Rasa , u op?ebiolo?kom smislu, je taksonomska kategorija između (ni?eg) varijeteta ( varietas ) i (hijerarhijski vi?e) podvrste ( subspecies ). U opisu infraspekcijske promjenljivosti, to je kategorija zoolo?ke nomenklature, dok u botanici odgovaraju?i rang ima sorta . ^{[1] [2] [3]}

Rasa je ustvari dru?tveni koncept koji se primjenjuje za kategorizaciju ljudi u velike i razli?ite populacije ili grupe po anatomskoj , kulturnoj , etni?koj , geneti?kij , geografskoj , historijskoj , jezi?koj , vjerskoj , i / ili socijalnoj osobenosti. Ovaj termin se najprije koristio za govornike zajedni?kog jezika , a zatim da ozna?i nacionalnu pripadnosti. U17. stolje?u, ljudi su po?eli koristiti termin u smislu diferencijacije po vidljivim fizi?kim osobinama . Takva upotreba promovirane hijerarhije bila je prikladnija za razli?ite etni?ke grupe. Po?ev od 19. stolje?a, izraz se ?esto koristi u taksonomskom smislu za ozna?avanje geneti?ke diferencijacije ljudskih populacija na bazi fenotipskih svojstava.

Socijalne koncepcije i grupiranje rasa varirale su tokom vremena, uklju?uju?i ?folk taksonomiju“ koja definira ?esencijalne tipove“ pojedinaca na osnovu percepcije njihovih osobina . Biolo?ki esencijalizam nanstvenici smatraju zastarjelm i op?enito obeshrabruju rasna obja?njenja za kolektivnu diferencijaciju po fizi?kim i etolo?kim osobinama . Iako postoji ?iroka suglasnost nau?ne zajednice da su esencijalisti?ki i tipolo?ki koncepti rase neodr?ivi, nau?nici ?irom svijeta i dalje nastavljaju takvu utrku na ?irokoj lepezi razli?itih na?ina, od kojih neke imaju i esencijalisti?ke implikacije. Dok neki istra?iva?i ponekad koriste koncept rase da opi?u razlike između nejasnih skupova osobina, drugi ukazuju na to da se ideja rase ?esto koristi u naivnom ili pojednostavljenom zna?enju pa tvrde u svekolikoj ljudskoj populaciji rasa nema taksonomski zna?aj, ukazuju?i da svi ljudi dana?njice pripadaju istoj vrsti ( Homo sapiens ) i podvrsti Homo sapiens sapiens .

Od druge polovine 20. stolje?a, razmimoila?enja u ideologijama i teorijama koje su se zasnivale na bioantropolo?kim i fiziolo?kim istra?ivanjima 19. stolje?a dovela je do takmi?enja u upotrebi rije?i, koje samo po sebi postaje problemati?no. Iako se jo? uvijek koristi u mnogim kontekstima, rasa se ?esto zamijenjuje drugim rije?ima koje su manje dvosmislene i nisu nabijene emocijama, kao ?to su populacija , ljudi etni?ke grupe ili zajednice, ovisno o kontekstu.

Prosje?na genetska udaljenost Fst između ljudskih populacija iznosi otprilike 0,125. Lewontin (1972.) tvrdi da to predstavlja malu rasnu varijaciju. ^[4] Harpending (2002.), s druge strane, tvrdi da takva udaljenost implicira srodstvo između jedinki iste populacije ekvivalentno srodstvu između polubra?e u populaciji koja se parenjem odvija nasumi?no, te da je osoba određene populacije genetski bli?a nepovezanoj osobi iste populacije nego polubra?i mije?ane rase. ^[5]

Ljudske rase je termin koji se koristi da bi se pojam stanovni?tvo ( populacija ) razlikovao od pojma ?ovjek , iako se biolo?ki pojam rasa ne odnosi isklju?ivo na populacijsku bioraznolikost Homo sapiensa . Prema "klasi?nom" konceptu "rase", kao najuobi?ajenija rasna obilje?ja su uzimanane najuo?ljivije morfolo?ke osobine , kao ?to su boja ko?e , boja o?iju , boja kose i forma kose , te fizionomija lica , stas , tjelesna konstitucija i druga markantna svojstva, koja su u promatranoj populaciji uo?ljivo frekventnija nego u ostalima. ^{[6] [7] [8] [9] [10]}

Savremeni koncept "rase" po?iva na komparativnim analizama geneti?ke strukture populacije i "međurasne razlike" posmatra kao i sve ostale međupopulacijske. ^{[11] [12] [13] [14]}

Rasne koncepcije, kao i kategorizacija specifi?nih rasnih grupacija i njihovih grana i ogranaka, oduvijek variraju, zavisno o kulturi i epohi kojoj pripadaju i suvi?e ?esto su bile kontroverzne prirode (zbog njihovog uticaja na socijalni identitet i politiku odnosa prema tom identitetu.

Grupna biolo?ka promjenljivost recentnog ?ovjeka na nivou "rasa" permanentno zaokuplja posebnu pozornost kako u oblasti bioantropologije , genetike , evolucije i medicine tako i sociologije , filozofije , prava , historije i ostalih humanisti?kih nauka pa i u naj?irem krugu obi?nih radoznalaca. Unato? tome, jo? uvijek nema usagla?enog nau?nog stava o kriterijima, smislu i prirodi "rasne" diferencijacije savremenog ?ovjeka . Tako svjetski autoriteti u razli?itim oblastima bioantropologije (posebno humane genetike i evolucije) ocjenjuju da ni u jednoj drugoj oblasti biologije ?ovjeka do sada nije bilo toliko lutanja, "zbrke i nerazumijevanja". ^[15] To je, u velikoj mjeri, kauzalna posljedica minulih "rasnih" predrasuda i njima izazvanih reakcija. U ogromnoj su disproporciji stupanj op?eg nau?nog interesovanja za “rasnu” diferencijaciju ?ovje?anstva i nivo pouzdanosti prikupljenih egzaktnih podataka o adaptacijskom zna?aju ?ak i onih "rasnih" obilje?ja ?ija se varijacija naj?e??e uvr?tava u klju?ne kriterije kategorizacije u ovoj oblasti. Argumentirano se mo?e tvrditi da predstave o njihovoj adaptivnosti uglavnom po?ivaju tek na prihvatljivim nagađanjima i pretpostavkama. ^{[1] [2] [3] [16]}

Savremena bioantropolo?ka definicija pod "rasom" podrazumijeva jednu i/ili sistem srodnih ljudskih populacija osobene geneti?ke strukture, koja se prepoznatljivo razlikuje od one u drugim ? istovjetno definiranim ? ljudskim skupinama.

