Materijalizam

Izvor: Wikipedija
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu

Materijalizam je filozofski pravac koji materiju (stvar) smatra osnovom svega. Rije? je gr?kog podrijetla. Suprotno materijalizmu je idealizam . Popularna definicija materijalizma se tuma?i kao pohlepa ka materijalnim stvarima (objektima od velike materijalne vrijednosti) te se obi?no koristi kao suprotnost razumjevanju da su duhovne i nematerijalne vrijednosti zna?ajnije od materijalnih.

Materijalizam je forma filozofskog monizma koji smatra da je materija fundamentalna supstanca u prirodi , i da su sve stvari, uklju?uju?i mentalne aspekte i svest , rezultati materijalnih interakcija. U kontrastu sa idealizmom , materijalizam priznaje primat materijala, a ne svesti. To zna?i da materijal postoji pre svesti, da materijal kreira i određuje svest, a ne obrnuto. Materijalisti smatraju da je materijal ultimatno mesto porekla postoje?eg sveta, i oni te?e obja?njavanju sveta putem materijalisti?kog razmi?ljanja.

Materijalisti?ke teorije se prevashodno dele u tri grupe. Naivni materijalizam identifikuje materijalni svet sa specifi?nim elementima (vatra, voda, metal, zemlja ...). Metafizi?ki materijalizam ispituje zasebne delove sveta kao stati?ka, izolovana okru?enja. Dijalekti?ki materijalizam prilagođava Hegelijansku dijalektiku materijalizma, ispituju?i delove sveta u njihovim međusobnim odnosima unutar dinami?kog okru?enja.

Materijalizam je blisko srodan sa fizikalizmom , stanovi?tem da je sve ?to postoji ultimativno fizi?ko. Filozofski fizikalizam je evoluirao iz materijalizma sa otkri?ima fizi?kih nauka da bi se inkorporirala sofistikovanija shvatanja fizikalnosti od same obi?ne materije, kao ?to su: vreme-prostor , fizi?ke energije i sile , tamna materija , itd. Stoga je neki preferentno koriste termin ?fizikalizam” u odnosu na ?materijalizam”, dok drugi koriste termine kao sinonime .

Filozofije u kontradiktornosti materijalizmom ili fizikalizmom obuhvataju idealizam , pluralizam , dualizam , i druge forme monizma .

Materijalizam je filozofski pravac koji materiju smatra osnovom svega. Tvorac marksisti?ke ideologije , Karl Marks , tuma?io je svet i zakone u njemu tako ?to je materijalisti?ke uslove ?ivota istakao kao pokreta?e svetske istorije. Zbog toga se njegovo u?enje naziva materijalisti?ko . Suprotno materijalizmu je idealizam . Popularna definicija materijalizma se tuma?i kao pohlepa ka materijalnim stvarima (objektima od velike materijalne vrednosti) te se obi?no koristi kao suprotnost razumevanju da su duhovne i nematerijalne vrednosti zna?ajnije od materijalnih.

Pregled

[ uredi | uredi kod ]
Rene Dekart

Materijalizam pripada klasi monisti?kih ontologija . Kao takav, on se razlikuje od ontolo?kih teorija baziranih na dualizmu ili pluralizmu . Za jednostavna obja?njenja fenomenske realnosti, materijalizam bi bio u kontrastu sa idealizmom , neutralnim monizmom , i spiritualizmom .

