ниэм.
Schweizerische Eidgenossenschaft
фр.
Confederation suisse
ит.
Confederazione Svizzera
ромш.
Confederaziun svizra
лат.
Confoederatio Helvetica
Швейцария Конфедерацията
|
|
|
Ы?ырыыта
:
Unus pro omnibus, omnes pro uno
(
Латин
)
[1]
≪One for all, all for one≫
|
?р?г?й ырыата
:
"
Swiss Psalm
"
|
 Location of Switzerland
|
| Киин куората
| Берн
[2]
|
| Largest city
|
Ц?рих
|
| Ил тыла
|
ниэмэс
,
француз тыла
,
итал
,
романш
[3]
|
| Олохтоохтор ааттара
|
Swiss
|
| Дьаhалтата
|
Direct democracy
Federal
parliamentary republic
|
| -
|
Federal Council
|
M. Leuenberger
P. Couchepin
(
Pres. 08
)
U.Maurer
M. Calmy-Rey
H.-R. Merz
(
V
P 08
)
D. Leuthard
E. Widmer-Schlumpf
|
| Independence
|
|---|
| -
|
Foundation date
|
1 August
[4]
1291
|
| -
|
de facto
|
22 September 1499
|
| -
|
Recognized
|
24 October 1648
|
| -
|
Restored
|
7 August 1815
|
| -
|
Federal state
|
12 September 1848
[5]
|
| Иэнэ
|
| -
|
Б?т?н
|
41,285 km²
(
136th
)
15,940
sq mi
|
| -
|
Уу
(
%
)
|
4.2
|
| Олохтоохторо
|
| -
|
2008
[6]
estimate
|
7,676,500 (
94th
)
|
| -
|
2000 census
|
7,288,010
|
| -
|
Олохтоох чи?э
|
181.4/km² (
61st
)
479,8/sq mi
|
| БИО
(
АКП
)
|
2007 estimate
|
| -
|
Total
|
$301.181 billion
[7]
(
38th
)
|
| -
|
Per capita
|
$41,264
[7]
(IMF) (
6th
)
|
| БИО
(номинал)
|
2007 estimate
|
| -
|
Total
|
$427.074 billion
[7]
(
19th
)
|
| -
|
Per capita
|
$58,513
[7]
(IMF) (
7th
)
|
| Дьини
(2000)
|
33.7 (
medium
)
|
| КСИ
(2007)
|
▲
0.955 (
high
) (
7th
)
|
| Валюта
|
Swiss franc
(
CHF
)
|
| Кэм зоната
|
CET
(
UTC
+1)
|
| -
|
Сайы??ы кэм
|
CEST
(
UTC
+2)
|
| Ил домен
|
.ch
|
| Телефон кода
|
+41
|
Швейцария
(официаллык
Швейцария Конфедерацията
) диэн
Ар?аа Эуропа
дойдута. Олохтоохторун ахсаана 7.6 м?л киhи, иэнэ 41,285 км². Швейцария
федерал республика
, 26
кантоннардаах
(штаттардаах). Киин куората
Берн
. Суолталаах куораттар:
Женева
,
Базель
уонна
Ц?рих
. Швейцария аан дойду ордук баай дойдуларын ахсааннарыгар киирэр.
Кирбиилэhэр
Германиялыын
хоту уонна хотугулуу-илин,
Франциялыын
ар?аа уонна хотугулуу-ар?аа,
Италиялыын
со?уруу уонна со?уруулуу-ар?аа,
Аустриялыын
уонна
Лихтенштайнныын
илин.
Альпа хайалара дойду сирин 60-ча быры?ыанын ылаллар уонна дойдуну хотугулуу-илинтэн со?уруулуу-ар?аа бы?а охсоллор. Швейцария хайа хайы?арынан дьарыгырар курортарынан биллэр, онтулара 200-тэн тахсалар, онтон сорохторо аан дойдуга саамай ?ч?гэйинэн аа?ыллалар.