Sociobiolo?ko jedinstvo evolucije ?ovjeka je uvjetovalo jednu od krucijalnih specifi?nosti ljudskih "rasa" ? za razliku od animalnih, one nisu tranzicijske jedinice procesa nastajanja novih vrsta ( specijacije ). Antropogeni faktori su, naime, u tolikoj mjeri transformirali op?ebiolo?ku ulogu i funkciju geneti?ke varijabilnosti da je kultura postala najmo?nija forma prilagođavanja ljudske vrste ?ivotnoj sredini. Ta ?injenica nije kontradiktorna evidencijama da su okviri i potencijali i ovog oblika adaptacije uveliko određeni op?im geneti?kim, odnosno bioantropolo?kim pojavama i procesima. Dostignu?a civilizacije, naime, favorizuju bogatstvo mogu?nosti i formi osiguranja ?ivotne egzistencije i time pove?avaju ?ansu razli?itih genotipova u formiranju genskog fonda narednih generacija . Na taj na?in, kulturni progres je istovremeno omogu?io i biolo?ko jedinstvo ljudske vrste i izrazitu varijaciju i polimorfizam . U ovom integralnom kompleksu progresivno se kumulirala i njena posebno bitna osobenost ? specijalizacija za despecijalizaciju .

Najuo?ljivija "rasna" obilje?ja, ustvari, predstavljaju [adaptacija|[adaptacijske]] "uspomene" iz prethodnih etapa hominizacije , u kojima su djelovali op?i prirodni faktori evolucije, a posljedica su selektivne prilagodbe na razli?ite komplekse uticaja ?ivotne sredine. Budu?i da egzistencijalni prirodni resursi nisu homogeno distribuirani po ?itavoj Planeti, geneti?ki sastav razli?itih populacija (polimorfne i kosmopolitske ) ljudske vrste adaptirao se na veoma heterogene ?ivotne uvjete. Tako se argumentirano mo?e zaklju?iti da su najuo?ljivije spoljne “rasne” osobenosti (kao ?to su boja ko?e, boja kose i forma dlake, stas, konstitucija i op?i habitus, oblik lica i lubanje, oblik i boja o?iju i druga) imale ili imaju nagla?en adaptivni zna?aj. Njihove odgovaraju?e varijante i cjeline bile su selektivno sna?no podr?avane u razli?itim uvjetima insolacije, temperature, vlage, ishrane i niza drugih ?inilaca.

Boja ko?e je najupadljivija superficijelna "rasna" osobenost, koja je, obi?no, uva?avana kao jedan od najzna?ajnijih (a u klasi?nim pristupima i odlu?uju?ih) pokazatelja distinkcije "rasa". Poznavanje njenog funkcionalnog zna?aja u op?em koadaptivnom sistemu ?ovjeka , međutim, daleko je ispod te razine. Prostorno ? geografska distribucija slabe i jake pigmentacije ljudskih skupina argumentira pretpostavku da tamna put predstavlja prilagodbu na intenzivnu insolaciju i vedro nebo , a da svijetla ima adaptivnu prednost u oblastima prohladne klime sa mnogo magle i obla?nih dana.

Takvu hipotezu podr?ava i Glogerovo pravilo , prema kojem su ?ivotinjske jedinke iz populacija tropskih vla?nih oblasti obi?no intenzivnije pigmentirane nego one iz hladnih i suhljih dijelova areala istih i srodnih vrsta . Najtamnoputiji savremeni ljudi ?ive između Sahare i afri?kih tropskih ki?nih ?uma , a izrazito su pigmentirani i stanovnici Melanezije , Nove Gvineje , ju?ne Indije i autohtoni Australci . Centri radijacije leukodermije ili blondizma su u sjevernoj Evropi , koju karakteziraju klimati sa malo sun?anih dana, posebno u onim podru?jima koja su bila zahva?ena pleistocenskim glacijacijama (oledbama). Mongolske populacije se, međutim, ne uklapaju u ovu op?u sliku; ameri?ki Indijanci (sup)tropskih krajeva su neznatno tamniji od svojih srodnika iz umjerenih i hladnih predjela, a sibirski palemongoloidi i Eskimi (ameri?kog Arktika ) imaju ne?to vi?e pigmenta nego ?to bi bilo primjereno njihovom podneblju. Jedno od prihvatljivih obja?njenja tog fenomena moglo bi biti u vezi sa klimatskim prilikama arkti?ke oblasti (posebno u Aziji ), gdje je prete?no suho i rijetko obla?no, sa blje?te?om insolacijom .

?esto se postavlja i pitanje funkcionalnog paralelizma u adaptivnoj ulozi preplanulosti svjetloputih i trajne ("rasne") tamnoputosti. Kao ?to je poznato, insolacijski inducirana pigmentacija kod osoba svijetle puti ima za?titnu ulogu u prevenciji bolnih opekotina. UV dio spektra ( talasne du?ine oko 3.000 angstrema ) ozljeđuje ?ive povr?inske slojeve ko?e (posebno dermalni i Malpigijev ), a preplanulost inducira za?titno deponovanje pigmenta u ?elijama poko?ice i zadebljavanje njenog ro?nog sloja (nakupljanjem ostataka mrtvih Malpigijevih ?elija . Ro?ni sloj apsorbira UV zrake i spre?ava njihov prodor u dublje ? ?ive ?elije , pri ?emu je efikasnost te za?titne funkcije u direktnoj srazmjeri sa stupnjem pigmentiranosti . Takva uloga inducirane pigmentacije je, dakle, idioadaptacijske prirode , dok trajna (intenzivna) pigmentiranost ima evolutivno ? adaptivno zna?enje.

Relativno ve?a adaptivna vrijednost svjetlijih nijansi ko?e u podnebljima sa malo sun?anih dana također nije pouzdano potvrđena, a pretpostavlja se da bi mogla biti u vezi sa stimulacijom sinteze anti rahiti?nog vitamina D u ?ivim ?elijama (na taj na?in ?to upija UV zrake). Tamna put odbija svega oko 10?20% vidljivog dijela spektra , tj. zna?ajno manje nego svijetla (40?50%), ?to pove?ava toplotno optere?enje. Taj porast podlo?nosti opasnostima od toplotnog udara, u podno?ljivim granicama, mo?e se i potpuno kompenzirati znojenjem na relativno ni?oj spoljnoj temperaturi od normalne. Također se vjeruje da je adaptivni zna?aj svijetle puti, a naro?ito njene varijante sa plavom kosom i plavim o?ima , mogao biti selektivno favorizovan tokom posljednje interglacijacije i nakon zadnje glacijacije (oledbe). Postoje argumenti koji podr?avaju i pretpostavku da je pove?ana pigmentiranost također bila favorizovana i u vezi sa rakom ko?e. On je ?e??i među svjetloputim osobama, a u istoj kategoriji pigmentacije (i kod istih osoba) ?e??e se javlja na dijelovima ko?e koji su neposredno eksponirani suncu. S druge strane, smanjena osjetljivost osoba svijetle puti na nazebe i upale zglobova mogla je biti faktor pove?anja adaptivne vrijednosti ovog fenotipa u hladnijim podnebljima.

