Petrovaradin
Petrovaradinska tvrđava
Osnovni podaci
Dr?ava	Srbija
Pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Ju?noba?ki
Grad	Novi Sad
Gradska op?tina	Petrovaradin
Stanovni?tvo
Stanovni?tvo ( 2022 )	▲ 14810
Gustina stanovni?tva	514 st./km²
Geografija
Koordinate	45°14′29″N 19°52′28″E  /  45.241333°N 19.874333°E  / 45.241333; 19.874333
Nadmorska visina	85 m
Povr?ina	27,2 km²
Petrovaradin Petrovaradin (Srbije)
Ostali podaci
Po?tanski kod	21131 21132 21133
Pozivni broj	021
Registarska oznaka	NS

Koordinate: 45° 14′ 29" SG?, 19° 52′ 28" IGD

Petrovaradin ( mađ. Petervarad , nem. Peterwardein ) je gradsko naselje i sedi?te gradske op?tine Petrovaradin , grada Novog Sada u Ju?noba?kom okrugu i nekada?nji utvrđeni grad pored Dunava . Danas je deo u?eg gradskog podru?ja Novog Sada . ^[1] Prema popisu iz 2011. bilo je 14810 stanovnika.

Nalazi se na desnoj obali Dunava , nastalo uz istoimenu tvrđavu , koje sa Majurom , kao i Sremskom Kamenicom , Ledincima i Bukovcem ?ini jednu gradsku op?tinu u sastavu Novog Sada. Kroz naselje prolaze međunarodni put i ?elezni?ka pruga, koji povezuju srednju sa jugoisto?nom Evropom , a tuda idu i putevi od tranzitnog zna?aja Novi Sad - Ruma i Novi Sad - Beo?in - Ilok .

Atar naselja zauzima povr?inu od 2.591 hektar. U reljefu se izdvajaju tri morfolo?ke celine: Fru?ka gora , lesna zaravan i aluvijalna ravan Dunava. Ogranak fru?kogorske planine zavr?ava se Petrovaradinskom stenom na kojoj se nalazi Tvrđava . Prema Sremskoj Kamenici je klizna zona zvana Trand?ament , a prema Sremskim Karlovcima Puckaro? .

Lesna zaravan ima najve?u ?irinu, preko dva kilometra, ju?no od grada na podru?ju Mi?eluka i Alibegovca , dok se prema Karlovcima sasvim su?ava i ve? kod Tekija pru?a u vidu usle trake. Aluvijalna ravan javlja se pored Dunava u vidu fragmenata. Kroz Petrovaradin prolaze dva potoka, Rokov i Bukovi?ki, pored nekoliko manjih, a postoje i bare i mo?vare.

Dunav ovde pravi veliki meandar oko tvrđavske stene i tu se njegova ?irina smanjuje na 300 metara, ?to je i najmanja na ju?nom delu Panonije .

U naselju Petrovaradin ?ivi 11267 punoletnih stanovnika, a prose?na starost stanovni?tva iznosi 38,5 godina (37,6 kod mu?karaca i 39,2 kod ?ena). U naselju ima 4832 doma?instva, a prose?an broj ?lanova po doma?instvu je 2,89.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002 . godine), a u poslednja tri popisa, prime?en je porast u broju stanovnika.

Broj ?itelja Petrovaradina stalno raste u novijoj istoriji, ?to je posledica doseljavanja, jedno vreme i prirodnog prira?taja, ja?anja privrede, a pre svega blizine velikog grada. Ve?ina ?itelja Petrovaradina radi u Novom Sadu. Broj dnevnih migranata 1991 . godine iznosio je 2.270 koliko je ljudi svakodnevno odlazilo na posao u Novi Sad. Osim toga, u Novi Sad svakodnevno odlaze u?enici srednjih ?kola i studenti.

