Zamek w Korniku

nr rej. 2422/A z 12 marca 1930
Zamek w Korniku z lotu ptaka
Pa?stwo	Polska
Wojewodztwo	wielkopolskie
Miejscowo??	Kornik
Typ budynku	zamek
Uko?czenie budowy	1. połowa XV wieku
Poło?enie na mapie Kornika Zamek w Korniku
Poło?enie na mapie Polski Zamek w Korniku
Poło?enie na mapie wojewodztwa wielkopolskiego Zamek w Korniku
Poło?enie na mapie powiatu pozna?skiego Zamek w Korniku
Poło?enie na mapie gminy Kornik Zamek w Korniku
52°14′38″N   17°05′26″E / 52,243889   17,090556
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Korniku ? zabytkowy ^[1] zamek w Korniku , w wojewodztwie wielkopolskim .

Rezydencja historycznych rodow Gorkow i Działy?skich . Obecnie siedziba muzeum i Biblioteki Kornickiej PAN . Pocz?tki zamku si?gaj? ?redniowiecza , jego obecny kształt pochodzi z połowy XIX wieku. 11 lipca 2011 roku obiekt uznany został za Pomnik historii Polski ^{[2] [3]} .

Od ?redniowiecza do Białej Damy [ edytuj | edytuj kod ]

Według niektorych opracowa? pierwotna budowla obronna została wzniesiona w XIV w. z inicjatywy Wyszoty, brata pozna?skiego biskupa Mikołaja z Kornika . Teza ta jednak nie znajduje potwierdzenia w ?rodłach, a pierwszy dokument dotycz?cy budowy zamku (kontrakt z cie?l? Mikołajem) pochodzi z 1426. Uko?czona prawdopodobnie ok. 1430 budowla, posadowiona na bagiennej wyspie, otoczona była fos? , dost?p do niej był mo?liwy przez most zwodzony oraz spuszczan? okut? krat?. Do dzi? z tego okresu zachowały si? stare mury i piwnice obiektu. W 1565 Stanisław Gorka przebudował gotycki zamek na renesansow? rezydencj? przez zabudowanie wewn?trznego dziedzi?ca przez poł?czenie wszystkich budynkow i pokrycie ich dachem łamanym. Cz??? reprezentacyjna i brama wjazdowa zlokalizowana na stronie połnocnej posiadała po obu stronach baszty. Pozostawiono most zwodzony. Od 1592 Zamek w Korniku był reprezentacyjn? siedzib? rodu Gorkow , jednego z najpot??niejszych rodow magnackich Wielkopolski doby renesansu i reformacji. W 1574 go?cił tu Henryk Walezy , przeje?d?aj?cy przez Kornik w drodze na koronacj? do Krakowa ^[5] .

Po bezpotomnej ?mierci Stanisława Gorki w 1592 zamek przeszedł w posiadanie Czarnkowskich , a w 1610 został sprzedany przez Andrzeja Czarnkowskiego Zygmuntowi Grudzi?skiemu. Od 1676 zamek był własno?ci? rodu Działy?skich .

Pierwsz? wybitn? przedstawicielk? rodu Działy?skich była Teofila z Działy?skich Szołdrska-Potulicka (1714-1790). Po ?mierci pierwszego m??a Stefana Macieja Szołdrskiego i rozwodzie z drugim Aleksandrem Potulickim Teofila od połowy XVIII w. po?wi?ciła swoje ?ycie sprawie rozwoju kulturalnego i gospodarczego Kornika i przebudowie rezydencji na barokowy pałac. Obok zamku urz?dziła ogrod w stylu francuskim (obecnie, po przebudowie w XIX w., arboretum ), utworzyła szkołki drzew i zwierzyniec z egzotycznymi ro?linami i zwierz?tami, dbała o rozwoj miasta, sprowadzaj?c do? niemieckich rzemie?lnikow-kolonistow ^[5] .

Namalowany przez A. Pesne portret Teofili w białej sukni, do dzisiaj zachowany w zamku, dał pocz?tek legendzie o Białej Damie ? jednym z najsłynniejszych duchow w polskich zamkach.