Smatra se da je ?esto pominjana hipoteza o “za?titnoj obojenosti” kao adaptaciji tamnoputih lova?kih plemena na uvjete sjenovitih ?uma ? na razini neutemeljenih spekulacija.

Forma kose , po svemu sude?i, i do recentnog doba je odr?ala svoj primarni adaptivni zna?aj; vunasta, spiralna, ku?trava i kovrd?ava kosa pripadnika tropskih populacija efikasnija su za?tita mozga od vrele insolacije nego ?to su, naprimjer, prava i valovita.

Tjelesna konstitucija i oblik tijela također mogu imati nagla?en adaptivni zna?aj. Posmatranjem globalne distribucije tipova konstitucije , dimenzija i oblika tijela kod ?ivotinja je zapa?eno nekoliko op?ih karakteristika ( osobina ) njihove prostorne (spacijalne) varijacije.

Bergmanovo pravilo , naprimjer, po?iva na uo?enoj pojavi da su jedinke vrsta koje ?ive u hladnijim klimatima obi?no (prosje?no) krupnije od svojih srodnika iz toplijih krajeva.

Alenovo pravilo se, pak, odnosi na pojavu da su istureni dijelovi tijela ( udovi , u?i , rep i dr.) u hladnijim dijelovima areala iste ili srodnih vrsta obi?no kra?i (i manjih ostalih parametara) u odnosu na op?e tjelesne dimenzije. Obje ove pojave su u funkciji ?uvanja tjelesne toplote. U vezi s tim treba se prisjetiti da u proporcionalnom razvoju organizma povr?ina raste po kvadratnoj, a zapremina i masa po kubnoj potenciji linearnih mjera . Manja povr?ina, dakle, odaje relativno manje toplote po jedinici mase, pa selektivnu prednost u razli?itim podnebljima imaju kontrastno druga?iji fenotipovi .

Karakteristi?ni kvantitativni odnos tjelesne visine i mase u pojedinim dijelovima sveukupnog svjetskog stanovni?tva daje veoma indikativne podatke o mogu?im vezama između klimatskih prilika i tjelesne konstitucije (vidi prilo?enu tabelu!). Neki primjeri najvi?eg (Vatutsi ? 176 cm) i najni?eg ( Pigmeji ? 142 cm) rasta u ljudskoj populaciji pokazuju da stanovni?tvo vrelih i otvorenih predjela spada u kategoriju najve?ih iznosa tog koeficijenta, iako je njihova adaptacija i?la u dva razli?ita pravca; oni naginju ka visokom i suhonjavom stasu ili, jo? ?e??e, niskom stasu i vitkoj konstituciji (srazmjerno malog tijela i izdu?enih udova). Autohtoni stanovnici hladnih oblasti su naj?e??e korpulentni ? ?iroki, krupni i te?ki, odnosno zdepasti i de?mekasti, a skloni su i nagomilavanju potko?nog masnog tkiva (koje je veoma efikasan toplotni izolator ). Nasuprot tome, salo u tropskim krajevima pove?ava opasnost od toplotnog iznurivanja. ?injenica da odje?a savremenog ?ovjeka odr?ava određenu mikroklimu i na veoma niskim temperaturama ne zna?i da na individualnu adaptabilnost ne uti?e i tjelesna konstitucija (posebno u ekstremnim uvjetima). Osobito ne treba zanemariti ni ?injenicu da je adaptivnost evolutivno dinami?na kategorija. Također se pretpostavlja da termoizolaciona svojstva potko?ne masno?e obja?njavaju i karakteristi?nu strukturu mongoloidnog lica.

U hladnim oblastima tijelo je za?ti?eno odje?om , a lice mo?e biti eksponirano izrazito niskim temperaturama. Pripadnici ve?ine populacija iz centra radijacije mongoloida ?ivi u klimatima niskih temperatura , o?trih mrazeva i jakih vjetrova, pa njihova spljo?tena i dobro popunjena lica imaju manju relativnu povr?inu (na jedinicu mase); otpornija su na ozebline nego mr?ava lica istaknutih crta. Adaptivni zna?aj takvih svojstava potvrđuje i primjer skandinavskih Laponaca ( evropeidnog porijekla) koji su konvergencijom (u sli?nim uvjetima ?ivotne sredine) stekli mnoga mongoloidna obilje?ja.

• Odnos tjelesne visine i mase u razli?itim dijelovima svjetskog stanovni?tva

Stanovni?tvo	Visina (cm) - h	Masa (kg) - m	h / m
Kavkazoidi
Finska	171,0	70,0	2,44
SAD	173,9	70,2	2,48
Island	173,6	66,1	2,55
Engleska	166,3	64,5	2,57
Francuska	172,5	67,0	2,57
SAD	173,9	70,2	2,48
Sicilija	169,1	65,0	2,65
Maroko	168,9	63,8	2,65
?kotska	170,4	61,8	2,76
Tunis	173,4	62,3	2,78
Berberi	169,8	59,5	2,85
Indija : Marata	163,8	55,7	2,94
Indija : Benga	165,8	52,7	3,15
Negroidi
Jambasa	169,0	62,0	2,78
Kirdi	166,5	57,3	2,90
Baja	163,0	53,9	3,02
Vatutsi	176,0	57,0	3,09
Kikuju	164,5	51,9	3,56
Pigmeji	142,2	39,9	3,56
Efeji	143,8	39,8	3,61
Bu?mani	155,8	40,4	3,86
Mongoloidi
Turkmenistan : Kazasi	163,1	69,7	2,34
Eskimi	161,2	62,9	2,56
Sjeverna Koreja	168,0	61,0	2,75
Ju?na Koreja	161,1	55,5	2,90
Centralna Kina	163,0	54,7	2,98
Japan	160,9	53,0	3,04
Sundan	159,8	51,9	3,08
Anamiti	158,7	51,3	3,09
Hong Kong	166,2	52,2	3,18

Fiziolo?ka adaptacija je jedna od nezaobilaznih komponenti sistema odr?avanja homeostaze ljudskog organizma . Komparativna fiziolo?ka istra?ivanja diferencijacije “rasa” naj?e??e su obuhvatala karakteristi?ne elemente adaptacije na klimatske prilike, a posebno na temperaturu i vla?nost . Naga osoba (u mirovanju) toplotnu ravnote?u sa svojom okolinom uspostavlja na 27?30 ⁰ C, a van toga raspona se uklju?uju odgovaraju?i homeostatski fiziolo?ki procesi. Iznad 30 ⁰ C po?inje znojenje, a ispod 27 ⁰ C tjelesna temperatura se reguli?e drhtanjem . Ovakve fiziolo?ke posljedice ima i poja?ana fizi?ka aktivnost, a pokrivanjem i utopljavanjem se posti?u adekvatni kompenzacijski efekti. Eksperimentalno je dokazano da su ameri?ki crnci , uz sli?nu konstituciju , istovjetne uvjete okoline i jednak fizi?ki rad, relativno izdr?ljiviji na sparini, a bijelci u vreloj i suhoj klimi. Na vrelom i vla?nom vremenu, crnci, uz ni?u tjelesnu temperaturu i puls , gube za oko 5% manje tjelesne mase po satu fizi?ke aktivnosti, dok je situacija obrnuta u vrelim i suhim pustinjskim uvjetima.

