Wyspa Clippertona

Ile Clipperton

Flaga Godło
Hymn : La Marseillaise ( Marsylianka )
J?zyk urz?dowy	francuski
Status terytorium	terytorium zale?ne
Zale?ne od	Francji
Głowa terytorium	prezydent Emmanuel Macron
administrator	Minister Terytoriow Zamorskich Annick Girardin
Powierzchnia  ? całkowita  ? wody ?rodl?dowe	6 km² 0%
Waluta	euro (EUR)
Rok utworzenia	wydzielenie z Francuskich Posiadło?ci w Oceanii 1935
Strefa czasowa	UTC -8
Multimedia w Wikimedia Commons

Wyspa Clippertona (dawniej: Clipperton ^[1] ; fr.   Ile Clipperton lub nieoficjalnie ile de la Passion ) ? terytorium zale?ne Francji , niezamieszkany koralowy atol na Oceanie Spokojnym (dawniej administrowany z Polinezji Francuskiej ) o powierzchni 6 km² poło?ony 1280 km na południowy zachod od meksyka?skiego Acapulco .

Geografia [ edytuj | edytuj kod ]

Wyspa Clippertona geograficznie zaliczana jest do Ameryki Połnocnej , cho? politycznie zwi?zana jest z Oceani? . 950 km dzieli j? od najbli?szej wyspy ? Socorro w meksyka?skich wyspach Revillagigedo , za? samego kontynentu połnocnoameryka?skiego ? 1080 km (wybrze?e Meksyku koło Menzanillo ). Jej odległo?? od najbli?szych wysp w Oceanii wynosi natomiast około 3950 km ( Markizy ), a od Hawajow dzieli j? za? około 5000 km ^[2] .

Charakterystyka atolu [ edytuj | edytuj kod ]

L?dowy pier?cie? całkowicie otacza lagun? w kształcie zbli?onym do elipsy o wymiarach 2,4 × 3,8 km i ma 11 km obwodu. Szeroko?? tego pier?cienia wynosi od 50 do 200 m, a powierzchnia l?du ok. 1,7 km². Powierzchnia atolu, uformowana z twardej skały koralowej, wznosi si? ?rednio 3 m n.p.m., jedynie w południowo-wschodnim kra?cu laguny wznosi si? skała Clipperton Rock o wysoko?ci 29 m, pochodzenia wulkanicznego ? najwy?szy punkt atolu. Rafy koralowe o szeroko?ci ok. 50 m otaczaj? atol prawie ze wszystkich stron; jest on dost?pny jedynie w dwoch miejscach: od połnocnego wschodu i południowego zachodu ^[3] .

Pierwotnie laguna, o powierzchni ok. 7,1 km², posiadała dwa poł?czenia z oceanem: po stronie połnocno-wschodniej oraz południowo-wschodniej. W latach 1840?1858 laguna została odci?ta od oceanu, zapewne na skutek sztormu. Obecnie laguna nie posiada poł?czenia z Oceanem. Izolacja wod laguny od oceanu doprowadziła do ?mierci wielu koralowcow i eutrofizacji ?rodowiska, ktore w ten sposob tworzy specyficzny ekosystem , w ktorym np. nie wyst?puj? ?adne ryby. Gł?boko?? laguny w wi?kszo?ci nie przekracza 20 m p.p.m. W jej obr?bie znajduje si? kilka gł?bszych basenow, jednak wspominana cz?sto 90-metrowa gł?bia ( Trou sans fond ? ?dziura bez dna”) z kwa?n?, zawieraj?c? kwas siarkowy wod? przy dnie, pomimo rozległych bada? nie została zidentyfikowana.

Na terenie laguny, w pobli?u brzegow atolu, znajduje si? ł?cznie dziesi?? wysepek, ktorych sumaryczna powierzchnia nie si?ga 5 000 m². Gleba na nich składa si? ze ?wiru i piasku koralowego, cz?sto scementowanego ptasim guanem . Wyro?niaj? si? tu Les iles aux Œufs (Wyspy Jaj), nazwane tak ze wzgl?du na mnogo?? gniazd zamieszkuj?cych je populacji głuptakow .

