Afrik? ? Afrik? b??t? k?f??ni gorn? Avr?sij?ku pe?o dymin? materik by? 30.3 mln km2, be l?p?kon 29.2 mlijon km2-e. Afrik? syxani materiki x?rem-x???xuni?d? ?i? “afriki” tajfonku peg?t? bu?. ?n gam? materike. Dynjo ?n dyroz? ru, dynjo ?n dyroz? ?in?ovin? s?ku, x???xuni nim?kur? ?n pur?ru, hy?kini?d? z?mini lu?d? ?n dyroz? t?k?, ??b?llutarig xyrt? ij?n Ar?dyjo, Asij?ku Aradyjo, Suvej? ??nov, Sy? dyjo, Bab-?l-M ?nd?b k??, ?d?n dyjok?? ?o karded?.Ekvator ri? ij?n syfyrin? merdijan yn materikiku davarde gor? ?v, 4 nim?kurr?d? bino bed?.

Afrik? Atlantik ij?n de Hind okeani gyrd bed?. Tyk? nekton:x?remiku-?l-?bijad jan Ras-Engel? buk?, nyso?d?-Darz?n? buk?,x???xuni?d?-Ras -Xafun , kob?son?d?-Almadi.?oln? materike ki, h?m? tyk? nokton myxt?lif nim?kurron?d? vyr? bed?n.Materik ??dim? Gonduvan? po?j.Dyjok?no? marzon kam tik? bu?n. Gyl?j jol? nim?s?k Somali, gyle jol? k??y? Givineja heste.?n jol? s?ku? Madagasgare , cimiku?n ?o Sej?el, ?mirlij, Z?nzibar , Kanar? Komor, Kavu?buk?, Voznesenja, My??dd?s jelena s?ku?n bymi d?xyle.Materiki x?rem? po?d? ??dim? sivilizasij? m?r?ngon? be gor? cok omut? bu? syft?ku. Afrik? git? inson? gofo hesob bed?. Ijo ?n ??dim? insonon tik? pedo bu?. C?j nyso? po? omutej?d? ?ngilis? t?dgigatci Livingstoni jol? roly? bu?.?v hy?kiko cy Atlantik okeani dyjok?nonku dets? Hind okeani dyjok?non pijod? ?? imin? Avrop?vo?e,Linvingston Kongo in?n Zabezi ruon hevzon omut??e, Livingstin in?n Stenli ??lal?? k??fy? kard?, Tanganik? in?n Njasa d?rjac?on k??fy? kard?.Rus t?dgigat?i junker Nil? ru m?ns?biku b? m?nb? imin? k?r? piod? om?.?v rosteki nu?o? do?, Nili soidyrozi ovin be s?b?b c?j tyk? subekvatorial in?n ekvatorial bol vovo? vo? vyrond? be gor?j.?ngilis t?dgigatci Park Senegal in?n Niger ruon hevzon, Bart is? cy Ar? dyjoku dets? Cad d?rjac? Dy?d? S?hra? omut?.Rus alimi Vavilov cy materiki bitki edojon omut??e.

Afrik? reljefi gor? barzi?di? dets? 1000 m-i bu? x?rem in?n kob?son, barzi?ti? 1000 m-s? vej bu? nyso in?n x???xuni po?n ?o bed?.Materiki ?sos reljef formon denudasion hojmo (Dy?d? S?hro, Livij? in?n Nabij? s?hron, Kalaxari, Namib s?hron). jajlon(Tibesti, Ahaggar, Darfur, Efijopi?, X???xuni? Afrik?) hovu? vyr?bu?n.Materiki x?remi-kob?sin?d? b? Alp gyry??ti aid bu? Atlas bandon, nyso?d? is? ??dim Kap in?n ??d?ho? bandon vyr? bed?n. Ijo pe?? vulkanond? Kliman?aro, Kenj?, Kamerun vulkanon hestin. Afrik? ?n barz? tyk Kliman?aro band(5895m), ?n ny?yl? col? Afar col?d? Assal d?rjac? dimikue(-154 m).Misiri k?f??n?d? okeani dimiku 132 m b?j?i vyr?bu? Kattara col?n heste. Hy?kini?d? z?mini lu ?n dyroz? tok bu? X???xuni? Afrik? Ar?i? Ri? Sy? dyjo dyjok?noku dets? Zambezi ru tyki ?ed?.Bycimi gor?n Sy? dyo dyjok?non in?n yn ar?i? ri? tektonik f?al vyr?je.Materiki x?remi-kib?son?d? em? suxurun ve eg?te gor? ijo neft in? t?bii ?az ehtijaton vejin.?n jol? neft ehtijoton X?rem? Afrik?d? (Misir, ?l??zair, Livij?) in?n Gvinej? k??i marzon?d?(Gabon, Nigerij?).Nyso in?n x???xuni?d? po?d? magmatik in?n metomorfik suxuron ve eg?te gor? ijo fliz fajd?nin? kandejon vejin.Dynjo “mys gor???i” mion? Afrik?d? Zair in?n Zambij? k?f??n?d?j.?jo ve z?ngin sink, g?le,uran, boksid? vyron hestin. Nyso? Afrik?d? almoz, teli, sy?? zevl veje.