Pretjeran gubitak toplote na niskim temperaturama se spre?ava su?avanjem perifernih krvnih sudova, ?to smanjuje protok krvi u ko?i i ekstremitetima. Tako se hladi samo povr?ina tijela, a odr?ava normalna i stalna temperatura vitalnih unutra?njih organa. Na oko 23 ⁰ C neodjeven bijelac , u prosjeku, ima temperaturu rektuma od oko 36 ⁰ C, glave oko 34,5 ⁰ C, trupa oko 34 ⁰ C, ?aka oko 30 ⁰ C i stopala oko 25 ⁰ C. Kada se udovi rashlade do oko 5?10 ⁰ C opticaj krvi se intenzivira, pa (u tolerantnim granicama spoljne temperature) ne dolazi do smrzavanja eksponiranih dijelova tijela. U tom pogledu, međutim, postoje izrazite međupopulacijske razlike. Zabilje?eno je, naprimjer, da neodjeveni australski domoroci mogu spavati i na temperaturama na kojima prosje?an bijelac dr??e i cvoko?e, iako ima primjetno toplije udove.

Vi?i bazni metabolizam Eskimima omogu?uje produkciju vi?e toplote, a smatra se da je poja?an krvotok u uronjenim dijelovima tijela (u hladnu vodu ) kod njih također geneti?ki determiniran. Sli?na pojava je zabilje?ena i kod pripadnika plemena Alakaluf (sa krajnjeg juga ?ilea ), koji ?ive u surovim uvjetima hladne i vjetrovite klime , a koji bez vidljivih posljedica hranu skupljaju rone?i u vodi temperature oko 6?8 ⁰ C.

Op?a priroda međusobnog odnosa i kvantifikacija uticaja filogenetske ( geneti?ke ) i fiziolo?ke (idio)adaptacije na karakteristi?ne komplekse klimatskih faktora, uop?eno gledaju?i, jo? uvijek su (zapanjuju?e) nedovoljno poznati.

Ostali oblici adaptacije su superficijelno te?e uo?ljivi, iako su mnogi od njih, nesumnjivo, imali zna?ajnu ulogu u kreiranju mnogih bitnih crta “rasne” i op?e međupopulacijske diferencijacije ljudskih grupa. Tako je neporeciva pretpostavka da je odabiranje putem razli?itih bolesti i njihovih pandemija moglo biti izuzetno efikasan kreator karakteristi?nog geneti?kog sastava određenih populacija . Relativno otporniji genotipovi su u adekvatnoj mjeri imali ve?e u?e??e u formiranju razli?itih genskih fondova, a zna?aj ovog faktora podvla?i i mogu?nosti da istovjetne geneti?ke osnove nisu bile favorizovane u razli?itim populacijama. Drugim rije?ima, isti geni na jednom kraju svijeta mogli su pove?avati adaptivnu vrijednost svojih nosilaca, dok su u drugom stvarali izrazite predispozicije za neku bolest . Tako, naprimjer, otpornost na malarijsku groznicu koindicira sa tamnom pigmentacijom , a razli?ita ishrana favorizira određene tipove konstitucije ; selektivni ?inilac mo?e biti i nedostatak izvjesnih mikroelemenata u zemlji?tu (i ?ivotnim namirnicama) itd. Fizi?ke osobenosti stanovni?tva jugo isto?ne Azije mogle bi biti u vezi sa dominacijom pirin?ane ishrane, a zdepasta i de?mekasta konstitucija, sklona gojaznosti , u sjevernoj Aziji i nekim dijelovima Evrope je, vjerovatno, adaptabilnija na nepovoljnu i neravnomjernu dinamiku ishrane (koja podrazumijeva stvaranje energetskih rezervi). Mi?i?avost i ?ilavost također predstavljaju komparativnu prednost pripadnika lova?kih plemena i sl. Pretpostavljena uloga spolnog odabiranja, prema veoma varljivom popularnom ukusu i ”ljepotnom idealu”, sasvim je neizvjesna, iako ga seksualni promiskuitet (podr?avan ili prikriven) u svim oblicima socijalne organizacije, nesumnjivo, podr?ava.

Neadaptacijski faktori , odnosno vanselekcijski evolutivni ?inioci adaptivno vrijednijih fenotipova , također su mogli u zna?ajnoj mjeri u?estvovati u formiranju karakteristi?nih genskih fondova osobenih ljudskih skupina i populacija . Među njima je, svakako, potencijalno najefikasniji geneti?ki drift , koji (bez obzira na adaptivnu vrijednost) na nekoj od klju?nih etapa formiranja genskog fonda naredne generacije, sasvim slu?ajno, određuje relativno u?e??e pojedinih gena. Njegovim djelovanjem, posebno u uvjetima reproduktivne izolacije, obja?njavaju se ?esto drasti?ne međupopulacijske razlike u frekvenciji određenih ”adaptivno neutralnih osobina ”, koje, obi?no, nastaju slu?ajnim formiranjem genskog fonda pojedinih izolata i migriraju?ih grupa. One po ”principu osniva?a” konstitui?u genske fondove novih (sub) populacija , geneti?kog sastava koji u manjoj ili ve?oj mjeri (ali gotovo redovno) odstupa od aktuelnog stanja u mati?noj populaciji. Između ostalog, tom ”igrom slu?aja” u zahva?enim malim populacijama mo?e do?i do fiksiranja izuzetno visoke ili niske frekvencije određenih gena, bez obzira na njihov po?etni doprinos adaptivnoj vrijednosti fenotipa. S tim u vezi potrebno se podsjetiti da isti gen mo?e biti koristan u kombinaciji sa jednim, neutralan sa drugim, a ?tetan u kombinaciji sa tre?im genom te da njihovi efekti nisu izlo?eni samo prilagođavanju spoljnoj sredini nego međusobnoj interakciji.

Prema tome, i geneti?ki drift i izolacija uti?u na formiranje karakteristi?nih skupina balansiranih sistema gena, koje, u daljem konstituiranju genskog fonda populacija, mogu biti izlo?eni veoma heterogenim kompleksima ?inilaca prirodnog odabiranja, a u pravcu pove?anja op?e adaptiranosti uvjetima ?ivotne sredine. Međutim, ve? je dokazano da temeljna i sredi?nja svojstva ljudske vrste ? razum i inteligencija ? nisu ni “rasno” ni populacijski ograni?ena. Postoje, dakle, izvjesne populacije koje druge nadma?uju u prosje?noj tjelesnoj visini, pigmentaciji , dlakavosti ili u?estalosti krvnih grupa razli?itih sistema (npr.), ali nisu zabilje?ene takve koje bi bile superiorne po su?tinskim ljudskim potencijalima.