Klimat [ edytuj | edytuj kod ]

Wyspa ma tropikalny oceaniczny, wilgotny klimat . Pora deszczowa trwa od maja do pa?dziernika. W tym czasie na wyspie wyst?puj? tropikalne burze, a atol otrzymuje 80?100 mm opadow dziennie. Przynosz? je silne wiatry południowo-zachodnie. Pasat połnocno-wschodni wieje rzadziej i przynosi okresy rozpogodze?. Wilgotno?? wzgl?dna utrzymuje si? na poziomie 70?100% ^[3] . Przeci?tne temperatury wynosz? 20?32 °C. Otaczaj?ce wody oceanu s? ciepłe z zachodnim pr?dem, ktory płynie bezpo?rednio od l?du stałego.

Flora i fauna [ edytuj | edytuj kod ]

Powierzchnia pier?cienia atolu jest w ogromnej wi?kszo?ci pozbawiona ro?linno?ci. Tward? skał? koralow? pokrywa jedynie ok. 20-centymetrowej grubo?ci warstwa lu?nych okruchow zwietrzałego koralowca i czerwonawego piasku, zabarwionych na powierzchni na zielono przez glony . Do lat 60. XX w. tylko w jednym miejscu w południowo-zachodniej cz??ci wyspy rosł niewielki lasek palm kokosowych ( fr. Bois de Bougainville ? Las Bougainville’a), posadzony z ko?cem XIX w. W ci?gu dziesi?cioleci z rozkładaj?cych si? li?ci, owocow kokosowych i ptasich odchodow wytworzyła si? w nim cienka warstwa gleby , ktorej grubo?? nie przekracza 20 cm. Dzi? pojedyncze palmy lub ich niewielkie k?py znajdziemy jeszcze w kilku innych punktach wyspy. Lokalnie spotykane s? rownie? niewielkie płaty ro?linno?ci trawiastej. Kilka gatunkow ro?lin zielnych obserwowano okresowo u stop Skały Clippertona ^[3] , a buduj?ce j? skały s? w wielu miejscach poro?ni?te przez glony.

W wodach terytorialnych Clipperton stwierdzono wyst?powanie 115 gatunkow ryb, ale jedynym przejawem działalno?ci gospodarczej jest połow tu?czykow.

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Najprawdopodobniej atol został odkryty przez Europejczykow ju? w XVI w. Mieli tego dokona? ?eglarze hiszpa?scy ^[3] . Jedne ?rodła podaj? tu ekspedycj? Ferdynanda Magellana i rok 1521 ^[4] , co uczyniłoby Clipperton i niektore wyspy Mikronezji pierwszymi obszarami Pacyfiku, do ktorych dotarli Europejczycy. Inne, ?e wysp? odkrył Hiszpan Alvaro de Saavedra Ceron 15 listopada 1528 roku ^{[5] [6]} . Wyprawa ta została zlecona mu przez Hernana Cortesa , hiszpa?skiego konkwistadora w Meksyku , w celu znalezienia drogi z kontynentu ameryka?skiego na Filipiny oraz odszukania i uwolnienia załog statkow hiszpa?skich, ktore rozbiły si? w pobli?u Wysp Korzennych .

W 1705 r. na atol dotarł John Clipperton , angielski korsarz , skonfliktowany z Williamem Dampierem . Miał on tu uczyni? na kilka lat swoj? baz?, z ktorej wyruszał w poszukiwaniu hiszpa?skich statkow, pełnych cennych ładunkow ^[3] . Przez długi czas kr??yły pogłoski, ?e Clipperton ukrył na atolu wiele skarbow. W marcu 1711 r. francuskie fregaty ?La Princesse” i ?La Decouverte”, dowodzone przez Martina de Chassiron i Michela du Bocage, wyruszyły z wybrze?y Peru do Chin w poszukiwaniu jedwabiu i złota. Po drodze krolewscy ?eglarze zobaczyli na ?rodku oceanu wyłaniaj?c? si? znik?d wysp?, ktor? ochrzcili jako Wysp? M?ki Pa?skiej (fr. Ile de la Passion ), poniewa? odkryli j? w Wielki Pi?tek (wowczas 3 kwietnia), dzie? m?ki Chrystusa. Sporz?dzili oni pierwsz? map? i zaj?li atol dla Francji. Pierwsza ekspedycja naukowa miała miejsce w 1725 r. Prowadzona była ponownie przez M. Bocage’a, ktory sp?dził na wyspie kilka miesi?cy ^[7] .