Przebudowa zamku przez Tytusa Działy?skiego [ edytuj | edytuj kod ]

Po ?mierci Teofili Potulickiej Zamek w Korniku przez krotki czas był w r?kach Szołdrskich , na mocy wyroku s?dowego w 1801 został jednak zwrocony Działy?skim. Rezydencj? obj?ł najpierw Ksawery Szymon Działy?ski , a od 1826 jego syn Tytus Działy?ski herbu Ogo?czyk .

Z powodu zaanga?owania w powstanie listopadowe Tytus został ukarany przez władze pruskie konfiskat? maj?tku. Do Kornika mogł wroci? z Galicji dopiero w 1839, po wygranym procesie o zwrot dobr ^[5] .

Tytus Działy?ski planował całkowit? przebudow? zamku jeszcze przed powstaniem listopadowym. Zamawiał zwi?zane z tym projekty u Antonia Corazziego , Henryka Marconiego i Karla-Friedricha Schinkla . Po powrocie do Kornika przebudował zamek w stylu neogotyku angielskiego , zachowanym do dzisiaj. Podczas przebudowy najwi?cej zaczerpn?ł z projektu Schinkla, tworczo go jednak modyfikuj?c we wspołpracy z architektem Marianem Cybulskim ^{[3] [5]} .

W zamiarze Tytusa Działy?skiego, jednego z czołowych działaczy nurtu pracy organicznej w Wielkopolsce, zamek miał by? nie tylko prywatn? rezydencj?, lecz słu?y? narodowi jako biblioteka i muzeum. Tytus zapocz?tkował gromadzenie starodrukow i r?kopisow (m.in. Chopina, Mickiewicza, Bonapartego), ktore do dzisiaj s? przechowywane w Bibliotece Kornickiej . Ogrod w stylu francuskim Teofili Potulickiej przekształcił w park w stylu romantycznym ? obecne arboretum.

Kornik po ?mierci Tytusa Działy?skiego [ edytuj | edytuj kod ]

Po nagłej ?mierci Tytusa Kornik znalazł si? w r?kach jego syna Jana . Jan kontynuował prace w zamku, bardziej interesował si? jednak rozbudow? rezydencji swojej ?ony Izabeli z Czartoryskich w Gołuchowie . Po bezpotomnej ?mierci Jana w 1880 zamek odziedziczył jego siostrzeniec, Władysław Zamoyski . Ten, jako obywatel francuski, w 1885 został zmuszony do opuszczenia Kornika ( rugi pruskie ) i zamieszkał w Galicji (w Ku?nicach w Zakopanem), gdzie zasłu?ył si? m.in. w walce o polsko?? Morskiego Oka. Do Kornika powrocił dopiero w 1920. W 1924, tu? przed ?mierci?, bezdzietny Zamoyski przekazał całe swoje dobra, w tym zamek wraz z imponuj?c? kolekcj? dzieł sztuki, zbiorami bibliofilskimi i ogrodem dendrologicznym ( Arboretum Kornickie ) narodowi polskiemu. Darowizn? zarz?dzała fundacja ? Zakłady Kornickie ”. W czasie II wojny ?wiatowej zbiory w znacznej cz??ci zostały rozgrabione. Fundacja ?Zakłady Kornickie”, jak i inne w PRL, została zlikwidowana w 1953, w 2001 została reaktywowana na mocy ustawy ^[5] .

Architektura zamku [ edytuj | edytuj kod ]

Obecny kształt zamku nawi?zuje do neogotyku angielskiego , jednego z historyzuj?cych stylow popularnych w XIX w.

Głowne wej?cie do zamku znajduje si? od strony połnocnej. Charakterystyczn? cech? jest zwie?czenie głownego okna nad wej?ciem łukiem Tudora z herbem Ogo?czyk ^[6] . Portal wej?ciowy flankowany po bokach oknami ozdobionymi herbami Ogo?czyk Tytusa Działy?skiego (L) i Jelita jego Celestyny z Zamoyskich (P) ^[6] .

Jeszcze do okresu mi?dzywojennego do zamku wchodziło si? przez tak zwany ?babiniec”, przedsionek w kształcie barbakanu, wyburzony w latach 1925?1939.

Strona zachodnia to rozbudowany architektonicznie taras z widokiem na jezioro Kornickie i ?Zwierzyniec”.

Strona południowa jest zdominowana przez łuk indyjski, wzorowany prawdopodobnie na Pawilonie Krolewskim w Brighton , a po?rednio na muzułma?skiej architekturze Indii (łuk w Korniku nosi wyra?ne podobie?stwo do łukow Tad? Mahal ).