Kao i sve druge grupne ljudske kategorije (populacije, plemena , klase , nacije , kaste i druge zajednice), “rase” su dinami?ni sistemi u vremenu i prostoru ? ?ire se i smanjuju, nastaju i nestaju, integri?u se i diferenciraju, mijenja se njihova biolo?ka i kulturna struktura. Otuda savremene “rasne”skupine u svom genskom i kulturnom fondu, u manjoj ili ve?oj mjeri, nose tragove međudjelovanja i pro?imanja sa svojim susjedima.

Biasutti ( 1955 .) ^[17] klasificira "rase" prema prihvatljivijim kriterijima, posebno respektiraju?i prostorno? geografske , mogu?e filogenetske i geneti?ke pokazatelje međugrupnih relacija. Na osnovu tih i nekih drugih polazi?ta, ovaj autor i njegovi sljedbenici diferenciraju velike primarne i sekundarne skupine “rasnih oblika”. Prema njima, velike primarne skupine su ekvatorska i borealna (sjeverna), a sekundarne ? subekvatorska i pacifi?no?ameri?ka. Unutar tih skupina oni razlikuju u?e kategorije: grana (4), loza (16), “rasa” (52) i “podrasa”. Ovdje ?e biti prikazani detalji njihovog originalnog opisa koji su, u najve?oj mjeri, asocijativni i u poređenjima sa ostalim klasifikacijama (koje slijede). Najprepoznatljivije op?e odlike “rasnih grana” (primarni oblici) i loza (sekundarni oblici) izlo?ene su tabelarno, kako slijedi.

Ova velika "rasna skupina" obuhvata australoidnu i negroidnu granu, sa po tri loze i ukupno 19 “rasa”. Pretpostavlja se da su sve okeanijske populacije u srodni?koj vezi sa australoidima, a sve afri?ke ? sa negroidima, pri ?emu su australoidi najstarija i najprimitivnija skupina. Na osnovu nekih zajedni?kih obilje?ja, također se vjeruje da primarni ekvatorski oblici poti?u od prastanovni?tva (u pleistocenu) potonulog Sundajskog kopna. Prema jednoj drugoj hipotezi, međutim, centar njihove adaptivne radijacije mogao je biti negdje u ju?noj Indiji .

Prostorni i filogenetski odnosi recentnih ljudskih populacija
"Rasne" skupine	Grane	Loze	''Rase''
Primarni ekvatorski oblici (1-2)→ Primarni borealni oblici (3-4)→ Sekundarni subekvatorski oblici (Paleoindidi, Indidi)→ Sekundarni pacifi?ko?ameri?ki oblici (Polinezidi, Amerikanidi)→	1. Australoidi (Australidi, Papuanidi, Vedidi)→ 2. Negroidi (Steatopigidi, Pigmidi, Negridi)→ 3. Mongoloidi (Paleomongolidi, Mongolidi, Eslimidi)→ 4. Evropeidi (Paleevropidi, Evropidi)→ 5. Amerikanidi →	Australidi (1-3)→ Papuanidi (4-6)→ Vedidi (7-8)→ Steatopigidi / Koisanidi (9-10)→ Pigmidi (11-12)→ Negridi (13-19)→ Palemongolidi (20-23)→ Mongolidi (24-26)→ Eskimidi (27)→ Paleevropidi (28-29)→ Evropidi (30-38)→ Lapidi (39)→ Paleoindidi (40-41)→ Etiopidi (42-44)→ Polinezidi (45)→ Amerikanidi (46-52)→	1. Australska 2. Tasmanijska 3. Neokaledonska 4. Papuo?melanezijska 5. Papuo?montana 6. Tapirska 7. Vedska 8. Malajska 9. Bu?mani 10 Hotentoti 11. Bambuti 12. Babinga 13. Sudanska 14. Niloti 15. Kafridi 16. Silvidi 17. Batua 18. Andamanska 19. Semang (Negritos) 20. Paleosibirska 21. Tibetska 22. Punan 23. Tunguska 24. Kineska (Sinidi) 25. Ju?nomongolska 26. Eskimi 27. Ainu 28. Uralska 29. Mediteranska 30. Alpska 31. Baltijska 32. Jadranska (Dinarska) 33. Nordijska 34. Iranska (Orijentalna) 35. Indijska 36. Pamirska (Turanidi) 37. Laponska 38. Tamilska 39. Malabarska 40. Etiopska 41. Saharska 42. Malga?ka 43. Polinezijska 44. Aleganska 45. Dakota 46. Aleutska 47. Sonorska (Margidi) 48. Pueblo?andska 49. Amazonska (Brazilidi) 50. Lagidi 51. Pampidi (Patagonci) 52. Mageljanska (Fuegidi)

Veliku “rasnu skupinu” primarnih sjevernih oblika ?ine dvije grane (mongoloidi i evropeidi) sa po tri loze i ukupno 18 “rasa” Proces specijalnog i temporalnog diferenciranja, odnosno adaptivne radijacije, borealnih “rasnih oblika” nedovoljno je poznat. Pretpostavlja se da su op?e klimatske prilike i stupanj insolacije bili osnovni faktori diversifikacije njihovih specifi?nih obilje?ja (kao ?to su uske nosnice, osobenost konstitucija, pigmentacija i neka druga). Dosada?nji nalazi ne potvrđuju mogu?nost da su geografske barijere ( Himalaji , Tien?an , Pamir , Altaj ) u najve?oj mjeri uticale na razdvajanje primarno homogenog borealnog prastanovni?tva na isto?ni (mongoloidni) i zapadni (evropeidni) dio. Prema jednoj od prihvatljivih hipoteza, ove skupine su se tokom posljednje glacijacije izdiferencirale na azijski i evropski centar radijacije njihovih “rasnih oblika”.

• Mongoloidi obuhvataju loze paleomongolida , mongolida i eskimida .

Paleomongolidi uklju?uju paleosibirsku , odnosno njenu savremenu “podrasu” kam?adala ( Samojedi , ?uk?i , Keti i Oroki ili Nanajci), tibetsku ( Tibet , jugozapadna Kina , Burma ) i punan ( Borneo , Sijam , Malaja ) “rasu”.

Mongolidi , uz op?e mongoloidne odlike, nagla?enije imaju ?u?kastu ko?u, glatku, crnu i tvrdu kosu te jako izra?ene kosti lica. Srednjeg su ili ni?eg rasta i mezocefalni, a mongolski nabor (iznad o?iju) je izrazit. Ovdje spadaju tri “rase”: tunguska ( Mand?urija , isto?ni Sibir , Mongolija i Turkestan ), kineska ( sinidi : srednjokineska i ju?nokineska “podrasa”) i ju?nomongolska (ju?na Kina , Burma , Sijam , Indokina ).

Eskimidi i njihova jedina “rasa” ? Eskimi naseljavaju obale ameri?kog Arktika .

• Evropeidi imaju tri loze: paleevropidi , evropidi i lapidi , sa ukupno 11 “rasa”.

