Bol?eviklere kar?ı sol ayaklanmalar , Ekim Devrimi 'ni izleyen donemde Sovyetler Birli?i henuz resmen kurulmamı?ken SRlar , Sol SRlar , Men?evikler ve anar?istlerce iktidardaki Bol?eviklere yonelik planlanan ve yurutulen bir dizi ayaklanma eylemidir. Bu ayaklanmaların bazıları surmekte olan Rus ?c Sava?ında Bol?evik iktidarına kar?ı olu?turulan Beyaz Orduyu desteklerken bazıları ba?ımsız hareketlerdir. Bu ayaklanmalar 1918 yılında ba?layacak ve 1922 yılına kadar surecektir. Bu ayaklanmalar sonucunda o doneme kadar di?er sol grupları da iktidara dahil etmek isteyen Bol?evikler bu cabaları bir kenara bırakarak ayaklanmaları askeri kuvvetle bastırma yoluna gitmi?tir. Bazı cevreler tarafından gundeme getirilen sol ve devrimci partilerin koalisyon olarak iktidarı gercekle?meyecek Bol?evikler tek ba?larına iktidarlarını surdureceklerdir.

Arka plan [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1917 ?ubat Devriminin ardından ba?a gecen Gecici Hukumet tarafından Rus Carlı?ı tarafından surdurulen I. Dunya Sava?ına devam kararı alınınca bu karar Men?evikler ve SRlar tarafından desteklenir. Bol?evikler sava?ı emperyalist bir payla?ım sava?ı olarak tanımladıkları icin kendi hukumetlerinin yenilmesi icin devrimci bozgunculuk siyasetini one suruyorlardı. Men?evikler ve SRlar icinde sava?a kar?ı cıkan hizipler de bulunuyordu.

1917 yılında Temmuz Gunleri olarak bilinen olaylarda Men?evik ve SRlar Bol?eviklerin bastırılmasından yanaydılar.

Bol?evikler Ekim Devrimi ile Kasım 1917’de iktidarı ele gecirirler. En onemli Rus kentlerindeki Sovyet organlarındaki secimlerde birinci parti olurlar ve silahlı ayaklanma ile iktidarı konsolide ederler. Bol?eviklerin toplumun buyuk kısmı tarafından desteklenmesinin ardında ozellikle Gecici Hukumetin I. Dunya Sava?ına verdi?i deste?in sona erme ihtiyacı ve sosyal devrim beklentisidir. Belki de halkın bu iste?i en guzel ?ekilde “Barı?, toprak ve ekmek” Bol?evik sloganında cisimle?ir.

SR bolunmesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bol?evikler iktidarı aldıktan sonra SR’lardan ayrılmı? olan sol SR’ları ve Men?eviklerden ayrılmı? olan Martov’un onderli?indeki Enternasyonalistleri hukumete davet eder. Men?evikler ve sa? SR’lar ise goru?meleri terk ederler. Bol?evikler, ilk ba?ta SR’lar tarafından ortaya atılan toprak reformu programını uygulamaya koydukları icin bu partinin sol SR’lar lehine bolunmesini sa?layarak kendi saflarına cekerler. Sol SR’lara dort halk komiserli?i mevkisi verilecek ve Ceka’da onemli kademelere bu grup uyeleri atanacaktır. Bu geli?melere ra?men ozellikle sol SR’larla Bol?evikler arasında sava?a dair goru? ayrılıkları bulunmaktaydı.

?lk siyasi parti yasa?ı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ekim Devrimini izleyen ilk donemde yasaklanan tek siyasi parti Karayuzler olarak bilinen Rus Halkları Birli?i Partisi olur. Bu parti ozellikle azınlıklara kar?ı yaptı?ı pogrom katliamlarıyla tanınırdı.

SR ve Men?eviklerin Kaledin’i desteklemeleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Carlık Ordusu komutanlarından General Aleksey Kaledin , komuta etti?i Don Kazaklarıyla beraber derhal ayaklanma ba?latır. ^[1] Bu ayaklanma ile Rus ?c Sava?ı ve Beyaz Ordu hareketi ba?lamı? olacaktır. Beyazlara destek olarak 14 farklı ulke gerek askeri yardım gerek bizzat askeri birlik gonderecektir. ?c sava? on milyondan fazla insanın olmesine, ulkenin harap olmasına yol acacaktır. Bu donemdeki isyanlar Bol?evikler tarafından kararlılıkla ve sertce bastırılacaktır. Aynı anda bircok cephede sava?an Bol?evikler olum kalım mucadelesi verdikleri bir donemde muhalif hareketlere de du?manın elini kuvvetlendirmesi acısından bakacak ve musaade etmeyecektir. Kaledin Kadetler , SR’lar ve bazı Men?eviklerce desteklenir. Bol?evikler Kadetleri halkın du?manı bir siyasi parti olarak niteleyerek kapatıp liderlerini kar?ı devrimci ilan ederler. ^[2] Bol?evikler bu a?amada SR’larla ve Men?eviklerle hala goru?melerini surdurmektedirler ve bu partiler yasa dı?ı ilan edilmemi?tir.

