Qeni
(
Canis lupus familiaris
) eshte nje lloj i zbutur i
ujkut
, anetar i familjes
Canidae
dhe rendit
Carnivora
. Termi perdoret per te dy variantet i eger dhe i perkedhelur. Qeni e ka prejardhjen nga familja e ujqerve.
Qeni shpejt u be i njohur kudo ne
kulturen
e te gjitha pjeseve te
botes
, zakonisht ne vendbanimet e hershme te
njeriut
. Besohet se
emigrimi
i suksesshem neper ngushticen e Beringut nuk mund te kete qene i mundur pa qen te cilet terhiqnin sliten. Qente kryejne pune te shumta per njerezit, te tilla si
gjueti
, mbrojtje, ndihmojne individet me te meta. Aktualisht, vleresohet se ne bote ka 400 milione qen.
Gjate 15.000 viteve qeni ishte zbutur, vetem ne nje pjese te vogel te
tokes
jo, grupet e
kafsheve
te ngjajshme pamja dhe sjellja nga e cila jane formuar nga faktoret e mjedisit dhe rolet funksionale. Si kuptim modern i
gjenetikes
se zhvilluar, njerezit filluan te perziejne me qellim qente per nje perhapje te gjere me tipare specifike. Permes ketij procesi, qeni ka zhvilluar ne qindra raca te ndryshme, dhe tregon me shume sjellje ne ndryshim me cdo
gjitar
tjeter te tokes.
Ashtu si gjitaret me te medhenj, qente kane shikim me ngjyra ekuivalente me vizion (kuqe-jeshile)
ngjyra
te verberish tek njerezit (deuteranopia).
Sistemit vizual (pamor) tek qeni ka evoluar per te ndihmuar ne gjueti. Dallimi pamor i tyre per objektet qe levizin eshte shume i larte; qente kane treguar qe jane ne gjendje qe te dallojne ne mes njerezve pronarin e tyre nga distanca deri nje milje. Si gjahtare qente shpesh mbeshteten ne vizionin e tyre ne situata te uleta
drite
: ata kane bebe syri te medhenj, nje densitet te larte, nje rreze te madhe shikimi, dhe nje
lucidum tapetum
.
Tapetum eshte nje siperfaqe reflektuese pas retine se
reflekton driten e cila kthehet per te dhene shembellim te dyte per te pare me mire gjallesen.
Syte
e racave te ndryshme te qenve kane forma, dimensione, dhe konfigurimime ne retine te ndryshme. Shume prej tyre kane nja damar pamor - nje qark te gjere qe shkon ne te gjithe gjeresine e retines dhe i jep asaj nje fushe shume te gjere dhe nje vizion te shkelqyer.
Disa kohe me pare disa perj tyre kane pasur nje fushe vizioni deri ne 270° (krahasuar me 180° per njerezve).
Disa prej tyre te cilet kane nuhatje te dobet kane zone shikimi te ngjashme me ate te njerezve.
Shumica kane vizion te mire, por disa tregojne nje gjenetike predispozicion per miopi - te tilla si
Rottweilers
, ku nje ne cdo dy eshte gjetur te jete miop (dritshkurter).
Vargu i frekuences se te
degjuarit
te qenit eshte perafersisht 40 Hz me 60.000 Hz, qe do te thote se qente mund te zbulojne tinguj larg prej limitit te njeriut. Pervec kesaj, qente kane
veshe
levizes qe u lejon atyre te lokalizojne shpejt vendodhjen e zhurmes. Tetembedhjete ose me shume muskujt mund te anojne, rrotullojne, te rrisin, ose te ulin veshet nje qeni. Nje qen mund te identifikoje vendndodhjen e nje tingull shume me shpejt se nje njeri mund ta beje, si edhe te degjoje tingujt ne nje distance 4 here me te madhe...
Ndersa
truri
njeriut eshte i mbizoteruar nga nje levore te madhe pamore, truri i qenit eshte i percaktuar prej nje levore e
nuhatjes
, perafersisht 40 here me e madhe se pjesa e nuhatjes te njerezve, ne lidhje me madhesine totale te trurit, me 125 deri ne 220 milion receptore te ndjeshem ndaj eres. Qente e policise e kalojn kete standard me gati 300 milione receptore. Qente mund te dallojne aromen ne perqendrime gati 100 milion here me shume se nje njeri. Lageshtia e hundes eshte thelbesore per percaktimin e drejtimit te ajrit i cili permban arome. Receptoret e ftohte ne lekure jane te ndjeshem ndaj ftohjes se lekures dhe nga avullimi i lageshtires nga rrymat e ajrit.Qeni eshte nje kafshe besnike ndaj pronarit te tyre.