Paleevropidi su bili ?iroko rasprostranjena praskupina evroazijskog kopna, ?iji su fosilni tragovi registrovani od Kine (D?oukoudien) do zapadne Evrope (Combe-Capell, Oberkassel ). Sada su predstavljeni samo Ainu “rasom” (ju?ni Sahalin , Hokaido , Kurilski otoci ) i uralskom (sjeveroisto?na Rusija , Altaj , zapadni Sibir ). Ainu su najdlakaviji ljudi dana?njice, a ponekad imaju nagla?en i nabor o?nih kapaka - epikantus (“mongolske” o?i).

Evropidi , pored op?ih evropeidnih oznaka, posebno se odlikuju relativno kratkim rukama, ?irokom karlicom, dobro razvijenom muskulaturom, veoma reduciranim aparatom za ?vakanje, uskim i prominentnim nosom i dobro oblikovanom bradom. Obuhvataju slijede?e “rase”: mediteranska (“podrase”: berberska , paleosardska i litoralna ), nordijska (“podrase” ? danska , finska i irska ), iranska ili orijentalna (“podrase” ? asiroidska i libijska ), indijska (sjeverna Indija ), alpska (srednja Francuska , ju?na Njema?ka , ?vicarska , sjeverna Italija , Austrija , ?e?ka i Mađarska ), baltijska (“podrase” ? paleoslavenska i karpatska ; Poljska , Rusija , Finska i Pri baltik ), jadranska ili dinarska (“podrase”: padska i nori?ka ; zapadni Balkan i Karpati do Alpa ) i pamirska ( turanidi : armenoidska “podrasa” iz Male Azije , Irana i Armenije ).

Lapidi , tj. njihova “rasa” Laponci , naseljavaju sjevernu Skandinaviju i poluotok Kolu . Imaju osebujne oznake, a među njima i takve po kojima li?e na pripadnike alpske “rase”.

Prema odgovaraju?im svojstvima ko?e, populacije ovih oblika li?e na ekvatorsko stanovni?tvo, a po op?em habitusu, konstituciji i strukturi tijela ? na borealne evropeide. Ovdje se svrstavaju loze paleoindida i etiopida (ukupno pet “rasa”.

• Paleoindidi imaju osnovna paleoevropidska obilje?ja, koja su kombinovana sa australoidnim oblikom nosa i melanizmom. ?ine ih tamilska (jugoisto?na Indija ) i malabarska “rasa” (jugozapadna Indija ).
• Etiopidi imaju evropeidni habitus sa nizom negroidnih primjesa. Obuhvataju etiopsku

(“podrase”: oromonska , Masai i Wa Tutsi ; Etiopija ), saharsku (gornja Tibesti) i malga?ku ( Madagaskar ) “rasu”.

Ova skupina obuhvata veoma heterogene sekundarne “rasne oblike”, koji se svrstavaju u dvije loze: polinezidi (jedna “rasa”) i amerikanidi (devet “rasa”).

• Polinezidi , odnosno polinezijska “rasa”, predstavljeni su mikronezijskom (Karolinski, Marijanski, Mar?alovi i Gilbertovi otoci) i maorskom ( Maori ) “podrasom” ( Novi Zeland ). Nastali su mije?anjem paleoevropidnih i paleomongolidnih elemenata, ali se po nizu izrazitih specifi?nosti smatraju posebnim i autohtono oblikovanim “rasnim tipom”.
• Amerikanidi uklju?uju slijede?e “rase”: aleganska ( Njufaundlend i jugoisto?na Kanada ), dakota ( SAD , Kanada i Meksiko ), aleutska (sjeverozapad Sjeverne Amerike ), sonorska ili margidi ( Meksiko i Kalifornija ), pueblo?andska ( Florida , Teksas , Meksiko , Srednja Amerika , Kolumbija i Venecuela ), amazon ska ili brazil idi ( Brazil ), lagidi (ju?ni Brazil ), pampidi ili patagonci ( Urugvaj i Argentina ), mageljanska ili fuegidi (jugozapadni Brazil , sjeverozapadni i jugozapadni ?ile ).

U amerikanidnoj skupini “sekundarnih rasa” najupadljivija su paleomongolidna obilje?ja, na ?emu se i temelji op?eprihva?ena teza da su Ameriku (preko nekada?nje Beringije ), u nekoliko talasa, naselili mongolidi. Sli?nost somatske strukture savremenih amerikanida i stanovni?tva Okeanije indicira mogu?nost da su ovo oto?je prvi naselili najstariji borealni evropeidi .

Na osnovu ve?ine uo?ljivih morfolo?ko ? anatomskih komponenti ukupnog fenotipa , Garn ( 1961 .) je izdvojio devet glavnih “geografskih rasa”: amerikanidska , polinezidska , mikronezijska , malezijsko?papuanska , australijska , azijska , indijska , evropska i afri?ka . Ne?to prije toga, međutim, Coon, Garn i Birdsell ( 1950 .) predlo?ili su klasifikaciju od 30, a zatim Garn ( 1961 .) od 32 “rase”; integracijom tih sistema nastala je tipologija sa 34 “rase”.

Kun?Garn?Berdselova klasifikacija “rasa” i njihovo rasprostranjenje [15]
"Rasa"	Od	Do
1. Sjevero zapadna evropska	Skandinavija , Sjeverna Njema?ka , Sjeverna Francuska	Beneluks , Velika Britanija , Irska
2. Sjevero isto?na evropska	Poljska , Rusija	Ve?i dio Sibira
3. Alpska	Srednja Francuska , Ju?na Njema?ka , ?vicarska , Sjeverna Italija	Obala Crnog mora
4. Mediteranska	Tanger , Obje strane Mediterana	Dardaneli , Arabija , Turska , Iran , Turkmenija
5. Hinduska	Indija
6. Tunguska	Turkmenistan
7. Tibetska	Tibet
8. Sjeverno - kineska	Sjeverna Kina	Srednja Kina
9. Klasi?na mongoloidna	Sibir	Mongolija
10. Eskimska	Ameri?ki Arktik
11. Jugo isto?na azijska	Ju?na Kina	Tajland , Burma , Malaja , Indonezija
12. Ainu	Sahalin	Sjeverni Japan (domoroci)
13. Laponska	Arkti?ka Skandinavija	Finska
14. Sjeverno ameri?ka indijanska	Starosjedioci SAD	Starosjedioci Kanade
15. Srednjo ameri?ka indijanska	Jugo zapad SAD , Srednja Amerika	Bolivija
16. Ju?no ameri?ka indijanska	Peru , Bolivija	?ile
17. Fuegidska	Ju?ni dio Ju?ne Amerike
18. Isto?no afri?ka	Isto?na Afrika , Etiopija	Sudan
19. Sudanska	Sudan (ve?i dio)
20. ?umska crna?ka	Zapadna Afrika	Kongo (ve?i dio)
21. Bantu	Ju?na Afrika	Isto?na Afrika
22. Hotentotska i bu?manska	Ju?na Afrika (domoroci)	Isto?na Afrika
23. Afri?ka pigmejska	Ekvatorska Afrika ( tropske ki?ne ?ume )
24. Dravidska	Ju?na Indija	Cejlon
25. Negritska	Filipini	Andamani , Malaja , Nova Gvineja
26. Melanezijsko ? papuanska	Nova Gvineja	Oto?je Fid?i
27. Merinska	Jugo isto?na Australija
28. Karpentarijska	Sjeverna Australija	Srednja Australija
29. Mikronezijska	Otoci zapadnog Pacifika
30. Polinezijska	Otoci srednjeg i isto?nog Pacifika
31. Neohavajska	Havaji
32. Ladinska	Sjeverna Amerika (nastaju?e stanovni?tvo )	Ju?na Amerika (nastaju?e stanovni?tvo )
33. Sjevernoameri?ka “obojena”	Sjeverna Amerika
34. Ju?noafri?ka	Ju?na Afrika

