Bol?eviklere kar?ı sol ayaklanmalar
,
Ekim Devrimi
'ni izleyen donemde
Sovyetler Birli?i
henuz resmen kurulmamı?ken
SRlar
,
Sol SRlar
,
Men?evikler
ve
anar?istlerce
iktidardaki
Bol?eviklere
yonelik planlanan ve yurutulen bir dizi ayaklanma eylemidir. Bu ayaklanmaların bazıları surmekte olan
Rus ?c Sava?ında
Bol?evik iktidarına kar?ı olu?turulan
Beyaz Orduyu
desteklerken bazıları ba?ımsız hareketlerdir. Bu ayaklanmalar 1918 yılında ba?layacak ve 1922 yılına kadar surecektir. Bu ayaklanmalar sonucunda o doneme kadar di?er sol grupları da iktidara dahil etmek isteyen Bol?evikler bu cabaları bir kenara bırakarak ayaklanmaları askeri kuvvetle bastırma yoluna gitmi?tir. Bazı cevreler tarafından gundeme getirilen sol ve devrimci partilerin koalisyon olarak iktidarı gercekle?meyecek Bol?evikler tek ba?larına iktidarlarını surdureceklerdir.
1917 ?ubat Devriminin ardından ba?a gecen Gecici Hukumet tarafından Rus Carlı?ı tarafından surdurulen
I. Dunya Sava?ına
devam kararı alınınca bu karar Men?evikler ve SRlar tarafından desteklenir. Bol?evikler sava?ı emperyalist bir payla?ım sava?ı olarak tanımladıkları icin kendi hukumetlerinin yenilmesi icin devrimci bozgunculuk siyasetini one suruyorlardı. Men?evikler ve SRlar icinde sava?a kar?ı cıkan hizipler de bulunuyordu.
1917 yılında
Temmuz Gunleri
olarak bilinen olaylarda Men?evik ve SRlar Bol?eviklerin bastırılmasından yanaydılar.
Bol?evikler Ekim Devrimi ile Kasım 1917’de iktidarı ele gecirirler. En onemli Rus kentlerindeki Sovyet organlarındaki secimlerde birinci parti olurlar ve silahlı ayaklanma ile iktidarı konsolide ederler. Bol?eviklerin toplumun buyuk kısmı tarafından desteklenmesinin ardında ozellikle Gecici Hukumetin I. Dunya Sava?ına verdi?i deste?in sona erme ihtiyacı ve sosyal devrim beklentisidir. Belki de halkın bu iste?i en guzel ?ekilde “Barı?, toprak ve ekmek” Bol?evik sloganında cisimle?ir.
Bol?evikler iktidarı aldıktan sonra SR’lardan ayrılmı? olan sol SR’ları ve Men?eviklerden ayrılmı? olan Martov’un onderli?indeki
Enternasyonalistleri
hukumete davet eder. Men?evikler ve sa? SR’lar ise goru?meleri terk ederler. Bol?evikler, ilk ba?ta SR’lar tarafından ortaya atılan toprak reformu programını uygulamaya koydukları icin bu partinin sol SR’lar lehine bolunmesini sa?layarak kendi saflarına cekerler. Sol SR’lara dort halk komiserli?i mevkisi verilecek ve Ceka’da onemli kademelere bu grup uyeleri atanacaktır. Bu geli?melere ra?men ozellikle sol SR’larla Bol?evikler arasında sava?a dair goru? ayrılıkları bulunmaktaydı.
Ekim Devrimini izleyen ilk donemde yasaklanan tek siyasi parti
Karayuzler
olarak bilinen Rus Halkları Birli?i Partisi olur. Bu parti ozellikle azınlıklara kar?ı yaptı?ı
pogrom
katliamlarıyla tanınırdı.
SR ve Men?eviklerin Kaledin’i desteklemeleri
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Carlık Ordusu komutanlarından General
Aleksey Kaledin
, komuta etti?i
Don Kazaklarıyla
beraber derhal ayaklanma ba?latır.
[1]
Bu ayaklanma ile
Rus ?c Sava?ı
ve
Beyaz Ordu
hareketi ba?lamı? olacaktır. Beyazlara destek olarak 14 farklı ulke gerek askeri yardım gerek bizzat askeri birlik gonderecektir. ?c sava? on milyondan fazla insanın olmesine, ulkenin harap olmasına yol acacaktır. Bu donemdeki isyanlar Bol?evikler tarafından kararlılıkla ve sertce bastırılacaktır. Aynı anda bircok cephede sava?an Bol?evikler olum kalım mucadelesi verdikleri bir donemde muhalif hareketlere de du?manın elini kuvvetlendirmesi acısından bakacak ve musaade etmeyecektir.
Kaledin
Kadetler
, SR’lar ve bazı Men?eviklerce desteklenir. Bol?evikler Kadetleri halkın du?manı bir siyasi parti olarak niteleyerek kapatıp liderlerini kar?ı devrimci ilan ederler.