Uprkos velikog broja filozofskih ?kola i suptilnim nijansama između mnogih, [1] [2] [3] za sve filozofe se ka?e da spadaju u jednu od dve primarne kategorije, koje su definisane u kontrastu jedna s drugom: idealizam i materijalizam. Osnovni predlog ove dve kategorije odnosi se na prirodu stvarnosti, a primarna razlika između njih je na?in na koji odgovaraju na dva osnovna pitanja: ?od ?ega se stvarnost sastoji?” i ?od ?ega poti?e?” Za idealiste, duh ili um ili objekti uma (ideje) su primarni, a materija je sekundarna. Materijalistima, materija je primarna, a um ili duh su sekundarni, proizvod materije koji deluje na materiju. [3]

Materijalisti?ko gledi?te je verovatno najbolje shva?eno u smislu njegove opozicije istorijskim doktrinama nematerijalne supstance primenjene na um, poput one koju je koncipirao Rene Dekart . Međutim, sam po sebi materijalizam ne ka?e ni?ta o tome kako materijalna supstanca treba da bude karakterisana. U praksi, on je ?esto poprimao jedan od varijeteta fizikalizma .

Materijalizam se ?esto asocira sa redukcionizmom , prema kome su objekti ili fenomeni individualizovani na jednom nivou opisa, ako su oni izvorni, onda moraju biti obja?njivi u smislu predmeta ili pojava na nekom drugom nivou opisa - tipi?no na ni?em nivou. Nereduktivni materijalizam eksplicitno odbacuje ovaj stav, i uzima da je materijalna konstitucija svih ?inilaca konzistentna sa postojanjem realnih objekata, svojstava, ili fenomena koji nisu obja?njivi u smislu kanoni?ki kori?tenih termina za osnovne konstituente materijala. D?eri Fodor je uticajno zastupao ovaj stav, prema kome su empirijski zakoni i obja?njenja u ?specijalnim naukama” poput psihologije ili geologije nevidljivi sa perspektive bazi?ne fizike. Znatna koli?ina energi?ne literature je nastala oko relacije između ovih stavova.

Moderni filozofski materijalisti produ?avaju definiciju drugih nau?no uo?ljivih entiteta kao ?to su energija , sile , i zakrivljenost prostora . Međutim filozofi kao ?to je Meri Midgli sugeri?u da je koncept ?materije” nedosti?an i slabo definisan. [4]

Materijalizam je tipi?no u kontrastu sa dualizmom , fenomenalizmom , idealizmom , vitalizmom , i monizmom dualnog aspekta . Njegova materijalnost mo?e, na vi?e na?ina, da bude povezana sa konceptom determinizma , kao ?to su nagla?avali mislioci doba prosvetiteljstva .

Tokom 19. veka, Karl Marks i Fridrih Engels su pro?irili koncept materijalizma i razradili materijalisti?ku koncepciju istorije centriranu na grubo empirijskom svetu ljudskog delovanja (praksi, uklju?uju?i rad) i institucijama kreiranim, reprodukovanim, ili uni?tenim tom aktivno??u (pogledajte materijalisti?ko shvatanje istorije ). Kasniji Marksisti, kao ?to su Vladimir Lenjin i Lav Trocki su razvili pojam dijalekti?kog materijalizma koji je kasnije postao karakteristi?an za Marksisti?ku filozofiju i metod.

Istorija

[ uredi | uredi kod ]

Aksijalno doba

[ uredi | uredi kod ]

Materijalizam je razvijen, verovatno nezavisno, u nekoliko geografski zasebnih regiona Evroazije tokom toga ?to je Karl Jaspers nazvao aksijalno doba ( c. 800?200. p. n. e.).

U drevnoj indijskoj filozofiji , materijalizam razvijen oko 600. p. n. e. u radovima Ajita Kesakambalija , Pajasija , Kanade , i proponenata ?arvakove ?kole filozofije. Kanada je postao jedan od ranih proponenata atomizma . Njaja ? Vaj?e?ikova ?kola ( c. 600?100. p. n. e.) je razvila jednu od najranijih formi atomizma, mada njihovi dokazi Boga i njihovo stanovi?te da svest nije materijalna spre?ava njihovo svrstavanje među materijaliste. Budisti?ki atomizam i đainisti?ka ?kola su nastavili sa atomisti?kom tradicijom. Sjuenci (oko 312?230. p. n. e.) razvio je konfu?ijansku doktrinu centriranu na realizmu i materijalizmu u drevnoj Kini.

