Władysław Studnicki

Data i miejsce urodzenia	15 listopada 1867 Dyneburg , gubernia witebska , Imperium Rosyjskie
Data i miejsce ?mierci	10 stycznia 1953 Londyn , Wielka Brytania
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Władysław Studnicki-Gizbert (ur. 15 listopada 1867 w Dyneburgu , zm. 10 stycznia 1953 w Londynie ) ? polski polityk i publicysta , członek tymczasowego zarz?du Polskiego Skarbu Wojskowego w 1912 ^[1] , od wrze?nia 1939 zwolennik kolaboracji Polski z III Rzesz? ^[2] .

Brat Wacława , archiwisty wile?skiego.

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Przed 1918 [ edytuj | edytuj kod ]

W młodo?ci ucz?szczał do Gimnazjum w Dyneburgu. Od 1887 był studentem Szkoły Handlowej Leopolda Kronenberga . W 1888 r. był jednym z zało?ycieli II Proletariatu , za działalno?? socjalistyczn? aresztowany jesieni? 1888, po o?miu miesi?cach ?ledztwa zesłano go na Syberi? . Po powrocie z zesłania w 1896 zamieszkał w Petersburgu , a wkrotce potem w Warszawie . W 1897 wyjechał razem z bratem Wacławem do Wiednia , a nast?pnie osiadł w Heidelbergu. Działał w Zwi?zku Zagranicznych Socjalistow Polskich i był członkiem jego władz, tzw. Centralizacji, publikował tak?e w emigracyjnej prasie socjalistycznej, m.in. ?Przed?wicie”. Stopniowo jednak oddalał si? od ruchu socjalistycznego w stron? pogl?dow bardziej narodowych. W 1901 zamieszkał w Galicji i został najpierw członkiem tamtejszego Stronnictwa Ludowego, a w 1902 Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego . W 1903 zało?ył we Lwowie ?Tygodnik Lwowski”.

W 1904 r. wydał zbior swojej publicystyki Od socjalizmu do nacjonalizmu , gdzie przedstawił przyczyny zmiany swoich pogl?dow. Ostatecznie rozstał si? jednak z ruchem nacjonalistycznym wobec ro?nic w stosunku do Rosji. W latach 1905?1910 mieszkał głownie w Warszawie, był aktywnym publicyst?, b?d?cym w opozycji do prorosyjskiej polityki Romana Dmowskiego . W latach 1906?1908 wykładał ekonomi? polityczn? na Wydziale Humanistycznym Towarzystwa Kursow Naukowych w Warszawie ^[3] . W 1910 wydał Spraw? polsk? , w ktorej głosił potrzeb? odbudowy niepodległej Polski w oparciu o pa?stwa centralne . Wysun?ł wowczas koncepcj? tzw. trializmu , czyli poszerzenia austro-w?gierskiej unii realnej o trzeci człon, ktorym miało by? odbudowane pa?stwo polskie. Był zwolennikiem rozbicia Rosji , ktora zaj?ła 80% terytorium I Rzeczypospolitej (w granicach z 1772). W ostatnim okresie przed wybuchem I wojny ?wiatowej był działaczem Polskiego Skarbu Wojskowego i Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległo?ciowych, czynił kroki na rzecz stworzenia politycznej nadbudowy dla polskich organizacji paramilitarnych. Do idei tej, w 1912 r., starał si? przekona? płk. Tadeusza Rozwadowskiego , w po?niejszym czasie jedynego generała Polaka w słu?bie austriackiej, ktory nawi?zał kontakty z polskim ruchem strzeleckim ^[4] . Członek Wydziału Finansowego Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległo?ciowych ^[5] . Po kl?skach armii austro-w?gierskiej jesieni? 1914 stał si? jednym z najwybitniejszych przedstawicieli orientacji proniemieckiej. 10 maja 1916 spotkał si? z generał-gubernatorem Hansem von Beselerem , ktoremu przedło?ył projekt powołania niepodległej Polski, ze wschodni? granic? na D?winie i Berezynie , z zachowaniem zachodniej granicy Krolestwa Polskiego z Niemcami z 1815. 21 lipca 1916 zało?ył Klub Pa?stwowcow Polskich . Nazywany był jednym ze wspołautorow aktu 5 listopada , ktory obiecywał utworzenie pa?stwa polskiego. W grudniu 1916 wszedł do 25-osobowej Tymczasowej Rady Stanu dzi?ki poparciu okupacyjnych władz niemieckich, został z niej wykluczony w sierpniu 1917. Do ko?ca wojny popierał ekspansj? przyszłego pa?stwa polskiego na wschod w sojuszu z Niemcami. W 1918 był zaanga?owany w rozmowy o obsadzeniu tronu polskiego przez ksi?cia saskiego Christiana. Mianowany członkiem Rady Stanu w 1918 roku ^[6] .