Швейцария ?сс? к??ллэринэн (саамай биллэллэрэ Ц?рих, Тун уонна Женева к??ллэрэ), к?р?лгэннэринэн, ледниктарынан, минеральнай дь??ктэ ууларынан биллэр. Женева к??лэ Ар?аа Еуропа саамай улахан туу?а суох уу саппаастаа?ынан аатырар. Эуропа Рейн, Рона уонна Инн курдук улахан ?р?стэрэ Швейцаряи Альпатын хайаларыттан са?аланаллар.
Элбэх култуура бэйэ-бэйэтигэр дьайыыта Швейцария?а 4 ил тыла баарыгар тиэрдибит: ниэмэс (65 %), француз (20 %), итальянскай (9 %) уонна ретер-роман тыла (1 % кыра).
Олохтоохторун ахсаана 7 м?л ки?и. Онтон 20 % атын омук дьоно. Швейцарецтар ортотунан 79 саастарыгар диэри олороллор. Олохтоохторун 46 % католиктар, 40 % протестааннар, уоннаа?ылара ? атын итэ?эллээхтэр.
Швейцария 26 сувереннай кантонтан турар, ол кантоннартан ??э иккилии полукантонтан тураллар. Бу кантоннар Конфедерация?а хобоммуттар. Хас биирдии кантон ту?унан сокуоннаах, нолуок систиэмлээх, ??рэ?ирии систиэмэлээх, сууттаах. Федеральнай бырабыыталыстыба тас политиканы, тас эргиэни дьа?айар, дойду к?м?скэлинэн дьарыктанар.
Ниэмэстии са?арар кантоннар:
- Ааргау
- Аппенцель-Ауссерроден
- Аппенсель-Иннерроден
- Базель-Ланд
- Базель-Штадт
- Берн
- Гларус
- Граубюнден
- Люцерн
- Санкт-Галлен
- Золотурн
- Тургау
- Нидвальден
- Обвальден
- Ури
- Цуг
- Швиц
- Шаффхаузен
- Ц?рих
Француузтуу са?арар кантоннар:
- Вале
- Во
- Женева
- Невшатель
- Дьура (Jura)
Итальянскайдыы са?арар кантон:
Икки тыллаах кантон (ниэмэстии уонна французтуу):
Швейцария Эуропа сойуу?угар киирбэт. Ол гынан баран к???л атыы ту?унан ЭС кытта с?б?лэ?нээх, уонна элбэх дойдулар ыккардыларынаа?ы с?б?лэ?нэрдээх, онон атыы-эргиэн уонна ??? о?оруута к???лл?к ыытыллар. Онон Швейцария политика ?тт?нэн Эуропаттан тутулуга суох эрээри Эуропа рыынагар толору киирэ сылдьар. Эуропа?а табаар киллэриитинэе Швейцария ???с миэсэ?э турар, Эуропа табаарын ту?аныытынан иккис миэстэлээх.
- ↑
The motto is traditional; it is not defined by law.
- ↑
De jure
≪federal city≫;
de facto
capital. Because of historical federalist sensibilities, Swiss law does not designate a formal capital, and some federal institutions such as courts are located in other cities.
- ↑
Federal Constitution
, article 4, ≪National languages≫ :
National languages
are German, French, Italian, and
Romansh
;
Federal Constitution
, article 70, ≪Languages≫, paragraph 1: The
official languages
of the Confederation are German, French, and Italian. Romansh shall be an official language for communicating with persons of Romansh language.
- ↑
Traditional. The
Federal Charter
only mentions ≪early August≫ and the treaty is a renewal of an older one, now lost.
- ↑
A
solemn declaration of the Tagsatzung
declared the Federal Constitution adopted on 12 September 1848. A
resolution of the Tagsatzung
of 14 September 1848 specified that the powers of the institutions provided for by the 1815 Federal Treaty would expire at the time of the constitution of the
Federal Council
, which took place on 16 November 1848.
- ↑
Current population and population growth
, Source: Annual Population Statistics (ESPOP), Swiss Federal Statistical Office.
- ↑
7,0
7,1
7,2
7,3
Report for Selected Countries and Subjects
.