H?vo? [ s?rost byk? | kodi s?rost karde ]

Ekvator? ri? cy Afrik? t?grib?n mion?ku b? x?rem in?n nyso tropikon c?j s?pe davarde gor? ?cy k?f??non b? gam? gur??? egyned? bycimi gor? ?v ?n gam? materike.Mateiki vej jol? po?d? h??i sor?d? dy k?r? zenit?d? bed?.Materiki x?rem? in? nyso? tyk?d? ?y?o sori ?n sard? tempratur 10°-12°-je.Materriki h?vo c?j dyjok?nonku davard? sard? ??r?janon Somali, Kanar, Bengal ??r?janon, tat? Madagaskar, Mozanbik, Darz?n?buk?. Agngola, Gvinej? ??r?janon?n t?siry? ni?o dojd?.

Vovo?on ?ejri-b?rob?r pajbax?bed?, ekvatorial gor????d? sor?d? 2000?3000 mm ?ku vej vovo? egynid?.?olni? materikeki c?j h?vo? gur???on h?m b? x?rem h?m?n b? nyso ?en?? t?kror bed?n.

Materik?d? 1 ekvatorial, 2 subekvatorial, 2 tropik, 2 subtropik h?vo? gu??? heste.Materiki ruon ?j gyrd g?t? Hind in?n Atlantik hevzon in?n materiki 2/3 po? g?rd kard? dyl? beaxar? hevz? aide.?n dy?d? ruon-Nil, Senegal, Niger, Kongo, Oran? ruon b? Atlantik okeani hevz? aidin.Zambezi in?n Limpopo ruon(Limpopo nyso tropik ri? dy k?r? byrid? davard?) Hind okeani hevz? aide.Dyl? beaxarin? hevz? Dy?d? S?hra aide ki, ?jo Cad d?rjac? in?n b?j rubu? ?ari ru heste.Materiki ?sos? d?rjac?on Tanganik?, Rudolf, Nijas? in?n ?oon, cy X???xuni? Afrik? T?k? Ri? gyrabenond? vyr?bu? dyroz?, ?in?ovin d?rjac?n.Materiki ?n dy?d? d?rjac? bu? Viktorij? cy platform? ?atbu? vyr?d? vyr? be gor? k?f??ny? jole.

B?n? h?vo? gu?a?on t?bii zonon?n t?kror bed?n.

1. Rutub?tin, he?o kavu ekvatorial vi?? zon?-?ub??ur fikuson, palmon, sejba doon, banan, b?n? ?y?y bitkion?d? leopart, h?vu?, begimont, ?urb??ur mejmunon, timsah in?n ?o ?ion ?id?n.?jo cy Afrik? endemik hejvon bu? sese muc?k ?id?.
2. Subekvatorial vi?? zon?.
3. Savan? in?n t?nyk? vi?? zon?-cy materiki 40%-i gyrd karded?.Barzi?ti b? 2 m r?s? al?fi arond? ?o-?o s?jjoh? do, baobab, butulk?, c?tyrin? akasij? do, hejvonond? antilop, zebr, zuraf?, k?rk?don, fil, begemont, ?ir, d?v?p?r?nd? in?n ?o cion hestin.
4. Tropik s?hra zon?-h?m x?rem?d? h?m?n nyso?d? heste.

Cy Afrik? ?holi 720 k?sis? veje. X?rem?d? b? Avropoid? irgi aid bu ?r?bon in?n b?rb?ron, 10° x?rem? pani dyrozi b? negroid irai aid bu? z?n?ion, Madagaskar s?ku?d? is? b? mongoloid irgi aid bu malagasion ?id?n.Afrik? h?m?n ?o x?l?on bantuon, ximion, tutsion, pigmejon, niloton, gotentoton, bu?menon ?id?n.Materiki x?rem?d? Faransyzon, nyso?d? ?ngilison in?n Holl?ndon ?id?n ki, bivon?n buron voted?n.Afrik? dyroz? soron myst?ml?k? git? bu?.Dymin? dynjo ?ang? ?r?f?d? ijo Efijopi?, Misir, Liberij?, NAK-i cogl? ozod? ke?v?r hestybe.?s? materik?d? 56 ozod? ke?v?r heste.Oxon?min? bu? 1993-n? sor?d? Efjopij? dyl?d? Eriterij? ke?v?ri b?m?lom?. Afrik? ke?v?ron b?m?lom?d? x?l?i milli etnik b? n?z? s?nybe gor? ijo ke?v?ri marzon merdijan in? paralelon uj?un om?jd?.