[2]
Bol?evikler bu a?amada SR’larla ve Men?eviklerle hala goru?melerini surdurmektedirler ve bu partiler yasa dı?ı ilan edilmemi?tir.
Anar?istler de SR’lar gibi bolunmu?tur. Bazıları Bol?evikleri desteklerken hukumette bazı gorevleri ustlenenler bile vardır.
[3]
Bazıları tarafsız kalmayı tercih ederken bazıları da Bol?eviklere kar?ı direni?e gececektir.
Kurucu Meclis, Gecici Hukumete kar?ı Bol?eviklerin surekli olarak dile getirdikleri bir talep olagelmi?tir. Gecici hukumet ise bu talebi reddedemedi?i icin surekli olarak ertelemekteydi. Ekim Devriminden sonra gercekle?tirilen Kurucu Meclis secimleri donemin kimi aksaklıklarının yanı sıra ozellikle SR’lar icin bazı aksaklıklar barındırıyordu. Herkese acık olan secimlerde SR eski parti listesi oylanmakta ve SR ?
Sol SR
ayrımı yansıtılmamı?tı. Sovyet kar?ıtı sa? SR’lar secimlerde co?unlu?u kazanarak birinci parti olsalar da SR taraftarlarının co?u sol-SR tarafındaydı ve Sovyet hukumetini destekliyordu.
[4]
Ayrıca Bol?evikler secimlerde ikinci en cok oyu almı?lardı. Bol?eviklerin lideri
Lenin
konuyu de?erlendirdi?i makalelerinde yayılmakta olan ic sava? ortamında demokrasinin mumkun olmadı?ını vurguluyordu. Buradan hareketle secilen Kurucu Meclis’in Sovyet hukumetinin otoritesini tanımasını, aksi durumda konunun devrimci bir ?ekilde cozulece?ini yazıyordu.
[5]
4 Ocak 1918 tarihinde Tum Rusya Merkezi Yurutme Komitesi (
VtsIK
)
[6]
“Tum iktidar Kurucu Meclise” sloganının “Kahrolsun Sovyet iktidarı” ile aynı anlama geldi?ini ileri surerek bu soylemin kar?ı devrimci oldu?una karar vermi?tir.
[7]
Kurucu Meclis 18 Ocak 1918 gunu toplanacaktır. Sa? SR
Viktor Chernov
Meclis ba?kanı secilecek ve Bol?evikler tarafından desteklenen sol-SR ba?kan adayı
Maria Spiridonova
’yı geride bırakacaktır. Meclisin co?unlu?unu olu?turan SR vekiller Sovyet hukumetini tanımayı reddederler. Ekim Devrimi surecinin de reddedilmesi anlamına gelen bu tavırdan sonra Bol?evik ve sol-SR vekiller meclisi protesto ederek terkederler. Bundan sonra artık Bol?evikler icin Kurucu Meclis’in bir anlamı kalmayacak ve hemen o gun silahlı askerler tarafından da?ıtılacaktır.
[8]
Bu donemde halk arasında Bol?eviklere destek ust seviyede oldu?u icin Kurucu Meclis’in kapatılması kucuk caplı bir protesto dı?ında yankı yapmayacaktır.
[9]
7 Mayıs 1918 gunu
Moskova
’da toplanan SR partisi sekizinci parti konseyi Kurucu Meclis’in toplanması amacıyla Bol?eviklere kar?ı ayaklanma kararı aldı. Ayaklanma hazırlıkları yapılırken
I. Dunya Sava?ı
sırasında Carlık Ordusu icerisinde olu?turulan ve sonrasında Rus ?c Sava?ı sırasında Rusya topraklarında onemli bir silahlı kuvvet olarak one cıkan
Cekoslovak Lejyonu
Sibirya, Ural ve Volga bolgesindeki Bol?evik yonetimini yıkmı? ve
Beyazlar
burada yonetime hakim olmu?tu. Bu geli?melerden sonra SR faaliyetlerinin merkezi de bu bolgeler olacaktır. 8 Haziran 1918’de
Samara
’da Kurucu Meclis’in be? uyesi
Tum Rusya Kurucu Meclis Uyeleri Komitesi
(
Komuch
) organını kurdular. Yapılan acıklamada ulkedeki yeni iktidarın bu kurum oldu?u ilan edilerek acıkca Bol?evik iktidarına meydan okunuyordu.
Sibirya
’da ise SR ? Men?evik Gecici Hukumeti 29 Haziran 1918 gunu
Vladivostok
’daki ayaklanmayla iktidara gecer.
Sol SR’lar ise
Almanya ?mparatorlu?u
ile imzalanan
Brest Litovsk
ate?kes antla?masıyla buyuk miktarda toprak bırakılmasına kar?ı cıkmı?tı. 3 Mart 1918 gunu imzalanan antla?manın ardından sol SR’lar hukumetten cekilmi?tir.
