfen Muharebesi’nde Baden Markgrafı George Frederick’e kar?ı galip geldi, zafer du?manın muhimmat ka?nısının top ate?iyle vurulup patlamasından sonra geldi.

20 Haziran’da Hochst Muharebesi’nde tekrar ba?arılı oldu ve bu zaferi kar?ılı?ında kont ( Almanca Graf) ilan edildi. ?ki aydaki bu uc muharebe, 19 Eylul’de on bir haftalık bir ku?atmanın ardından Heidelberg ?ehrini ele gecirmesinin onunu actı. Hochst’te coktan ma?lup etti?i Brunswickli Genc Christian ba?ka bir ordu kurdu ancak Christian, Stadtlohn Muharebesi’nde elli yuksek rutbeli subayı da dahil olmak uzere 15.000 ki?ilik ordusundan 13.000 ki?iyi kaybederek tekrar buyuk bir ma?lubiyet aldı. 1623’te Bohemya’nın tamamen teslim olmasıyla birlikte Almanya’daki tum direni? neredeyse sona erdi. Bunun uzerine Danimarka kralı IV. Christian Protestanlı?ı korumak ve Kuzey Avrupa’nın birincil gucu olmak icin 1625’te Otuz Yıl Sava?ı’na girdi. Kont Tilly, 30 Mayıs 1626’da Munden’i ku?attı ve ele gecirdi, ardından da yerel ve multeci Protestan bakanları Werra nehrine attırdı ancak Kassel’i ku?atamadı. ^[3]

Tilly, 26-27 A?ustos 1626 tarihlerinde Lutter Muharebesi’nde Danimarkalılarla sava?tı ve burada son derece disiplinli piyadeleri, du?man hatlarına dort kez hucum ederek yarma yaptı. Bu, onun kesin bir ?ekilde kazanmasına ve kacan Danimarka ordusunun yarısından fazlasını yok etmesine yol actı, bu o zamanki sava? anlayı?ına uymayan bir taktikti. Danimarka, Lubeck Antla?ması ile barı? talep etmek zorunda kaldı. Bu, Avrupa’daki guc dengesini bozdu ve son yıllarda Polonya ile sava?ları ile Baltık’a hakim olmaya calı?an, korkusuz liderleri kral ve mare?al Gustaf Adolf onderli?inde ?svec’in Otuz Yıl Sava?ı’na girmesine yol actı. ^[2]

Magdeburg'un ya?malanması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gustaf Adolf, ordusunu Mecklenburg’a getirip Berlin’de Kuzey Almanya liderleriyle ittifaklar kurmaya calı?ırken, Tilly ?svec’i destekleme sozu veren Elbe uzerindeki Magdeburg ?ehrini ku?attı. Ku?atma 20 Mart 1631’de ba?ladı ve Tilly, ba?ka bir yerde sefere giderken astı Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim’ı ku?atmaya komuta etmesi icin bıraktı. ?ki aylık ku?atmanın ardından ve Frankfurt an der Oder’in ?svecliler’e du?mesinin ardından Pappenheim, takviye kuvvetler getiren Tilly’i 20 Mayıs’ta ki?isel komutası altındaki 40.000 adamla ?ehre saldırmaya ikna etti. Saldırı ba?arılı oldu ve duvarlar a?ıldı ancak komutanlar askerlerinin kontrolunu kaybetti. Ardından, ?ehrin 25.000 sakininden yakla?ık 20.000’inin kılıcla ve ?ehrin co?unu yok eden yangında oldu?u bir halk katliamı meydana geldi. Magdeburg, Almanya’nın Koln ve Hamburg’la birlikte en buyuk ?ehirlerinden birisiydi.