Di t?s?rrufat [ s?rost byk? | kodi s?rost karde ]

?rza? in?n di t?s?rrufati ibemoni x?b? gor? Afrik?d? 2000 mljon hektar k?f??n ka?t? bed?, 900 mljon hektar is? he??o b?n? cado? vyron nistifod? karded?n.Ka?d? k?f??non v? ?o k?f??non nisb?t kamin.

Afrik? in?n xusus?n x?rem? Afrik? dynjo ?n agrar rajon hesob bu?nije.2000-n? sori inform?sij? gor? yn po? t?grib?n 20% t??kil karded?.H?mon? k?f??ni 68%-y? dy di t?s?ruffati b?h?r?k?te.B?zi ke?v?ron s?-Mozanbik, H?b??iston, Tanzanij?, Cad, Kenij?, Gmbij?, MAK in?n Gvinej?d? im n?ti?? 80%, Burundi, Malavi, Ruand?Nigeri?, Burkina-Faso, Ugand?, Mali?d? 90%-e.Ej?n vot?nimon ki, r?smi statistik? i ?ajd? bu? ?DM(?vo? Dyl? M?hsul) hesob?d? natur?l t?s?rrufat b?n?z? sed?nin.H?to ?y?o?n bybu 2000-n? sor?d? di t?s?ruffat xususi goni?ti KDK-d? 58%, Malavi?d? 42%, H?b??iston?d? 55%, Tanzani?d? 44%,Burundi?d? 53%, MAK-d? 54%, Sijerra-Leone?d? 50%, Gvinej?-Bisau?d? 54%, Ugand?d? 44% bu?.

Di t?s?rrufat istehsali gyvr???ti b?j?ie.80-n? sorond? 1,9%, 2000-n? sorond? 1,5% bu?.?m?n ?holi ziod be gyvr???ti b?j?i? e?and?.B?cy gor? ijo ?rzo?? problem veje. BMT nform?sij? gor? h?mon? k?f??n?d? nez? 15 sori gandym nyr?se 50 mljon toniku vej b?be.

Afrik? di t?s?ruffati patriarxal i?ma, feodal in? hyrd? ?mtt? t?s?rufaton damand?.?stifod? bu? di t?s?rrufat? k?f??non 90%-s? vejni dy dasi ka?ded?n.?kin?ti primitiv agrotexniki metodon damand?Vote b?be ki, ovdo? vyron nin.Hol hozzo?d? ka?t? z?minon 5%-i irrigasij? sistem?d? istifod? karded?n.Di t?s?rrufat?d? vote b?be ki, t?bi?tiku asly v?zijj?t?d? manded?n.Kimj?vi kubronku ve kam istifod? karded?n.Im?n m?hsuli b?j?i be s?b?b bed?.M?s?l?n, oxon? soron inform?sijon dij?kard?d? Afrik?d? minon? hesobi ha hektar?d? 11 kg kubr? do? hol?d?, Latyn Amerik?d? ym ny?odoejon 67 kg, Asij?d? 129 kg bu?.

?kin?ti b?zi vyron?d? xari?i mylkijj?t-xari?i kapital mev?id be gor? b? ixra?i n?z?r m?hsul istehsol bed?.?y?o k?f??non nisb?t?n kam-vej ink?of mu?ohid? bed?.Ivon texniki lif, kaucuk, pa?m?, pust, panb?, texniki ru?non, kopr? in?n ?o?ejonku ibar?te.Emal s?naje h?dd?d? ziod? b? dumo mande gor? ym m?hsulon b?n? xomoli ixra? bed?n.Kam-vej Zimbabve, Nigerij?, Kenij?, in?n b?zi ?o ke?v?rond? dute in?n lyng??ab? s?naje ink?ofy? kard?.Cymiko zijod kakao-boxl?ninon, kofe, tropik mejvon, bitki ru?non, ?ini-xommol in?n ?o m?hsulon?n ixro? xommoli aide.

S?naje? [ s?rost byk? | kodi s?rost karde ]

Afrik? ke?v?ron ozod be b?pe?t? s?naje ink?of n?candon b? b?c?? gyned?ni.Nisb?t?n dy?d in?n hyrd? mu?ssion kam-vej band m?d?n s?naje b?m?l ome zynd?be.?von?n b? xori?i kapitali d?xyl be gor?, milli ekonomij? ink?ofi n?candon z?min b?m?l varde zynd?nybe. ?vo?d?ym regioni s?naje ?in? ??h?ton y?t?n?nd? gyrd kard?.