Anar?istlerin durumu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Anar?istler de SR’lar gibi bolunmu?tur. Bazıları Bol?evikleri desteklerken hukumette bazı gorevleri ustlenenler bile vardır. ^[3] Bazıları tarafsız kalmayı tercih ederken bazıları da Bol?eviklere kar?ı direni?e gececektir.

Kurucu Meclisin kapatılması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kurucu Meclis, Gecici Hukumete kar?ı Bol?eviklerin surekli olarak dile getirdikleri bir talep olagelmi?tir. Gecici hukumet ise bu talebi reddedemedi?i icin surekli olarak ertelemekteydi. Ekim Devriminden sonra gercekle?tirilen Kurucu Meclis secimleri donemin kimi aksaklıklarının yanı sıra ozellikle SR’lar icin bazı aksaklıklar barındırıyordu. Herkese acık olan secimlerde SR eski parti listesi oylanmakta ve SR ? Sol SR ayrımı yansıtılmamı?tı. Sovyet kar?ıtı sa? SR’lar secimlerde co?unlu?u kazanarak birinci parti olsalar da SR taraftarlarının co?u sol-SR tarafındaydı ve Sovyet hukumetini destekliyordu. ^[4] Ayrıca Bol?evikler secimlerde ikinci en cok oyu almı?lardı. Bol?eviklerin lideri Lenin konuyu de?erlendirdi?i makalelerinde yayılmakta olan ic sava? ortamında demokrasinin mumkun olmadı?ını vurguluyordu. Buradan hareketle secilen Kurucu Meclis’in Sovyet hukumetinin otoritesini tanımasını, aksi durumda konunun devrimci bir ?ekilde cozulece?ini yazıyordu. ^[5]

4 Ocak 1918 tarihinde Tum Rusya Merkezi Yurutme Komitesi ( VtsIK ) ^[6] “Tum iktidar Kurucu Meclise” sloganının “Kahrolsun Sovyet iktidarı” ile aynı anlama geldi?ini ileri surerek bu soylemin kar?ı devrimci oldu?una karar vermi?tir. ^[7] Kurucu Meclis 18 Ocak 1918 gunu toplanacaktır. Sa? SR Viktor Chernov Meclis ba?kanı secilecek ve Bol?evikler tarafından desteklenen sol-SR ba?kan adayı Maria Spiridonova ’yı geride bırakacaktır. Meclisin co?unlu?unu olu?turan SR vekiller Sovyet hukumetini tanımayı reddederler. Ekim Devrimi surecinin de reddedilmesi anlamına gelen bu tavırdan sonra Bol?evik ve sol-SR vekiller meclisi protesto ederek terkederler. Bundan sonra artık Bol?evikler icin Kurucu Meclis’in bir anlamı kalmayacak ve hemen o gun silahlı askerler tarafından da?ıtılacaktır. ^[8] Bu donemde halk arasında Bol?eviklere destek ust seviyede oldu?u icin Kurucu Meclis’in kapatılması kucuk caplı bir protesto dı?ında yankı yapmayacaktır. ^[9]

Kurucu Meclis ayaklanması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

7 Mayıs 1918 gunu Moskova ’da toplanan SR partisi sekizinci parti konseyi Kurucu Meclis’in toplanması amacıyla Bol?eviklere kar?ı ayaklanma kararı aldı. Ayaklanma hazırlıkları yapılırken I. Dunya Sava?ı sırasında Carlık Ordusu icerisinde olu?turulan ve sonrasında Rus ?c Sava?ı sırasında Rusya topraklarında onemli bir silahlı kuvvet olarak one cıkan Cekoslovak Lejyonu Sibirya, Ural ve Volga bolgesindeki Bol?evik yonetimini yıkmı? ve Beyazlar burada yonetime hakim olmu?tu. Bu geli?melerden sonra SR faaliyetlerinin merkezi de bu bolgeler olacaktır. 8 Haziran 1918’de Samara ’da Kurucu Meclis’in be? uyesi Tum Rusya Kurucu Meclis Uyeleri Komitesi ( Komuch ) organını kurdular. Yapılan acıklamada ulkedeki yeni iktidarın bu kurum oldu?u ilan edilerek acıkca Bol?evik iktidarına meydan okunuyordu. Sibirya ’da ise SR ? Men?evik Gecici Hukumeti 29 Haziran 1918 gunu Vladivostok ’daki ayaklanmayla iktidara gecer.

