Niektore z zamieszczonych tu informacji wymagaj? weryfikacji . Uwagi: Risorgimento znaczy po włosku odrodzenie, a ruch istniał ju? przed 1859 r. (m.in. w 1848 r.). Dokładniejsze informacje o tym, co nale?y poprawi?, by? mo?e znajduj? si? w dyskusji tego artykułu . Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tego artykułu.

Zjednoczenie Włoch ( wł.   Risorgimento , dosł. ?odradzanie si?” ^[1] ) ? proces jednoczenia pa?stw Połwyspu Apeni?skiego pod władz? Krolestwa Sardynii , zapocz?tkowany w 1859 r. i stanowi?cy kilkunastoletni okres w historii Włoch .

Wydarzenia poprzedzaj?ce [ edytuj | edytuj kod ]

Po okresie Wiosny Ludow utrzymane zostały d??enia ludno?ci pa?stw włoskich do odzyskania niepodległo?ci. Na całym Połwyspie Apeni?skim władz? obj?ły rz?dy powołane po kongresie wiede?skim , a obalone w okresie wyst?pie? Wiosny Ludow. Stro?em dotychczasowego układu sił było Cesarstwo Austrii , ktore utrzymywało wpływy w kilku ksi?stwach oraz Pa?stwie Ko?cielnym .

W wi?kszo?ci pa?stw włoskich rz?dzili konserwaty?ci, a społecze?stwo było pozbawione praw politycznych. Władca Krolestwa Piemontu i Sardynii , Wiktor Emanuel II (od 1849, ur. 1820, zm. 1878), starał si? o rozszerzenie swoich wpływow w połnocnych Włoszech. Aby osi?gn?? cel, odwołał si? do poczucia ?wiadomo?ci narodowej Włochow. Ruch ideowy Risorgimento miał na celu pobudzenie ?wiadomo?ci narodowej Włochow i poczucia jedno?ci, a tak?e walki z obcym panowaniem i d??e? do zjednoczenia poszczegolnych włoskich ksi?stw, jak te? likwidacj? absolutyzmu .

Znaczenie Piemontu wzrosło po obj?ciu w roku 1852 stanowiska premiera przez Camillo Cavoura , ktory chciał zjednoczy? Włochy w celu zniesienia ceł mi?dzy pa?stwami włoskimi, co miało pobudzi? rozwoj gospodarczy. Najwi?ksz? przeszkod? na drodze do zjednoczenia była obecno?? Austrii. Cavour rozbudował armi?, ale wiedział, ?e Piemont nie poradzi sobie z silnym s?siadem. Dlatego zbli?ył si? politycznie do Cesarstwa Francji Napoleona III Bonaparte . Było to na r?k? rownie? Napoleonowi III, ktory miał własne interesy polityczne w Austrii.

Udział Krolestwa Sardynii w wojnie krymskiej przyniosł korzy?ci polityczne i pozwolił na zawarcie sojuszu obronnego z Francj? w 1858 r. w Plombieres . Francja gwarantowała w nim pomoc Sardynii, jednak tylko w wypadku agresji austriackiej. Sardynia, chc?c sprowokowa? Austri? do wypowiedzenia wojny, zacz?ła si? zbroi?.

Podział polityczny terytorium obecnych Włoch w połowie lat 50. XIX wieku ^[2]

Zjednoczenie Włoch i zniesienie Pa?stwa Ko?cielnego [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Wojna francusko-austriacka .

W 1859 r. Austria wypowiedziała wojn? Sardynii, ktorej z pomoc? przyszła Francja. Armia austriacka została pobita w bitwach pod Magent? i Solferino . Zwyci?stwa wojsk francusko-sardy?skich wywołały entuzjazm w?rod mieszka?cow Włoch, ktorzy demonstracjami starali si? nakłoni? panuj?cych do zjednoczenia. Napoleon III nie chciał zbytnio osłabia? Austrii, dlatego w lipcu 1859 r. doszło do zawarcia traktatu w Villafranca . Na mocy tego traktatu Austria utraciła jedynie Lombardi? , ktor? Francja zgodnie z układem w Zurychu przekazała Sardynii w zamian za Nice? i Sabaudi? . Za zgod? Napoleona III tereny ?rodkowych Włoch tak?e zostały wł?czone do Krolestwa Sardynii.