Po popisu iz 1991. godine, Petrovaradin kao grad imao je 11.285 stanovnika, taj broj se kasnije pove?ao zahvaljuju?i najvi?e doseljenicima iz zapadnih krajeva biv?e Jugoslavije. 2005 . Petrovaradin je imao 15.266 stanovnika, od kojih su ve?inu ?inili Srbi sa brojnim nacionalnim manjinama. ^[2]

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 5719 [3] 1953. 6428 1961. 8408 1971. 10477 1981. 10338 1991. 11285 11004 2002. 14318 13973

Etni?ki sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			9708	69.47%
Hrvati			1364	9.76%
Jugosloveni			779	5.57%
Mađari			396	2.83%
Crnogorci			228	1.63%
Rusini			141	1.00%
Slovaci			92	0.65%
Makedonci			47	0.33%
Ukrajinci			41	0.29%
Muslimani			39	0.27%
Goranci			35	0.25%
Romi			34	0.24%
Rumuni			30	0.21%
Albanci			30	0.21%
Slovenci			27	0.19%
Bunjevci			22	0.15%
Nemci			21	0.15%
Rusi			18	0.12%
?esi			6	0.04%
Bugari			6	0.04%
Bo?njaci			2	0.01%
Vlasi			1	0.00%
nepoznato			113	0.80%

Prema ranijim saznanjima, na Petrovaradinskoj tvrđavi prvo ljudsko naselje postojalo je jo? 4500. godina pre nove ere ali nakon arheolo?kih otkri?a na samom po?etku istra?ivanja istorija ovog prostora pomerena je na period 19.000-15.000 godina pre nove ere. Zahvaljuju?i tome znamo da ?ovek u kontinuitetu nastanjuje prostor Petrovaradinske stene od praistorije do danas, pa ?ak i paleolitu kada su se ljudska stani?ta uglavnom nalazila u pe?inama.

Istra?ivanjem ostataka naselja iz mlađeg bronzanog doba (3000 godina pre nove ere) arheolozi su prona?li i bedeme poja?ane koljem i palisadama iz tog perioda koji svedo?e da je jo? u vreme tzv. vu?edolske kulture postojalo utvrđeno naselje.

Posle eneolita na Petrovaradinskoj steni su se smenjivale razli?ite kulture. Oko stote godine pre nove ere ove prostore naseljavaju Kelti koje sto godina kasnije smenjuju Rimljani koji utvrđivanjem granice na Dunavu grade tvrđavu Kuzum (lat: Cusum) koju ?e u petom veku razoriti Huni. Polovinom XIII veka skoro na istom mestu naseljavajcu se katoli?ki monasi iz reda " cistercita" ( lat. 'ordo cisterciensis'). Dozvolom ugarskog kralja Bele IV grade manastir koji nazivaju Belakut. Manastir je nakon provale Tatara utvrđen.

Ve?i zna?aj tvrđava dobija sa pove?anom opasno??u od novoh osvaja?a - Turaka Osmanlija. U Petrovaradinu ?esto je boravio mađarski kralj Matija Korvin. Tu je 1463. godine sklopio ugovor sa Mleta?kom republikom i istovremeno razgovarao sa vlastelom oko odbrane od Turaka. Godine 1475. godine Korvin donosi odluku da zarati sa Turcima. Mađarski kralj Vladislav II takođe pose?uje Petrovaradin gde raznim olak?icama podsti?e napore da se sakupi vi?e radne snage na opravkama kula i bedema. Nadbiskup Petara Varadi 1501. godine uz velike napore uspeva da obnovi tvrđavu.

Tvrđava se sastojala iz dva dela - spolja?njeg i unutra?njeg. Glavna kapija spolja?njeg zida koja je imala mali pokretni drveni most sagrađena je tokom XV veka. Ispred spoljnog zida tvrđave nalazio se dubok rov. Spoljni zid je samo sa isto?ne strane imao sve polukule oja?ane potpornim stubovima. Od spoljne kapije vodio je put prema kapiji unutra?nje tvrđave koja je bila pravougaonog oblika. Isto?ni zid unutra?nje tvrđave je bio zajedni?ki zid sa spolja?njim zidom. Gde su bili spojeni bio je oja?an polukulama. Ovaj zid je takođe bio poja?an potpornim kosim stubovima a na zapadnoj strani je imao dve polukule kao poja?anje. U sredini unutra?nje tvrđave nalazila se crkva ?ija je apsida bila okrenuta ka istoku. Sa obe strane crkve nalazili su se okrugli rezervoari za vodu. U severozapadnom delu unutra?nje tvrđave nalazila se komandantova palata. Na levoj obali Dunava nalazio se mostobran oko koga je bio rov ispunjen vodom. Na zapadnoj strani zida mostobrana nalazila se kula za artiljerijsku bateriju sa pet otvora za topove. Na severnoj i ju?noj strani zida nalazile su se kapije.