Men?evik ve sol SRların Sovyetlerden atılması
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
4 Temmuz 1918 tarihinde toplanan 5. Tum Rusya Sovyetler Kongresinde toplam 1132 delegeden Bol?evikler 745 sol SR’lar ise 352 delegeye sahipti. Sol SR’lar burada, Bol?evik iktidarına muhalif olan siyasi partilerin kovu?turmaya u?raması, Brest Litovsk antla?masını ve idam cezası konularını gundeme getirdi. Bol?evikler bundan az once 14 Haziran tarihinde kar?ı devrimci kuvvetlerle i?birli?i icerisinde oldukları icin sa? SR’ları ve Men?evikleri sovyet organlarından uzakla?tırmı?tı. Sol SR’lar ise tum sosyalist partilerin bir arada koalisyon olarak iktidarda olmasını savunuyordu. Ayrıca resmi idam cezalarına da kar?ı olan parti, Brest Litovsk antla?masına da
Trocki
tarafından onerilen ucuncu yol olan hem barı? antla?ması imzalamayıp hem de Alman birliklerine saldırmayıp olası Alman devrimini bekleme onerisine de kar?ıydılar.
[10]
Sovyet Kongresinde azınlıkta kalan sol SR’lar Best Litovsk Antla?masını sabote ederek Rusya ile Almanya’nın yeniden sava?masını istemekteydi. Bu amacla
Ceka
icindeki ust duzey yetkililerini kullanarak Moskova’daki Alman Elcisi Kont
Wilhelm von Mirbach
’ı 6 Temmuz 1918 gunu suikast sonucu olduruldu. Sol SR liderli?i suikast sonucu halktaki genel kanının sava? yanda?lı?ı yonunde olaca?ını ongorseler de geli?meler bu yonde olmaz
[11]
Sol SR’lar eylemlerine kar?ı kamuoyunda olu?an tepkilerden sonra amaclarının sadece Almanya ile yapılan barı?a kar?ı bir ayaklanma oldu?unu ve Bol?eviklere veya Sovyet iktidarına kar?ı olmadıklarını one sureceklerdi.
[12]
Sol SR ayaklanmasındaki esas kuvvet sol SR olan ve Ceka mensubu
Dmitry Ivanovich Popov
onderli?indeki yakla?ık 1800 ki?iydi.
Kremlin
bombalanmı? ve telefon, telgraf hatları ele gecirilmi?ti. Ayaklanmaları boyunca ayakta kaldıkları iki gun boyunca sol SR Merkez komitesi adına cok sayıda manifesto, bildiri ve telgraf yollayarak sol SR’ların iktidarı aldı?ını ve halkın bu ayaklanmayı destekledi?ini bildirdiler. Birle?imde olan 5. Sovyetler Kongresi hukumete talimat vererek ayaklanmanın derhal bastırılmasını talep etmi?tir. Kongredeki az sayıdaki sol SR uye ise tutuklanır.
Sol SR’lar
Sankt-Peterburg
,
Vologda
,
Arzamas
,
Murom
,
Yaroslavl
gibi ?ehirlerde de ayaklanacaktır. Sol SR Merkez Komitesi imzalı bir telgraf Do?u Cephesindeki sol SR komutanlardan M. A. Muravyov’a gonderilince birlikleriyle harekete gecen komutan Simbirsk’i ele gecirecek ve
Moskova
’ya do?ru yuruyu?e gecse de ba?arılı olamaz.
SR liderlerinden
Boris Savinkov
’un Fransız gizli servisi tarafından finanse edildi?i ve Alman Elcisi Mirbach’ın oldurulmesini planladı?ı iddia edilse de buna dair kanıt bulunmamaktadır. Sol SR ayaklanmasının sonucu hukumette onemli bir kanadı olu?turmu? olan ve Bol?eviklerden farklı olarak uzunca bir donem iktidarda bulunan sol SR’ların bastırılması olacaktır. Bu donemden sonra Bol?evikler tek ba?larına iktidar olacaktır. Bu ayaklanmadan sonra
Tambov
ve
Kronstadt
Ayaklanmaları cıkacaktır. Ayrıca Bol?evik politikalarına muhalif olarak ??ci Muhalefeti platformu kurulacaktır.
SR’lar genelde 1917 ?ubat Devrimine donulmesini talep ederlerken, anar?istler
Ucuncu Devrim
sloganını kullanacaktır.
Bol?evikler tarafından ic sava? ko?ullarında uygulanan
sava? komunizmi
siyaseti cercevesinde uygulanan ve tepki ceken bu?day zoralımına muhalefet Bol?evikler tarafından
Beyaz Ordu
'ya destek olarak de?erlendirilmi? ve cezalandırılmı?tır. Bu yonde ozellikle kırsal bolgelerde bu?daylarını saklayan zengin koylulerin (
kulak
) ?iddetli ?ekilde cezalandırılması
Lenin
tarafından talep edilmi?tir.
