Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Ang
New Zealand
o
Bagong Silandiya
(nagmula sa salitang
Olandes
na
Nova Zeelandia
)
[11]
o
Aotearoa
(
M?ori
para sa
Lupain ng Mahabang Puting Ulap
), ay isang bansa ng dalawang malalaking pulo na
Hilagang Pulo
(
Ingles: North Island, M?ori:
Te Ika-a-M?ui
) at
Timog Pulo
(
Ingles: South Island, M?ori:
Te Wai Pounamu
) at
maraming mas maliliit na mga pulo
sa timog-kanlurang
Karagatang Pasipiko
. Sa mga bansa sa Timog Pasipiko, ang New Zealand ang may pinakamalaki at pinaka-industrialisadong ekonomiya at pumapangalawa lamang ang populasyon nito sa
Papua New Guinea
. Natatangi ang New Zealand sa kanyang pagkabukod, nakahiwalay sa
Australya
sa hilaga-kanluran sa pamamagitan ng
Dagat Tasman
, mga 2,000 km ang pagitan. Ang
New Caledonia
,
Fiji
at
Tonga
ang malalapit na mga kapitbahay. Binubuo ng karamihan sa
populasyon
sa Papua New Guinea ng mga
taong nagmula sa Europa
, kasama ang katutubong
M?ori
na kabilang sa pinakamalaking minorya. Ang mga taong hindi M?ori na
Polynesian
at
Asyano
ang mga mahahalagang minorya, lalo na sa mga lungsod.
Ang salitang "New Zealand" ay galing sa
wikang Olandes
. Tinawag itong "Nove Zeelandia", pero iningles ito ni
James Cook
, isang kilalang manlalakbay na bumisita sa New Zealand noong 1769. Bagamat ito ang kalimitang ginagamit na pangalan ng bansang ito, may iba namang pangalan ang mga katutubo doon para sa bansa nila.
Ang unang mga tao na dumating sa New Zealand ay mga Polynesian na ngayon ay tinatawag na M?ori. 'Di tiyak ang maraming mga detalye ng kanilang pagdating. Bagamat may mga kuwento ang mga M?ori tungkol dito, hindi masisigurado na tunay ang mga ito. Ayon sa mga M?ori, ang ninuno nilang si
Kupe
ay naglakbay mula sa Hawaiiki hanggang nakarating siya sa New Zealand.
Ang unang ekspedisyon ng mga Europeo na nakarating sa New Zealand ay pinangunahan ng taga-Olanda na si Abel Tasman. Pumunta siya doon noong taong 1642. Ang ilan sa mga kasama niya ay pinatay ng mga M?ori, kaya bumalik sina tasman sa
Olanda
. Ang susunod na European na pumunta sa New Zealand ay si Capitan James Cook, na dumaan doon noong paglalakbay niya noong 1768-1771. Gumawa si Cook ng mga maayos na mapa ng New Zealand. Pagkatapos niya, dumami ang mga taga-Europa na pumunta doon. Ang karamihan sa kanila ay mga manghuhuli ng balyena at
seal
, at mga mangangalakal. Susunod na dumating ang mga misyonero. Maraming mga M?ori ay tumalikod sa kanilang tradisyonal na pananampalataya at naging mga Kristyano.
Habang dumadami ang mga lumilipat sa New Zealand mula sa
Europa
, natakot ang mga M?ori. Ang iba sa mga
Pakeha
, o puting taga-New Zealand ay gumagawa ng mga masasamang bagay. Gusto ng mga M?ori na pangasiwaan ng reyna ng Inglatera ang mga Pakeha para maparusahan ang mga masasama. Natatakot naman ang mga taga-Inglatera na kukunin ng
Pransiya
ang New Zealand. Noong 6 Pebrero 1840, pinirmahan ng mga M?ori ang
Treaty
(o usapan) ng
Waitangi
. Ayon sa usapang ito, mamumuno ang Inglatera sa New Zealand. Ngunit may mga problema ang salin ng usapang ito, at hanggang ngayon ay kontrobersiyal pa ang usapang ito.
- ↑
The proportion of New Zealand's area (excluding estuaries) covered by rivers, lakes and ponds, based on figures from the New Zealand Land Cover Database,
[3]
is (357526 + 81936) / (26821559 ? 92499?26033 ? 19216)=1.6%. If estuarine open water, mangroves, and herbaceous saline vegetation are included, the figure is 2.2%.
- ↑
The Chatham Islands have a
separate time zone
, 45 minutes ahead of the rest of New Zealand.
- ↑
Clocks are advanced by an hour from the last Sunday in September until the first Sunday in April.
[9]
Daylight saving time is also observed in the Chatham Islands, 45 minutes ahead of NZDT.
- ↑
"Treaty of Waitangi"
.
mch.govt.nz
. Manat? Taonga Ministry for Culture and Heritage. Inarkibo mula sa
ang orihinal
noong 22 Hunyo 2023
. Nakuha noong
22 Hunyo
2023
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
"New Zealand country profile"
.
BBC News
. 20 Nobyembre 2023
. Nakuha noong
20 Nobyembre
2023
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
"The New Zealand Land Cover Database"
.
New Zealand Land Cover Database 2
.
Ministry for the Environment
. 1 Hulyo 2009. Inarkibo mula sa
ang orihinal
noong 14 Marso 2011
. Nakuha noong
26 Abril
2011
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
"Population clock"
.
Statistics New Zealand
. Nakuha noong
15 Mayo
2021
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
The population estimate shown is automatically calculated daily at 00:00 UTC and is based on data obtained from the population clock on the date shown in the citation.
- ↑
"2018 Census population and dwelling counts"
.
Statistics New Zealand
. 23 Setyembre 2019
. Nakuha noong
25 Setyembre
2019
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
6.0
6.1
6.2
6.3
"World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (NZ)"
.
International Monetary Fund
. 10 Oktubre 2023
. Nakuha noong
12 Oktubre
2023
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
Household income and housing-cost statistics: Year ended June 2022
(sa wikang Ingles).
Statistics New Zealand
. 23 Marso 2023
. Nakuha noong
22 Setyembre
2023
.
{{
cite book
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
Human Development Report 2021/2022
(PDF)
(sa wikang Ingles).
United Nations Development Programme
. 8 Setyembre 2022.
ISBN
978-9211264517
. Nakuha noong
8 Setyembre
2022
.
{{
cite book
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
"New Zealand Daylight Time Order 2007 (SR 2007/185)"
.
New Zealand Parliamentary Counsel Office
. 6 Hulyo 2007
. Nakuha noong
6 Marso
2017
.
{{
cite web
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
- ↑
There is no official all-numeric date format for New Zealand, but government recommendations generally follow
Australian date and time notation
. See
The Govt.nz style guide
, New Zealand Government, 22 Hulyo 2020
, nakuha noong
9 Hulyo
2021
{{
citation
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
.
- ↑
Mallari, Emilio S. (16 Agosto 1935). "Kasaysayan ng Daigdig".
Liwayway
. Maynila: Ramon Roces Publications, Inc.
XIII
(40): 24, 32-33.
...naririyan ang maraming hayop na makakain at ang hinahangaang "ave del paraiso", mga inaaning napapagbilhan ng maraming salapi, bakit nito lamang taong nagdaan, ang kolonya ay nakapagbili ng kalakal sa Australia, New Zealand, Inglatera at Olanda ng angaw-angaw na librang esterlina?
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: date auto-translated (
link
)
Maling banggit (Di ginamit sa teksto ang
<ref>
tag na may pangalang "SpokenLanguage" na binigyang-kahulugan sa
<references>
.); $2