Kanija Χανι?
Osnovni podaci
Dr?ava	Gr?ka
Periferija	Kreta
Prefektura	Kanija
Stanovni?tvo	55838 (2001)
Povr?ina	12,564 km²
Visina	0 - 5 m m
Koordinate	35°51′N 24°01′E  /  35.850°N 24.017°E  / 35.850; 24.017
Po?tanski broj	731 00
Pozivni broj	28210
Registarska oznaka	ΧΝ
Slu?bena stranica	www.chania.gr
Karta
Kanija Polo?aj grada na karti Gr?ke

Kanija ( gr?ki : Χανι? , venecijanski: Canea , turski : ????? Hanya ) je drugi po veli?ini grad na Kreti i glavni grad Prefekture Kanija . Grad le?i na sjevernoj strani otoka, udaljen oko 70 km, zapadno od grada Retimno i oko 145 km zapadno od najve?eg oto?kog grada Irakliona .

Slu?beno grad ima 55,838, no u ?irem gradskom podru?ju ?ivi 70,000 stanovnika. Sa 4,248.1 stanovnika na km², Kanija je jedan od najgu??e naseljenih gr?kih gradova odmah iza Atene i Soluna .

Grad Kanija le?i na isto?nom dijelu Kanijskog zaljeva , između poluotoka Akrotiri na istoku i poluotoka Spata (zvanog i poluotok Rodopos) na zapadu Krete. Brdo Kasteli na kojem se nalazi venecijanska utvrda, dominira gradom i prepoznatljiva je gradska vizura stolje?ima. Grad danas pokriva veliki dio male doline Kanija i grani?i s gorskim prigradskim naseljima; Profitis Ilias, Agios Mateos i Konopidiana sa istoka, te selima; Vamvakopulo, Nerokuro, Murnies i Perivolia sa juga i selima na obali; Krisi Akti i Agioi Apostoloi na zapadu.

Kanija je postojala kao naselje jo? za minojskih vremena, tada se zvala Sidonija (Cydonia). Noviji arheolo?ki nalazi govore o postojanju minojskog naselja na mjestu dana?nje Kanije ^[1] kao nalazi?te Kasteli u Starom gradu.

Ovaj lokalitet je ina?e ljudsko stani?te ve? od neolita . Prvi ve?i val doseljenika iz Gr?ke na otok bili su Dorani , koji su se na otok naselili oko 1100-e pne. , Sidonija je bila u stalnim sukobima sa ostalim Kretskim dr?avama - gradovima poput; Aptere , Falasarne i Polirinia . Sidonija je bio zna?ajan grad jer ga navodi i Homer u svom djelu Odiseja .

69. pne. rimski konzul Kvint Cecilije Metel Kretik pobjedio je Kre?ane i zauzeo Sidoniju, koja je zadr?ala privilegije nezavisnog grada dr?ave. Sidonija je zadr?ala pravo kovanja vlastitog novca sve do 3. vijeka ne.

Period ranog kr??anstva za ranog Bizanta ( 395 - 824 ne.) kao i vlast Arapa , koji su nazvali naselje Kanija , - jo? nije dobro istra?ena, jer taj period nije pokriven pisanim izvorima. Za kratkotrajne arapske vlasti nad gradom, kr??ani su bili prinuđeni bje?ati i seliti se u planine. Bizant je povratio vlast nad gradom 961 godine n. e. Tada se po?elo sa izgradnjom sna?nih obrambenih zidova da se osujeti nova arapska invazija. Od tog doba Kanija je episkopsko sjedi?te.

Nakon ?etvrtog kri?arskog rata (1204) i pada Bizantskog carstva pod vlast kri?ara, ?itava Kreta je data Bonifaciju od Montferrata . On je pak odlu?io svoj novi posjed prodati Mle?anima za 100 srebrnih maraka 1252 godine. Ali su 1263 godine njihovi suparnici Genove?ani su na ?elu s malte?kim grofom Enricom Pescatoreom i uz pomo? lokalnih oto?kih snaga uspjeli preuzeti vlast.

No ve? 1285 godine mle?ani su se uspjeli vratiti na vlast, po njihovom povratku Kanija je izabrana za sjedi?te Rectora (Upravitelja) te oto?ke regije, grad se ubrzo razvio kao zna?ajno trgova?ko sredi?te plodnog poljoprivrednog kraja.

Mleta?ka vlast je ispo?etka bila kruta i stroga, ali vremenom se ustanovio jedna sretan spoj između mleta?ke kulture i gr?ko-pravoslavne tradicije. Grad je promijenio ime i postao La Canea , njegove zidine i utvrde su oja?ane, kao takve stoje do danas. U takav mleta?ko - gr?ki grad, po?ele su se doseljavati (osobito nakon pada Konstantinopolisa 1453 godine) brojne izbjeglice; sve?enici, umjetnici, redovnici tako da su time oja?ane njegove bizantinske karakteristike. U tom vremenu podignute su i mnoge zna?ajne građevine, i ostvarena brojna glazbena i pisana djela.