30 A?ustos 1918 sabahı
SR
uyesi Leonid Kanngießer
Sankt-Peterburg
Ceka
?efi
Moisei Uritski
’yi ofisinde oldurur. Aynı gun Bol?eviklerin lideri
Lenin
SR uyesi
Fanya Kaplan
tarafından
vurulur
. A?ır yaralanan Lenin iyile?se de tam olarak sa?lı?ına kavu?amayacaktır.Suikast giri?imleri sadece bunlarla kalamayacak ve yerel duzeyde cok sayıda Bol?evik lider oldurulecektir. Bu geli?melerin uzerine 5 Eylul 1918 gunu alınan kararla Ceka, Bol?evik iktidarını hedef alan muhalefete kar?ı
Kızıl Teror
uygulamasını ba?latır.
Kasım 1918’de 6. Tum Rusya Sovyet Kongresi toplanır. Burada alınan kararla ozellikle sosyalist partilere yonelik bir af kararı alınır. Buna gore Ceka tarafından tutuklanan ve hakkındaki suc ithamına kar?ı herhangi bir delil bulunmayanlar salıverilecektir. Bu kararla Bol?evikler aslında kar?ı devrim saflarına gecmemi? muhalif sosyalist partilere zeytin dalı uzatmaktaydı. Karar meyvesini verecek ve bu donemde toplanan
Men?evik
Konferansı Sovyet Hukumetine askeri destek kararı verirken Ceka terorunu de ele?tirmekten geri atmıyordu. 30 Kasım gunu aldı?ı kararla
VtsIK
, devrim du?manlarıyla bir ili?kisi bulunmamı? olan tum Men?eviklerin Sovyetlere yeniden kabul edilece?ini bildirir.
[13]
Bol?evik iktidarını tanımayan ve kendi iktidarını ilan eden
Komuch
,
Cekoslovak Lejyonu
’nun askeri deste?ine sahip konumdadır ve otoritesi
Volga
-
Kama
bolgesinde tartı?ılmazdır. Ne var ki, Sibirya ve Ural bolgesi Komuch ile her konuda celi?en fikirlere sahip parcalı yapılı etnik, Kazak a?ırlıklı, monar?i yanlısı ve yerel askeri guce sahip mahalli idarelerce yonetilmektedir. Farklı istekleri olan ve farklı siyasi goru?leri olan bu parcalı yapı Komuch iktidarını ancak ka?ıt uzerinde tanımaktadır ve sorunlu bir birle?im olu?turmaktadır. Komuch Eylul 1918’e kadar faaliyet gosterecek ve en geli?kin oldu?u donemde 90 Kurucu Meclis uyesini kapsayacaktır. Volga’dan Pasifik Okyanusuna kadar tum Bol?evik kar?ıtı guclerin ortak koalisyonu olan Tum Rusya Yuksek Otoritesi olu?turulunca gorevine son verilmese de iktidar elinden alınmı? olunur. Bu kurumun amacı Kurucu Meclis’in yeniden toplanması ve calı?ır hale gelmesidir.
Ba?ta Komuch’un yerine gecen otoriye SR deste?ine sahipken Samara’ya 19 Eylul 1918’de gelen
Viktor Chernov
her ?eyi altust eder. Yeni yapının a?ırı sa?da oldu?unu ileri suren Chernov guclu SR partisinin ise yeterince temsil edilmedi?ini ve bu sebeple bu yeni kuruma destek verilmemesini SR Merkez Komitesine onerir ve onerisini kabul ettirir.
[14]
Bunun uzerine olu?an siyasi bo?luk iki ya surecektir.Kasım 1918’de demokratik ya?ama gecilmesi amacıyla sava?an Beyaz topraklarında askeri darbe ya?anır. Sibirya’daki SR-Men?evik Gecici Hukumeti devrilerek iktidar ordudaki monar?i yanlılarınca ele gecirilir. 16 Kasım 1918 gunu askeri bir denetleme icin Omsk’da bulunan Amiral
Aleksandr Kolcak
kendisine gelerek ba?a gecmesini isteyen subayları reddeder. Benzer bir ayaklanma Ufa’da ya?andıktan sonra Amiral Kolchak yeni Yuksek Yonetici (Ruscası: Verkhovnyi Pravitel) olarak ba?a gecer. Tum Rusya Yuksek Otoritesinde bulunan SR yoneticileri Kazak askerleri tarafından tutuklanır. Kalan kabine uyeleri ise Kolchak’ın diktatorlu?e varan iktidarını onaylarlar. Tutuklanan SR liderleri Sibirya’dan atılınca Avrupa’ya gecerler. Tum Rusya Yuksek Otoritesinin coku?unden sonra SR lideri Chernov Bol?eviklere ve Monar?i yanlısı Beyazlara kar?ı ucuncu bir yol olu?turma ca?rısı yapsa da ba?ımsız bir guc olmayı ba?aramayacak ve elindeki gucu de eriyerek yok olacaktır. Sa? SR liderleri Kolchak’ın onayıyla Avrupa’ya gecerlerken sol SR’lar da Bol?eviklerle yeniden uzla?maya calı?ırlar. Kolchak yonetimini ele?tiren ve hatta ona kar?ı silahlı bir ayaklanma giri?iminde bulunan Chernov ise 22 Aralık 1918’deki ba?arısız Omsk ayaklanmasından sonra once Avrupa sonra ABD’ye kacacaktır.