II Rzeczpospolita [ edytuj | edytuj kod ]

W II Rzeczypospolitej pracował jako naczelnik Wydziału Statystycznego Cywilnego Zarz?du Ziem Wschodnich (1919?1921), konsultant w Ministerstwie Przemysłu i Handlu (1922?1926), konsultant w Ministerstwie Spraw Zagranicznych (1928?1930), wykładowca w Instytucie Nauk Handlowo-Gospodarczych w Wilnie (1930?1934). Przede wszystkim jednak był aktywnym publicyst?, autorem wielu ksi??ek i artykułow prasowych, po?wi?conych m.in. wspołpracy polsko-niemieckiej, krajom bałtyckim, m.in. w 1935 opublikował ksi??k? System Polityczny Europy a Polska , w ktorej postulował stworzenie bloku pa?stw ?rodkowoeuropejskich opartego o Polsk? i Niemcy. W 1935 i 1938 r. kandydował bez powodzenia w wyborach do Sejmu RP.

Jego ksi??ka Sprawa polsko-?ydowska przedstawiała polskich ?ydow jako ?paso?yty na zdrowej gał?zi polskiego drzewa” ^[7] i proponowała stopniowe wysiedlanie polskich ?ydow w liczbie stu tysi?cy na rok ^[8] . Postulował rownie? stworzenie polskiego protektoratu w Palestynie , do ktorego mieliby przeprowadza? si? wysiedleni polscy ?ydzi.

W 1924 roku po?lubił Alin? Bryli?sk?, lektork? j?zyka angielskiego na Uniwersytecie Wile?skim. W momencie ?lubu Studnicki miał 57 lat, a jego ?ona 38. W roku 1926 urodził si? ich jedyny syn, Konrad ^[9] .

1 lipca 1928 został wybrany członkiem komisji rewizyjnej zało?onego wowczas Zwi?zku Sybirakow ^[10] . W 1938 wydał ksi??k? Kwestia Czechosłowacji a Racja Stanu Polski .

W 1936 roku został zaproszony na zjazd NSDAP w Norymberdze przez Rudolfa Hessa . Studnicki miał wtedy okazj? spotka? si? z Hitlerem i odby? kilkugodzinn? rozmow? z Joachimem von Ribbentropem ^[11] .

W zwi?zku z dynamik? wydarze? mi?dzynarodowych (wkroczenie wojsk niemieckich do Czech, otoczenie Słowacji niemieckim protektoratem oraz aneksja Kłajpedy przez Niemcy ) Studnicki nawoływał do spokoju, pomimo podkre?lania, ?e Niemcy popełniły w ten sposob bł?d polityczny ^[12] i mog? zrazi? w ten sposob do siebie reszt? pa?stw Europy ?rodkowo-Wschodniej i wepchn?? je w ?angielsk? pułapk?” ^[13] . 13 kwietnia wysłał list do ministra Jozefa Becka, w ktorym przekonywał o tym, ?e zwi?zanie si? z Wielk? Brytani? b?dzie miało dla Polski fatalne konsekwencje ^[14] . Zapewniał w nim ministra Becka, ?e:

Uchronienie Polski przed samobojczym uczestnictwem w wojnie historia poczytywa? b?dzie Panu, Panie Ministrze, za zasług? ^[15] .