Sol SRların fikir ayrılıkları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sol SR’lar ise Almanya ?mparatorlu?u ile imzalanan Brest Litovsk ate?kes antla?masıyla buyuk miktarda toprak bırakılmasına kar?ı cıkmı?tı. 3 Mart 1918 gunu imzalanan antla?manın ardından sol SR’lar hukumetten cekilmi?tir.

Men?evik ve sol SRların Sovyetlerden atılması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

4 Temmuz 1918 tarihinde toplanan 5. Tum Rusya Sovyetler Kongresinde toplam 1132 delegeden Bol?evikler 745 sol SR’lar ise 352 delegeye sahipti. Sol SR’lar burada, Bol?evik iktidarına muhalif olan siyasi partilerin kovu?turmaya u?raması, Brest Litovsk antla?masını ve idam cezası konularını gundeme getirdi. Bol?evikler bundan az once 14 Haziran tarihinde kar?ı devrimci kuvvetlerle i?birli?i icerisinde oldukları icin sa? SR’ları ve Men?evikleri sovyet organlarından uzakla?tırmı?tı. Sol SR’lar ise tum sosyalist partilerin bir arada koalisyon olarak iktidarda olmasını savunuyordu. Ayrıca resmi idam cezalarına da kar?ı olan parti, Brest Litovsk antla?masına da Trocki tarafından onerilen ucuncu yol olan hem barı? antla?ması imzalamayıp hem de Alman birliklerine saldırmayıp olası Alman devrimini bekleme onerisine de kar?ıydılar. ^[10]

Sol SR ayaklanması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sovyet Kongresinde azınlıkta kalan sol SR’lar Best Litovsk Antla?masını sabote ederek Rusya ile Almanya’nın yeniden sava?masını istemekteydi. Bu amacla Ceka icindeki ust duzey yetkililerini kullanarak Moskova’daki Alman Elcisi Kont Wilhelm von Mirbach ’ı 6 Temmuz 1918 gunu suikast sonucu olduruldu. Sol SR liderli?i suikast sonucu halktaki genel kanının sava? yanda?lı?ı yonunde olaca?ını ongorseler de geli?meler bu yonde olmaz ^[11] Sol SR’lar eylemlerine kar?ı kamuoyunda olu?an tepkilerden sonra amaclarının sadece Almanya ile yapılan barı?a kar?ı bir ayaklanma oldu?unu ve Bol?eviklere veya Sovyet iktidarına kar?ı olmadıklarını one sureceklerdi. ^[12]

Sol SR ayaklanmasındaki esas kuvvet sol SR olan ve Ceka mensubu Dmitry Ivanovich Popov onderli?indeki yakla?ık 1800 ki?iydi. Kremlin bombalanmı? ve telefon, telgraf hatları ele gecirilmi?ti. Ayaklanmaları boyunca ayakta kaldıkları iki gun boyunca sol SR Merkez komitesi adına cok sayıda manifesto, bildiri ve telgraf yollayarak sol SR’ların iktidarı aldı?ını ve halkın bu ayaklanmayı destekledi?ini bildirdiler. Birle?imde olan 5. Sovyetler Kongresi hukumete talimat vererek ayaklanmanın derhal bastırılmasını talep etmi?tir. Kongredeki az sayıdaki sol SR uye ise tutuklanır.

Sol SR’lar Sankt-Peterburg , Vologda , Arzamas , Murom , Yaroslavl gibi ?ehirlerde de ayaklanacaktır. Sol SR Merkez Komitesi imzalı bir telgraf Do?u Cephesindeki sol SR komutanlardan M. A. Muravyov’a gonderilince birlikleriyle harekete gecen komutan Simbirsk’i ele gecirecek ve Moskova ’ya do?ru yuruyu?e gecse de ba?arılı olamaz.