Ocak 1919’da SR merkez Komitesi Bol?eviklerin iki kotunun iyisi (ehven-i ?er) olarak de?erlendirerek onlara kar?ı silahlı mucadeleyi bıraktı?ını acıklar. SR’lar Bol?eviklerle uzla?ma goru?melerini ba?latırlar ve ?ubat 1919’da SR silahlı birlikleri
Kızılordu
’ya dahil olur.
VtsIK
, 25 ?ubat 1919 gunu aldı?ı kararla Bol?eviklere kar?ı hala silahlı eylemlerde bulunmayan SR uyelerinin yonetim organlarındaki yasal haklarının iade edilece?ini acıklar.
[15]
?c sava? ko?ullarında Bol?evik kontrolundeki bolgelerde ve ozellikle fabrikaların bulundu?u ?ehir merkezlerinde i?cilerin calı?ma ko?ulları cok kotuydu. ??ci sınıfının haklı taleplerini dile getirerek iktidarı ele geciren Bol?evikler sava? durumunda yukselen bu muhalif sesleri de bastıracaktır. Bu kapsamda Mart 1919’da Ceka Bol?eviklere verdikleri destekle unlu
Putilov Fabrikasında
operasyon yapacak ve
greve
giden i?cileri tutuklayacaktır. Dort bir cephede sava?an Bol?evikler haklı bile olsa herhangi bir muhalefete izin vermeyeceklerdir. Ozellikle gıda da?ıtımında butun oncelik cephede sava?an
Kızılordu
birliklerine verilince cok sayıda i?ci bunu protesto etmi?tir. ??cilerin dile getirdi?i bu istekler kar?ı devrimci propagandanın yayılması icin uygun bir zemin hazırlasa da uzun soluklu olmayacaktır.
Bol?evikler SR Merkez Komitesinin
Moskova
merkezli olarak yeniden i?lerlik kazanmasına izin verirler. SR’lar Mart 1919’da parti yayınlarını bile cıkaracaktır.
[16]
Bol?eviklerin 8. Parti Konferansından sonra SR’lar bu sefer uce bolunur: Bol?evik yanlıları, Beyaz Ordu yanlıları ve Chernov’un onerdi?i ucuncu yol yanlıları.
[17]
SR Merkez Komitesindeki Bol?evik kar?ıtları tutuklanacak ve Bol?evik egemenli?indeki bolgelerdeki neredeyse tum SR uyeleri Bol?eviklerin saflarına gececektir.
[18]
Ekim Devriminden
sonra Bol?eviklere kar?ı cephe alan
anar?istler
Ceka
’nın kendilerine kar?ı uyguladı?ı baskıya kar?ı ozellikle
Rostov
,
Dnipro
ve
Briansk
’da hapishaneleri basarak tutukluları serbest bırakacak ve Bol?evik kar?ıtı propaganda yapacaktır. Anar?istler ve onlara ba?lı silahlı kuvvetler
Bol?eviklerin
yanı sıra
Beyaz Orduya
ve Rus topraklarındaki
Alman ?mparatorlu?u
askerlerine de saldırıyordu.
Moskova
’da ise ozellikle yeraltında faaliyet gosteren anar?istler Bol?evik saflarına sızarak tabanı partiye kar?ı kı?kırtmaktaydı. 25 Eylul 1919 gunu Komunist Parti Moskova Komitesinin merkezi bomba ile havaya ucurulacaktır.
[19]
Anar?istlerin bombalama saldırıları artınca Bol?evikler anar?istlere darbe vuracak ve anar?ist liderler
Kazimir Kovalevich
ve
Piotr Sobolev
oldurulecektir. Liderleri oldurulen anar?istlerin orgutleri de da?ıtılmı?tır.
Ayaklanma kapsamında de?erlendirilmese de Bol?evik iktidarına kar?ı parti icerisinden yukselen onemli bir muhalif hareket olan ??ci Muhalafeti
Aleksandra Kollontay
ve
Aleksandr ?lyapnikov
tarafından kurulur. Bu muhalif duru?, ozellikle
sava? komunizmi
ko?ullarında i?cilerin calı?ma ?artlarının iyile?tirilmesine vurgu yaparak di?er silahlı ayaklanmalarla aynı soylem icinde olsa da hicbir zaman silahlı direni?e gecmeyecek, barı?cıl bir ?ekilde isteklerini dile getirecek ve Bol?evik iktidarına ba?lı kalacaktır. Sovyet iktidarına kar?ı giri?ilen silahlı ayaklanmaların bastırılmasından yana olan ??ci Muhalafeti, ic sava? doneminde partinin hizipleri ta?ıyamayaca?ının karar altına alındı?ı ve Mart 1921’de toplanan Rusya Komunist Partisi (Bol?evik)
10.Kongresi
kararıyla kapatılacaktır.