Od strony wschodniej nad zamkiem wznosi si? neogotycka wie?a, swoj? elewacj? z czerwonej cegły kontrastuj?ca z reszt? zamku, wybudowana dopiero podczas przebudowy zamku przez Tytusa Działy?skiego.

Przy wje?dzie do zamku stoj? zabytkowe oficyny oraz wozownia .

Wn?trza [ edytuj | edytuj kod ]

Obecnie w zamku mie?ci si? muzeum z wieloma unikatowymi eksponatami, m.in. meble ro?nych stylow i epok , obrazy mistrzow polskich i europejskich, rze?by, kolekcje numizmatyczne, militaria polskie i wschodnie, wyroby rzemiosła artystycznego z porcelany i srebra . Najokazalszym wn?trzem rezydencji jest Sala Maureta?ska, nawi?zuj?ca do Dziedzi?ca Lwow w Alhambrze , pocz?tkowo przeznaczona na bibliotek?, po?niej na sal? muzealn?, do dzisiaj eksponuj?ca pami?tki narodowe. W pokoju pod wie?? eksponowane s? te? zbiory etnograficzne i przyrodnicze przywiezione przez Władysława Zamoyskiego z Australii i Oceanii ^[3] .

Zamek jest te? siedzib? Biblioteki Kornickiej PAN , jednej z najwi?kszych bibliotek w Polsce.

Legenda Białej Damy [ edytuj | edytuj kod ]

Biał? Dam? ukazuj?c? si? w komnatach kornickiego zamku jest Teofila Działy?ska . W XIX w. w?rod okolicznej ludno?ci zacz?to opowiada?, ?e krotko przed połnoc? Teofila wychodzi z ram portretu wisz?cego w Sali Jadalnej i przechodzi do parku, w ktorym czeka na ni? je?dziec na czarnym koniu. Wspolnie przemierzaj? parkowe aleje i znikaj? z pierwszym promieniem sło?ca ^[5] .

Numizmatyka [ edytuj | edytuj kod ]

W 1998 roku wydano dwie monety okoliczno?ciowe z wizerunkiem zamku. Monety te miały nominały 2 zł i 20 zł (monet? o nominale 2 zł wyemitowano w nakładzie 400 000 sztuk, za? monet? o nominale 20 zł wyemitowano w nakładzie 20 000 sztuk). Monety te wchodz? w skład serii monet Zamki i Pałace w Polsce ^[7] .

Galeria [ edytuj | edytuj kod ]

• 
  Zamek w Korniku o zachodzie sło?ca
• 
  Portal z herbami Ogo?czyk i Jelita
• 
  Herb Ogo?czyk Tytusa Działy?skiego
• 
  Herb Jelita jego ?ony
• 
  Herby Giedyminowiczow, Polski, Pogo?
• 
  Zamek w czasach Białej Damy ^[8]
• 
  Zamek na litografii Napoleona Ordy
• 
  Zamek od strony południowej
• 
  Neogotycka wie?a, od strony wschodniej
• 
  Wn?trze zamku
• 
  Oficyny koło zamku w Korniku
• 
  Fasada ogrodowa (południowa)
• 
  Wschodnia strona

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Marceli Kosman: Opowie?ci Kornickie . Pozna?: Wydawnictwo Pozna?skie , 1983. ISBN  83-210-0382-6 . brak strony w ksi??ce
• Ro?a K?sinowska: Zamek w Korniku . Kornik: BK PAN, 1998. ISBN  83-85213-21-X . brak strony w ksi??ce
• Stanisław Sierpowski (red.): Kornik ? skarbiec kultury i przyrody . Christian Parma (zdj?cia). Marki: Parma Press, 2007. ISBN  978-83-7419-093-0 . brak strony w ksi??ce
• Pami?tnik Biblioteki Kornickiej ? czasopismo naukowe , organ Biblioteki Kornickiej. Od 1929 r. do 2009 r. ukazało si? 29 zeszytow.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Strona Biblioteki Kornickiej PAN ? Zamek w Korniku
• Fotografie zamku . galeriawielkopolska.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-14)].
• Archiwalne widoki i publikacje o zamku w bibliotece Polona