Drevni gr?ki filozofi kao ?to su Tales , Anaksagora ( c. 500 ? 428. p. n. e.), Epikur i Demokrit postavili su osnov kasnijim materijalistima. Latinska poema De Rerum Natura koji je napisao Lukrecije (ca. 99. p. n. e. ? ca. 55. p. n. e.) odra?ava mehanisti?ku filozofiju Demokrita i Epikura. Prema ovom gledi?tu, sve ?to postoji je materija i praznina, i svi fenomeni proizilaze i razli?itih kretanja i konglomeracija osnovnih materijalnih ?estica zvanih ?atomi” (doslovno: nevidljive ?estice). De Rerum Natura pru?a mehanisti?ka obja?njenja za fenomene kao ?to su erozija, isparavanje, vetar i zvuk. Poznati principi kao ?to je ?ni?ta ne mo?e dota?i telo osim tela” su se prvi put pojavili u radovima Lukrecija. Demokrit i Epikur s druge strane se nisu pridr?avali monisti?ke ontologije po?to su oni smatrali da postoji ontolo?ka separacija materije i prostora, tj. prostor je tretiran kao ?drugi vid” postojanja, ?to daje indikaciju da je definicija ?materijalizma” prevazilazi opseg ovog ?lanka.

Zajedni?ka era

[ uredi | uredi kod ]

Kineski mislioci iz rane zajedni?ke ere koji se smatraju materijalistima su između ostalih Jang Sjung (53. p. n. e. ? 18.) i Vang ?ung (c 27?100).

Kasni indijski materijalista Jajara?i Bata (6. vek) u svom radu Tattvopaplavasimha (?Uznemiravanje svih principa”) je opovrgao Njaja Sutrinu epistemologiju. Materijalisti?ka ?arvakova filozofija je zamrla nakon 1400. Kad je Madava?arja kompilirao Sarva-dar?ana-samgraha (pregled svih filozofija) u 14. veku, on nije imao ?arvakov/Lokajata tekst da koristi kao izvor citata, pa ?ak ni kao referencu. [5]

U ranom 12. veku u Al Andaluzu , arapski filozof , Ibn Tufejl (Abubacer), napisao je diskusiju o materijalizmu u svom filozofskom romanu , Hayy ibn Yaqdhan ( Philosophus Autodidactus ), gde nejasno predskazuje ideju istorijskog materijalizma . [6]

Moderna era

[ uredi | uredi kod ]

Francuski sve?tenik Pjer Gasendi (1592?1665) predstavljao je materijalisti?ku tradiciju u suprotnosti sa poku?ajima Rene Dekarta (1596?1650) da pru?i prirodnim naukama dualisti?ke fondacije. Njima su sledeli materijalista ateista abbe ?an Melije (1664?1729), ?ilijen Ofre de la Metri , nema?ko-francuski Pol-Henri Tiri Baron Holbah (1723?1789), enciklopedista Deni Didro (1713?1784), i drugi francuski prosvetiteljski mislioci; kao i (u Engleskoj) D?on ?Voking” Stjuart (1747?1822), ?ije insistiranje na smatranju materije obdarenom moralnom dimenzijom je imalo znatan uticaj na filozofsku poeziju Vilijama Vordsvorta (1770?1850).

Nema?ki materijalista i ateisti?ki antropolog Ludvig Fojerbah je proizveo novi zaokret u materijalizmu putem svoje knjige, Su?tina hri??anstva (1841), koja predstavlja humanisti?ku perspektivu religije kao spolja?nju projekciju ?ovekove unutra?njosti. Fojerbahov materijalizam ?e kasnije imati sna?an uticaj na Karla Marksa , koji je razradio koncept istorijskog materijalizma , ?to je osnova platforme koju su Marks i Engels opisali kao nau?ni socijalizam :