SR liderlerinden Boris Savinkov ’un Fransız gizli servisi tarafından finanse edildi?i ve Alman Elcisi Mirbach’ın oldurulmesini planladı?ı iddia edilse de buna dair kanıt bulunmamaktadır. Sol SR ayaklanmasının sonucu hukumette onemli bir kanadı olu?turmu? olan ve Bol?eviklerden farklı olarak uzunca bir donem iktidarda bulunan sol SR’ların bastırılması olacaktır. Bu donemden sonra Bol?evikler tek ba?larına iktidar olacaktır. Bu ayaklanmadan sonra Tambov ve Kronstadt Ayaklanmaları cıkacaktır. Ayrıca Bol?evik politikalarına muhalif olarak ??ci Muhalefeti platformu kurulacaktır.

Amac ve sloganlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

SR’lar genelde 1917 ?ubat Devrimine donulmesini talep ederlerken, anar?istler Ucuncu Devrim sloganını kullanacaktır.

Baskı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bol?evikler tarafından ic sava? ko?ullarında uygulanan sava? komunizmi siyaseti cercevesinde uygulanan ve tepki ceken bu?day zoralımına muhalefet Bol?evikler tarafından Beyaz Ordu 'ya destek olarak de?erlendirilmi? ve cezalandırılmı?tır. Bu yonde ozellikle kırsal bolgelerde bu?daylarını saklayan zengin koylulerin ( kulak ) ?iddetli ?ekilde cezalandırılması Lenin tarafından talep edilmi?tir.

Suikastler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

30 A?ustos 1918 sabahı SR uyesi Leonid Kanngießer Sankt-Peterburg Ceka ?efi Moisei Uritski ’yi ofisinde oldurur. Aynı gun Bol?eviklerin lideri Lenin SR uyesi Fanya Kaplan tarafından vurulur . A?ır yaralanan Lenin iyile?se de tam olarak sa?lı?ına kavu?amayacaktır.Suikast giri?imleri sadece bunlarla kalamayacak ve yerel duzeyde cok sayıda Bol?evik lider oldurulecektir. Bu geli?melerin uzerine 5 Eylul 1918 gunu alınan kararla Ceka, Bol?evik iktidarını hedef alan muhalefete kar?ı Kızıl Teror uygulamasını ba?latır.

Men?eviklerin yeniden kabul edilmesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kasım 1918’de 6. Tum Rusya Sovyet Kongresi toplanır. Burada alınan kararla ozellikle sosyalist partilere yonelik bir af kararı alınır. Buna gore Ceka tarafından tutuklanan ve hakkındaki suc ithamına kar?ı herhangi bir delil bulunmayanlar salıverilecektir. Bu kararla Bol?evikler aslında kar?ı devrim saflarına gecmemi? muhalif sosyalist partilere zeytin dalı uzatmaktaydı. Karar meyvesini verecek ve bu donemde toplanan Men?evik Konferansı Sovyet Hukumetine askeri destek kararı verirken Ceka terorunu de ele?tirmekten geri atmıyordu. 30 Kasım gunu aldı?ı kararla VtsIK , devrim du?manlarıyla bir ili?kisi bulunmamı? olan tum Men?eviklerin Sovyetlere yeniden kabul edilece?ini bildirir. ^[13]

Kurucu Meclis ve Beyaz Ordu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bol?evik iktidarını tanımayan ve kendi iktidarını ilan eden Komuch , Cekoslovak Lejyonu ’nun askeri deste?ine sahip konumdadır ve otoritesi Volga - Kama bolgesinde tartı?ılmazdır. Ne var ki, Sibirya ve Ural bolgesi Komuch ile her konuda celi?en fikirlere sahip parcalı yapılı etnik, Kazak a?ırlıklı, monar?i yanlısı ve yerel askeri guce sahip mahalli idarelerce yonetilmektedir. Farklı istekleri olan ve farklı siyasi goru?leri olan bu parcalı yapı Komuch iktidarını ancak ka?ıt uzerinde tanımaktadır ve sorunlu bir birle?im olu?turmaktadır. Komuch Eylul 1918’e kadar faaliyet gosterecek ve en geli?kin oldu?u donemde 90 Kurucu Meclis uyesini kapsayacaktır. Volga’dan Pasifik Okyanusuna kadar tum Bol?evik kar?ıtı guclerin ortak koalisyonu olan Tum Rusya Yuksek Otoritesi olu?turulunca gorevine son verilmese de iktidar elinden alınmı? olunur. Bu kurumun amacı Kurucu Meclis’in yeniden toplanması ve calı?ır hale gelmesidir.