-milli ekonomij? y?t?n?d? s?naje mu?ss?on ar?d? integrasij? proseson z?if be.

-istehsal h??mi kam be gor? effektiv?ti b?j?i be.

-region?d? j?ndy t?mom karde zyn? istehsol struktoron nybe.

-istehsol xar?on dyl?d? s? bu? komponenton ve bej.

-istehsol infrasturuktur? vej b?dumo mandej.

-texnologi b?dumu?ti.

Afrik?d? in?n tropik Afrik?d? fajdonin? kandejon ve be gor? hosil kard? synaje jol? rol h?n?k karded?.Im?n c?von dynjo vo?or?d? xommoli gor? ixtisas be s?b?b bu?.

20-n? ?sri 60-n? soron syft?d? ym region?d? Zmabij?, KDK in?n Zimbabve zumand? mineral xommoli m?lum bins?, 70-n? soron oxojd? b?cyvon sir? 8 gyle ke?v?r; Angol?, Gvinej?, Liberij?, Mavritanij?, Niger, Nigeij?, Svazilend, Sijerra-Leone aid bu?.Bitov y? k?f??ni uzr? UDM-i 34%-y?(200-n? sor) s?naje bax?? egynid?.Cymijan nim? b? hosil?t s?naje bax? egynyd?.M?lumeki by sah?d? ?o-?o ke?v?ron ar?d? f?r?on?n hestin.?y?o ki, h?mon? nu?od?jonNigei?, Angol?, Botsvan? in?n Gabon?d? 90%-e, Togo, Gana, Gvineja-Bisau, Mavritanij?,Nambij?, Gvinej?d? is? 50-85%-i b?rob?re bu?.Mineral ehtijotond? neft, t?bii ?az, boksidon, almoz, fosfoton, vej? filiz? ?uron(oson, uran, margans, xrom, mys, kobalt, gogo?insin, in?n ? ) hosil bed?n.

Cy emal s?naje xususi gonj?ti(UDM-d?) 1980-n? sord? 12%, 2000-n? sor?d? 15% bu?.Im?n dynjo s?vijj?d? emal s?naje 1% karded?.B?zi ke?v?ron?d? im nu?odojon ve b?peje. ?y?o ki, Zambij? in?n Zimbabve?d? UDM-i 30% , Mavriki?d? 23% b? emal s?naje bax? egynyd?.Lesoto, Malavi, Cad, Burikino-Faso? Kenij?, Mavritanij?, Senegal, Kamerun, Kot-d´?vuar?d? h?mon? ni?odoj 10-20% ar?d?j.Im region?d? syvyk? s?naje ink?ofi ?h?mijj?t vej dojd?n.Gon? s?naje sahon?d? kimj? s?naje bard? rol h?n?kard?.Ma?yn?ajyrm? mu?ssisonvejni (avtomobil, taktor, elektrotexnik? m?mulaton in?n ?o cion) texniki t?miri s?pe ko nu?o dojd?n.

Zimbabve, Zambij? in?n Nigerij? ma?in?ajyrm? mu?ssisonn?n hestin. Dimi ivr?d? X?rem? Afrik? - Misir, M?rake? in?n Tunis?d? emol s?naje xejli ink?ofy? kard?. ?l??zair?d? neft-?az kopleksi. Kimj? s?naje t?r?ggi? kard?.Im ke?v?rond? devleti pajon vejin.

Galerej? [ s?rost byk? | kodi s?rost karde ]

S?von [ s?rost byk? | kodi s?rost karde ]

1. Kireev "Mejdunarodnıe эkonomika"
2. Konotopov: "?storiя эkonomiki zarubejnıx stran"

Bum?kur? m?holon
Amerik?		Kob?son? ? Karib ? Latyn? ? Mijon? ? Nyso?
Avrop?		Kob?son? ? H??iny?t? ? Mijon? ? H??ipem? ? Nyso
Asij?		Kob?son? ? Navi ? Mijon? ? H??iny?t? ? Nyso ? Nyso-H??ipem? ? Nez? H??ipem? ? Mijon? H??ipem? ? Dij?ro H??ipem?
Afrik?		Kob?son? ? H??iny?t? ? Mijon? ? H??ipem? ? Nyso ? Nez? H??ipem?
Okeanij?		Avstralij? ? Nuj? Zel?ndij? ? Melanezij? ? Mikronezija ? Polinezij?
Gutbi k?f??non		Arktik? ? Antarktid?
Okeanon		Atlantik ? Hindi ? Kob?son? Bij?jn? ? A?i??