Najzna?ajnija diferencijalna crta ove, kao i Biasutijeve klasifikacije, u odnosu na one koje su prethodile, je prihvatanje ?injenice da su “rase”, ustvari, mendelovske populacije , podlo?ne mijenjanju, a ne apstraktni i nepromjenljivi tipovi i ”komponente”. Tako se razvoj najmanje ?etiri (od 34) “rase” mo?e pratiti ve? od po?etka njihovog formiranja (tokom proteklih pola milenija): sjevernoameri?ka “obojena rasa” (33) nastala je mije?anjem “rasa” pod rednim brojem 1, 3, 4, 20, 21, a vjerovatno i nekih drugih; ju?noafri?ka “obojena” (34) je, ustvari, mje?avina “rasa” 1, 3, 21 i 22; ladinska (32) ? od 4, 15, 16, 20 i 21, a neohavajska (31) ? od 1, 4, 8, 9, 11 i 30.

• (Poglavlja I i II)

Međunarodna konferencija “Protiv rasizma, nasilja i diskriminacije” je odr?ana od 08. do 11. juna 1995 . godine u Stadtschlainingu, u organizaciji Evropskog univerzitetskog centra za mirovna istra?ivanja (EPU), Austrijskog UNESCO komiteta, Instituta za humanu biologiju Univerziteta u Be?u , a u saradnji sa UNESCO?m i austrijskim Federalnim ministarstvom za nauku , istra?ivanja i umjetnost . U?esnici ove konferencije elaborirali su osnovne principe Schlaining?ke deklaracije. Na konferenciji su u?estvovali vode?i svjetski antropolozi i geneti?ari, uklju?uju?i i tada (i jo? uvijek) najkompetentnijeg Luiđija Luku Kavali-Sforcu (Luigi Luca Cavalli-Sforza, 1922 . -). ^{[19] [20]}

Deklarativni segment teksta prezentira rezultate dva glavna dijela Konferencije, koji su fokusirali probleme iz oblasti prirodnih nauka (II) i interdisciplinarne aspekte (III) glavne teme Konferencije. Operativni segment (IV) sadr?i strategije i akcije protiv rasizma, nasilja i diskriminacije. Schlaining?ka deklaracija je prilog Međunarodnoj godini tolerancije ( 1995 .), koja je utvrđena na Generalnoj skup?tini UN-a, kada je UNESCO oficijelno i određen za vode?u organizaciju u ovoj problematici.

• I. Preambula

(1) UN?ovim instrumentima (Međunarodna konvencija i deklaracija UN-a o eliminaciji svih oblika rasne diskriminacije) te Deklaracijom UNESCO-a o rasama i rasnim predrasudama iz 1978. kao i u ?etiri prethodne deklaracije o rasnim pitanjima sve dr?ave i narodi su pozvani da se bore protiv rasizma i rasnih predrasuda te da podr?e eliminaciju svih formi rasizma svim raspolo?ivim sredstvima.

(2) Uprkos historijskom osporavanju, svjetskoj osudi i nau?nom dokazu zastarjelosti koncepta “rase”, “zlo rasizma” nije prevaziđeno. Naprotiv, po zavr?etku konflikta između Istoka i Zapada, rasizam je doveo do novih nasilja u vidu deportacija, masakra i poku?aja istrebljenja cijelih etni?kih grupa i manjina. Rasna diskriminacija, ekstremna desnica, ksenofobija, seksizam i netolerancija se ponovo ?ire. O?ivljavanje i eskalacija rasizma, njegovih nasilnih, novih i starih, pojavnih oblika, predstavlja jedan od glavnih izazova ?ovje?anstva. Za suo?avanje s tim bit ?e neophodno novo razumijevanje njegovih uzroka kao i razrada novih strategija i akcija.

(3) Objava iz Seville (1986), koja se odnosi na borbu protiv zloupotrebe rezultata biolo?kih istra?ivanja u legalizaciji rata i nasilja, odbacuje zabludu da je organizirano nasilje nad ljudima biolo?ki utemeljeno. U svakom slu?aju, nau?no znanje nije dovoljno da odagna nasilje iz istorije. Broj ratova u siroma?nim i zemljama u razvoju od 1945. je u neprestanom porastu. U cjelini, broj ratova između dr?ava se smanjio, ali unutra?nji razdor i civilni ratovi prijete da postanu normalna pojava u perifernim i nerazvijenim regionima.

(4) Deklaracija iz Yamoussoukroa iz 1989. uzroke rastu?eg broja oru?anih sukoba nalazi u rasizmu, netoleranciji i diskriminaciji te poziva na podr?ku mirovnim programima i promociji mirovnih istra?ivanja. U isto vrijeme, za?eta je vizija kulture mira.

(5) UN rezolucija o godini tolerancije (1995.) zahtijeva stvaranje tolerantnog dru?tva i nagla?ava “…da tolerancija ? priznavanje i po?tivanje drugih, mogu?nost su?ivota i razumijevanja drugih ? predstavlja ?vrst temelj svakog civiliziranog dru?tva i mira”.

(6) Borba protiv rasne netolerancije i diskriminacije ne smije biti ograni?ena samo na moralnu osudu i javni prezir, ma koliko razumna i va?na bila ova reakcija kao prvi znak protesta. Saniranje simptoma i ubla?avanje posljedica rasizma, diskriminacije i nasilja, u smislu provođenja direktnih i brzih za?titnih mjera, kao i humanitarne pomo?i u hitnim slu?ajevima, je osnovni princip aktivne i zdru?ene humanitarnosti. U svakom slu?aju, kako bismo se uspje?no suo?ili i, jednom za svagda, pobijedili rasizam, nasilje i diskriminaciju, neophodno je sistematski na?i i eliminirati njihovo korijenje.

(7) Deklaracija iz Schlaininga, stoga, poziva na sveukupnu humanost, bez obzira na spol, zanimanje, socijalni status ili godine, da zajedno, solidarno djeluju protiv rasizma, nasilja i diskriminacije.

