Władysław Natanson
Władysław Natanson (1928)
|
Data i miejsce urodzenia
|
18 czerwca 1864
Warszawa
|
Data i miejsce ?mierci
|
26 lutego 1937
Krakow
|
Miejsce spoczynku
|
cmentarz Rakowicki
w Krakowie
|
Zawod, zaj?cie
|
fizyk
|
Odznaczenia
|
|
|
Władysław Natanson
(ur.
18 czerwca
1864
w
Warszawie
, zm.
26 lutego
1937
w
Krakowie
) ?
polski
fizyk
[a]
[1]
[2]
.
Pochodził z ?ydowskiej rodziny bankierow, b?d?c wnukiem
Samuela Natansona
(1795?1879), synem
Ludwika Natansona
(1821?1896), lekarza, i Natalii z Epsteinow. Jego bratem był przemysłowiec
Edward Natanson
(1861?1940), ojciec
fizyka Ludwika Karola Natansona
(1905?1992).
Uko?czył studia na uniwersytetach w
Warszawie
,
Petersburgu
,
Dorpacie
i w Cambridge, w 1891 habilitował si? w Krakowie, od 1894 profesor nadzwyczajny, a od 1902 profesor zwyczajny
Uniwersytetu Jagiello?skiego
(w latach 1922?1923 rektor). Profesor
fizyki matematycznej
na Uniwersytecie Jagiello?skim, 1893 członek korespondent, 1900 członek zwyczajny
Polskiej Akademii Umiej?tno?ci
, członek wielu zagranicznych Towarzystw Naukowych.
W nocy z 20 na 21 kwietnia 1923 pod domem prof. Natansona, wowczas rektora UJ, przy
ul. Studenckiej
eksplodowała bomba. Wybuch znacznie zniszczył elewacj? budynku, bram? wjazdow? i sie?, ale nie było ofiar. Sprawcow nie udało si? uj??. Opinia publiczna ł?czyła zamach ze sprzeciwem profesora wobec zainicjowanego przez
Młodzie? Wszechpolsk?
, a dyskutowanego wowczas w
Sejmie
projektu ograniczenia liczby studentow ?ydowskich poprzez
numerus clausus
[3]
. Dziewi?? z 42 konsultowanych w tej sprawie wydziałow uczelni odrzuciło projekt, w tym
Wydział Filozoficzny UJ
. Rektor Natanson nale?ał obok profesorow UJ
Stanisława Estreichera
i
Fryderyka Zolla
do przeciwnikow
numerus clausus
. Nast?pnego dnia głosowanie nad projektem zostało na wniosek
PSL ?Piast”
odroczone. Organ
PPS
?
Naprzod
” przypisał zamach
endeckiej
koalicji znanej potocznie jako
Chjena
i oskar?anej o inspiracj? zabojstwa
prezydenta Narutowicza
cztery miesi?ce wcze?niej. Prasa narodowa ogłosiła zamach prowokacj? "terrorystow
?ydowsko-komunistycznych
". Trzej przywodcy Młodzie?y Wszechpolskiej zatrzymani na wniosek premiera
Sikorskiego
zostali zwolnieni wobec braku dowodow
[4]
[5]
. Zamach zapocz?tkował seri? wybuchow bombowych, w tym w Krakowie w hotelu Kellera na Kazimierzu, gdzie mie?ciła si? siedziba ?ydowskiej partii
Bund
, oraz w budynku redakcji ?
Nowego Dziennika
” przy ul. Orzeszkowej
[6]
.
Przedmiotem bada? Natansona były:
teoria kinetyczna gazow
,
termodynamika
procesow nieodwracalnych i jej zastosowania do
hydrodynamiki
płynow lepkich, teoria elektronow, teoria promieniowania i
optyka
.
W fachowych pismach zagranicznych oraz w sprawozdaniach Polskiej Akademii Umiej?tno?ci ogłosił szereg prac z optyki i innych działow fizyki teoretycznej. Wydał: ?Wst?p do fizyki teoretycznej” (1890), ?Promieniowanie” (1913), ?Pierwsze zasady mechaniki undulacyjnej” (1930). Gł?bokie my?li fizyki wspołczesnej udost?pnił szerszym kołom czytelnikow w ?Odczytach i Szkicach” (1908), w ??yciorysie Newtona” (1927) oraz w dziełach pt. ?Oblicze natury” i ?Porz?dek Natury”.
Od 11 kwietnia 1911 ?onaty z El?biet? Tekl? z Baranowskich. Jego synem był
Wojciech Natanson
(1904?1996), a zi?ciami
Zygmunt Grodzi?ski
i
Bogdan Kamie?ski
.
Zmarł 26 lutego 1937 w Krakowie
[7]
. Został pochowany na
cmentarzu Rakowickim
w Krakowie (kwatera 26-płd-grobowiec Natansonow)
[8]
.
- ↑
Na XXXV. Zje?dzie Fizykow Polskich w Białymstoku prof.