Ba?ta Komuch’un yerine gecen otoriye SR deste?ine sahipken Samara’ya 19 Eylul 1918’de gelen Viktor Chernov her ?eyi altust eder. Yeni yapının a?ırı sa?da oldu?unu ileri suren Chernov guclu SR partisinin ise yeterince temsil edilmedi?ini ve bu sebeple bu yeni kuruma destek verilmemesini SR Merkez Komitesine onerir ve onerisini kabul ettirir. ^[14] Bunun uzerine olu?an siyasi bo?luk iki ya surecektir.Kasım 1918’de demokratik ya?ama gecilmesi amacıyla sava?an Beyaz topraklarında askeri darbe ya?anır. Sibirya’daki SR-Men?evik Gecici Hukumeti devrilerek iktidar ordudaki monar?i yanlılarınca ele gecirilir. 16 Kasım 1918 gunu askeri bir denetleme icin Omsk’da bulunan Amiral Aleksandr Kolcak kendisine gelerek ba?a gecmesini isteyen subayları reddeder. Benzer bir ayaklanma Ufa’da ya?andıktan sonra Amiral Kolchak yeni Yuksek Yonetici (Ruscası: Verkhovnyi Pravitel) olarak ba?a gecer. Tum Rusya Yuksek Otoritesinde bulunan SR yoneticileri Kazak askerleri tarafından tutuklanır. Kalan kabine uyeleri ise Kolchak’ın diktatorlu?e varan iktidarını onaylarlar. Tutuklanan SR liderleri Sibirya’dan atılınca Avrupa’ya gecerler. Tum Rusya Yuksek Otoritesinin coku?unden sonra SR lideri Chernov Bol?eviklere ve Monar?i yanlısı Beyazlara kar?ı ucuncu bir yol olu?turma ca?rısı yapsa da ba?ımsız bir guc olmayı ba?aramayacak ve elindeki gucu de eriyerek yok olacaktır. Sa? SR liderleri Kolchak’ın onayıyla Avrupa’ya gecerlerken sol SR’lar da Bol?eviklerle yeniden uzla?maya calı?ırlar. Kolchak yonetimini ele?tiren ve hatta ona kar?ı silahlı bir ayaklanma giri?iminde bulunan Chernov ise 22 Aralık 1918’deki ba?arısız Omsk ayaklanmasından sonra once Avrupa sonra ABD’ye kacacaktır.

SRlardan geri adım [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ocak 1919’da SR merkez Komitesi Bol?eviklerin iki kotunun iyisi (ehven-i ?er) olarak de?erlendirerek onlara kar?ı silahlı mucadeleyi bıraktı?ını acıklar. SR’lar Bol?eviklerle uzla?ma goru?melerini ba?latırlar ve ?ubat 1919’da SR silahlı birlikleri Kızılordu ’ya dahil olur. VtsIK , 25 ?ubat 1919 gunu aldı?ı kararla Bol?eviklere kar?ı hala silahlı eylemlerde bulunmayan SR uyelerinin yonetim organlarındaki yasal haklarının iade edilece?ini acıklar. ^[15]

Yeniden baskılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?c sava? ko?ullarında Bol?evik kontrolundeki bolgelerde ve ozellikle fabrikaların bulundu?u ?ehir merkezlerinde i?cilerin calı?ma ko?ulları cok kotuydu. ??ci sınıfının haklı taleplerini dile getirerek iktidarı ele geciren Bol?evikler sava? durumunda yukselen bu muhalif sesleri de bastıracaktır. Bu kapsamda Mart 1919’da Ceka Bol?eviklere verdikleri destekle unlu Putilov Fabrikasında operasyon yapacak ve greve giden i?cileri tutuklayacaktır. Dort bir cephede sava?an Bol?evikler haklı bile olsa herhangi bir muhalefete izin vermeyeceklerdir. Ozellikle gıda da?ıtımında butun oncelik cephede sava?an Kızılordu birliklerine verilince cok sayıda i?ci bunu protesto etmi?tir. ??cilerin dile getirdi?i bu istekler kar?ı devrimci propagandanın yayılması icin uygun bir zemin hazırlasa da uzun soluklu olmayacaktır.