• II. Zastarjelost koncepta "rase"

(8) Revolucija u na?em razumijevanju populacijske genetike i molekularne biologije je dovela do eksplozije saznanja o ?ivim bi?ima. Među idejama koje su su?tinski izmijenjene su i koncepti o ljudskoj varijaciji. Koncept “rase”, koji je iz pro?losti prenesen u dvadeseti vijek, potpuno je zastario. Uprkos toj ?injenici, koncept “rase” je kori?ten za opravdavanje povreda ljudskih prava. Va?an korak u prevenciji zloupotrebe geneti?kih argumenata je zamjena zastarjelog koncepta “rase” sa idejama i zaklju?cima baziranim na savremenom shvatanju geneti?ke varijacije primijenjenom na ljudskim populacijama.

(9) Tradicionalno se vjeruje da su “rase” geneti?ki homogene i da se međusobno razlikuju. Ova definicija je razvijena kako bi opisala ljudski diverzitet povezan s, na primjer, razli?itim geografskim lokalitetima. U svakom slu?aju, skora?nji napredak u modernoj biologiji, baziran na tehnikama molekularne genetike i matemati?kim modelima populacijske genetike, pokazao je da je ova definicija totalno neadekvatna. Aktuelna nau?na otkri?a ne podr?avaju raniju klasifikaciju ljudske populacije na posebne “rase” kao ?to su “Afrikanci”, “Evroazijati” (uklju?uju?i “Ameri?ke Indijance”) ili na ve?i broj subdivizija.

(10) U specifi?nim slu?ajevima mogu?e je utvrditi geneti?ke razlike između ljudskih populacija i manjih grupacija. Ove geneti?ke razlike pokazuju tendenciju pove?anja sa pove?anjem geografske udaljenosti, ali bazi?na geneti?ka varijacija između populacija je daleko manje istaknuta. To zna?i da je geneti?ki diverzitet ljudi postepen i ne pokazuje zna?ajan diskontinuitet između ljudskih populacija. Otkri?a koja potkrepljuju ovaj zaklju?ak prkose tradicionalnoj klasifikaciji “rasa” i ?ine svaki tipolo?ki pristup neprimjerenim.

Nadalje, molekularne analize razli?itih multialelnih gena pokazuju da je nasljedna varijacija znatna unutar bilo koje grupe, dok je, s druge strane, posmatrana međugrupna varijacija zanemarljivo mala.

(11) Razlike u vanjskom izgledu (boja ko?e, morfologija tijela i lica, pigmentacija itd.) među ljudima iz razli?itih dijelova svijeta je lahko zamjetljiva. Iako izgleda paradoksalno, ako uzmemo u obzir postojanje vidljivih, geneti?ki određenih morfolo?kih razlika, geneti?ka varijacija u fundamentalnim fiziolo?kim karakteristikama i funkcijama je zanemarljiva kada se uzmu u obzir populacioni prosjeci. Drugim rije?ima, percipiranje morfolo?kih razlika mo?e nas dovesti do pogre?nog zaklju?ka o su?tinskim geneti?kim razlikama.

(12) Dokazi pokazuju da je tokom evolucije savremenog ?ovjeka bilo relativno malo promjena u osnovnoj geneti?koj konstituciji populacija. Molekularne analize gena, također, sna?no sugeriraju da se savremeno ?ovje?anstvo tek nedavno pro?irilo u danas naseljena podru?ja svijeta, prilagođavaju?i se, tokom tog procesa, na veoma razli?ite i ponekad ekstremne uvjete sredine (npr. surove klime), i to u veoma kratkom vremenskom periodu. Neophodnost brzog prilagođavanja na ekstremne ekolo?ke razlike je dovela do promjena u maloj garnituri gena koji određuju osjetljivost na faktore ?ivotne sredine. Va?no je spomenuti da su ove adaptacije kao odgovor na uvjete sredine u velikoj mjeri historijske i nisu zna?ajne za ?ivot u modernoj civilizaciji. Ipak, one se ponekad tuma?e kao odraz su?tinskih razlika između grupa ljudi, doprinose?i time konceptu “rase”.

(13) Prema nau?nom poimanju, kategorizacija ljudi na osnovu distribucije geneti?ki determinisanih faktora je vje?ta?ka i ohrabruje stvaranje beskrajne liste proizvoljnih i obmanjivih dru?tvenih vizija i poimanja. Osim toga, ne postoji uvjerljiv dokaz za "rasnu" divergenciju u intelektualnim, emocionalnim, motivacijskim ili bilo kojim drugim psiholo?kim ili bihevioralnim karakteristikama koje su nezavisne o kulturalnim faktorima. Dobro je poznato da određene geneti?ke osobine korisne u jednoj ?ivotnoj situaciji mogu biti nedostatak u drugoj.

(14) Rasizam je ubjeđenje da se ljudske populacije razlikuju po nasljednim osobinama dru?tvenog zna?aja time ?ine?i određene grupe superiornim ili inferiornim u odnosu na druge. Ne postoji uvjerljiv nau?ni dokaz da je ovo uvjerenje valjano. Ovim dokumentom se tvrdi da ne postoji nau?no utemeljen na?in karakterizacije ljudske raznolikosti upotrebom krutih termina “rasnih” kategorija ili tradicionalnog koncepta “rase”. Dakle, ne postoji nau?no opravdan razlog za dalju upotrebu termina “rasa”.

• Evropeidna rasa
• Mongoloidna rasa
• Negroidna rasa
• Rasizam
• Populacija
• Biosistematika
• Genetika

• Race: the Power of an Illusion companion website to California Newsreel feature, 2003, PBS
• James, Michael (2008) "Race" , Stanford Encyclopedia of Philosophy .
• "Understanding Race" , American Anthropological Association's educational website, with links for primary school educators and researchers

• "The Race Question" , UNESCO , 1950
• US Census Bureau: Definition of Race Arhivirano 2008-05-09 na Wayback Machine-u
• "Statement on Biological Aspects of Race" Arhivirano 2014-08-01 na Wayback Machine-u , American Association of Physical Anthropologists
• "Standards for Maintaining, Collecting, and Presenting Federal Data on Race and Ethnicity" Arhivirano 2003-10-04 na Wayback Machine-u , Federal Register, 1997, Department of Interior
• RACE: Are we so different? , a public education program by the American Anthropological Association.

• "Human races" , Encyclopædia Britannica Online.
• "The Myth of Race" Arhivirano 2009-01-01 na Wayback Machine-u , Medicine Magazine, 2007 .
• Is Race "Real"? , forum by Social Science Research Council, includes A.M. Leroi, 2005 op-ed article, New York Times Arhivirano 2013-03-31 na Wayback Machine-u , advocating biological conceptions of race; responses from scholars in various fields More from Leori with responses
• Richard Dawkins (2004): "Race and creation" Arhivirano 2005-02-21 na Wayback Machine-u , (extract from The Ancestor's Tale: A Pilgrimage to the Dawn of Life ), in Prospect Magazine .