Sovyet yonetiminin
sava? komunizmi
kararları uyarınca bu?daya el koyma politikası Amiral Kolchak denetimindeyken Bol?evikler tarafından alınan
Sibirya
’daki
Tyumen
bolgesinde buyuk caplı bir koylu ayaklanmasına yol acar.
[20]
Kızılordu
birlikleri tarafından kontrol altına alınan bolgedeki isyan tamamen ancak 1922 yılında bastırılır.
Men?evikler ve Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Bol?evik iktidarını tanımayarak bu yonetime kar?ı ayaklanma kapsamında de?erlendirilebilecek en onemli giri?im Gurcistan’da meydana gelmi?tir. Gurcistan’da iktidarı ele geciren Men?evikler 1918 yılında
Gurcistan Demokratik Cumhuriyetini
ilan ederek eski Carlık Rusyası toprakları icerisinde Bol?evik iktidarına acıkca meydan okurlar. Yeni ilan edilen cumhuriyetin devlet ba?kanı olarak Noe Zhordania ba?a gelir. Yeni cumhuriyet Bol?evik iktidarına kar?ı sava?an
Beyaz Ordu
komutanları Amiral Kolchak ve
Anton ?vanovic Denikin
’e yapılan silah yardımlarının topraklarından gecirilmesine izin verecek, Sovyet topraklarına saldıran
Alman ?mparatorlu?u
ve
?ngiltere
ile i?birli?i icinde olacaktır. Gurcu yonetimi ulkedeki Bol?evikleri cezalandıracak, yerel azınlık olan Oset ve Abhazlara kar?ı ?iddet uygulayacak ve Bol?evik egemenli?indeki Ermenistan’a saldıracaktır. Gurcistan’daki Men?evik iktidarı Bol?eviklerin
Rus ?c Sava?ını
kazanarak Kafkaslara a?ırlık verinceye kadar ayakta kalacak, Avrupa ulkelerine yapılan askeri yardım ca?rılarına cevap alınamayınca Kızılordu tarafından i?gal edilecek ve zorla ?ubat 1921’de Sovyet yonetimine dahil edilecektir.
Lenin
’in talimatıyla Gurcu aydınlarına kar?ı bir yaptırımda bulunmayacak ancak yeni hukumete Men?evikler dahil edilmeyecektir. Onde gelen cok sayıdaki Men?evik lider ise Paris ba?ta olmak uzere Avrupa’ya kacacaktır.
[21]
Ukrayna
asıllı anar?ist lider
Nestor Mahno
liderli?inde ba?layan ve Ukrayna ile Kırım’da ozellikle etkili olan anar?ist hareket
Bol?eviklerle
koordineli olarak sava?arak
Beyaz Ordu
’ların bolgede yenilgisinde onemli ol oyanayacaktır. Ancak anar?ist birliklerin Bol?evik komutasına girmesini reddeden Mahno, Moskova’dan ba?ımsız olacak bir sovyet yonetimi kurma planlarına sahiptir.
[22]
Genelde Bol?evik siyasetinin cok benzerini savunan Mahno, Ceka eliyle gercekle?tiren tasfiyelere ve Bol?evik liderli?inin merkezi yapısına kar?ıydı. Anar?ist yonetim savundu?u oz yonetim tarzına ra?men olu?turdu?u Anar?ist Gruplar Konfederasyon Kongresi aracılı?ıyla egemen oldu?u bolgelerde zorla askere alım gercekle?tirmekte, Ceka tarafından yapılan idamları ele?tirmesine ra?men benzer idam kararlarını uygulamaktaydı. Hakim oldu?u bolgede muhalif tum siyasi partileri yasaklayan anar?istler Ceka benzeri
Razedka
ve
Kommissiya Protivmakhnovskikh Del
isimli gizli polis te?kilatlarını da kurmu?tu.
[23]
Rus ?c Sava?ı
sırasında gosterdikleri yararlılıklardan dolayı bazı Bol?evik Merkez Komite uyeleri Mahno’nun anar?istlerine ozerk bir bolge bırakılmasını savunsalar da bu fikir Lenin ve Trocki tarafından reddedilecektir.
[24]
Kırım’da Beyaz Ordu komutanı
Pyotr Vrangel
’in yenilmesinden sonra anar?istlerle Kızılordu arasında gerginlikler ba?layacak ve
Kızılordu
anar?istleri tasfiye edecektir. A?ustos 1921’e gelindi?inde silahlı birlikleri yenilmi? olan Mahno ve anar?ist onderler ulke dı?ına cıkmak zorunda kalacaklardır.
Sava? Komunizmi
politikası kapsamında gercekle?tirilen bu?day zoralımlarına kar?ı cok sayıda ayaklanma ya?anacaktır.
