Zamachy w Gwinei Bissau (2009) ? seria dwoch zamachow wojskowych w Bissau w dniu 1 i 2 marca 2009 , w ktorych zgin?li prezydent Gwinei Bissau Joao Bernardo Vieira oraz szef sztabu sił zbrojnych generał Batista Tagme Na Wai.

1 marca 2009 nieznani sprawcy przeprowadzili zamach bombowy na siedzib? sił zbrojnych, w wyniku ktorego zgin?ł szef sztabu Batista Tagme Na Wai. Nast?pnego dnia, w odwecie za t? ?mier?, zbuntowani ?ołnierze dokonali zamachu na posiadło?? prezydenta Vieiry, w czasie ktorego poniosł on ?mier?.

Geneza konfliktu [ edytuj | edytuj kod ]

Gwinea Bissau , w ci?gu swej krotkiej historii od czasu uzyskania niepodległo?ci w 1974, wielokrotnie do?wiadczała zamachow i przewrotow wojskowych. ?aden z jej przywodcow czy prezydentow nie zako?czył sprawowania władzy w sposob pokojowy, zgodny z konstytucj?. Prezydent Vieira rownie? doszedł do władzy na skutek zamachu stanu w 1980 i został jej pozbawiony w taki sam sposob w 1999.

Przyczyn? zamachow z marca 2009 był narastaj?cy konflikt o władz? mi?dzy prezydentem Vieir? a szefem sztabu sił zbrojnych generałem Batist? Tagme Na Wai. Si?gał on korzeniami pocz?tkow lat 80. XX w., kiedy to Vieira oskar?ył Tagme Na Waia o spiskowanie i zesłał go na kilka lat na jedn? z niezamieszkanych wysp u wybrze?y Gwinei Bissau. Po powrocie do Bissau, Tagme Na Wai brał udział w zamachu stanu przeciw rz?dom Vieiry w latach 1998-1999. Dodatkowym czynnikiem, pogarszaj?cym wzajemne relacje było odmienne pochodzenie etniczne, prezydent Vieira nale?ał bowiem do grupy etnicznej Papel, a generał Na Wai do grupy Balanta ^[1] .

Konflikt mi?dzy Vieir? i generałem przybrał na sile jesieni? 2008. W listopadzie 2008 doszło w Bissau do ataku zbrojnego na posiadło?? prezydenta Vieiry. Prezydent zdołał jednak opu?ci? swoj? rezydencj?, a zamachowcy zostali powstrzymani przez stra?e. Prezydent podejrzewał, ?e za prob? zamachu stali wojskowi zwi?zani z generałem Tagme Na Waiem ^{[2] [3]} . Po tym wydarzeniu Vieira powołał 400-osobow? stra? prywatn? w celu zapewnienia sobie skuteczniejszej ochrony. W styczniu 2009 generał oskar?ył te siły o prob? zamachu na jego ?ycie, po tym jak otworzono ogie? w stron? jego samochodu ^[4] . Członkowie prywatnej stra?y zaprzeczyli probie zamachu, niemniej jednak dowodztwo sił zbrojnych nakazało rozwi?zanie prywatnej ochrony prezydenta.

Zamach na szefa sztabu armii ? 1 marca 2009 [ edytuj | edytuj kod ]

1 marca 2009 nieznani sprawcy dokonali zamachu na siedzib? sił zbrojnych w Bissau . W wyniku zawalenia si? cz??ci budynku ?mier? poniosł generał Batista Tagne Na Wai. Według ?wiadkow, kwatera armii została zbombardowana przy u?yciu granatnikow przeciwpancernych . Według wspołpracownikow zabitego generała, zamachowcy zdetonowali bomb? umieszczon? w klatce schodowej, prowadz?cej do jego biura ^[5] . Zamach mogł by? wynikiem rywalizacji dwoch frakcji wojskowych.

W tym samym dniu zaraz po zamachu, wojsko przej?ło kontrol? nad dwiema stacjami radiowymi, wstrzymuj?c audycj? ich programow. Rownie? pa?stwowa telewizja zaprzestała swojej emisji. Rzecznik sił zbrojnych zapowiedział po?cig za zamachowcami i pomszczenie ?mierci generała ^[6] .

Zamach na prezydenta Vieir? ? 2 marca 2009 [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz wiadomo?? w serwisie Wikinews pt. Afryka: zamach stanu w Gwinei Bissau

2 marca 2009 około godziny 4. rano ?ołnierze zwi?zani z zabitym szefem sztabu dokonali zamachu na prywatn? posiadło?? prezydenta Joao Bernardo Vieiry , poło?on? niedaleko pałacu prezydenckiego. Atak był odwetem za zamach z dnia poprzedniego, za organizacj? ktorego podejrzewali prezydenta Vieir?. Według ?wiadkow ?ołnierze zbombardowali dom prezydenta, co spowodowało jego zniszczenie i zawalenie si? dachu. Krotko po zamachu, w oficjalnym komunikacie rzecznik sił zbrojnych o?wiadczył, ?e prezydent został zabity przez armi?, kiedy probował ucieka? z domu, otoczonego przez wojsko zwi?zane z szefem sztabu Tagme Na Waiem . Oskar?ył go rownie? odpowiedzialno?ci? za zamach na siedzib? armii ^[7] .