U svom zapisu Evlija ?elebija o Petrovaradinskoj tvrđavi ka?e:

?Grad Varadim le?i na obali reke Dunav, njegova citadela ima ?estougaoni oblik a nalazi se na jednom visokom brdu koje se di?e nebu pod oblake. To je nepristupa?an, ?vrst i u istinu star grad... Grad ima sedam velikih kula, svi bastioni izgrađeni su skladno... U tvrđavi ima svega dve stotine daskom pokrivenih ku?a bez ograda i ba?ta, zatim Sulejman-hanova d?amija, skladi?te municije i ?itni ambari... Na jugoisto?noj strani nalaze se samo bregovi i po njima sve sami vinogradi.“

Godine 1525. u Petrovaradinskoj tvrđavi bilo je svega 1000 konjanika i 500 pe?aka da bi se krajem godine taj broj pove?ao na 4000 vojnika. Prer opasno??u od Turaka zapovedni?tvo nad Petrovaradinom preuzeo je Pavle Timori, raniji zapovednik Budimskog grada. Njegovi zahtevi za poja?anjem u vojsci i novcu nisu stizali. Umesto od pomo?i, od kralja Lajo?a II, sti?e samo uputstvo da se sa glavnim snagama prebaci na levu obalu Dunava a zapovedni?tvo nad tvrđavom prepusti đorđu Alapiju. Pod zidine Petrovaradina 13. jula 1526. godine stigla je turska vojska ja?ine 40.000 ljudi predvođena velikim vezirom Ibrahimom. Sultan Sulejman Veli?anstveni se sa glavnimom svojih snaga ulogorio kod Iloka. Nakon dvonedeljne opsade i uz upotrebu minskog napada turci su uspeli da osvoje tvrđavu ?iji su gotovo svi branioci poginuli. Petrovaradin pod turskom vla??u kao i ogroman deo Ugarske dr?ave ostaje sve do Velikog be?kog rata (1683-1699). Nakon upada u Austriju i neuspele opsade Be?a, Turska vojska po?inje povla?enje i u nizu poraza napu?ta ve?inu gradova kao i Petrovaradin. Glavnina carske austrijske vojske koju su ?inili 27 bataljona pe?adije i 77 eskadrona konjice stigla je u Petrovaradin 18. jula 1688. godine. U prisustvu ove vojske oko 3000 vojnika određeno je da se radi na oja?avanju tvrđave. Popravljene su samo bre?e i izgrađen rov sa ?etiri redute na mestu dana?njeg Podgrađa ispred koga je bio rov ispunjen vodom. Takođe su se tu nalazile sedam napu?tenih i spaljenih ku?a. Takođe je podignut i pontonski most. Nakon proterivanja Turaka iz Petrovaradina zapo?inje ru?enje stare srednjevekovne tvrđave kako bi se zapo?ela izgradnja nove po tada najmodernijem sistemu gradnje fortifikacija. ?ele?i da povrati izgubljenu tvrđavu Turci zapo?inju nekoliko pohoda. Do?ivljavaju strahovite poraze u bitkama kod Slankamena 1691 i bitke kod Sente 1697. godine a usled lo?ih vremenskih prilika napu?taju opsadu Petrovaradina 1694. godine.