Materijalisti?ko shvatanje istorije po?inje od tvrdnje da je proizvodnja sredstava za podr?ku ljudskog ?ivota i, pored proizvodnje, razmena proizvedenih stvari osnova svih dru?tvenih struktura; da je u svakom dru?tvu koje se pojavilo u istoriji, na?in na koji je bogatstvo distribuirano i dru?tvo podeljeno na klase ili redove zavisan od toga ?ta se proizvodi, kako se proizvodi, i kako se proizvodi razmenjuju. Sa ove ta?ke gledi?ta, kona?ne uzroke svih dru?tvenih promena i politi?kih revolucija treba tra?iti, ne u ljudskim mozgovima, ne u ?ovekovim pobolj?anim uvidima u ve?nu istinu i pravdu, ve? u promenama u na?ina proizvodnje i razmene. Njih treba tra?iti, ne u filozofiji, ve? u ekonomiji svake pojedina?ne epohe.

Fridrih Engels, Socijalizam: nau?ni i utopijski

Kasnije je Vladimir Lenjin izlo?io filozofski materijalizam u svojoj knjizi Materijalizam i empiriokriticizam , kojim su povezane politi?ke koncepcije koje su izneli njegovi oponenti u svojim antimaterijalisti?kim filozofijama. U tom radu je Lenjin poku?ao da pru?i odgovor na pitanja o materiji, postojanju, senzacijama, prostoru i vremenu, uzro?nosti i slobodi.

Mislioci iz bli?e pro?losti kao ?to je ?il Delez su poku?ali da prerade i oja?aju ideje klasi?nog materijalizma. [7] Savremeni teoreti?ari kao ?to je Manuel DeLanda , koji rade na ovom o?ivljenom materijalizmu, klasifikuju se kao ?novi materijalisti” po ubeđenju. [8]

Novi materijalizam

[ uredi | uredi kod ]

?Novi materijalizam” je postao specijalizovano potpolje znanja. Ve?i univerziteti nude kurseve iz ove oblasti. Brojne konferencije, uređene zbirke i monografije su posve?ene tome. D?ejn Benetova knjiga ?Vibrantna materija” (Duke University Press, 2010) posebno je bila instrumentalna u preno?enju teorija monisti?ke ontologije i vitalizma nazad u kriti?ki teorijski sklop kojim su dominirale poststrukturalisti?ke teorije jezika i diskursa. [9] Nau?nici kao ?to su Mel ?en i Zakija Iman D?akson, su međutim kritikovali to telo nove materijalisti?ke literature posebno zbog njenog zanemarivanja razmatranja materijalnosti rase i roda. [10] [11] Drugi u?enjaci kao ?to je Helena Vosters su preispitivali da li postoji ne?to posebno ?novo” u ?novom materijalizmu”, jer autohtone i druge animisti?ke ontologije potvrđuju ono ?to se vekovima moglo nazivati ?vibracijom materije”. [12]

Nau?ni materijalisti

[ uredi | uredi kod ]
Vidi takođe: Fizikalizam  i Nau?ni materijalizam

Mnogi sada?nji i nedavni filozofi, npr. Danijel Denet , Vilard Van Orman Kvajn , Donald Dejvidson , i D?eri Fodor , funkcioni?u u ?iroko fizi?kom ili materijalisti?kom okviru, stvaraju?i rivalske perspektive o najboljoj integraciji koncepta uma , uklju?uju?i funkcionalizam , anomalni monizam , teoriju identiteta , itd. [13]

Nau?ni materijalizam je ?esto sinoniman sa, i do sada je bio opisan, kao reduktivni materijalizam . Zadnjih godina, Pol i Patri?a ?er?land zagovarali su radikalno kontrastnu poziciju (bar, u pogledu određenih hipoteza); eliminativni materijalizam tvrdi da neki mentalni fenomeni jednostavno uop?te ne postoje, a da razgovor o tim mentalnim fenomenima odra?ava potpuno la?nu ? narodnu psihologiju ” i introspektivnu iluziju . Drugim re?ima, eliminativni materijalisti smatraju da koncepti poput ?verovanja” jednostavno nemaju osnovu u ?injenicama ? na?in na koji narodna nauka govori o bolesti uzrokovanoj demonima je jedan od o?evidnih primera. Reduktivni materijalizam predstavlja jedan kraj kontinuuma (na?e teorije ?e biti ?redukovane” do ?injenica), a eliminativni materijalizam je na drugom kraju (pojedine teorije treba eliminisati u svetlu novih ?injenica), dok je revizorski materijalizam negde u sredini. [13]