Według reportera jednej z prywatnych stacji radiowych, ktory był na miejscu zbrodni i rozmawiał z ?ołnierzami, dom prezydenta został znacz?co zniszczony w wyniku ostrzału, jednak sam prezydent prze?ył zamach. Według relacji jednego z ?ołnierzy, wojskowi odszukali prezydenta w zgliszczach domu i zapytali czy jest odpowiedzialny za zamach na generała Tagme Na Waia. Gdy ten potwierdził to, został przez nich zastrzelony ^[8] .

Według relacji pisarza Fredericka Forsytha , ktory przebywał w pobliskim hotelu w Bissau i był ?wiadkiem cz??ci wydarze?, zamachowcy wysadzili dom prezydenta, co poskutkowało zawaleniem si? dachu. Prezydent jednak prze?ył i w czasie proby wydostania si? ze zgliszcz został schwytany przez ?ołnierzy i dotkliwie ostrzelany lecz nie zabity. Nast?pnie został zaci?gni?ty do domu jego te?ciowej i tam zabity maczetami ^[9] .

Według relacji lekarza, ktory dokonywał ogl?dzin ciała prezydenta, Vieira przed ?mierci? został brutalnie pobity, a nast?pnie zmarł na skutek licznych strzałow w gardło i głow?. W jadalni, w ktorej Viera został zabity, znaleziono po?niej łuski po nabojach oraz zakrwawione maczety ^[10] .

Nast?pstwa zamachow [ edytuj | edytuj kod ]

Rzecznik armii komandor Zamora Induta, ktory oficjalnie poinformował o ?mierci prezydenta, ogłosił rownocze?nie, ?e w kraju nie doszło do ?adnego zamachu stanu. Zaprzeczył rownie? wcze?niejszym słowom, ?e atak był zemst? i odwetem za zamach na szefa sztabu. Poinformował, ?e armia nie zamierza przejmowa? władzy i respektuje porz?dek konstytucyjny ^{[11] [12]} .

Rz?d ogłosił 7-dniow? ?ałob? narodow? w celu uczczenia pami?ci prezydenta Vieiry i generała Tagme Na Waia oraz powołał specjaln? komisj? w celu wyja?nienia okoliczno?ci zamachow. Zapowiedział rownie? ukaranie odpowiedzialnych za ich przeprowadzenie ^[13] .

Zgodnie z konstytucj? funkcja pełni?cego obowi?zki szefa pa?stwa przypadła przewodnicz?cemu parlamentu Raimundo Pereirze . 3 marca 2009 Pereira został oficjalnie zaprzysi??ony na stanowisku szefa pa?stwa i zobowi?zał si? do zorganizowania wyborow prezydenckich w ci?gu przepisowych 60 dni. Zaapelował rownie? do społeczno?ci mi?dzynarodowej o pomoc w celu stabilizacji kraju ^{[14] [15]} .

Reakcja mi?dzynarodowa [ edytuj | edytuj kod ]

• Unia Afryka?ska ? UA pot?piła zamachy, nazywaj?c je "tchorzliwymi i odra?aj?cymi atakami" ^[16] . Nie zawiesiła Gwinei Bissau w członkostwie, gdy? uznała zamachy za akt przest?pstwa, a nie zamach stanu .
• ECOWAS ? Mohamed Ibn Chambas, przewodnicz?cy ECOWAS, stwierdził, ?e zamach "nie jest tylko zabojstwem prezydenta i szefa sztabu lecz jest rownie? zabojstwem demokracji". ECOWAS 3 marca 2009 zwołała specjalny szczyt w Bissau w celu przedyskutowania zaistniałych wydarze? oraz powołała własn? komisj? badawcz? z zadaniem pomocy władzom Gwinei Bissau przy przeprowadzeniu dochodzenia ^[17] .
• ONZ ? sekretarz generalny ONZ Ban Ki-moon ostro pot?pił zamachy i wezwał władze Gwinei Bissau "do zachowania porz?dku konstytucyjnego i respektowania zasad prawa". Rownie? Rada Bezpiecze?stwa ONZ "sprzeciwiła si? jakiejkolwiek probie zmiany rz?du w sposob niekonstytucyjny" ^[18] .
•   Unia Europejska , Wspolnota Pa?stw Portugalskoj?zycznych ,   Stany Zjednoczone i   Portugalia ? ostro pot?piły zamachy i zaapelowały do władz o zachowanie porz?dku konstytucyjnego ^[19] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]