Tambov Ayaklanması
bu isyanlardan en buyuklerindendir. ?syanın komuta heyetinde bulunan SR uyelerinden
Aleksandr Antonov
’un isminden turetilen
Antonov?ina
olarak da bilinir. Ayaklanma Kızılordu komutanı
Mihail Tuhacevski
tarafından bastırılacaktır. Bu ayaklanmalar ve ozellikle
Kronstadt Ayaklanması
sonucunda Bol?evikler
NEP
politikalarına gececek ve bu?day zoralımı uygulamalarına son verilecektir.
Kronstadt Ayaklanması SR uyesi olan
Stepan Petricenko
liderli?inde geli?se de genel olarak bahriyelilerin kırsal bolgelerde ya?anan olaylar sonucu ortaya cıkan rahatsızlıklarından dolayı patlak vermi?tir.
Ekim Devrimi
sırasında Bol?eviklerin iktidarı almasında onemli rol oynayan silahlı kuvvetler arasında yer alan Kronstadt Ussundeki denizciler
Rus ?c Sava?ı
sırasında da en on saflarda sava?mı?tır. Sava? sırasında ya?anan kayıplardan sonra aralarına yeni katılan askerler hem koylu gecmi?lidir hem de ozellikle SR siyasetine acıktır. Kırdan gelen bu?day zoralımlarına kar?ı ayaklanma haberleri Kronstadt askerlerini rahatsız etmi? ve ayaklanmaya hazır bir ortam olu?turmu?tur. Ayaklanmanın ba?lamasıyla beraber askerler taleplerini sıralayacaklardır. Bunlardan en one cıkan talep bu?day zoralımlarına son verilmesi ve sovyet secimlerinin yenilenmesidir. Ayaklanma Bol?evik kar?ıtları olan SR, Men?evik ve anar?istlerce desteklenecektir. Ayrıca isyancıların Beyaz Ordu ile temas kurdukları ve General
Pyotr Vrangel
’in gizlice usse geldi?i de bilinmektedir.
[25]
[26]
Bol?evikler isyanın buyumesi ihtimalinin do?rudan rejime olabilecek tehlikelerini de?erlendirerek zorla bastırmayı tercih edecektir. Bu isyanın bastırılması Bol?evikler icin donum noktası olacaktır ve
sava? komunizmi
siyaseti terk edilerek
NEP
siyasetine gecilecektir.
Ce?itli zamanlarda tutuklanmı? olan SR Merkez komitesi 8 Haziran 1922 gunu ba?layan surecte mahkeme onune cıkar. Sureci tarihci
Edward Halett Carr
?oyle aktarır:
“
|
Sovyet rejiminin ilk siyasi mahkemesiydi. SR’lar hakkındaki iddialar cok ciddiydi.
Kerenski
SR uyesi oldu?u icin Gecici Hukumetin butun icraatlarından sorumluydular. Ayrıca ic sava? sırasında Beyazlarla beraber birden cok aynı hukumet yapısı icinde bir arada olmu?lardı. Alman Elcisi Kont Mirbach’ı oldurmu?, Lenin’in hayatına kast etmi? ve sayısız yayında Sovyet iktidarına kar?ı zor kullanılması icin halka ca?rı yapmı?lardı…34 sanıktan cok azı beraat etti, co?u ce?itli hapis cezaları alırken 14 ki?i idama mahkum edildi…?lgi cekici olan bir nokta, butun yargılama sureci boyunca SR partisinin yasadı?ı bir kurum oldu?una dair hicbir iddia one surulmemi? olmasıdır. Sadece hukumete kar?ı ?iddet eylemleri icerisinde olan bireylere kar?ı kanıtlar ortaya sunulacaktır.
|
?
|
? Carr
[27]
|
SR Merkez Komite uyelerine verilen idam cezaları hukumetin kararıyla uygulanmayacaktır.
Rus ?c Sava?ı
sırasındaki ayaklanmalar ve muhalefet hareketleri muhalif hareketlerin tasfiye edilmesine, isyanların bastırılmasına yol acarken Bol?evikler buyuk rahatsızlık veren ancak sava?ın kazanılmasını sa?layan
sava? komunizmi
siyasetini bırakarak
NEP
politikalarını uygulamaya ba?lamı?tır. Bol?evikler arasında sosyalist partilerin bir koalisyonu ?eklinde bir iktidar organı hayali varken, ic sava? ko?ulları buna engel olmu?tur. Ortaya cıkan durumu Carr ?oyle de?erlendirir:
“
|
Yasal muhalefet ideali coktan olmu?tu. Bu idealin olmesinin sorumlusunun sadece Bol?evikler oldu?u soylenemez. Bol?evik rejiminin iktidarın daha ilk aylarında orgutlu bir muhalefete tahammul etmeyece?i ne kadar do?ruysa, hicbir muhalif partinin de kendisine cizilen yasal sınırlar icinde kalmayaca?ı da o kadar do?rudur.
|
?
|
? Carr
[28]
|
SR’lar orgut olarak da?ıtılmı?, Men?evik Gurcistan zorla sovyet sistemine dahil edilmi?tir. Men?eviklerin orgutu tasfiye edilmi?, ba?ta
Julius Martov
olmak uzere liderleri solu?u Avrupa’da almı?, sol SR’lar ise da?ılmı?tır.