Svejedno ni mo?ni zidovi nisu sprije?ili turske snage da nakon svega dva mjeseca opsade zauzmu grad 1645 godine. Turci su se prvo iskrcali blizu manastira Gonia, kod mjesta Kisamos i oplja?kali ga i spalili. Khaniu su zauzeli 2. augusta 1645 Prilikom opsade i zauzimanja grada poginulo je puno ljudi, osobito turskih napada?a. Zbog toga je nastradao turski komandant kojeg su pogubili kad se vratio ku?i zbog gubitka 40 000 ljudi. Nakon uspostave otomanske vlasti, ve?ina crkava pretvarana je u d?amije, tako je dominikanska crkva sv. Nikola pretvorena u sredi?nju d?amiju Hunkar Camisi ).

Turci su također i gradili nove d?amije poput Kucuk Hasan Camisi d?amije kod luke. Pored sakralnih, gradili su i svjetovne objekte, naro?ito hamame (kupali?ta) i ?edrvane (fontane) po ?emu su turski gradovi bili poznati. Pa?a Krete, stolovao je u Kaniji koja je tako postala glavni oto?ki grad. Tursko stanovni?tvo grada naselilo je uglavnom isto?ne dijelove grada, naro?ito kvartove (mahale) Kasteli i Splancija.

Za vrijeme gr?kog rata za nezavisnost 1821 godine, Kanija je bila popri?te ?estokih sukoba između Grka i Turaka, sa puno ?rtava (osobito na gr?koj strani). Gr?ki episkop grada Kisamosa - Melhisedek Despotakis obje?en je na drvo u ?etvrti Splancija, zbog sudjelovanja u gr?kom ustanku. 1878 godine napravljen je Mir iz Halepa (kvart iz Kanije) po kojem su Kretskim kr??anima data i zajam?ena određena prava. Nakon toga dobar dio muslimanskog stanovni?tva Kanije se iselio.

Preostalo muslimansko stanovni?tvo se iselilo nakon Gr?ko turskog rata iz 1922 godine i velike razmjene stanovni?tva.

1898 godine - tada?nje velesile napravile su od grada Kanije glavni grad polunezavisne Dr?ave Krete ( Kritiki Politeia ), kojoj je na ?elu bio formalno princ đorđe , u Kaniji je stolovao i Visoki povjerenik za Kretu (stvarni vladar Krete). Tokom postojanja te dr?ave izdavan je vlastit novac i po?tanske marke, ovo kratko vrijeme u ?ivotu grada bio je vrlo plodno za grad Kaniju. To vi?e nije bio grad u izoliranom vilajetu na rubu Otomanskog carstva, ve? glavni grad dr?ave u kojem su se kri?ali utjecaji Evrope i Azije . U gradu su osnivana mnoga nova dru?tva i podizane brojne nove građevine. Iz tog doba gradska ?etvrt Halepa ima puno neoklasicisti?kih građevina, koje su podignute za ambasade i konzulate u tom vremenu.

No pravi cilj gr?kog stanovni?tva otoka bio je enosis (ujedinjenje) s Gr?kom, ?iji je pravi lider bio Venizelos, koji je bio u stalnoj opoziciji prema vladavini princa đođa nad Kretom. Nakon niza sukoba i Revolucije iz Terisosa 1905. godine , kojom je zba?en princ đorđe na mjesto vladara Krete doveden Alexandros Zaimis . Nakraju je 1908 godine Venizelos osnovao revolucionarnu vladu, koju su priznale i tada?nje velesile. Njegov izbor za premijera Gr?ke 1910 godine bio je posljednji korak do ujedinjenja Krete s Gr?kom 1. novembra 1913 Gr?ka zastava zavijorila se nad tvrđavom Firca u Staroj luci, uz prisustvo Elefteriosa Venizelosa i tada?njeg gr?kog kralja Konstantina.

• Elefterios Venizelos , bio je utjecajni gr?ki politi?ar, rođen i odrastao u mjestu Mournies, pored Kanije. Njegov grob nalazi se na brdu iznad Kanije.

Va?no razdoblje u povijesti grada bio je period Drugog svjetskog rata , - tada je grad Kanija okupirana od strane njema?kih snaga. Kod Kanije su se vodile ?estoke borbe za vrijeme njema?kog zra?nog desanta na Kretu u okviru Bitke za Kretu 1941 god., - britanske artiljerijske baterije imale su polo?aje na brdu Deksameni, ju?no od grada, odatle su tukle po njema?kim polo?ajima sve dok su imale municije. Gr?ki kralj đorđe II , jedno vrijeme boravio je u ?iroj okolici Kanije, u jednoj vili pored sela Perivolia, prije bijega od nacista u Egipat

Kanija je pretrpjela i ?estoka bombardiranja za rata, dobar dio stanovni?tva grada je zatvoren i pogubljen zbog ?estokog otpora njema?koj okupaciji.

