Dante Alighieri

Da Wikipedia.
Vos an lenga piemonteisa
Per amprende a dovre 'l sistema dle parla locaj ch'a varda si .
Dante, fresch ed Giotto

Dante Aligheri a l'e un dij pi grand e important poeta an lenga italian-a .

Note biografiche [ modifica | modifiche la sorgiss ]

A l'era nassu a Firense del 1265, probabilman a la fin del meis ed maj, da na veja famija dla cita noblessa fiorentin-a ch'a sostnisia ij guelf .
A l'e stait escole al convent fransescan ed Santa Cros a Firense. Ij so studi classich a ancludio la retorica e l'art de scrive bin. Peui a l'e orientasse tost vers la literatura e la poesia : a l'ha studia Virgili , Ovidi , le canson dij trovie provensaj, ij poeta sicilian dla cort ed Federich II Hohenstaufen e dzortut Guido Cavalcanti , el gran poeta fiorentin ed soa epoca.

A l'e mariasse con Gemma Donati e a l'ha avu tre o quatr masna.
A l'e anscrivusse a l'Art dij medich e dij farmacista e a l'ha studia la filosofia .

Del 1300 a l'e stait elegiu prior, un dij pi aut ufissi munissipaj, e a l'ha pija na part ativa a la vita politica . A l'era member del parti dij guelf, antlora partagia an doe fassion oposte: ij Bianch, dirigiu da Vieri Cierchi , ch'a l'avio la magioransa al parlament ed la sita, e ij Neir, ch'a argropavo le veje famije conservatris , con a cap Corso Donati . Chiel a l'era Bianch e, ant ij doi agn apress, a l'ha adota na posission antipapal radical contra Bonifass VIII (che peui a arpresentra ant l'Infern).
Del 1301 el re 'd Fransa Carl ed Valois , ciama dal vesco ed Roma , a l'ha ocupa Firense, permetend l'artorn dij Neir, ch'a j'ero stait escassa. A l'e antlora ch'a l'e staita pernonsia la famosa sentensa contra Dante e j'amis ed so parti: esili a vita , condana a mort an sel faro an cas d'artorn. Antlora del 1302 Dante a l'e parti da soa sita e a l'e pi nen tornaje. A l'ha passa so esili an vaire cort prinsipesche.
A l'e mort a Ravenna el 14 de stember del 1321. As trovava a la cort del prinsi Guido da Polenta , andoa durant ij doi darie agn a l'era stait segretari e professor ed poesia e ed retorica. A l'e stait sotra ant na cita capela dla cesa ed San Fransesch a Ravenna.

Soa produssion literaria [ modifica | modifiche la sorgiss ]

Dante a l'e stait n'esponent del Dolce Stil Novo .
La Divin-a Comedia , soa ciadeuvra, a l'e considera 'l pi important poema italian dl' Eta ed mes .

Euvre prinsipaj [ modifica | modifiche la sorgiss ]

De vulgari eloquentia , 1577
Epopea monumental an tre part. Chiel a l'avia antitolala mach Comedia ; l'agetiv divin-a a l'e stait gionta pi tard da Boccaccio .
  • Convivio (1304?1307)
  • De Monarchia (1312-1313, trata politich)
  • Epistole (1315-1317)
  • Egloghe (1319-1320)
  • Questio de aqua et terra (1320)

Curiosita [ modifica | modifiche la sorgiss ]

Dante a l'e stait sernu coma figura sij doi Euro italian.