W 1858 r. Francja formalnie zgłosiła roszczenia do atolu i zaanektowała go ^[4] . Wyspa została wcielona w skład Kolonii Oceanii, czyli po?niejszej Polinezji Francuskiej . W tym czasie armator z Hawru , Lockhardt, otrzymał od Napoleona III monopol na eksploatacj? guana na atolu. Okazało si? jednak, ?e zło?a tego nawozu na wyspie s? zbyt małe, by ich eksploatacja była opłacalna. W roku 1895 prob? eksploatacji guana podj?ła tu brytyjska Pacific Islands Company ^[8] (po?niej Naurua?ska Korporacja Fosforytowa ). Francuzi nie dopu?cili jednak do penetracji atolu przez konkurencj?. Rownolegle z interwencj? na drodze dyplomatycznej wysłali w rejon wyspy Clippertona swoj kr??ownik ^[3] . Gdy przedsi?biorcy zrezygnowali z prac a okr?t francuski odpłyn?ł, w 1897 r. atol zaj?ł Meksyk , a w 1906 r. wybudował na nim niewielk? latarni? morsk? i zostawił tam stra?nikow. Aby podkre?li? meksyka?sk? suwerenno?? nad atolem, w 1907 roku meksyka?ski prezydent Porfirio Diaz wysłał tam mały oddział zło?ony z jedenastu ?ołnierzy wraz z ?onami, pod rozkazami kapitana Ramona Arnauda. Meksyka?ska marynarka miała dostarcza? na wysp? paliwo do palnika latarni, wod?, prowiant i inne niezb?dne do ?ycia produkty trzy razy do roku, jednak dostawy przerwano. Zapomniani w ferworze kolejnych przewrotow rz?dowych Meksykanie w wi?kszo?ci wymarli, a niedobitkow zabrała w lipcu 1917 r. ameryka?ska kanonierka USS Yorktown ^[8] .

W nast?pnych latach własno?? wyspy była przedmiotem sporu mi?dzy Francj? a Meksykiem. W ko?cu Francja zwrociła si? w 1930 r. do Watykanu o rozstrzygni?cie sporu, kto jest wła?cicielem samotnego atolu. Stolica papieska przekazała temat do rozstrzygni?cia krolowi Włoch , Wiktorowi Emanuelowi II , ktory ostatecznie w 1931 r. przyznał atol Francji ^[7] .

W 1935 roku z wyspy utworzono osobn? posiadło?? ( Domaine public de l’Etat francais ) administrowan? przez Wysokiego Komisarza Francji w Polinezji Francuskiej. Kiedy Clipperton został ostatecznie uznany za własno?? francusk?, odbudowano dawn? latarni? morsk?, a Francuzi zało?yli na wyspie placowk? wojskow?. Placowka pozostała tam tylko przez siedem lat, po czym Francuzi j? opu?cili ^[7] . Pod koniec lat 30. XX w. atol był dwukrotnie odwiedzany przez prezydenta Franklina D. Roosevelta , ktory chciał, aby został on przej?ty przez USA i wykorzystywany jako baza lotnicza na Pacyfiku. Plany te jednak nie zostały wowczas zrealizowane. Natomiast w roku 1944 w trakcie tajnej operacji armii ameryka?skiej na wysp? przybyła niewielka załoga wojskowa. Do 1945 r. funkcjonowała tu stacja meteorologiczna, niewielki skład amunicji, a szeroki pas pla?y w połnocno-zachodniej cz??ci atolu wykorzystywany był jako l?dowisko dla samolotow ^[4] .

W 2007 roku administracja wysp? została przekazana bezpo?rednio francuskiemu rz?dowi, a administratorem jest Minister Terytoriow Zamorskich. Od tego czasu wyspa nie posiada formalnie ?adnych powi?za? z Polinezj? Francusk?.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Mapa Clipperton z 2008 roku