Definisanje materije

[ uredi | uredi kod ]

Priroda i definicija materije ? poput drugih klju?nih koncepata u nauci i filozofiji ? je izazvala mnoge debate. [14] Da li postoji jedna vrsta materije od koje je sve napravljeno, ili postoji vi?e vrsta? Da li je materija kontinuirana supstanca sa sposobno??u poprimanja vi?e formi ( hilomorfizam ), [15] ili niz diskretnih, nepromenljivih sastojaka ( atomizam )? [16] Da li ima unutra?nje osobine ( teorija supstance ), [17] [18] ili ih nema ( prima materia )?

Jedan izazov tradicionalnom konceptu materije kao opipljivim ?stvarima” do?ao je sa razvojem fizike polja u 19. veku. Teorija relativnosti pokazuje da su materija i energija (uklju?uju?i prostorno distribuiranu energiju polja) izmenjive. To omogu?ava ontolo?ko stanovi?te da je energija primarna materija i da je materija jedna od njenih formi. S druge strane, standardni model fizike elementarnih ?estica koristi kvantnu teoriju polja za opisivanje svih interakcija. Po tom gledi?tu mo?e se re?i da su polja primarna materija i da je energija svojstvo polja.

Prema dominantnom kosmolo?kom modelu, lambda-CDM modelu , manje od 5% energetske gustine svemira je sa?injeno od ?materije” opisane standardnim modelom fizike elementarnih ?estica, i najve?i deo svemira se sastoji od tamne materije i tamne energije ? sa veoma malo saglasnosti među nau?nicima u pogledu njihove kompozicije. [19]

Sa napretkom kvantne fizike, neki nau?nici su smatrali da se koncept materije veoma malo promenio, dok su drugi smatrali da se konvencionalno gledi?te ne mo?e vi?e odr?avati. Na primer Verner Hajzenberg je rekao ?Ontologija materijalizma po?iva na iluziji da se vrsta egzistencije, direktne ?stvarnosti” sveta oko nas, mo?e ekstrapolirati na atomski opseg. Ova ekstrapolacija, međutim, nije mogu?a ... atomi nisu stvari.” Shodno tome, neki filozofi smatraju da ove dihotomije zahtevaju prelazak sa materijalizma na fizikalizam, dok drugi koriste pojmove ?materijalizam” i ?fizikalizam” u sinonimnom maniru. [20]

Koncept materije se menjao u responsu na nau?na otkri?a. Stoga materijalizam nema definitivni kontent koji je nezavisan od date teorije materije na kojoj se zasnivan. Prema Noamu ?omskom , svako svojstvo se mo?e smatrati materijalnim, ako se materija defini?e na takav na?in da ima to svojstvo. [21]

Vidi jo?

[ uredi | uredi kod ]