W czerwcu 1939, w zwi?zku z obawami o kurs przyj?tej przez rz?d Rzeczypospolitej polityki zagranicznej, Studnicki wydał Wobec nadchodz?cej drugiej wojny ?wiatowej , w ktorej prognozował m.in. izolowan? wojn? Polski z Niemcami i niewykonanie zobowi?za? sojuszniczych wobec RP przez Wielk? Brytani? i Francj?. Jednocze?nie apelował o nawi?zanie porozumienia z Niemcami polegaj?cego na zachowaniu zbrojnej neutralno?ci w przypadku wojny Niemiec z Francj? i Wielk? Brytani?, ktora miałaby polega? przede wszystkim na nieprzepuszczeniu ewentualnych wojsk sowieckich id?cych na pomoc aliantom zachodnim. Wskazywał w niej na nieprzygotowanie do wojny zarowno Francji, jak i Wielkiej Brytanii, a wojn? z Niemcami uwa?ał za niebezpieczn? z powodu ryzyka ataku Zwi?zku Sowieckiego oraz okoliczno?ci geograficznych (wojna pozycyjna na zachodzie, manewrowa na wschodzie, co nawet przy neutralno?ci ZSRR b?dzie oznaczało okupacj? niemieck? cz??ci terytorium Polski, a najpewniej przegran? z powodu odci?cia ?l?ska ? głownego rejonu poboru mocy oraz produkcji wojennej).

Ksi??ka została pozbawiona debitu w Polsce, a jej nakład skonfiskowany w dniu, gdy ksi??ki były drukowane w drukarni. Jako protest Studnicki napisał list do ministra Jozefa Becka z pro?b?, aby ten raczył ksi??k? przeczyta? i cofn?? konfiskat?. Gdy to nie przyniosło efektu, Studnicki zdecydował si? zaskar?y? spraw? w s?dzie. W trakcie procesu bronił ka?dego argumentu u?ytego w swojej ksi??ce przed wyimaginowanymi zarzutami pod ktorymi została dokonana konfiskata. Po latach Studnicki zapisał w pami?tniku:

Polska jest niepodległa, lecz dla zachowania swej niepodległo?ci winna by? wolna, winna korzysta? ze swobody dyskusji, w sprawach zasadniczych, w sprawach polityki zagranicznej. Gdy mowiłem o niebezpiecze?stwie sowieckim, o losie ziem wschodnich w razie wojny, a co za tem idzie o opanowaniu ich przez Sowiety, nie wytrzymały mi nerwy. Rozpłakałem si?. Wiem, ?e moja mowa sprawiła du?e wra?enie, prokurator nie przytaczał ?adnych argumentow contra, tylko twierdził, ?e podtrzymuje konfiskat? ^[16] .

Po latach s?dzia prowadz?cy spraw? wyznał, ?e polecenie konfiskaty było bezpo?rednim nakazem premiera i miał on w zwi?zku z tym zwi?zane r?ce ^[17] .

Sierpie? 1939 roku Studnicki sp?dził w Rabce, dok?d pojechał, aby odwiedzi? swojego syna Konrada. Po latach zapisał, ?e był to najci??szy okres w jego ?yciu, gdy słuchał maszeruj?cych oddziałow id?cych nad granic?.

II wojna ?wiatowa [ edytuj | edytuj kod ]

Grob Studnickiego w Londynie

23 listopada 1939 skierował do władz III Rzeszy Memoriał w sprawie odtworzenia Armii Polskiej i w sprawie nadchodz?cej wojny niemiecko-sowieckiej , w ktorym postulował odtworzenie Wojska Polskiego , ktore w sojuszu z Wehrmachtem miało walczy? w wojnie przeciwko Zwi?zkowi Radzieckiemu ^[18] .

20 stycznia 1940 napisał w Warszawie i wystosował Memoriał dla Rz?du Niemieckiego w sprawie polityki okupacyjnej w Polsce , w ktorym protestował przeciwko nazistowskim metodom terroru i oskar?ał niemieckie władze o popełnianie zbrodni w Polsce. Wyjechał do Berlina i z memoriałem dotarł do Goebbelsa . Jednak został aresztowany przez Gestapo , po czym internowany w sanatorium w Neubabelsbergu  (inne j?zyki) . Zwolniono go po kl?sce Francji. W sierpniu 1940 powrocił do Warszawy, utrzymywał kontakty z władzami okupacyjnymi, ktore wykorzystywał tak?e do krytyki działa? niemieckich wobec Polakow oraz do interwencji, niejednokrotnie skutecznych, w sprawach osob uwi?zionych. 10 lipca 1941 ponownie aresztowany przez Gestapo; uwi?ziony na Pawiaku . Został zwolniony w wyniku interwencji Maurycego Stanisława Potockiego 15 sierpnia 1942. W dalszym ci?gu propagował ide? polsko-niemieckiej wspołpracy politycznej i wojskowej. W lipcu 1944 wyjechał na W?gry, nast?pnie do Austrii, gdzie wci?? apelował do władz hitlerowskich o mobilizacj? Polakow i ich zwolnienie z obozow koncentracyjnych.

