Dante Aligheri
a l'e un dij pi grand e important poeta an
lenga italian-a
.
A l'era nassu a
Firense
del 1265, probabilman a la fin del meis ed maj, da na veja
famija
dla cita noblessa fiorentin-a ch'a sostnisia ij
guelf
.
A l'e stait escole al convent
fransescan
ed Santa Cros a Firense.
Ij so studi classich a ancludio la retorica e l'art de scrive bin.
Peui a l'e orientasse tost vers la
literatura
e la
poesia
: a l'ha studia
Virgili
,
Ovidi
, le canson dij
trovie
provensaj, ij poeta sicilian dla cort ed
Federich II Hohenstaufen
e dzortut
Guido Cavalcanti
, el gran poeta fiorentin ed soa epoca.
A l'e
mariasse
con Gemma Donati e a l'ha avu tre o quatr masna.
A l'e anscrivusse a l'Art dij medich e dij farmacista e a l'ha studia la
filosofia
.
Del 1300 a l'e stait elegiu prior, un dij pi aut ufissi munissipaj, e a l'ha pija na part ativa a la vita
politica
.
A l'era member del
parti
dij guelf, antlora partagia an doe fassion oposte: ij Bianch, dirigiu da
Vieri Cierchi
, ch'a l'avio la magioransa al parlament ed la sita, e ij Neir, ch'a argropavo le veje famije
conservatris
, con a cap
Corso Donati
.
Chiel a l'era Bianch e, ant ij doi agn apress, a l'ha adota na posission antipapal radical contra
Bonifass VIII
(che peui a arpresentra ant l'Infern).
Del 1301 el re 'd Fransa
Carl ed Valois
, ciama dal
vesco
ed
Roma
, a l'ha ocupa Firense, permetend l'artorn dij Neir, ch'a j'ero stait escassa.
A l'e antlora ch'a l'e staita pernonsia la famosa sentensa contra Dante e j'amis ed so parti: esili a
vita
, condana a
mort
an sel faro an cas d'artorn.
Antlora del 1302 Dante a l'e parti da soa sita e a l'e pi nen tornaje.
A l'ha passa so esili an vaire cort prinsipesche.
A l'e mort a
Ravenna
el 14 de stember del 1321.
As trovava a la cort del prinsi
Guido da Polenta
, andoa durant ij doi darie agn a l'era stait segretari e professor ed poesia e ed retorica.
A l'e stait sotra ant na cita capela dla
cesa ed San Fransesch
a Ravenna.
Dante a l'e stait n'esponent del
Dolce Stil Novo
.
La
Divin-a Comedia
, soa ciadeuvra, a l'e considera 'l pi important poema italian dl'
Eta ed mes
.
- Epopea monumental an tre part. Chiel a l'avia antitolala mach
Comedia
; l'agetiv
divin-a
a l'e stait gionta pi tard da
Boccaccio
.
- Convivio
(1304?1307)
- De Monarchia
(1312-1313, trata politich)
- Epistole
(1315-1317)
- Egloghe
(1319-1320)
- Questio de aqua et terra
(1320)
Dante a l'e stait sernu coma figura sij doi
Euro
italian.
|
|