Pred opasno??u od Turaka, na Petrovaradinskoj tvrđavi se dosta radilo. Izgrađena su dva pojasa zemljanih ?an?eva na ju?noj strani tvrđave. Ovaj element poljske fortifikacije, prvi put se pominje 1692. a dupliran je 1694. godine po nalogu grofa Karafe. Veliki vezir Surmeli Ali-pa?a stigao je iz pravca Beograda pre Petrovaradinsku tvrđavu 9. septembra 1694. godine. Dunavom je plovila turska ratna flotila. Namera je bila da opsadom zauzmu tvrđavu. Bombardovanje je po?elo 12. septembra sa kopna i vode. Koncentracija turske artiljerijske vatre bila je na ?an?eve, vodeni grad, dve redute uzvodno od mostobrana i austrijsku vojski ispred mostobrana. Postavljanje turske artiljerije na Veliko ratno ostrvo prilikom ove opsade dove??e kasnije da se na tom mestu sagradi jedno malo utvrđenje. Ispred zemljanih ?an?eva Turci su napravili prvu palalelu od koje su dalje kopali sape prema ?an?evima kako bi zapo?eli minski napad. Takođe su bacanjem balvana u Dunav poku?ali da poru?e dva pontonska mosta kao i pliva?ima koji su makazama trebali da prere?u konopce koji su dr?ali pontonske mostove. Oslanjaju?i se na tvrđavu, Austrijanci su 14. septembra ispadom poku?ali da razbiju opsadu ali su bili odba?eni. Uspeli su, međutim, da spre?e razbijanje pontonskih mostova. Sa?uvav?i pontonske mostove Austrijanci su prebacili konjicu i pe?adiju koja je kao poja?anje stigla iz Futoga. Napadi na turske polo?aje natsavljeni su do 19. septembra ali takođe bez uspeha. U međuvremenu, ?ajka?ka flotila je nizvodno zaplenila turske ?ajke koje su bile namenjene za snabdevanje hranom. Svakodnevne borbe, ki?a, vetrovi, velike hladno?e iscrpljivali su Turke. Velika bujica je preplavila turske rovove i odnela ?atore. Novonastale neprilike i pojava epidemija među turskom vojskom kao i pribli?avanje predstoje?e zime nakon samo 23 dana opsade, po?elo je povla?enje prema Beogradu.

Katastrofalan poraz Turske vojske kod Sente stvorio je povoljne uslove za austrijance na mirovnim pregovorima u Karlovcima 1699. godine. Prvi plan za izgradnju tvrđave izradio je in?enjerski pukovnik grof Matijas Kajzersfeld a naredni in?enjerski pukovnik grof Luiđi Ferdinando Marsilji. Za izvr?enje radova bio je zadu?en in?enjerski pukovnik Mi?el Vamberg a nakon njegove smrti (1703.) in?enjerski pukovnik Gisenbir do 1728. godine. Tvrđava je polako dobijala svoj oblik. Sagrađeni su bastioni, ravelini i kontragarde na gornjoj tvrđavi. Polo?eni su temelji stalnih objekata. Sagrađen je novi mostobran i malo utvrđenje na Velikom ratnom ostrvu. Bedemi donje tvrđave ozidani su 1711. godine.

