Адольф Хитлер ( ниэм. Adolf Hitler ) ( Муус устар 20 1889 , Браунау ам Инн , Аустрия-Мадьаар ? Муус устар 30 1945 , Берлин , Германия ) диэн Германия политига, Нацист партиятын басхана. 1933-1945 сс. Германия тоталитар басхана уонна канцлера . Аустрияттан т?р?ттээх.

Хитлер Бастакы аан дойду сэриитин кыттыылаа?а (бастаан саллаат, онтон ефрейтор). 1919 с. Нацист партиятыгар кыттыспыта, 1921 с. партия басхана буолбута. 1923 с. Бавария?а буолбут сатамматах пиибэ путчун тэрийбитэ, ол иhин хаайыыга угуллубута. 1933 c. Германия канцлера буолар. Сотору кэминэн Ваймар Республикатын оннугар ???с Райх тэриллэр.

Хитлер б?т?н Эуропаны Нацист Германиятыгар бас билиннэрэр санааланар. Ол иhин тас политика?а кини аар дьо??о аналлаах "олох куйаарын" ( Lebensraum ) баhылыыр суолга турунар. Ол соругун ситиhэргэ дойду бары к??стэрин уонна кыахтарын кэлэр улахан сэриигэ анаан мунньар. 1939 с. нацист армията Польша?а саба т??эр, Холбоhуктаах Хоруоллук уонна Франция Германия?а сэриини биллэрэллэр, ол курдук Иккис аан дойду сэриитэ са?аланар.

Кэлэр ?с сыл устата, Германия уонна кини кыттыгастара Эуропа, Хоту Африка , Илин , Со?уруулуу-илин Азия уонна Чуумпу океан улахан ?тт?лэрин баhылыыллар. 1941 с. Германия Сэбиэт Холбоhугар саба т??эр. Сэрии б?т?н т?м?г?нэн Германия уонна кини кыттыгастара хоттороллор. Нацистар сэрии тухары кимэн киирбит дойдуларын олохтоохторун утары элбэх буруйдары о?орбуттара, 17 млн кэри?э киhини ?л?рб?ттэрэ, олортон 6 млн дьэбэриэйдэр ( Холокост ).

1945 c. муус устар 30 , Берлины ылыы кыргыhыытын кэмигэр, Хитлер ойо?унуун Ева Брауннуун (кинилэр икки хонук иннинэ холбоспуттара) бэйэ?э тиийинэн ?лб?ттэрэ