SR yeniden bolunur [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bol?evikler SR Merkez Komitesinin Moskova merkezli olarak yeniden i?lerlik kazanmasına izin verirler. SR’lar Mart 1919’da parti yayınlarını bile cıkaracaktır. ^[16] Bol?eviklerin 8. Parti Konferansından sonra SR’lar bu sefer uce bolunur: Bol?evik yanlıları, Beyaz Ordu yanlıları ve Chernov’un onerdi?i ucuncu yol yanlıları. ^[17] SR Merkez Komitesindeki Bol?evik kar?ıtları tutuklanacak ve Bol?evik egemenli?indeki bolgelerdeki neredeyse tum SR uyeleri Bol?eviklerin saflarına gececektir. ^[18]

Anar?ist saldırılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ekim Devriminden sonra Bol?eviklere kar?ı cephe alan anar?istler Ceka ’nın kendilerine kar?ı uyguladı?ı baskıya kar?ı ozellikle Rostov , Dnipro ve Briansk ’da hapishaneleri basarak tutukluları serbest bırakacak ve Bol?evik kar?ıtı propaganda yapacaktır. Anar?istler ve onlara ba?lı silahlı kuvvetler Bol?eviklerin yanı sıra Beyaz Orduya ve Rus topraklarındaki Alman ?mparatorlu?u askerlerine de saldırıyordu. Moskova ’da ise ozellikle yeraltında faaliyet gosteren anar?istler Bol?evik saflarına sızarak tabanı partiye kar?ı kı?kırtmaktaydı. 25 Eylul 1919 gunu Komunist Parti Moskova Komitesinin merkezi bomba ile havaya ucurulacaktır. ^[19] Anar?istlerin bombalama saldırıları artınca Bol?evikler anar?istlere darbe vuracak ve anar?ist liderler Kazimir Kovalevich ve Piotr Sobolev oldurulecektir. Liderleri oldurulen anar?istlerin orgutleri de da?ıtılmı?tır.

??ci Muhalefeti [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ayaklanma kapsamında de?erlendirilmese de Bol?evik iktidarına kar?ı parti icerisinden yukselen onemli bir muhalif hareket olan ??ci Muhalafeti Aleksandra Kollontay ve Aleksandr ?lyapnikov tarafından kurulur. Bu muhalif duru?, ozellikle sava? komunizmi ko?ullarında i?cilerin calı?ma ?artlarının iyile?tirilmesine vurgu yaparak di?er silahlı ayaklanmalarla aynı soylem icinde olsa da hicbir zaman silahlı direni?e gecmeyecek, barı?cıl bir ?ekilde isteklerini dile getirecek ve Bol?evik iktidarına ba?lı kalacaktır. Sovyet iktidarına kar?ı giri?ilen silahlı ayaklanmaların bastırılmasından yana olan ??ci Muhalafeti, ic sava? doneminde partinin hizipleri ta?ıyamayaca?ının karar altına alındı?ı ve Mart 1921’de toplanan Rusya Komunist Partisi (Bol?evik) 10.Kongresi kararıyla kapatılacaktır.

Tyumen ayaklanması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sovyet yonetiminin sava? komunizmi kararları uyarınca bu?daya el koyma politikası Amiral Kolchak denetimindeyken Bol?evikler tarafından alınan Sibirya ’daki Tyumen bolgesinde buyuk caplı bir koylu ayaklanmasına yol acar. ^[20] Kızılordu birlikleri tarafından kontrol altına alınan bolgedeki isyan tamamen ancak 1922 yılında bastırılır.

Men?evikler ve Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bol?evik iktidarını tanımayarak bu yonetime kar?ı ayaklanma kapsamında de?erlendirilebilecek en onemli giri?im Gurcistan’da meydana gelmi?tir. Gurcistan’da iktidarı ele geciren Men?evikler 1918 yılında Gurcistan Demokratik Cumhuriyetini ilan ederek eski Carlık Rusyası toprakları icerisinde Bol?evik iktidarına acıkca meydan okurlar. Yeni ilan edilen cumhuriyetin devlet ba?kanı olarak Noe Zhordania ba?a gelir. Yeni cumhuriyet Bol?evik iktidarına kar?ı sava?an Beyaz Ordu komutanları Amiral Kolchak ve Anton ?vanovic Denikin ’e yapılan silah yardımlarının topraklarından gecirilmesine izin verecek, Sovyet topraklarına saldıran Alman ?mparatorlu?u ve ?ngiltere ile i?birli?i icinde olacaktır. Gurcu yonetimi ulkedeki Bol?evikleri cezalandıracak, yerel azınlık olan Oset ve Abhazlara kar?ı ?iddet uygulayacak ve Bol?evik egemenli?indeki Ermenistan’a saldıracaktır. Gurcistan’daki Men?evik iktidarı Bol?eviklerin Rus ?c Sava?ını kazanarak Kafkaslara a?ırlık verinceye kadar ayakta kalacak, Avrupa ulkelerine yapılan askeri yardım ca?rılarına cevap alınamayınca Kızılordu tarafından i?gal edilecek ve zorla ?ubat 1921’de Sovyet yonetimine dahil edilecektir. Lenin ’in talimatıyla Gurcu aydınlarına kar?ı bir yaptırımda bulunmayacak ancak yeni hukumete Men?evikler dahil edilmeyecektir. Onde gelen cok sayıdaki Men?evik lider ise Paris ba?ta olmak uzere Avrupa’ya kacacaktır. ^[21]