Radove prekida izbijanje novog Austrijsko-turskog rata (1716-1718). U nastojanju da izmeni odluke Karlova?kog mira Turska je preduzela pohod na Austriju. Princ Eugen Savojski do?ao je u Futog 9. jula 1716. godine sa 42.000 po?aka i 23.000 konjanika. U Petrovaradinskoj tvrđavi se ve? nalazilo 8.000 vojnika. Tokom 26, 27 i 28 jula Veliki vezir Damad Ali-pa? a je pre?ao Savu sa oko 150.000 vojnika. Između Petrovaradina i Karlovaca 2. avgusta do?lo je do sukoba predhodnica. Grof Palfi sa 1.300 konjanika i oko 500 pe?aka nai?ao je na 15.000 turkih konjanika. Nakon vi?e?asovne bitke Palfi se povukao ka Petrovaradinu. Opkoliv?i Petrovaradin turska vojske je zapo?ela bombardovanje i kopanje rovova ka tvrđavi. Sa druge strane tokom no?i između 4 i 5 avgusta Eugen je prebacio svoje trupe na Sremsku stranu i u rano jutro napao tursku vojsku koja nije o?ekivala napad. Levo krilo austrijske vojske pod komandom grofa Aleksandra Virtenberga sna?no je udarilo na tursko desno krilo. Zajedno sa levim krilom austrijski centar je napao jani?are koji se se sna?no suprotstavili i odbili napad i potisnuli ga u centar. Regrupisanjem snaga u centru Eugen je uspeo zaustaviti napad i levo krilo je dobilo otvoren put ka mestu gde se nalazio Damad Ali-pa?a koji je ispred svog ?atora sa najvi?eg brda posmatrao bitku. Udarom desnog krila i rezervnih trupa austrijske vojske turska linija odbrane je po?ela pucati. Konjica koja je trebala da pomogne jani?arima se okrenula i napustila boji?te. Među turskim vojnicima je nastala panika i nered koja se prenela i na zapovedni?tvo. Bitka je do 11 ?asova bila re?ena. Turska vojska se u pani?nom begu povla?ila prema Beogradu a Veliki vezir je poginuo. Postoji nekoliko verzija njegove smrti. Jedna ka?e da je videv?i bezizlaznu situaciju seo na konja i zajedno sa grupom najodanijih boraca uleteo u srce bitke gde je bio pogođen pu??anim metkom dok je prema drugoj izvr?io samoubistvo. Be?ivotno telo Velikog vezira je preneto u Beogradsku tvrđavu gde je sahranjen. Sjajna ofanzivna taktika Eugena Savojskog i vođenje trupa njegovih generala re?ilo je bitku sa dvostruko broj?ano nadmo?nijim neprijateljem za ?etiri sata. Austrijski gobici su iznosili 2212 poginula vojnika, 2358 ranjenika od toga 206 oficira. Gubici među turkom vojskom su procenjeni između 6.000 i 30.000 vojnika. Austijanci su zaplenili ogromnu koli?inu ratnog materijala koja je procenjena na 2.500.000 guldena. Ova velika bitka je ostavila tragove koji se i danas vide u toponima okolnim brda: Vezirac, Alibegovac i Tatarsko brdo. Nakon bitke kod Petrovaradina Eugen je u narednoj godini osvojio Temi?var i Beograd ?ime su ste?eni povoljni uslovi za sklapanje mira Po?arevcu kojim je Austrija dobila Banat i severni deo Srbije.

Po?to je granica između Austrije i Turske sa Srema pomerena na centralnu Srbiju Petrovaradinska tvđava je ostala u pozadini i manje va?na. Radovi na izgradnji su usporeni a zastoj nastaje 1728. godine. Sve do 1753. godine na tvrđavi se radilo samo ono ?to je bilo najnu?nije. Nijedan zapo?eti objekat nije bio zavr?en. U izve?taju komisije Ratnog saveta iz 1735. godine vidi se da je isto?na strana hornverka bila otvorena a zemljani bedemi donje tvrđave su bili zapu?teni i napola sru?eni. Predlo?en je plan da se ovi nedostaci otklone ali nikakvog pomaka nije bilo.

Zama?ni radovi na tvrđavi zapo?eti 1753. godine menjaju izgled vodenog grada, gornje tvrđave, mostobrana, "hornverka", ru?e se neozidani bedemi "kronverka". Izgrađuju se nove kasarne, barutni magacini, staje i topovse ?upe i konju?nice. Ovi radovi rađeni su do 1766. godine.

Vojni in?enjer i komandant minerskog korpusa major ?reder zapo?ine 1764. godine planove na izgradnji kontraminskog sistema (Podzemne vojne galerije) ispod "hornverka" u du?ini od 16 kilometara. Izradnja kontraminskog sistema potrajala je do 1776. godine.

Zvani?no, poslednji radovi na izgradnji tvrđave su obavnjeni 1780. godine ali se sa radovima produ?ilo do 1790. godine kada petrovaradinska tvrđava postaje najsavremenije naoru?ana tvrđava cele Monarhije. Tada?nje njeno naoru?anje sastojalo se od 400 artiljerijskih oruđa rezli?itog kalibra ?to je za tada?nje prilike bio izvanredno veliki broj.