Pek cok tarihci, ?ehrin yakılmasını emretmi? olmasının pek olası olmadı?ını du?unuyor. Magdeburg, Elbe’nin stratejik olarak hayati bir ?ehriydi ve ?sveclilere kar?ı yakla?makta olan sava?ta bir ikmal merkezi olarak gerekliydi. Reformasyon hareketine son derece kar?ı olmasına ra?men Tilly, deneyimli bir komutandı ve ?ehrin stratejik onemini anlayabilirdi. Ek olarak Toll tabyasının ele gecirilmesinden sonra, son saldırıdan gunler once Magdeburg’a teslim olma teklifini gondermi?ti. Ancak ?ehrin belediye ba?kanı, bir ?svec yardım gucunun yakında gelmesini bekleyerek teklifi reddetti. Katliam ba?ladı?ında ve kacı? mumkun olmadı?ında ?ehrin cocukları alay haline getirildi ve Luther’in “ Erhalt uns, Herr, bei deinem Wort ” ilahisini soyleyerek pazar yerine yuruduler. ?lahinin giri? kısmı “Tanrım, bizi sozunde sabit tut, kılıcla krallı?ı o?lunun elinden almaya calı?an ve yaptı?ın her ?eyi bo?a cıkaran Papa’yı ve Turk’u durdur” ?eklinde cevrilir. Cocuklar acımasızca olduruldu ancak Tilly’nin emriyle olup olmadı?ı bazı cevrelerde tartı?ılıyor. ^[4] Tilly daha sonra ?mparator’a yazdı:

Truva’nın ya da Kudus’un ele gecirilmesinden bu yana hic bu kadar buyuk bir zafer olmamı?tı. Siz ve saray hanımlarının, gosterinin tadını cıkarmak icin orada bulunmamanıza uzuldum. ^[5]

?sveclilere kar?ı seferleri ve olumu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Magdeburg’un ardından Tilly, Gustaf Adolf’un ordusuyla 17 Eylul 1631’de Saksonya’yı yerle bir ettikten sonra ula?tı?ı Leipzig ?ehri yakınlarındaki Breitenfeld Muharebesi’nde bir sava?a girdi. Sava?ta, Kral Gustaf Adolf tarafından ma?lup edildi ve 27.000 kayıp verdi. ?sveclilerin manevraları ve isabetli, hızlı topcu ate?leri yuzunden birliklerinin safları bozuldu ve kacmalarına sebep oldu. Geri cekildi ve siyasi rekabetleri dolayısıyla Wallenstein’in yardımına gelmesini engelledi, bu yuzden savunmaya dondu. ?sveclileri 9 Mart 1632’de Bamberg’de yendi. ?sveclilerin Rain am Lech yakınlarındaki Lech uzerinden Bavyera’ya gecmesini engellemeye calı?ırken 15 Nisan’da Rain Muharebesi’nin ba?larında 90 gramlık bir arkebuz mermisiyle yaralandı. Sa? uylu?u parcalandı ve on be? gun sonra 30 Nisan 1632’de 73 ya?ında Ingolstadt’ta osteomiyelitten (kemik enfeksiyonu) oldu. Mezarı ise Yukarı Bavyera’da Altotting’de bulunmaktadır. ^[1]

Torunları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Karde?inin soyundan, Antonio Octavio Tserclaes de Tilly (1646-1715), bir ?spanyol generali ve asilzadeydi. Antonio Octavio’nun kız karde?i veya kızı Albertina, Temmuz 1856’da ?spanya Kralicesi II. Isabel tarafından ?spanya’da Sevilla ve Jerez’de ya?ayan Perez de Guzman ailesinin uyelerine verilen ?spanyol duk unvanı Tserclaes Dukleri’nin ilk koku olacaktı.

Kurgudaki yeri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Bertolt Brecht’in Cesaret Ana ve Cocukları’nda Tilly’den bahsedilir: Cenazesinin oldu?u sahnede Cesaret Ana’nın me?hur bir sozu vardır: “Bu cenaze tarihi bir olay olsa da umrumda de?il, benim icin kızımın yuzunun kesilmesi bir tarihi olay.”
• Celladın Kızı romanında Tilly'den ve Magdeburg'un ya?malanmasından bahsedilir.
• Tilly, 1632 romanında, Birinci Breitenfeld'de ve Rain Muharebesi’nde tasvir edilmi?tir.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]