?idovska zajednica Kanije do?ivjela je holokaust , dobar dio je otjeran u koncentracijske logore, naro?ito 1944 godine. Spletom tragi?nih okolnosti britanska mornarica torpedirala je brod Tanais , koji je prevozio ?idovske zarobljenike i tako ih pobila.

Administrativno sjedi?te preseljeno je iz Kanije 1971 godine u Iraklion .

• Rast stanovni?tva Kanije posljednjih desetlje?a.

Godina	Stanovni?tvo op?ine	Promjene
1981	47,471	-
1991	50,007	+2,536/5.34%
2001	53,373	+3,366/6.73%

Spomenici i znamenitosti iz ?etvrti Kasteli :

• Arheolo?ko nalazi?te Kanevaro na brdu Kasteli (iz minojskih vremena)
• Dijelovi bizantskih zidina
• Dijelovi mleta?kih zidina blizu obale
• Ostatci venecijanske Guvernerove pala?e ( Palazzo ) iz 17. vijeka
• Biv?i samostan Santa Maria de Miracoli ( 1615 . godina)
• Turski hamam| (kupali?te) u ulici Katre

Spomenici i znamenitosti iz ?etvrti Splancija :

• Dominikanski samostan Sv. Nikole (danas crkva Agios Nikolaos iz 14. vijeka )
• Crkva Sv. Roka, rani 17. vijek
• Crkva Agia Aikaterini, kasni 16. vijek
• Minaret iz dvori?ta crkve Sv. Nikole ("Hioughar Tzamissi")
• Turski ?edrvan (fontana), iz 18. vijeka

Spomenici i znamenitosti iz Topane i ?idovske ?etvrti :

• Zgrade Renier iz mleta?kog doba, kasni 16. vijek
• Crkva San Salvatore, iz 15. vijeka
• Turski hamam (kupali?te) u ulici Zambeliou.

Spomenici i znamenitosti iz luke :

• Svjetionik ( Faros , iz 15. vijeka
• Janji?arska d?amija ( Yiali Tzamissi , iz 17. vijeka
• Mleta?ko brodogradili?te ( Neoria , kasni 16. vijek
• Veliko brodogradili?te ( Megalo Arsenali , kasni 16. vijek
• Tvrđava Firca, po?etak i kraj 17. vijeka

Kanija ima puno obrazovnih i ista?ivala?kih institucija, najve?e i najzna?ajnije su;

• Tehni?ki Univerzitet Kreta [1] Arhivirano 2009-04-25 na Wayback Machine-u je najve?a i najvi?a obrazovna institucija Kanije sa svojih 2600 dodiplomskih i 700 diplomskih studenata. Na njemu postoje studiji iz; elektronike, ra?unalstva, ekologije, strojarstva, menegmenta, rudarstva, arhitekture i nauke. U budu?nosti se planira otvoriti studije građevinarstva i umjetnosti.
• U Kaniji djeluje i Odjel Tehnolo?kog edukacijskog instituta - Kreta , [2] ^{[ mrtav link ]}
• Mediteranski Agronomski Institut iz Kanije [3] Arhivirano 2006-08-19 na Wayback Machine-u

Pokreta?ke grane privrede Kanije su poljoprivreda i turizam, i u najnovije vrijeme visoko ?kolstvo i nauka.

U Kaniji rade konzulati slijede?ih zemalja;

•   Francuska
•   Njema?ka
•   Italija
•   ?vedska

Pored grada nalazi se Međunarodni aerodrom - Daskalogianis (nazvana tako po ustaniku protiv otomanske vlasti iz 18. vijeka ). Luka ima redovne direktne letove za Atenu , kao i brojne ?arter letove tokom turisti?ke sezone. Luka Souda koja se nalazi udaljena oko 7 km od Kanije je dana?nja glavna gradska luka sa dnevnim trajektnim linijama za Pirej .

• Elefterios Venizelos 1864-1936 (Predsjednik Gr?ke vlade; 1910-1920, 1924, 1928-1932, 1933, po mnogim anketama najzna?ajniji gr?ki politi?ar novijeg doba)
• Nana Mouskouri *1934 (poznata gr?ka i evropska pjeva?ica)

• Op?ina Kanija
• Nacionalna istra?iva?ka zaklada "Eleftherios K. Venizelos"
• Historija Kanije
• Prefekture Khanije ? Vodi? turisti?kog komiteta Arhivirano 2006-10-16 na Wayback Machine-u