Privilegovan status u okviru Sremske vojne granice stekao je Petrovaradin, ali ne u obliku vojnog komuniteta bego kao Slobodna stralja?ka kompanija (nem. Frey Schutzen Compagnie). To se dogodilo 31. oktobra 1748. godine kada je Regulativ generala Engelshofena stupio na snagu a koji je Dvorski ratni savte potvrdi 10. marta 1751. Kao Slobodna strelja?ka kompanija Petrovaradin je uklju?en Petrovaradinsku regimentu, ali je jurisdikciju nad njim imao Dvorski ratvi savet u Be?u, koji ju je ostvarivao preko komandanta Petrovaradinske tvrđave. Kompanija je imala 220 strelaca-građana, a njen glavni cilj zadatak bila je odbrana tvrđave u slu?aju opsade, kao i snabdevanje vojske u Tvrđavi i opslu?ivanje oficira i vojnih slu?benika u njoj. Ina?e, svi su bili oslobođeni od redovne vojno-grani?arske slu?be. Na ?elu Kompanije, kao organ vlasti, bio je kapetan koga je imenovala Slavonska generalna komanda ?ije je sredi?te bilo u Osijeku. Punopravni ?lanovi Kompanije, odnosno strelci, prolazili su kroz vojnu obuku delom kod topova, kao artiljerci, delom sa pu?kama kao strelci. Kompanija je imala svoj pe?at, grb i zastavu na koju su građani polagali zakletvu vernosti. Stanovnici Kompanije bili su svrstani u dve kategorije: slobodne strelce (ili građane) i be?are. Godine 1766. u Kompaniji bilo je 370 građanskih (strelja?kih) i 70 be?arskih porodica. Stanovnici Petrovaradina tog doba bili su austrijski Nemci i Nemci iz Rajha, ?esi, Hrvati odnosno (Slavonci-katolici), a u manjoj meri Jermeni, Cincari i Jevreji a kasnije i Srbi iz Komuniteta Bukovac priklju?eni Petrovaradinu 1777. Godine 1787. prestala je da postoji Kompanije slobodnih strelaca, a Petrovaradin je i fakti?ki i formalno dobio status komuniteta. Kada je 1808. do?lo do stvaranja građanske milicije (nem. Landver), Petrovaradinski komunitet uklju?uju?i i Bukovac, trebao je da sr?i dve kompanije ili ?ete, kao rezervu za posadu u tvrđavi u vreme velike ratne opasnosti.

?ele?i da pomognu Prvi srpski ustanak, novosađani su zlatnicima platili podmitljive austrijske oficire, uspeli su da iz Petrovaradinske tvrđave prokrijum?are dva topa.

Nakon propasti Prvog srpskog ustanka, njegov vođa, vo?d đorđe Petrovi?, pored jo? nekih vođa ustanka bio je zato?en u Petrovaradinskoj tvrđavi.

Kao tokom 18. veka tako i u 19. veku tj. od njenog osnivanja 1750 do 1880, jedinice Petrovaradinske regimente u?estvovale su u 30 ratova i preko 140 bitaka koje je Austrija vodila ?irom Evrope.

Nakon velikih poplava 1827 i 1832. godine u Dunav je potonulo mala fortifikacija koja je bila izgrađena na Velikom ratnom ostrvu.

Revolucionarni događaji koji su zahvatili Austriju 1848. godine nisu zaobi?li ni Petrovaradin ni Novi Sad. Garnizon Petrovaradinske tvrđave je pri?ao vođi revolucije Lajo?u Ko?utu. Kontrarevolucionarne jedinice pod komandom bana Josifa Jela?i?a ulaskom u Novi Sad 12. juna 1849. godine izazvale su reakciju garnizona koji je otvorio artiljerijsku vatru na grad i gotovo ga potpuno sru?ile.

Nakon Sarajevskog atentata odnos vlasti prema slovenskom stanovni?tvu veoma se pogor?alo. U Petrovaradinu je zabranjen rad Hrvatskog pjeva?kog dru?tva "Neven", Hrvatske ?itaonice i Hrvatskog sokola. Posle prodora srpske vojske u Srem 1914. godine do?lo je do hap?enja velikog broja Srba iz Srema. Ve?ina njih je internirana u Petrovaradin i sme?tena u ve? pripremljene logore. U logoru je bilo preko 2000 lica. Neki su optu?eni za veleizdaju i izvedeni pred vojni sud. Oni su bili osuđeni na smrt i streljani su na Petrovaradinskoj tvrđavi 14. oktobra 1914. godine. Tri dana kasnije sud je osudio na smrt jo? 37 ljudi nad kojima je odmah izvr?ena smrtna kazna.