Andrzej Kajetan Wroblewski
(Instytut Fizyki Do?wiadczalnej UW) przedstawił referat nt. ?Fizyka w Polsce wczoraj, dzi? i jutro” ? krotk? charakterystyk? fizyki w Polsce XX w. Zaprezentował wska?niki bibliometryczne, liczby dotycz?ce stopni i tytułow naukowych oraz liczby studentow fizyki. W podsumowaniu ocenił wkład Polakow do ?wiatowej fizyki XX w., wyodr?bniaj?c przede wszystkim ? poza
Mari? Skłodowsk?-Curie
(ktora w ?wiatowych zestawieniach jest wymieniana jako obywatelka francuska) ? czterech fizykow, ktorzy dokonali odkry? na miar? Nagrody Nobla:
Mariana Smoluchowskigo
,
Mariana Danysza
,
Jerzego Pniewskiego
i
Karola Olszewskiego
. W?rod osiemnastu mniej zasłu?onych, ktorzy jednak wnie?li bardzo powa?ny wkład do rozwoju fizyki i w pewnym okresie nale?eli do liderow ?wiatowej fizyki (ktorych nazwiska s? wymieniane w syntetycznych obcoj?zycznych historycznych opracowaniach) znalazł si? Władysław Natanson. W tej samej grupie prof. Andrzej Kajetan Wroblewski wymienił nazwiska:
Czesław Białobrzeski
,
Tadeusz Godlewski
,
Leopold Infeld
,
Aleksander Jabło?ski
,
Mieczysław Je?ewski
,
Marian Mi?sowicz
,
Henryk Niewodnicza?ski
,
Arkadiusz Piekara
,
Stefan Pie?kowski
,
Wojciech Rubinowicz
,
Andrzej Sołtan
,
Leonard Sosnowski
,
Zdzisław Szyma?ski
,
Ludwik Wertenstein
,
August Witkowski
,
Mieczysław Wolfke
,
Konstanty Zakrzewski
.
- ↑
Andrzej Kajetan Wroblewski (Instytut Fizyki Do?wiadczalnej UW):
Fizyka w Polsce wczoraj, dzi? i jutro
. labfiz.uwb.edu.pl. [dost?p 2012-08-31].
(
pol.
)
.
- ↑
Natanson Władysław
, [w:]
Encyklopedia PWN
[dost?p 2021-09-30]
.
- ↑
Marek ?ukow-Karczewski,
Zamachy w Krakowie
, ?Gazeta Krakowska”, 19?20 II 1994 r., nr 42 (13953).
- ↑
Bili?ski 2016 ↓
, s. 44?46.
- ↑
Grabo? 2000 ↓
, s. 81?82, 92.
- ↑
Tajemnicze bomby w Krakowie
. ?
Nowo?ci Illustrowane
”. Nr 21, s. 2, 26 maja 1923.
- ↑
Zgon ?. p. prof. Natansona
. ?
Gazeta Lwowska
”, s. 2, nr 47 z 28 lutego 1937.
- ↑
Lokalizator Grobow - Zarz?d Cmentarzy Komunalnych
[online], zck-krakow.pl
[dost?p 2020-06-02]
.
- ↑
M.P. z 1929 r. nr 274, poz. 630
?za zasługi na polu naukowem”.
- ↑
M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464
?za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzie?y w duchu patriotycznym poło?one w latach 1905?1918”.
- ↑
M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 460
?za wybitn? tworczo?? naukow?, zwi?zan? z literatur? pi?kn?”.
- Stanisław Łoza
(red.):
Czy wiesz kto to jest?
. Warszawa: Wydawnictwo Głownej Ksi?garni Wojskowej, 1938, s. 516. [dost?p 2021-01-12].
- Piotr
P.
Bili?ski
Piotr
P.
,
Władysław Konopczy?ski w polityce II Rzeczypospolitej
, ?
Dzieje Najnowsze
”, 48, 2016, s. 33?63
,
ISSN
0419-8824
.
- Agnieszka
A.
Grabo?
Agnieszka
A.
,
Dyskusja nad kwesti? ''numerus clausus'' w 1923 roku
, ?Rozprawy z Dziejow O?wiaty”, 39, 2000, s. 79?93
,
ISSN
0080-4754
.
Akademia Krakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1400?1499)
|
|
---|
Akademia Krakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1500?1599)
|
|
---|
Akademia Krakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1600?1699)
|
|
---|
AkademiaKrakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1700?1777)
|
|
---|
Szkoła Głowna Koronna
(1777?1795)
|
|
---|
Szkoła Głowna Krakowska
(1795?1805)
|
|
---|
Lata 1805?1817
[A]
[B]
|
|
---|
Uniwersytet Jagiello?ski
(1817?1899)
|
|
---|
Uniwersytet Jagiello?ski
(od 1900)
|
|
---|
- ↑
a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
k
l
Pełni?cy funkcj? rektora w zast?pstwie.
- ↑
Od 1805 do 1809 Uniwersytet poł?czony z Uniwersytetem Lwowskim i zgermanizowany, 1809 repolonizacja po wł?czeniu Krakowa do
Ksi?stwa Warszawskiego
.
- ↑
W latach 1853?1860 rektorow nie wybierano, Uniwersytetem kierował mianowany przez rz?d kurator.
- ↑
Sprawował obowi?zki rektora Tajnego Uniwersytetu.