Anar?ist ayaklanma [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ukrayna asıllı anar?ist lider Nestor Mahno liderli?inde ba?layan ve Ukrayna ile Kırım’da ozellikle etkili olan anar?ist hareket Bol?eviklerle koordineli olarak sava?arak Beyaz Ordu ’ların bolgede yenilgisinde onemli ol oyanayacaktır. Ancak anar?ist birliklerin Bol?evik komutasına girmesini reddeden Mahno, Moskova’dan ba?ımsız olacak bir sovyet yonetimi kurma planlarına sahiptir. ^[22] Genelde Bol?evik siyasetinin cok benzerini savunan Mahno, Ceka eliyle gercekle?tiren tasfiyelere ve Bol?evik liderli?inin merkezi yapısına kar?ıydı. Anar?ist yonetim savundu?u oz yonetim tarzına ra?men olu?turdu?u Anar?ist Gruplar Konfederasyon Kongresi aracılı?ıyla egemen oldu?u bolgelerde zorla askere alım gercekle?tirmekte, Ceka tarafından yapılan idamları ele?tirmesine ra?men benzer idam kararlarını uygulamaktaydı. Hakim oldu?u bolgede muhalif tum siyasi partileri yasaklayan anar?istler Ceka benzeri Razedka ve Kommissiya Protivmakhnovskikh Del isimli gizli polis te?kilatlarını da kurmu?tu. ^[23]

Rus ?c Sava?ı sırasında gosterdikleri yararlılıklardan dolayı bazı Bol?evik Merkez Komite uyeleri Mahno’nun anar?istlerine ozerk bir bolge bırakılmasını savunsalar da bu fikir Lenin ve Trocki tarafından reddedilecektir. ^[24]

Kırım’da Beyaz Ordu komutanı Pyotr Vrangel ’in yenilmesinden sonra anar?istlerle Kızılordu arasında gerginlikler ba?layacak ve Kızılordu anar?istleri tasfiye edecektir. A?ustos 1921’e gelindi?inde silahlı birlikleri yenilmi? olan Mahno ve anar?ist onderler ulke dı?ına cıkmak zorunda kalacaklardır.

Bu?day zoralımına kar?ı ayaklanmalar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sava? Komunizmi politikası kapsamında gercekle?tirilen bu?day zoralımlarına kar?ı cok sayıda ayaklanma ya?anacaktır. Tambov Ayaklanması bu isyanlardan en buyuklerindendir. ?syanın komuta heyetinde bulunan SR uyelerinden Aleksandr Antonov ’un isminden turetilen Antonov?ina olarak da bilinir. Ayaklanma Kızılordu komutanı Mihail Tuhacevski tarafından bastırılacaktır. Bu ayaklanmalar ve ozellikle Kronstadt Ayaklanması sonucunda Bol?evikler NEP politikalarına gececek ve bu?day zoralımı uygulamalarına son verilecektir.

Kronstadt Ayaklanması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kronstadt Ayaklanması SR uyesi olan Stepan Petricenko liderli?inde geli?se de genel olarak bahriyelilerin kırsal bolgelerde ya?anan olaylar sonucu ortaya cıkan rahatsızlıklarından dolayı patlak vermi?tir. Ekim Devrimi sırasında Bol?eviklerin iktidarı almasında onemli rol oynayan silahlı kuvvetler arasında yer alan Kronstadt Ussundeki denizciler Rus ?c Sava?ı sırasında da en on saflarda sava?mı?tır. Sava? sırasında ya?anan kayıplardan sonra aralarına yeni katılan askerler hem koylu gecmi?lidir hem de ozellikle SR siyasetine acıktır. Kırdan gelen bu?day zoralımlarına kar?ı ayaklanma haberleri Kronstadt askerlerini rahatsız etmi? ve ayaklanmaya hazır bir ortam olu?turmu?tur. Ayaklanmanın ba?lamasıyla beraber askerler taleplerini sıralayacaklardır. Bunlardan en one cıkan talep bu?day zoralımlarına son verilmesi ve sovyet secimlerinin yenilenmesidir. Ayaklanma Bol?evik kar?ıtları olan SR, Men?evik ve anar?istlerce desteklenecektir. Ayrıca isyancıların Beyaz Ordu ile temas kurdukları ve General Pyotr Vrangel ’in gizlice usse geldi?i de bilinmektedir. ^{[25] [26]} Bol?evikler isyanın buyumesi ihtimalinin do?rudan rejime olabilecek tehlikelerini de?erlendirerek zorla bastırmayı tercih edecektir. Bu isyanın bastırılması Bol?evikler icin donum noktası olacaktır ve sava? komunizmi siyaseti terk edilerek NEP siyasetine gecilecektir.