U Petrovaradinu je bio zatvoren austrougarski podoficir Josip Broz. Petrovaradin je postao jedna od veoma va?nih saobra?ajnih ?vori?ta gde su se Austro-ugarske snage prebacivale preko Dunava. Kako je za prebacivanje vojske pontonski most bio nedovoljan izgrađen je provremeni most na drvenim stubovima tzv. Po?orekov most. Most je imao elektri?no osvetljenje i ?uvalo ga je sto vojnika.

Za vreme rata U Petrovaradinu je bio sme?ten veliki broj zarobljenika sa balkanskog i italijanskog fronta. Oni su kori?teni kao besplatna radna snaga za izgradnju nasipa na desnoj obali Dunava. U Petrovaradinskoj vojnoj bolnici nalazio se veliki broj ranjenika. Jedno vreme u Petrovaradinu se nalazila i Ratna komanda protiv Srbije.

Nakon proboja Solunskog front i oslobođenja Srbije srpska vojska je nastavila napredovanje na sever i 9. novembra 1918. godine u?la je u Petrovaradin zajedno sa francuskim kolonijalnim trupama iz Senegala.

Nakon Prvog svetskog rata, Petrovaradinska tvrđava ulazi u sastav novoformirane dr?ave Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Kako su, razvojom vojne tehnike, tvrđave sagrađene tokom 17. i 18. veka izgubile svoj strategijski zna?aj i namenu, vojni vr? odlu?uje da se potpuno ili delimi?no sru?e tvrđave u Beogradu, Osijeku, Brodu, Ra?i, Karlovcu... na listu za ru?enje bila je i Petrovaradinska tvrđava. Pukovnik Drago? đelo?evi?, ?ovek koji je bio zadu?en ovaj nezahvalan posao naredio je ru?enje ovih tvrđava ali je po?tedeo te sudbine Petrovaradinsku tvrđavu. Govorilo se da ju je po?tedeo jer mu je bila "suvi?e lepa da bi je sru?io".

Pred Drugi svetski rat, na Petrovaradinskoj tvrđavi u Petrovaradinu i njegovoj bli?oj okolini izgrađen je pojas betonskih bunkera za sme?taj mitraljeza i posade koja ga opslu?uje. Slomom i podelom Kraljevine Jugoslavije nakon Aprilskog rata 1941. godine Petrovaradin ulazi u sastav novoformirane Nezavisne dr?ave Hrvatske. Na tvrđavi bila je sme?tena Pilotska ?kola, protivvazdu?na odbrana a kasnije i komanda SS trupa. Iz Petrovaradinske tvrđave pokretan je ve?i broj bezuspe?nih operacija kako bi se uni?tile Partizanske snage na Fru?koj gori. Do septembra 1944. godine vi?e od polovine petrovaradinskog garnizona pre?ao je na stranu narodnooslobodila?ke vojske. Petrovaradinska tvrđava oslobođena je 23. oktobra 1944. godine, jedan sat nakon pono?i.

U Petrovaradinu se nalazi Osnovna ?kola ?Jovan Du?i?“ u Preradovi?evoj ulici i odeljenje te ?kole koje se nalazi u ulici Franje Malina.

Petrovaradinska pijaca se nalazi između Preradovi?eve ulice i ulice Ra?kog. Pijaca je potpuno uređena i nalazi se u sistemu preduze?a ?Tr?nica“ Novi Sad.

• Hram Svete Petke
• Crkva svetog apostola Pavla
• Crkva svetog Ilije u Petrovaradinu
• Crkva svetog Varnave
• Samostan Svetog Jurja
• Crkva sne?ne Gospe na Tekijama
• Crkva Uzvi?enja Svetog Kri?a
• Crkva svetog Roka i kalvarija
• Crkva svetog Antuna

• Staro vojni?ko groblje na Trand?amentu
• Staro katoli?ko groblje na Trand?amentu

• 
  Novi deo Petrovaradina
• 
  Glavna ulica i podgrađe Petrovaradinske tvrđave
• 
  Crkva svetog Pavla

• Novi Sad
• Sremska Kamenica
• Fru?ka gora

• Petrovaradinska tvrdjava - On-line
• Sremski Oglasi Arhivirano 2008-06-10 na Wayback Machine-u
• Grad Novi Sad