Reference

[ uredi | uredi kod ]
  1. ↑ Edwards, Paul , ur. (1972) [1967]. The Encyclopedia of Philosophy . Vols.1-4 . ISBN   978-0-02-894950-5 (Originally published 1967 in 8 volumes)   Alternative. . ISBN   978-0-02-894950-5 .  
  2. ↑ Priest, Stephen (1991). Theories of the Mind . London: Penguin Books . ISBN   978-0-14-013069-0 .   Alternative. Priest, Stephen (1991). Theories of the Mind . Penguin Books. ISBN   978-0-14-013069-0 .  
  3. ↑ 3,0 3,1 Novack, George (1979). The Origins of Materialism . New York: Pathfinder Press. ISBN   978-0-87348-022-2 .  
  4. ↑ Mary Midgley The Myths We Live By .
  5. ↑ History of Indian Materialism Arhivirano 2018-04-14 na Wayback Machine-u , Ramakrishna Bhattacharya
  6. ↑ Dominique Urvoy, "The Rationality of Everyday Life: The Andalusian Tradition? (Aropos of Hayy's First Experiences)", in Lawrence I. Conrad (1996), The World of Ibn Tufayl: Interdisciplinary Perspectives on ?ayy Ibn Yaq??n . str. 38?46, Brill Publishers . Fah?R?, Ma??d (January 1991). Ethical Theories in Islam . BRILL. ISBN   978-90-04-09300-3 .  
  7. ↑ Smith, Daniel; Protevi, John (2015). Zalta, Edward N.. ur. Gilles Deleuze (Winter 2015 izd.). Metaphysics Research Lab, Stanford University.  
  8. ↑ Dolphijn, Rick; Tuin, Iris van der (1. 1. 2013.) (EN). New Materialism: Interviews & Cartographies . Open Humanites Press. ISBN   9781607852810 .  
  9. ↑ Bennett, Jane (2010) (en). Vibrant Matter: A Political Ecology of Things . Duke University Press. ISBN   9780822346333 .  
  10. ↑ Jackson, Zakiyyah Iman (2013). ?Animal: New Directions in the Theorization of Race and Posthumanism” . Feminist Studies 39 (3): 669. DOI : 10.1353/fem.2013.0024 . Pristupljeno 8. 5. 2016 .  
  11. ↑ Chen, Mel Y. (2012) (en). Animacies: Biopolitics, Racial Mattering, and Queer Affect . Duke University Press. ISBN   9780822352549 .  
  12. ↑ Schweitzer, M.; Zerdy, J. (2014) (en). Performing Objects and Theatrical Things . Springer. ISBN   9781137402455 .  
  13. ↑ 13,0 13,1 http://plato.stanford.edu/entries/materialism-eliminative/#SpeProFolPsy,by William Ramsey
  14. ↑   ? Matter ”. Catholic Encyclopedia . New York: Robert Appleton Company. 1913.  
  15. ↑ "Hylomorphism" Concise Britannica
  16. ↑ "Atomism: Antiquity to the Seventeenth Century" Arhivirano 2006-09-09 na Wayback Machine-u Dictionary of the History of Ideas
    "Atomism in the Seventeenth Century" Arhivirano 2005-03-05 na Wayback Machine-u Dictionary of the History of Ideas
    Article by a philosopher who opposes atomism Arhivirano 21 December 2006 [nepoklapanje datuma] na Wayback Machine-u
    Information on Buddhist atomism Arhivirano 2007-02-16 na Wayback Machine-u
    Article on traditional Greek atomism
    "Atomism from the 17th to the 20th Century" Stanford Encyclopedia of Philosophy
  17. ↑ ?Substance” . Stanford Encyclopedia of Philosophy on substance theory . Plato.stanford.edu. 2021 . Pristupljeno 24. 6. 2013 .  
  18. ↑ ?The Friesian School on Substance and Essence” . Friesian.com . Pristupljeno 24. 6. 2013 .  
  19. ↑ Bernard Sadoulet "Particle Dark Matter in the Universe: At the Brink of Discovery?" Science 5 January 2007: Vol. 315. no. (5808). str. 61?63
  20. ↑ "Many philosophers and scientists now use the terms `material' and `physical' interchangeably" Dictionary of the Philosophy of Mind
  21. ↑ Chomsky, Noam (2000) New Horizons in the Study of Language and Mind

Literatura

[ uredi | uredi kod ]

Spolja?nje veze

[ uredi | uredi kod ]
Potra?i zna?enje rije?i Materijalizam u
W(j)e?niku , slobodnom rje?niku.
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Materijalizam&oldid=41894351