SR davaları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ce?itli zamanlarda tutuklanmı? olan SR Merkez komitesi 8 Haziran 1922 gunu ba?layan surecte mahkeme onune cıkar. Sureci tarihci Edward Halett Carr ?oyle aktarır:

“	Sovyet rejiminin ilk siyasi mahkemesiydi. SR’lar hakkındaki iddialar cok ciddiydi. Kerenski SR uyesi oldu?u icin Gecici Hukumetin butun icraatlarından sorumluydular. Ayrıca ic sava? sırasında Beyazlarla beraber birden cok aynı hukumet yapısı icinde bir arada olmu?lardı. Alman Elcisi Kont Mirbach’ı oldurmu?, Lenin’in hayatına kast etmi? ve sayısız yayında Sovyet iktidarına kar?ı zor kullanılması icin halka ca?rı yapmı?lardı…34 sanıktan cok azı beraat etti, co?u ce?itli hapis cezaları alırken 14 ki?i idama mahkum edildi…?lgi cekici olan bir nokta, butun yargılama sureci boyunca SR partisinin yasadı?ı bir kurum oldu?una dair hicbir iddia one surulmemi? olmasıdır. Sadece hukumete kar?ı ?iddet eylemleri icerisinde olan bireylere kar?ı kanıtlar ortaya sunulacaktır.	?
? Carr [27]

SR Merkez Komite uyelerine verilen idam cezaları hukumetin kararıyla uygulanmayacaktır.

Sonuclar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Rus ?c Sava?ı sırasındaki ayaklanmalar ve muhalefet hareketleri muhalif hareketlerin tasfiye edilmesine, isyanların bastırılmasına yol acarken Bol?evikler buyuk rahatsızlık veren ancak sava?ın kazanılmasını sa?layan sava? komunizmi siyasetini bırakarak NEP politikalarını uygulamaya ba?lamı?tır. Bol?evikler arasında sosyalist partilerin bir koalisyonu ?eklinde bir iktidar organı hayali varken, ic sava? ko?ulları buna engel olmu?tur. Ortaya cıkan durumu Carr ?oyle de?erlendirir:

“	Yasal muhalefet ideali coktan olmu?tu. Bu idealin olmesinin sorumlusunun sadece Bol?evikler oldu?u soylenemez. Bol?evik rejiminin iktidarın daha ilk aylarında orgutlu bir muhalefete tahammul etmeyece?i ne kadar do?ruysa, hicbir muhalif partinin de kendisine cizilen yasal sınırlar icinde kalmayaca?ı da o kadar do?rudur.	?
? Carr [28]

SR’lar orgut olarak da?ıtılmı?, Men?evik Gurcistan zorla sovyet sistemine dahil edilmi?tir. Men?eviklerin orgutu tasfiye edilmi?, ba?ta Julius Martov olmak uzere liderleri solu?u Avrupa’da almı?, sol SR’lar ise da?ılmı?tır.

Sonraki donemlere etkisi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1937 yılındaki Moskova Davaları sırasında o donemin Rusya Komunist Partisi (Bol?evik) Merkez Komitesi uyelerinden Leon Trocki, Lev Kamenev ve Grigory Zinoviev’in sol SR ayaklanmasına dahil olmakla itham edilirler. ^[29]

Ozellikle son donemde ic sava? sırasındaki parcalı ayaklanmalar anar?ist yazarlar tarafından koordineli olarak de?erlendirilerek Ucuncu Devrim olarak adlandırılmaktadır. ^[30]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Rus ?c Sava?ı
• Beyaz Ordu
• Kızılordu
• Ceka
• Sava? Komunizmi
• NEP
• Gurcistan-Guney Osetya catı?ması (1918-1920)

Konuyla ilgili yazılan eserler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Edward Halett Carr , The Bolshevik Revolution 1917-1923, W. W. Norton & Company 1985.
• Ronald Grigor Suny. The Soviet Experiment: Russia, the USSR, and the Successor States, Oxford University Press, 1998, ISBN 0-19-508105-6
• Avrich, Paul - Kronstadt 1921. W. W. Norton & Company 1974