W 1945 r. zamieszkał w Rzymie, a pod koniec 1946 w Londynie. Izolowany w ?rodowiskach emigracyjnych z uwagi na bezkompromisowo?? w głoszeniu niepopularnych pogl?dow, co pogł?biła jeszcze decyzja o zgłoszeniu si? na ?wiadka obrony w procesie feldmarszałka Ericha von Mansteina ^[19] (1948), nie doszło jednak do wezwania go na sal? rozpraw.

Po wojnie [ edytuj | edytuj kod ]

Wszystkie jego utwory obj?te były w 1951 roku zapisem cenzury w Polsce , podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek ^[20] . Przed ?mierci? opublikował wspomnienia z okresu II wojny ?wiatowej Tragiczne Manowce, gdzie probował wyja?ni? swoje proniemieckie stanowisko, jakie zajmował przed wojn?.

Władysław Studnicki został pochowany 17 stycznia 1953 roku na rzymskokatolickim cmentarzu St. Mary’s  (inne j?zyki) w Kensal Green, w połnocno-zachodnim Londynie (numer grobu 89 GK).

Publikacje [ edytuj | edytuj kod ]

• Pisma wybrane , Tom 1 Z prze?y? i walk , Toru? 2001, Wyd. Adam Marszałek , ISBN  83-7174-554-0 .
• Pisma wybrane , Tom 2 Polityka mi?dzynarodowa Polski w okresie mi?dzywojennym , Toru? 2009, Wyd. Adam Marszałek, ISBN  83-7322-288-X .
• Pisma wybrane , Tom 3 Ludzie, idee i czyny , Toru? 2000, Wyd. Adam Marszałek, ISBN  83-7174-610-5 .
• Pisma wybrane , Tom 4 Tragiczne manowce. Proby przeciwdziałania katastrofom narodowym 1939?1945 , Toru? 2002, Wyd. Adam Marszałek, ISBN  83-7322-289-8 .
• O przymierze z Niemcami , Krakow 2019, Wydawnictwo Universitas
• Wobec nadchodz?cej drugiej wojny ?wiatowej , Krakow 2018, Wydawnictwo Universitas

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Polski Słownik Biograficzny , tom 45/1, wyd. 2007
• Jacek Gzella , Zaborcy i s?siedzi Polski w my?li społeczno-politycznej Władysława Studnickiego: (do 1939 roku) , Toru? 1998.
• Ryszard Kaczmarek, Kolaboracja na terenach wcielonych do Rzeszy Niemieckiej , ?Pami?? i Sprawiedliwo??” nr 1 (12) 2008, Instytut Pami?ci Narodowej w Warszawie, s. 159?181 [dost?p 8 kwietnia 2021].
• Jan Sadkiewicz , ?Ci, ktorzy przekona? nie umiej?”. Idea porozumienia polsko-niemieckiego w publicystyce Władysława Studnickiego i wile?skiego ?Słowa” (do 1939) , Krakow 2012.
• Gaweł Strz?dała , Niemcy w my?li politycznej Władysława Studnickiego, Opole 2011.
• Piotr Zychowicz , Jak Władysław Studnicki probował uratowa? Polsk? przed kl?sk?. Posłowie w: Władysław Studnicki, Wobec nadchodz?cej drugiej wojny ?wiatowej , Universitas, Krakow 2018.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Archiwum Władysława Studnickiego w zbiorach Instytutu Piłsudskiego
• Artykuł z Gazety Wyborczej opisuj?cy m.in. działania Studnickiego przed wojn?
• Stanisław Cat-Mackiewicz , Fragment ksi??ki ?Historia Polski od 11 listopada 1918 do 17 wrze?nia 1939”