W 1860 r. Giuseppe Garibaldi (ur. 1807, zm. 1882) rozpocz?ł organizacj? wyprawy, ktorej celem było opanowanie Krolestwa Obojga Sycylii . Cho? wyprawa była organizowana za przyzwoleniem Wiktora Emanuela, krol oficjalnie si? od niej odci?ł. Nie ma te? jasno?ci, czy władca nie chciał si? pozby? Garibaldiego, znanego ze swoich republika?skich i rewolucyjnych pogl?dow, wysyłaj?c go z samobojcz? misj?. Ostatecznie wyprawa tysi?ca , nazwana od liczebno?ci i stroju ludzi Garibaldiego, ruszyła w maju tego roku na podboj południa połwyspu. Garibaldi opanował sam? Sycyli? w ci?gu dwoch tygodni, był to efekt poparcia miejscowej ludno?ci oraz rozkładu armii neapolita?skiej. We wrze?niu 1860 r. krol Obojga Sycylii Franciszek II Burbon uciekł z Neapolu . W przeprowadzonym w mi?dzyczasie plebiscycie na terenie opanowanego kraju ludno?? wyraziła wol? zjednoczenia z reszt? Włoch. W pa?dzierniku Garibaldi spotkał si? z krolem Wiktorem Emanuelem, pozdrawiaj?c go tytułem krola Włoch . Na południe Włoch wojska sardy?skie wkroczyły przez terytorium Pa?stwa Ko?cielnego , ktore w porozumieniu z Napoleonem III okrojono, pokonuj?c wcze?niej militarnie siły papieskie ( bitwa pod Castelfidardo 18 wrze?nia 1860).

W marcu 1861 r. ogłoszono powstanie Krolestwa Włoch , ktorego władc? został Wiktor Emanuel II .

W 1866 r. w wyniku wojny prusko-austriackiej uzyskano Wenecj? , zdobycie przez wojska włoskie Rzymu (stolicy Pa?stwa Ko?cielnego ) miało za? miejsce 20 wrze?nia 1870.

  Osobny artykuł: Ofensywa włoska w Pa?stwie Ko?cielnym .

Papie? Pius IX sam ogłosił si? ?wi??niem Watykanu”. Wkrotce potem Rzym został obwołany przez parlament now? stolic?.

Skutki [ edytuj | edytuj kod ]

Skutki zjednoczenia Włoch:

• likwidacja Pa?stwa Ko?cielnego (istniej?cego z przerwami od 754 r., 755 r. lub 756 r.)
• zmiana mapy politycznej Europy
• Trydent i Istria stały si? terenem irredenty , czyli ruchu na rzecz przył?czenia do wyzwolonych Włoch
• powstanie w Europie kolejnego mocarstwa, d???cego do nowego podziału kolonialnego

Viva V.E.R.D.I.! ? Risorgimento w operze ^[7] [ edytuj | edytuj kod ]

Ruchy narodowowyzwole?cze oraz d??enie do zjednoczenia Włoch spowodowały tak?e zainteresowanie publiczno?ci operowej utworami o charakterze patriotycznym. Kompozytorem, w ktorego dziełach dostrze?ono odpowied? na te potrzeby, był Giuseppe Verdi . Pocz?tek jego kariery przypadł na lata czterdzieste XIX wieku i cho? dwie pierwsze opery nie przyniosły oszałamiaj?cych sukcesow, to po premierze Nabochodonozora Włosi obwołali go kompozytorem narodowym. Analogia mi?dzy uciskanymi w niewoli ?ydami, a sytuacj? w kraju była oczywista, niezale?nie od kompozytora, ktory cho? był republikaninem i z pewno?ci? widział t? analogi?, to raczej nie miał intencji skomponowania politycznej sztuki. Chor Va, pensiero ju? nast?pnego dnia po premierze zacz?ł zyskiwa? popularno?? i wkrotce stał si? pie?ni? znan? w całych Włoszech. Niektorzy dopatrywali si? w nim nawet zaszyfrowanego hymnu narodowego. Tak?e jego Lombardczycy na pierwszej wyprawie krzy?owej ( I Lombardi alla prima crociata ) silnie nawi?zuj? do ruchow zjednoczeniowych, a autor libretta obu tych oper, Temistocle Solera , sam brał czynny udział w ruchu wyzwole?czym; ze sceny padaj? słowa ?wi?ty kraj b?dzie dzi? nale?e? do nas . Z kolejnych oper Verdiego trzeba wymieni? te? Bitw? pod Legnano ( La battaglia di Legnano ), a tak?e inne dzieła, np. Ernaniego i Attyl? , w ktorych padaj? z kolei słowa Włochy niech pozostan? moje .

Okrzyk Viva Verdi! jest odczytywany nie tylko jako aplauz dla samego kompozytora, ale rownie? jako Niech ?yje Wiktor Emanuel ? Krol Włoch! ( Viva V ittorio E manuele R e D’I talia! ). Kompozytor w li?cie do swojego librecisty, Francesca Marii Piawego , pisał nast?puj?co:

Gioacchino Rossini nazywał zreszt? swojego młodszego koleg? ?muzykiem w hełmie” ( wł. ?musicista con l’elmo”).

W 1861 r. Giuseppe Verdi został wybrany posłem do pierwszego włoskiego parlamentu .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Muzeum Narodowe Risorgimento w Turynie

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Galeria map [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Radziwiłł Anna, Roszkowski Wojciech, Historia dla maturzysty, wiek XIX , Zakres rozszerzony, wyd. WSzPWN