1937 yılındaki
Moskova Davaları
sırasında o donemin Rusya Komunist Partisi (Bol?evik) Merkez Komitesi uyelerinden Leon Trocki, Lev Kamenev ve Grigory Zinoviev’in sol SR ayaklanmasına dahil olmakla itham edilirler.
[29]
Ozellikle son donemde ic sava? sırasındaki parcalı ayaklanmalar anar?ist yazarlar tarafından koordineli olarak de?erlendirilerek
Ucuncu Devrim
olarak adlandırılmaktadır.
[30]
- ^
Kaledin, General
Lavr Kornilov
tarafından Eylul 1917’de gercekle?tirilmeye calı?ılan askeri darbe giri?imini desteklemi?, giri?imin ba?arısız olmasından sonra ise hapsedilmi?ti. Ancak bulundu?u bolgede saygınlı?ı yuksek oldu?u icin ve yerel Kazakların atamanları tarafından korundu?u icin ordusunun ba?ında kalacaktır. Bol?evik iktidarı henuz ?ehir merkezlerinden ta?raya do?ru yayılmadı?ından rahatca direni? orgutleyebilmi?tir.
- ^
Carr, s.113
- ^
Avrich, Paul. "Russian Anarchists and the Civil War", Russian Review, Cilt. 27, No. 3 (Jul., 1968), s. 296-306. Blackwell Publishing
- ^
Carr, s.111-112
- ^
Carr, s.113-115
- ^
Ruscası
: ‘’Всероссийский Центральный Исполнительный Комитет’’ veya ВЦИК veya Latin harfleriyle, VtsIK. 1938 yılında kurumun ismi
Yuksek Sovyet
olarak de?i?tirilmi?tir.
- ^
Carr, s.115-116
- ^
Carr, s.118-120
- ^
Carr, s.120-121
- ^
Carr, s.161-164
- ^
[1]
13 Ekim 2008 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. Konuyla ilgili Izvestia gazetesine konu?an Lenin, sol SR’ların sava? ca?rısı yaparak ve Alman Elcisini oldurerek halktan tamamen uzakla?tıklarını ve burjuvazinin isteklerini dile getirdiklerini belirtir. 31 Aralık 2009 tarihinde eri?ilmi?tir
- ^
[2]
5 Mart 2016 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. Sally Boniece’nin "Don Quixotes of the Revolution"?: The Left SRs as a Mass Political Movement adlı makalesi, 31 Aralık 2009 tarihinde eri?ilmi?tir.
- ^
Carr, s.170-172
- ^
Michael Melancon. "Chernov", in Critical Companion to the Russian Revolution 1914-1921, s.137
- ^
Carr, s.172
- ^
Suny, s.80
- ^
Carr, s.173
- ^
Carr, s.174
- ^
Saldırı sonucunda 12 parti uyesi olurken aralarında
Buharin
ve
Yaroslavski
’nin de bulundu?u 55 partili yaralanacaktır.
- ^
"Kommersant gazetesi, 02 Ocak 2010 tarihinde eri?ilmi?tir"
. 8 Ocak 2010 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
2 Ocak
2010
.
- ^
Carr, s.339-350
- ^
Peter Arshinov, History of the Makhnovist Movement (1918-1921), 1923
[3]
5 Eylul 2008 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. 02 Ocak 2010 tarihinde eri?ilmi?tir.
- ^
David Footman, Civil War in Russia, s.287
[4]
02 Ocak 2010 tarihinde eri?ilmi?tir.
- ^
[5]
29 Mayıs 2013 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. 02 Ocak 2010 tarihinde eri?ilmi?tir.
- ^
Avrich, s.122
- ^
Kronstadt Ayaklanmasının bastırılmasından sonra Petricenko ve yanındaki az sayıdaki asker Finlandiya'ya gecerek Vrangel ile birlikte hareket edeceklerdir.
- ^
Carr, s.182
- ^
Carr, s.183
- ^
Alan Spitzer, The "Trial" of Leon Trotsky and the Search for Historical Truth,1990.
[6]
02 Ocak 2010 tarihinde eri?ilmi?tir.
- ^
21 Ekim 2005 tarihli Nick Heath makalesi
[7]
30 Aralık 2009 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
. 02 Ocak 2010 tarihinde eri?ilmi?tir.
- Edward Halett Carr
, The Bolshevik Revolution 1917-1923, W. W. Norton & Company 1985.
- Ronald Grigor Suny. The Soviet Experiment: Russia, the USSR, and the Successor States, Oxford University Press, 1998,
ISBN 0-19-508105-6
- Avrich, Paul - Kronstadt 1921. W. W. Norton & Company 1974