Gy?r
[?øːr]
(
njema?ki
Raab
[?aːp]
;
srpskohrvatski
đur
),
grad
na
sjeverozapadu
Mađarske
od 129,372 stanovnika
[1]
Gy?r je
trgova?ko
-
industrijsko
-
obrazovni
i
administrativni centar
?upanije Gy?r-Moson-Sopron
i ?esti po veli?ini mađarski grad.
Geografske karakteristike
[
uredi
|
uredi kod
]
Gy?r le?i na
u??u
rijeke
Rabe
u
Dunav
, udaljen 116
km
od
Budimpe?te
i 129
km
od
Be?a
.
[2]
Pogled iz vazduha na centar grada
Historija
grada po?inje u
praistoriji
, kada se ovo podru?je prvi put naseljava
keltskim
plemenima. Kasnije naselje potpada pod vlast
Starog Rima
, utvrđuje se kao pograni?no i dobija ime
Arrabona
, iz ?ega su izvedeni nema?ki i slova?ki nazivi za grad (
Raab
, odnosno
Rab
).
Po dolasku
Mađara
u
Panoniju
na mestu dana?njeg grada obrazovalo se naselje oko napu?tene
starorimske
tvrđave. U
13. veku
razvoj naselja je prekinut najezdom
Mongola
, a potom napadima
?e?kih
kraljeva.
U drugoj polovini
16. veka
grad je pod udarom
Osmanlija
, koji ga dr?e nekoliko godina. Tokom
17. veka
Gy?r postaje pograni?no utvrđenje
habsbur?ke monarhije
na stalno nemirnoj granici ka
Osmanskom carstvu
. Ovakav polo?aj uslovio je ?esta razaranja, ?to se nepovoljno odrazilo na ?ivot u naselju i okolini.
Gy?r se
1683
. kona?no oslobadio
turske
opasnosti i po?inje se ponovo razvijati, pa je
1743
. dobio
status grada
. Grad u
18. veku
se brzo razvija i postaje va?no kulturno, privredno i upravno sredi?te. U to vreme zna?ajan ?inilac u gradu bili su malobrojni
Srbi
, iz kojih je danas sa?uvana srpska pravoslavna crkva.
Za
Revolucije 1848-49.
Gy?r, je bio u senci
Be?a
, i nije imao zna?ajnu ulogu, pa nije zna?ajnije stradao. Nakon
revolucije
grad se brzo podigao i uskoro dobio ?elezni?ku vezu sa
Budimpe?tom
i
Be?om
. Takođe, u ovo vreme podignute su mnoge nove građevine, a grad se i broj?ano pove?avao.
Nakon
Prvog svetskog rata
Gy?r je u?ao u okvir novoosnovane
mađarske republike
, gde grad postaje pograni?ni ?to usporava razvoj grada. Novi prekid desio se krajem
Drugog svetskog rata
kada je Gy?r stradao pri ulasku
sovjetske
vojske u grad krajem
1944
. Grad je ponovo obnovljen.
Tokom druge polovine veka grad je do?iveo ponovo razvoj i rast stanovni?tva (sa 70 hiljada posle rata na 120 hiljada po?etkom 90ih godina). Međutim, po?eo je zaostajati za drugim velikim gradovima u dr?avi, ?to bila posledica blizine "gvozdene zavese" (granica sa
Austrijom
). Tokom proteklih godina tranzicije, posle otvaranja
Mađarske
ka
Zapadu
, Gy?r se na?ao na veoma povoljnom polo?aju na glavnoj vezi sa najrazvijenim susedom
Mađarske
, pa je grad do?iveo razvoj i rast (za razliku od ve?ine drugih gradova u dr?avi).